ULO

Ti makinngato-amin a paset ti bagi ti tao; ti ayan ti utek ken dagiti sentido ti panagkita, panagdengngeg, panagangot, ken panagraman. Ti ulo (Heb., roʼsh; Gr., ke·pha·leʹ) nalatak ti pannakaitampokna iti Biblia agpadpada iti literal ken iti piguratibo a kaipapanan.

Panangrumek Wenno Panangdunor. Iti libro ti Eclesiastes, nailanad ti maysa a pangipadis a panangiladawan kadagiti epekto ti panaglakay, nga agpatingga iti ipapatay. (Ec 12:1-7) Ti ‘pannakarumek ti nabalitokan a malukong’ iladawanna ti panagsardeng ti utek ken dagiti panagandarna iti kasla malukong a sabutsabut ti ulo iti tiempo ti ipapatay. Ti ipapatay wenno pannakadadael ket nailadawan babaen iti sasao a ‘panangrumek wenno panangburak iti ulo.’ (Sal 68:21; 74:13, 14) Kunaen ti kaunaan a padto ti Biblia (Ge 3:15) a ti ‘bin-i ti babai,’ kalpasan ti panagsagabana iti pannakadunor ti mukod, dunorennanto ti ulo ti serpiente. Kas kaitungpalan dayta, ipakita ti dadduma pay a teksto a ti Serpiente, ni Satanas a Diablo, maipisok iti mangliwengliweng a sadiay awanto ti maaramidanna iti sangaribu a tawen, ket di agbayag kalpasan dayta matalipuposton iti agnanayon iti “danaw nga apuy,” ti “maikadua nga ipapatay.”​—Apo 20:1-3, 7, 10, 14; 12:9.

‘Panangingato Wenno Panangitangad iti Ulo.’ Ni Ari David, a napadumog gapu iti pannakaibabain ken pannakariribuk, kimmita ken Jehova kas Kalasagna ken Daydiay ‘mangipangato iti ulona,’ iti kasta nabalinanna manen nga itangad ti ulona. (Sal 3:3; idiligyo ti Lu 21:28.) Kas kaitungpalan ti panangibuksil ni Jose iti maysa a tagtagainep, ni Faraon “inngatona ti ulo” ti panguluen nga agaw-awit iti kopana babaen ti panangisublina kenkuana iti sigud nga akemna. Ngem ni Faraon ‘inngatona ti ulo manipud’ iti panguluen a panaderona, kayatna a sawen, pinapatayna.​—Ge 40:13, 19-22.

Panangbendision, Panangpulot, Panagsapata. Ti ulo isu ti paset ti bagi a pakaisaadan kadagiti pamendision. (Ge 48:13-20; 49:26) Ti pabor, panangiwanwan, ken sirib ti Dios nayaspingda iti pagsilawan nga agsilsilnag iti ulo ken balangat ti kayaw iti ulo. (Job 29:3; Pr 4:7-9) Ti pangpulot a lana maibukbok idi iti ulo. (Le 8:12; Sal 133:2) Iti Sermonna iti Bantay, impatigmaan ni Jesus a ‘masapsapuan ti ulo’ no agay-ayunar, tapno agparang a natakneng ti panaglanglanga, ket saan nga agpammarang a napeklan a papaidamanna ti bagina tapno padayawan dagiti tattao. (Mt 6:17, 18) Ti panangsapsapo iti ulo ti maysa a sangaili babaen iti lana ket maysa kadagiti napateg a pakakitaan ti kinamanagpadagus. (Lu 7:46) Nagbalin a kaugalian dagiti Judio ti panagsapata babaen iti uloda (wenno biagda), maysa nga aramid a kinondenar ni Jesus.​—Mt 5:36, 37; kitaenyo ti SAPATA.

Irepresentarna ti Tao. Ti ulo kas mangtartarawidwid a paset ti bagi ket nausar met a mangirepresentar iti mismo a tao. Ti ‘kaawan pangisaadan [ni Jesu-Kristo] iti ulona’ kaipapananna nga awanan iti pagtaengan a mabalinna a kunaen a kukuana. (Mt 8:20) Ti ulo ti maysa a Nazareo ket adda iti sidong ti maysa a kari, a ti atiddog a buokna ti mangpatalged iti dayta. (Nu 6:5, 18-20) Dagiti basol wenno biddut ti maysa a tao naikuna nga adda iti rabaw ti ulona. (Esd 9:6; Sal 38:4; idiligyo ti Da 1:10.) Inapresiar ni David ti pannubngar manipud iti nalinteg, nga imbilangna dayta kas lana a saan a kayat a pagkedkedan ti ulona. (Sal 141:5) No ti panangukom makamakamna ti nadangkes a tao, naikuna nga isu nasupapakan babaen ti pannakaipagteng iti rabaw ti bukodna nga ulo ti kinadakesna wenno ti pannakadusana. (Uk 9:57; 1Sm 25:39; Jer 23:19; 30:23; Joe 3:4, 7; Abd 15; idiligyo ti Ne 4:4.) Ti kaadda ti dara iti rabaw ti mismo nga ulo ti maysa a tao kaipapananna a ti indibidual a mangsursurot iti di umiso a dana ti panagtignay a maikari iti sentensia nga ipapatay ket sungsungbatanna a mismo ti pannakapukaw ti biagna. (2Sm 1:16; 1Ar 2:37; Eze 33:2-4; Ara 18:6) Ti pannakaisubli iti ulo ti maysa a tao ti dara dagidiay pinapatayna ipasimudaagna ti pannakaukomna gapu iti panagbasolna iti dara.​—1Ar 2:32, 33.

Iti tunggal tawen, ti basbasol dagiti umili ket ipudno idi ti nangato a padi ti Israel, a dagiti imana maiparabaw iti ulo ti kalding a maipaay ken Azazel (dagiti basol mayallatiw iti kalding). Kalpasanna, ti animal naiturong iti let-ang tapno awitenna dagitoy biddut, iti kasta naan-anay a malipatanen. (Le 16:7-10, 21, 22) Kas ipakita ti dadduma a teksto, ni Jesu-Kristo a mismo ‘inawitna dagiti sakittayo ken inimetna dagiti ut-ottayo’ ken ‘inawitna ti basbasol dagiti adu.’​—Isa 53:4, 5; Heb 9:28; 1Pe 2:24.

Adda sumagmamano a sakripisio a naidatag maipagapu kadagiti papadi ken iti dadduma pay, ket dagitoy impatayda ti im-imada iti ulo ti animal kas panangbigbigda nga agpaay kadakuada ti sakripisio.​—Le 1:2-4; 8:14; Nu 8:12.

Pannakaitan-ok, Pannakaibabain, ken Pannakaumsi. Iti sumagmamano kadagiti nasion, naitabon dagiti soldado a dagiti kampilanda maikabil iti baba dagiti uloda, kayatna a sawen, maipaayan iti namilitariaan a pammadayaw. (Eze 32:27) ‘Dagiti mata [ti masirib a tao] adda iti ulona,’ kayatna a sawen, makitana ti papananna. (Ec 2:14) Ti tapok, daga, wenno dapdapo a maikabil iti ulo ipasimudaagna ti tuok, panagleddaang, wenno pannakaibabain. (Jos 7:6; 1Sm 4:12; 2Sm 13:19) Iti panangisalaysay ti salmista kadagiti pannubok ken pakarigatan a napasaran ti ili ti Dios, kunaenna a dagiti tattao nagsakayda iti rabaw ti ulo ti Israel. Mabalbalin a tuktukoyenna ti kaadda ti ili ti Dios iti sidong ti panagpasakup a ti makinggapuanan ket dagiti nailubongan a tattao laeng (ti Hebreo a sao a nausar ket ʼenohshʹ, “mortal a tao”) a mannakabalin, naulpit, ken natangsit. (Sal 66:12; idiligyo ti Isa 51:23.) Ti panangidumog iti ulo ket pagilasinan ti kinapakumbaba wenno panagleddaang (Isa 58:5), ket ti panangingilangil, wenno panangiwingiwing, iti ulo isimbolona ti pananguyaw, panangumsi, wenno panagmalanga.​—Sal 22:7; Jer 18:15, 16; Mt 27:39, 40; Mr 15:29, 30.

Kinamanangngaasi Kadagiti Kabusor. Irekomenda ti Biblia a ti maysa a tao siaasi a tratuenna ti kabusorna, “ta iti panangaramidmo itoy mangibuntonkanto kadagiti umap-apuy a beggang iti rabaw ti ulona.” (Ro 12:20; Pr 25:21, 22) Daytoy a panangiladawan ket naibatay iti kadaanan a proseso ti panagtunaw​—naibunton dagiti beggang agpadpada iti ngato ken baba ti naba. Gapuna, ti panangipakita iti kinamanangngaasi paluknengenna ti puso ti tao ken lunagenna ti natangken a pagannayasanna, nga isinana dagiti dakes a rugit ket iruarna ti naimbag a kualidad nga adda kenkuana.

Saad Kas Mangituray. Ti “ulo” mabalin a tumukoy iti kangrunaan a kameng ti maysa a pamilia, tribu, nasion, wenno gobierno. (Uk 11:8; 1Sm 15:17; 1Ar 8:1; 1Cr 5:24) Iti literal, ti “ulo ti pamilia” isu ti “patriarka” (Gr., pa·tri·arʹkhes). (Ara 2:29; 7:8, 9; Heb 7:4) Ti sao nga ‘adda iti masanguanan’ ket nausar a kaipapananna ti panangidaulo. (Mik 2:13) Ti mismo nga Israel, no agtulnog iti Dios, maadda idi iti ulo dagiti nasion, iti ngatoda, kayatna a sawen, ti Israel ket nawaya ken narang-ay, a dagiti umili ti sabsabali a nasion siuutangda pay ketdi kadakuada. (De 28:12, 13) No agsukir dagiti Israelita, ti ganggannaet nga agnanaed ti mangpautang kadakuada, nga isu ti agbalin nga ulo kadakuada.​—De 28:43, 44.

Pito nga ulo ti dragon. Iti sirmata ni apostol Juan, ti “dragon” a nakita iti langit ket addaan pito nga ulo. Naibatad a dayta isu ti Diablo. (Apo 12:3, 9) Kanayonanna pay, ti “atap nga animal” iti daga, a ti dragon ti mangmangted iti pannakabalinna, ken kasta met ti “eskarlata ti marisna nga atap nga animal,” agpada dagitoy a nailadawan kas addaan iti pito nga ulo, ket dagitoy nga ulo nalawag a nausar a mangirepresentar kadagiti kabilgan a turay ti lubong. (Apo 13:1; 17:3, 9, 10; idiligyo ti Da 2:32, 37, 38, a sadiay ti dinastia ni Ari Nabucodonosor naawagan iti “ulo.”) Gapuna, ti pito a nabalangatan nga ulo ti Dragon nabatad nga ipamatmatda ti kinaulo ni Satanas kadagiti pito a kabilgan a turay ti lubong iti padto ti Biblia.​—Efe 6:12; kitaenyo ti AN-ANIMAL, SIMBOLIKO NGA; GOG Num. 2.

Ulo ti Kongregasion Kristiano. Iti kongregasion Kristiano, ni Jesu-Kristo ti Ulo ti kongregasion, a dayta ti “bagina,” a buklen ti 144,000 a kameng. (Efe 1:22, 23; Col 1:18; Apo 14:1) Yantangay addaan iti imortalidad, isu ti agnanayon a sibibiag a manginaig a kameng ti bagi dagiti nayanak iti espiritu a Kristiano ditoy daga iti aniaman a tiempo, a mangipapaay iti amin a bambanag a kasapulanda tapno dumakkelda iti naespirituan ken agtignayda a maipaay iti dayag ti Dios. (1Co 12:27; Efe 4:15, 16; Col 2:18, 19) No kasano a ti pisikal a templo addaan iti “pannakaulo a bato” (Zac 4:7), kasta met a ni Jesus isu ti pannakaulo a bato ti maysa a naespirituan a templo (Ara 4:8-11; 1Pe 2:7) ken ulo ti amin a gobierno ken autoridad nga adda iti babaen ti Dios, nga Ulo ti isuamin. (Col 2:10; 1Co 11:3) Iti Biblia, ti saad ni Kristo kas ulo ti kongregasion ket nayarig iti saad ti asawa a lalaki mainaig iti asawana, tapno maipaganetget kadagiti agassawa a ti panangiwanwan, ayat, ken panangaywan masapul nga ipakita ti asawa a lalaki, ket ti panagpasakup masapul nga iparangarang ti asawa a babai iti las-ud ti relasion kas agassawa.​—Efe 5:22-33.

Iti panangaramat ni apostol Pablo iti prinsipio mainaig iti kangrunaan a kinaulo ti Dios, ti Ulo ni Kristo, ken ti relatibo a kinaulo ti lalaki iti babai, impasdekna ti prinsipio a mangtarawidwid iti kongregasion Kristiano, awan sabali, ti babai rumbeng a bigbigenna ti intuding ti Dios a kinaulo ti lalaki babaen ti panagdalungdongna, maysa a “pagilasinan ti kinaturay,” no agkararag wenno agipadto iti kongregasion.​—1Co 11:3-16; kitaenyo ti ARUAT ITI ULO; BUOK; DALUNGDONG; KINAULO.

Dadduma Pay nga Usar. Ti Hebreo a sao maipaay iti “ulo” ket naaramat a tumukoy kadagiti murdong wenno tuktok dagiti adigi ti tabernakulo, ti paraangan, ken ti templo (Ex 36:37, 38; 38:17; 1Ar 7:16), kasta met kadagiti tapaw ti bambantay (Ge 8:5), kadagiti rabaw ti babassit a kayo wenno kaykayo (1Cr 14:15), iti murdong ti agdan (Ge 28:12), ken iti murdong ti setro (Est 5:2), kas panangdakamat iti sumagmamano a pagarigan. Agaplikar met dayta iti sanga wenno pagsangaan, pamunganayan, wenno pangrugian ti maysa a banag, kas iti karkarayan ken kalkalsada (Ge 2:10; Eze 21:21) kasta met iti umuna a bulan (‘ti pangrugian [ulo] dagiti bulan’ [Ex 12:2]). Ti Judio a nagan maipaay iti aldaw ti baro a tawenda ket Rosh Hashanah, a ti literal a kaipapananna ket “Ulo ti Tawen.”​—Kitaenyo ti POSTURA KEN TIGTIGNAY.