Nakapagibtur ni Job​—Kabaelantay Met!

“Adtoy! Kunaentayo a naragsak dagidiay nakapagibtur.”​—SANTIAGO 5:11.

 1. Aniat’ kinuna ti maysa a lakayen a Kristiano maipapan kadagiti pakasuotan a dimteng iti biagna?

‘DINAK sardengan ti Diablo! Mariknak a kaslaak la ken ni Job!’ Babaen dagitoy a sasao impeksa ni A. H. Macmillan ti kaririknana iti maysa a nasinged a gayyemna iti hedkuarter dagiti Saksi ni Jehova. Naturpos ni Kabsat Macmillan ti biagna ditoy daga iti edad a 89 idi Agosto 26, 1966. Ammona a ti pammadayaw gapu iti matalek a panagserbi dagiti napulotan a Kristiano a kas kenkuana ket “kumuyog a mismo kadakuada.” (Apocalipsis 14:13) Kinapudnona, agtultuloy nga awan ressatna ti panagserbida ken ni Jehova babaen ti pannakapagungarda iti imortal a biag idiay langit. Naragsakan dagiti gagayyemna ta nagun-od ni Kabsat Macmillan dayta a gunggona. Nupay kasta, iti maudi a tawtawenna ditoy daga, nadumaduma a pakasuotan ti dimteng kenkuana, a pakairamanan dagiti parikut iti salun-at a nangipabigbig a naan-anay kenkuana a padpadasen ni Satanas a dadaelen ti kinatarnawna iti Dios.

2, 3. Siasino ni Job?

² Idi kinuna ni Kabsat Macmillan nga isu ket kasla la ken ni Job, tuktukoyenna ti maysa a lalaki a nagibtur kadagiti nakaro a pakasuotan ti pammati. Nagnaed ni Job iti “daga nga Uz,” nalabit iti umamianan nga Arabia. Kaputotan ni Sem nga anak ni Noe, maysa [ni Job] a managdaydayaw ken ni Jehova. Agparang a napasamak dagiti pakasuotan a dimteng iti biag ni Job iti tiempo a nagbaetan ti ipapatay ni Jose ken ti panagbiag ni Moises kas nalinteg a tao. Iti daydi a tiempo, awan ti masarakan ditoy daga a kas ken ni Job iti nadiosan a debosion. Imbilang ni Jehova ni Job kas awan pakapilawanna, nalinteg, managbuteng-Dios a lalaki.​—Job 1:1, 8.

³ Kas “kangrunaan kadagiti amin nga annak ti Daya,” adu ti adipen ni Job, ket 11,500 amin ti animal a tarakenna. Ngem ti naespirituan a kinabaknang ti kapatgan kenkuana. Kas kadagiti nadiosan nga amma iti kaaldawantayo, mabalin a sinursuruan ni Job dagiti pito nga annakna a lallaki ken tallo a babbai maipapan ken ni Jehova. Uray idi saandan nga agnanaed iti balayna, nagakem [ni Job] a kas padi iti pamiliana babaen ti panangidatagna kadagiti daton a maipaay kadakuada, amangan la ket ta nagbasolda.​—Job 1:2-5.

 4. (a) Apay a rumbeng a laglagipen dagiti maidaddadanes a Kristiano ni Job? (b) Maipapan ken Job, ania dagiti saludsod nga intay usigen?

⁴ Maysa ni Job a rumbeng a laglagipen dagiti maidaddadanes a Kristiano tapno mapakiredda nga agibtur a siaanus. “Adtoy!” insurat ni adalan a Santiago. “Kunaentayo a naragsak dagidiay nakapagibtur. Nangngegyo ti panagibtur ni Job ket nakitayo ti nagbanagan nga impaay ni Jehova, a ni Jehova nadungngo unay iti panagayat ken naasi.” (Santiago 5:11) Kas ken Job, nasken nga agibtur dagiti napulotan a pasurot ni Jesus ken ti “dakkel a bunggoy” iti agdama a panawen tapno mapagballigianda dagiti pakasuotan ti pammati. (Apocalipsis 7:1-9) Ngarud, ania dagiti pakasuotan nga inibturan ni Job? Apay a napasamakda? Ket kasanotay a magunggonaan iti kapadasanna?

Maysa a Nabara nga Isyu

 5. Aniat’ mapaspasamak idi idiay langit a di ammo ni Job?

⁵ Saan nga ammo ni Job nga adda maysa a dakkel nga isyu a tumaud idiay langit. Iti maysa nga aldaw, “dagiti annak a lallaki ti Dios immayda imparang ti bagbagida iti sanguanan ni Jehova.” (Job 1:6) Adda sadiay ti bugbugtong nga Anak ti Dios, ti Sao. (Juan 1:1-3) Nagparang met dagiti nalinteg nga anghel ken dagiti nasukir nga anghel nga ‘annak a lallaki ti Dios.’ (Genesis 6:1-3) Adda sadiay ni Satanas, ta idi laeng 1914 a napaksiat idiay langit kalpasan ti pannakaipasdek ti Pagarian. (Apocalipsis 12:1-12) Idi kaaldawan ni Job, nangpataud ni Satanas iti nabara nga isyu. Pinagduaduaanna ti kinalinteg ti kinasoberano ni Jehova kadagiti amin a parsuana.

 6. Aniat’ padpadasen ni Satanas nga aramiden, ket kasanona a pinardaya ni Jehova?

⁶ “Sadino ti naggapuam?” sinaludsod ni Jehova. Simmungbat ni Satanas: “Iti panagsursor idiay daga ken iti panagpagpagna kenkuana.” (Job 1:7) Agsapsapul idi [ni Satanas] iti alun-onenna. (1 Pedro 5:8, 9) Babaen ti panangdadaelna iti kinatarnaw dagiti tattao nga agserserbi ken ni Jehova, kayat ni Satanas a paneknekan nga awan ti agtulnog a naan-anay iti Dios gapu iti ayat. Kas panangsango iti isyu, sinaludsod ni Jehova ken ni Satanas: “Inutobmo kadi ni adipenko a Job, ta awan ti umasping kenkuana idiay daga, maysa a lalaki nga awan pakapilawanna ken nalinteg, managbuteng iti Dios ken liklikanna ti dakes?” (Job 1:8) Inannurot ni Job dagiti nadiosan a pagalagadan iti laksid ti kinaimperpektona. (Salmo 103:10-14) Ngem kinuna ni Satanas: “Agbuteng aya ni Job iti Dios nga awan kapapayanna? Dika aya nangaramid iti maysa nga alad iti likmutna ken iti likmut ti balayna ken iti likmut ti amin a kupkupikopanna iti tunggal sikigan? Binendisionam ti aramid dagiti imana, ket nagsaknap dagiti animal a tarakenna iti daga.” (Job 1:9, 10) No kasta, pinardaya ti Diablo ni Jehova babaen ti panangiparipiripna nga awan ti agayat ken agdaydayaw Kenkuana gapu iti kinasiasinona no di ket paspasuksokanna dagiti parsuana tapno agserbida Kenkuana. Kinuna ni Satanas nga agserserbi ni Job iti Dios a maipaay iti bukodna a pagimbagan, saan a gapu iti ayat.

Rumaut ni Satanas!

 7. Kasano a kinarit ti Diablo ti Dios, ket kasanot’ panangsungbat ni Jehova?

⁷ “Ngem,” kinuna ni Satanas, “yunnatmo man ta imam ita, ket sagidem amin nga adda kenkuana ket kitaem no dinakanto ilunod nga iparupa.” Kasanot’ panangsungbat ti Dios iti kasta a makalais a karit? “Adtoy!” kinuna ni Jehova. “Amin a kupikopanna adda iti imam. Isuna laeng a dimo yunnat ta imam kenkuana met laeng!” Kinuna ti Diablo nga amin a kukua ni Job ket nabendisionan, napaadu, ken nasalakniban. Impalubos ti Dios nga agsagaba ni Job, nupay dina impalubos a madangran. Agpagus nga agaramid iti dakes, pinanawan ni Satanas ti taripnong.​—Job 1:11, 12.

 8. (a) Aniada a material a pukaw ti napasaran ni Job? (b) Aniat’ pudno maipapan iti “mismo nga apuy ti Dios”?

⁸ Di nagbayag, rinugian ni Satanas ti irarautna. Impakaammo ti maysa kadagiti babaonen ni Job daytoy dakes a damag: “Adda idi nga agar-arado dagiti baka ket agar-arab dagiti asno a kabayán iti dennada idi immay dimmarup dagiti Sabeo ket innalada ida, ket pinatayda dagiti adipen iti tadem ti kampilan.” (Job 1:13-15) Naikkaten ti alad iti likmut ti sanikua ni Job. Kasaruno la unay dayta, inaramat dagiti sairo ti pannakabalinda, ta impadamag ti sabali pay nga adipen: “Ti mismo nga apuy ti Dios nagtinnag manipud langit ket pinuoranna dagiti karnero ken ad-adipen ket linamutna ida.” (Job 1:16) Nagdakes ketdin a pagparangen a ti Dios ti akin-aramid iti kasta a didigra a dimteng iti mismo nga adipenna! Yantangay aggapu ti kimat idiay langit, nalaka laeng koma nga ipabasol ken ni Jehova ti napasamak, ngem iti kinaagpaysona, naggapu ti apuy kadagiti sairo.

 9. Kasano nga inapektaran ti pannakapukaw dagiti sanikua ni Job ti relasionna iti Dios?

⁹ Bayat nga intultuloy ni Satanas ti irarautna, impadamag ti sabali pay nga adipen nga innala dagiti Caldeo dagiti kamelio ni Job ket pinatayda dagiti amin a dadduma pay nga adipenna. (Job 1:17) Nupay napukaw ni Job ti amin a sanikuana, saan a daytoy ti nangdadael iti relasionna iti Dios. Madaeranyo kadi ti mapukawan iti adu a sanikua a di madadael ti kinatarnawyo ken ni Jehova?

Dumteng ti Dakdakkel a Didigra

10, 11. (a) Aniat’ napasamak kadagiti sangapulo nga annak ni Job? (b) Kalpasan ti nakas-ang nga ipapatay dagiti annak ni Job, kasanot’ panangmatmatna ken ni Jehova?

¹⁰ Saan pay a nalpas ti iraraut ti Diablo ken ni Job. Impadamag ti sabali manen nga adipen: “Dagiti annakmo a lallaki ken babbai manarimaanda idi a mangmangan ken umin-inum iti arak iti balay ti inauna a kabsatda a lalaki. Ket, adtoy! immay ti dakkel nga angin a naggapu iti let-ang, ket kinabilna ti uppat a suli ti balay, ket narpuog a naipandag kadagiti agtutubo ket natayda. Ket siak laeng a maymaysa ti nakatalaw a mangibaga kenka.” (Job 1:18, 19) Mabalin nga ibaga dagiti di makaammo nga ‘aramid ti Dios’ ti didigra nga inyeg dayta nga angin. Nupay kasta, sinagid ti pannakabalin dagiti sairo ni Job iti paset a pagkapsutanna la unay.

¹¹ Gapu iti nalaus a ladingitna, ‘rinay-ab [ni Job] ti lambonna, kiniskisanna ti ulona, nagpasag iti daga, ket nagpakleb.’ Nupay kasta, timudenyo ti sasaona: “Ni Jehova a mismo ti nangted, ket ni Jehova met laeng ti nangala. Agtultuloy a bendito koma ti nagan ni Jehova.” Innayon ti salaysay: “Iti amin kadagitoy ni Job saan a nagbasol wenno nangipabiang iti aniaman a di umiso iti Dios.” (Job 1:20-22) Naabak manen ni Satanas. Kasanon no mapasarantay ti mapukawan iti patpatgen ken maldaangan kas ad-adipen ti Dios? Ti di agimbubukod a debosion ken ni Jehova ken panagtalek kenkuana matulongannatay nga agibtur ken agtalinaed a natarnaw, kas ken Job. Daytoy a salaysay maipapan iti panagibtur ni Job ket awan duadua a makaliwliwa ken makapabileg kadagiti napulotan ken kadagiti kakaduada nga addaan iti naindagaan a namnama.

Bumara ti Isyu

12, 13. Iti sabali pay a taripnong idiay langit, aniat’ indawat ni Satanas, ket kasanot’ panangsungbat ti Dios?

¹² Di nagbayag, nangawag ni Jehova iti sabali a taripnong iti saklangna idiay langit. Naawanan ni Job iti annak, awan nabati a sanikuana, a kas man la dinidigra ti Dios, ngem di maisin ti kinatarnawna. Siempre, di aklonen ni Satanas nga ulbod dagiti pammabasolna a maibusor iti Dios ken ni Job. Ita, dandanin mangngegan ‘dagiti annak a lallaki ti Dios’ ti argumento ken kontra-argumento bayat nga intuggod ni Jehova ti Diablo a mangiturong iti isyu iti kangitingitanna.

¹³ Iti panangusigna ken ni Satanas, sinaludsod ni Jehova: “Sadino ti naggapuam?” Ti sungbat? “Iti panagsursor idiay daga ken panagpagpagna kenkuana.” Inyawag manen ni Jehova iti atension ti awan pakapilawanna, nalinteg, managbuteng-Dios nga adipenna a ni Job, a sititibker a mangsalsalimetmet pay laeng iti kinatarnawna. Simmungbat ti Diablo: “Kudil ken kudil, ket amin a kupikopan ti tao itdennanto gapu iti kararuana. Ngem yunnatmo man ta imam ket sagidem agingga iti tulangna ken iti lasagna ket kitaem no dinakanto ilunod nga iparupa.” Gapuna, kinuna ti Dios: “Isu adda ita imam! Isuna laeng ta aywanam ti kararuana!” (Job 2:2-6) Iti panangiparipiripna a salsalakniban pay laeng ni Jehova [ni Job], indawat ni Satanas ti panangsagidna iti tulang ken lasag ni Job. Saan a napalubosan ti Diablo a mangpapatay ken ni Job; ngem ammo ni Satanas a ti pisikal a sakit parigatenna [ni Job] ket pagparangenna nga isut’ dusdusaen ti Dios gapu kadagiti nalimed a basol.

14. Aniat’ impalak-am ni Satanas ken ni Job, ket apay nga awan ti tao a makabael a mangbang-ar iti agsagsagaba?

¹⁴ Kasta unay a ragsak ni Satanas a pimmanaw iti dayta a taripnong. Kinabilna ni Job “kadagiti naut-ot a busbusali manipud iti dapan ti sakana agingga iti kuppokuppona.” Anian a nakaay-ay-ay a kasasaad ti inibturan ni Job bayat a nakatugaw kadagiti dapo a mangkudkudkod iti bagina babaen ti ribak! (Job 2:7, 8) Awan asinoman a mangngagas a makabael a mangbang-ar kenkuana iti daytoy naut-ot unay, nakaar-ariek, ken nakababain nga an-annayen, ta gapuanan dayta ti pannakabalin ni Satanas. Ni laeng Jehova ti makapaimbag ken ni Job. No maysaka a masaksakit nga adipen ti Dios, dimo liplipatan a matulongannaka ti Dios nga agibtur ken maipaayannaka iti biag iti baro a lubong a nawaya iti sakit.​—Salmo 41:1-3; Isaias 33:24.

15. Aniat’ indagadag ti asawa ni Job nga aramidenna, ket aniat’ reaksion [ni Job]?

¹⁵ Kamaudiananna, kinuna ti asawa ni Job: “Salimetmetam pay la aya ta kinatarnawmo? Ilunodmon ti Dios ket mataykan!” Ti “kinatarnaw” ipasimudaagna ti awan pakapilawanna a debosion, ket mabalin a siuuyaw a nagsao [ni baketna] tapno ilunod ni Job ti Dios. Ngem simmungbat [ni Job]: “Sika agsaoka a kas ti panagsao ti maysa kadagiti maag a babbai. Awatentay laeng aya ti naimbag nga aggapu iti pudno a Dios ket ditay awaten ti dakes?” Uray daytoy a pamay-an ni Satanas ket saan a nagkurri, ta naibaga kadatayo: “Iti amin dagitoy saan a nagbasol ni Job kadagiti bibigna.” (Job 2:9, 10) Mabalin nga ibaga dagiti bumusbusor a kameng ti pamilia a simamaag nga agbambannogtay laeng a mangar-aramid kadagiti annongentayo kas Kristiano ket uyotandatayo a tumallikud ken ni Jehova a Dios. Kas ken Job, kabaelantay nga ibturan ti kasta a pakasuotan agsipud ta ay-ayatentayo ni Jehova ken tarigagayantay nga idaydayaw ti nasantuan a naganna.​—Salmo 145:1, 2; Hebreo 13:15.

Tallo a Napangas a Sinsinan a Gagayyem

16. Siasino ti immay a mangliwliwa kampay idi ken ni Job, ngem kasano nga inusar ida ni Satanas?

¹⁶ Iti napaneknekan a sabali pay a pamay-an ni Satanas, immay dagiti tallo a “gagayyem” a mangliwliwa kampay idi ken Job. Ti maysa isu ni Elifaz, nalabit kaputotan ni Abraham babaen ken Esau. Yantangay ni Elifaz ti immuna a nagsao, mabalin nga isu ti kalakayan. Adda met ni Bildad a kaputotan ni Sua, maysa kadagiti annak a lallaki ni Abraham ken ni Cetura. Ti maikatlo a lalaki isu ni Sofar, a naawagan iti Naamatita a mangipabigbig iti pamilia a nagtaudanna wenno iti disso a pagnanaedanna, nalabit iti amianan a laud ti Arabia. (Job 2:11; Genesis 25:1, 2; 36:4, 11) Kas kadagidiay mangpadpadas ita a mamagtallikud kadagiti Saksi ni Jehova iti Dios, inusar ni Satanas dagitoy a tallo a mangpilit ken ni Job a mangaklon iti ulbod a pammabasol ken mangdadael iti kinatarnawna.

17. Aniat’ inaramid dagiti tallo a bisita [ni Job], ket aniat’ saanda nga inaramid iti las-ud ti pito nga aldaw ken pito a rabii?

¹⁷ Nakaro ti panangyebkas dagiti tallo iti pannakipagriknada. Nagsangsangitda, rinay-abda dagiti pagan-anayda, ken pinuruakanda iti tapok dagiti uloda. Ngem nakikatugawda ken ni Job iti las-ud ti pito nga aldaw ken pito a rabii a saanda man la a nangisawang iti makaliwliwa a sao! (Job 2:12, 13; Lucas 18:10-14) Gapu ta awanan dagitoy napangas a tallo a sinsinan a gagayyem iti espiritualidad, awan a pulos ti makaliwliwa a maibagada maipapan ken ni Jehova ken iti karkarina. Nupay kasta, nangbukelda kadagiti di umiso a konklusion ket nakasaganada a mangaramat kadagitoy a maibusor ken ni Job apaman a malpas ti panangannurotda iti pormal a panagladingit iti publiko. Makapainteres ta sakbay a naggibus ti kinaulimek iti las-ud ti pito nga aldaw, adda a situtugaw iti asideg ni agtutubo nga Eliu a dumdumngeg iti panagsasaritada.

18. Apay a kayat idin ni Job ti aginana ken patay?

¹⁸ Kalpasan ti nabayag nga ulimek, nagsao ni Job. Gapu ta awan nagun-odna a liwliwa manipud kadagiti tallo a bisitana, inlunodna ti aldaw a pannakayanakna ket masmasdaaw no apay a di pay la agpatingga ti nakaay-ay-ay a biagna. Kayatnan ti aginana ken patay, a dinan pinanunot pay a mabalinnat’ maaddaan manen iti napaypayso a rag-o sakbay a matay, ita ta mangirkiraos, nakaul-ulila, ken agsagsagaba iti nakaro a sakit. Ngem saan nga impalubos ti Dios a matay ni Job.​—Job 3:1-26.

Umatake Dagiti Mangpabpabasol ken ni Job

19. Ania nga ulbod a pammabasol ti indissuor ni Elifaz ken ni Job?

¹⁹ Ni Elifaz ti immuna a nagsao iti tallo a rikos a debate a nangsubok pay nga ad-adda iti kinatarnaw ni Job. Iti umuna a bitlana, sinaludsod ni Elifaz: “Sadino ti nakadadaelan ti nalinteg?” Impatona nga adda la ketdi dakes nga inaramid ni Job, isut’ gapuna a dusdusaen ti Dios. (Job, kapitulo 4, 5) Iti maikadua a bitlana, inumsi ni Elifaz ti sirib ni Job ket sinaludsodna: “Ania aya ti ammom a dimi ammo?” Impasimudaag ni Elifaz a kayat nga ipakita ni Job nga isu ket natantan-ok ngem ti Mannakabalin-amin. Kas panggibus iti maikadua a panangatakena, inladawanna ni Job kas nakabasol iti apostasia, panangpasuksok, ken panagsaur. (Job, kapitulo 15) Iti maudi a bitlana, siuulbod a pinabasol ni Elifaz ni Job iti adu a krimen​—panagkikil, panangipaidam iti tinapay ken danum iti makasapul, ken panangilupitlupit kadagiti balo a babbai ken ulila.​—Job, kapitulo 22.

20. Aniat’ kinuna ni Bildad maibusor ken ni Job?

²⁰ Ni Bildad ti maikadua a nagsao iti tallo a rikos a debate. Umas-asping ti kapanunotanna iti kapanunotan ni Elifaz. Ab-ababa ngem nasansanaang dagiti bitla ni Bildad. Kinunana pay ketdi nga adda dakes nga inaramid dagiti annak ni Job, isut’ gapuna a maikarida a matay. Buyogen ti di umiso a panagrasrason, inaramatna daytoy a pangngarig: No kasano a magango ken matay ti badobadok ken dagiti runo no awan ti danum, kasta met dagiti “amin a manglipat iti Dios.” Pudno ti imbagana, ngem saan a mayaplikar ken ni Job. (Job, kapitulo 8) Imbilang ni Bildad dagiti didigra a nagdissuor ken ni Job a kas dagidiay dumteng kadagiti managdakdakes. (Job, kapitulo 18) Iti ababa a maikatlo a bitlana, kinuna ni Bildad a ti tao ket “maysa nga igges” ket ngarud narugit iti imatang ti Dios.​—Job, kapitulo 25.

21. Aniat’ impabasol ni Zofar ken ni Job?

²¹ Ni Sofar ti maikatlo a nagsao iti debate. Iti pakabuklanna, umar-arngi ti kapanunotanna iti kapanunotan da Elifaz ken Bildad. Pinabasol ni Sofar ni Job iti kinadakes ket indagadagna nga idianna dagiti dakes nga aramidna. (Job, kapitulo 11, 20) Kalpasan ti dua a rikos, nagulimeken ni Sofar. Awanen ti mainayonna iti maikatlo a rikos. Nupay kasta, situtured a sinungbatan amin ni Job dagiti mangpabpabasol kenkuana. Kas pagarigan, iti maysa a gundaway, kinunana: “Dakayo amin makatuokkayo a mangliwliwa! Aggibusto aya dagiti naangin a sao?”​—Job 16:2, 3.

Makapagibturtayo

22, 23. (a) Kas iti kaso ni Job, kasano a mabalin nga ikagumaan ti Diablo a dadaelen ti kinatarnawtayo ken ni Jehova a Dios? (b) Nupay naibturan ni Job ti nadumaduma a pakasuotan, aniat’ maisaludsodtayo maipapan iti kababalinna?

²² Kas ken Job, mabalin a maipasangotayo iti nadumaduma a pakasuotan nga aggigiddan, ket mabalin nga usaren ni Satanas ti pannakaupay wenno dadduma pay a pamay-an iti panangikagumaanna a mangdadael iti kinatarnawtayo. Mabalin a padasennatay a pagtallikuden ken ni Jehova no addaantay iti parikut iti panagbiag. No matay ti patpatgentayo wenno agsakittayo, mabalin a sugsogannatay ni Satanas a mangpabasol iti Dios. Kas kadagiti gagayyem ni Job, mabalin nga adda pay ketdi mangakusar a siuulbod kadatayo. Kas impakita ni Kabsat Macmillan, mabalin a ‘dinatay sardengan’ ni Satanas, ngem makapagibturtayo.

²³ Kas napaliiwtayon, naibturan ni Job dagiti nadumaduma a pakasuotan a dimteng iti biagna. Nupay kasta, basta laeng aya nagibtur? Nalpay aya ti espirituna? Kitaentayo no agpayso a naawanan a namimpinsan ni Job iti namnama.

Kasanoyo a Sungbatan?

◻ Ania a dakkel nga isyu ti pinataud ni Satanas idi kaaldawan ni Job?

◻ Kasano a nasuot ni Job iti kasta unay?

◻ Aniat’ impabasol dagiti tallo a “gagayyem” ni Job kenkuana?

◻ Kas iti kaso ni Job, kasano a mabalin nga ikagumaan ni Satanas a dadaelen ti kinatarnawtayo ken ni Jehova?

[Ladawan iti panid 10]

Ni A. H. Macmillan