PANAGBUIS

Pakagatadan (kas kuarta, sansanikua, wenno trabaho) nga impataw ti autoridad iti tattao wenno iti sanikua. Adda dagiti kita ti panagbuis a nabayagen a maar-aramat tapno masuportaran dagiti serbisio ti gobierno, op-opisial iti publiko, ken kasta met ti papadi. Dagiti buis a naipataw idi un-unana ramanenda ti apagkapullo, impuesto, kuartais, panguluen a buis wenno buis kada ulo, ken ti buis kadagiti gagatangen, naipaangkat, naangkat, ken kadagiti tagilako a nailasat iti maysa a pagilian babaen kadagiti komersiante.

Dagiti Buis Maipaay iti Pannakataginayon ti Santuario ni Jehova. Ti panagserbi iti santuario ket nataginayon babaen ti panagbuis. Ti inkapilitan a panangted iti apagkapullo ti nagpaay kas kangrunaan a gubuayan ti pannakataginayon ti Aaroniko a papadi ken Levita, ket adda gundaway nga immawatda iti bingay iti nakamkam iti gubat maitunos iti buis nga inkeddeng ni Jehova. (Nu 18:26-29; 31:26-47; kitaenyo ti APAGKAPULLO.) Ni Jehova binilinna met ni Moises a kalpasan a makapagsensus, ti tunggal tao a naipasalista mangted iti kagudua a siklo ($1.10) kas “kontribusion ken Jehova,” nga agpaay iti tolda ti gimong. (Ex 30:12-16) Agparang a nagbalin a kaugalian dagiti Judio ti panangted iti maysa a naikeddeng a gatad iti tunggal tawen, nupay saan idi a tinawen ti panagsensus. Ni Jehoas, kas pagarigan, kinalikagumanna ti “sagrado a buis nga imbilin ni Moises.” (2Cr 24:6, 9) Dagiti Judio idi tiempo ni Nehemias pinarebbenganda ti bagbagida nga agbayad iti kakatlo ti maysa a siklo (a. 75 a sentimo ti U.S.) iti tinawen maipaay iti panagserbi iti templo.​—Ne 10:32.

Idi tiempo ti ministerio ni Jesus ditoy daga, nagbayad dagiti Judio iti dua a drakma iti templo. Idi naisaludsod ken Pedro no nagtungpal ni Jesus iti daytoy a panagbuis, positibo ti sungbatna. Kalpasanna, iti panangilawlawag ni Jesus iti dayta a banag, impamatmatna a dagiti ari saanda a pagbuisen ti annakda, yantangay dagita nga annak ket paset ti naarian a sangakabbalayan, a maipaay kadakuada nasingir ti buis. Ngem nupay isu ti bugbugtong nga Anak Daydiay napagdaydayawan iti templo, sinigurado ni Jesus a mabayadan ti buis, tapno saanna a maitibkol ti dadduma.​—Mt 17:24-27.

Dagiti Buis nga Impataw Dagiti Agtuturay. Iti pannakaipasdek ti kinaari iti Israel, naipataw dagiti buis, agraman ti apagkapullo ti arban ken ti apit, tapno maipaay ti kasapulan ti ari, ti sangakabbalayanna, ken ti nadumaduma nga opisial ken ad-adipen ti gobierno. (1Sm 8:11-17; 1Ar 4:6-19) Idi agngudon ti panagturay ni Solomon, ti inkapilitan a panagipasalista maipaay iti pinuersa a panagtrabaho ken iti panangsuporta iti gobierno nagbalin a makapadagsen unay kadagiti umili ta kiniddawda ken Rehoboam, ti anak ken suno ni Solomon, a palag-anenna ti ‘narigat a panagserbi ken ti nadagsen a sangol.’ Gapu iti panagkedked ni Rehoboam a mangaramid iti dayta, immalsa ti sangapulo a tribu.​—1Ar 12:3-19; kitaenyo ti INKAPILITAN A PANAGSERBI; PINUERSA A PANAGTRABAHO.

Idi naadda dagiti Israelita iti sidong ti panangituray dagiti ganggannaet, kinasapulan nga agpasakupda iti dadduma pay a kita ti panagbuis. Kas pagarigan, idi a ni Faraon Necoh pinagbalinna a basaliona ni Jehoiaquim ken nangipataw iti nadagsen a multa wenno impuesto iti Juda, pinataud ni Jehoiaquim dagiti kasapulan a pondo babaen ti panangalikagumna nga agbayad dagiti iturayanna iti maysa a gatad “sigun iti gatad ti buis ti tunggal maysa a tao.”​—2Ar 23:31-35.

Bayat ti periodo dagiti Persiano, dagiti Judio (di mairaman ti papadi ken ti dadduma pay nga agserserbi iti santuario, ta saan ida a pinagbayad ni Artaxerxes Longimanus) kasapulan nga agbayadda iti buis (Aramaiko, mid·dahʹ wenno min·dahʹ), impuesto (belohʹ), ken kuartais (halakhʹ). (Esd 4:13, 20; 7:24) Ti mid·dahʹ maipagarup a tumukoy iti buis a naipataw kadagiti mismo nga indibidual; ti belohʹ, buis kadagiti gagatangen, naipataw kadagiti tagilako iti uneg ti pagilian; ken ti halakhʹ, kuartais a binayadan dagiti agdaldaliasat kadagiti estasion iti dalan wenno kadagiti pagballasiwan ti karayan. Sigurado a nangato unay idi ti mid·dahʹ (naipatarus nga “impuesto” iti AS, KJ, NW iti Ne 5:4), ta adu kadagiti Judio ti kasapulan a bumulod iti kuarta a pangbayadda iti dayta. Malaksid iti panangipaayda kadagiti buis a kinalikaguman dagiti Persiano, gagangay met a kasapulan nga agbayad dagiti Judio maipaay iti kasapulan ti gobernador.​—Ne 5:14, 15.

Idi umuna a siglo K.P., kaluksaw unay idi dagiti Judio ti panagbayadda kadagiti buis, saan laeng a maigapu iti panagkunniber a nagraira kadagiti agsingsingir iti buis no di ket agsipud ta daytoy ti nangpilit met kadakuada a mangbigbig iti panagpasakupda iti Roma. (Kitaenyo ti AGSINGSINGIR ITI BUIS.) Nupay kasta, ni Jesu-Kristo ken ni apostol Pablo agpadada a nangipakita nga umiso ti panagbayad kadagiti buis ken “Cesar,” wenno kadagiti “nangatngato nga autoridad.” (Mt 22:17-21; Ro 13:1, 7; kitaenyo ti CESAR [Ti Dios ken ni Cesar].) Karaman kadagiti nadumaduma a kita ti buis a nadakamat iti Kristiano a Griego a Kasuratan isu ti teʹlos (saan a direkta a buis, impuesto; Mt 17:25; Ro 13:7). Nadakamat met ti kenʹsos (panguluen a buis wenno buis kada ulo; Mt 17:25; 22:17, 19; Mr 12:14) ken phoʹros (termino a nalawlawa ti saklawna ken naipagarup a tumukoy iti buis a naipataw iti balbalay, dagdaga, ken tattao; Lu 20:22; 23:2).