BALAY TI BAKIR TI LIBANO
Paset ti agaassideg a patpatakder ti gobierno nga impatakder ni Ari Solomon bayat ti 13-tawen a programana a panagibangon kalpasan a nairingpasna ti templo idiay Jerusalem (1027-1014 K.K.P.). Nabatad a ti patakder ket naaramat a pakaidulinan ken pakaiparangan dagiti napapateg nga armas ken aruaten. Daytoy a patakder, a masarakan iti abagatan ti templo, naalana ti naganna mabalin a gapu ta nabangon dayta iti sedro manipud Libano wenno gapu ta ti adu a dadakkel a sedro nga adigina impalagipna iti maysa maipapan kadagiti bakir sadiay.
Ti Balay ti Bakir ti Libano ket 100 a kasiko (44 m; 146 pie) ti kaatiddogna, 50 a kasiko (22 m; 73 pie) ti kaakabana, ken 30 a kasiko (13 m; 44 pie) ti kangatona. Agparang a napaderan iti bato (1Ar 7:9), nga addaan kadagiti sedro nga awanan a dagiti murdongda naiparabaw kadagiti pader ken kanayonanna a tinapaya ti uppat nga intar nga ad-adigi (“uppat” iti Hebreo a teksto; “tallo” iti Griego a Septuagint). Iti ngatuen dagiti adigi, nabatad nga adda silsiled a nadidingan iti sedro. Ti sumagmamano a naisingasing a pannakaibangon manen daytoy a balay ket addaan iti tallo a kaunda a silsiled iti ngatuen dagiti adigi ket nakasango dagitoy iti di naatepan a paraangan iti tengnga ti patakder. Naikuna a dagiti siled addaanda iti “maysa a pagserkan ti lawag iti batog ti maysa a pagserkan ti lawag iti tallo a kaunda.” Agparang a kaipapanan daytoy a, no tumannawag iti paraangan, adda dagiti pagserkan ti lawag wenno dadakkel a tawa a nakasango kadagiti kabinnatog a tawa kadagiti siled iti bangir a sikigan ti paraangan. Wenno, posible a kaipapananna nga adda maysa a tawa iti tunggal siled a nakasango iti paraangan ken maysa a nakasango iti ruar. Dagiti pagserkan (nalabit dagiti ruangan nga agturong kadagiti siled ken nalabit iti nagbabaetanda) “naaramidda a kuadrado iti baskag.” Ngarud saanda a sinan-arko wenno immarko. Umarngi ti sukog dagiti tawa.—1Ar 7:2-5.
Tumanor ti parikut maipapan iti bilang dagiti intar nga ad-adigi, kas iti immun-unan a nadakamat. Ta ti Hebreo a teksto kunaenna nga adda uppat nga intar ket inton agangay sawenna maipapan iti 45 nga adigi, kalpasanna kunaenna: “Adda sangapulo ket lima iti maysa nga intar.” (1Ar 7:2, 3) Impagarup ti sumagmamano a ti teksto ditoy agaplikar kadagiti siled iti tallo a kaunda, 15 a siled iti maysa nga intar, ket mabalin nga ad-adu ti bilang dagiti adigi a naikabil iti uppat nga intar. Ti dadduma kaykayatda ti mabasa iti Septuagint a “tallo” nga intar dagiti adigi. Ti sumagmamano a patarus suktanda ti mabasa iti teksto tapno ti “uppat a pulo ket lima” tumukoy kadagiti awanan imbes a kadagiti nakatakder nga adigi, wenno munmon.—Kitaenyo ti NE, NAB, AT, AS.
Kalpasan a nairingpas ni Solomon ti balay, nangikabil iti dayta iti 200 a dadakkel a kalasag a balitok a nagamporan, tunggal maysa nakalupkopan iti 600 a siklo a balitok (aggatad iti a. $77,000), ken 300 a sarapa a balitok a nagamporan, tunggal maysa nakalupkopan iti tallo a mina a balitok (aggatad iti a. $19,300). Daytoy ket nasurok a 21 a milion a doliar a gatad ti balitok kadagiti kalasag ken sarapa. Malaksid iti daytoy, adda di nadakamat a bilang dagiti balitok a basehas a naaramat iti balay. (1Ar 10:16, 17, 21; 2Cr 9:15, 16, 20) Dagitoy a balitok a kalasag impanaw ni Sisac nga ari ti Egipto bayat ti panagturay ti anak ni Solomon a ni Rehoboam. Sinukatan ida ni Rehoboam kadagiti kalasag a gambang, nga intalekna iti panangaywan ti papanguluen dagiti tumataray, dagiti guardia iti pagserkan ti balay ti ari.—1Ar 14:25-28; 2Cr 12:9-11.
Ti Balay ti Bakir ti Libano naawagan met iti “pagidulinan kadagiti armas ti balay iti bakir” iti Isaias 22:8.