HABAKUK, LIBRO TI

Libro ti Hebreo a Kasuratan; maikawalo kadagiti makunkuna a babassit a mammadto kadagiti Hebreo ken Septuagint a teksto, kasta met kadagiti kadawyan nga Iloko a Biblia. Nabingay iti dua a paset: (1) Panagsarita iti nagbaetan ti mannurat ken ni Jehova (kap 1, 2); (2) kararag a nayebkas babaen kadagiti dung-aw.​—Kap 3.

Mannurat. Ti libro a mismo ibagana ti kinasiasino ti mannurat. Ti pannakaputar dagiti dua a benneg naikuna a gapuanan ni “Habakuk a mammadto.”​—1:1; 3:1; kitaenyo ti HABAKUK.

Kinakanoniko. Ti kinakanoniko ti libro ti Habakuk ket patalgedan dagiti kadaanan a katalogo ti Hebreo a Kasuratan. Nupay saanda a dakamaten ti nagan dayta, nabatad a karaman ti libro kadagiti panangtukoyda iti ‘sangapulo ket dua a Babassit a Mammadto,’ ta no saan, di koma kompleto ti bilang a 12. Ti kinakanoniko ti libro di pagduaduaan a patalgedan dagiti panagadaw manipud iti dayta iti Kristiano a Griego a Kasuratan. Nupay saanna a tukoyen ti nagan ti Habakuk, adawen ni Pablo ti Habakuk 1:5 (LXX) bayat ti panagsaona kadagiti awanan pammati a Judio. (Ara 13:40, 41) Nagadaw manipud Habakuk 2:4 (“Ngem no maipapan iti daydiay nalinteg, babaen ti kinamatalekna agtultuloyto nga agbiag”) idi parparegtaenna dagiti Kristiano nga iparangarangda ti pammati.​—Ro 1:16, 17; Ga 3:11; Heb 10:38, 39.

Karaman kadagiti Dead Sea Scroll isu ti maysa a manuskrito ti Habakuk (kap 1, 2) iti Hebreo a teksto sakbay ti panawen dagiti Masorete; addaan dayta iti naipakuyog a komentario. Makapainteres ta iti teksto naisurat ti nagan ni Jehova kadagiti kadaanan a Hebreo a letra, idinto ta iti komentario naliklikan ti pannakausar ti nadibinuan a nagan, ket imbes ketdi, naaramat ti Hebreo a sao nga ʼEl (kayatna a sawen “Dios”).

Patien dagiti eskolar a daytoy a lukot naisurat idi arinunos ti umuna a siglo K.K.P. Daytoy ngarud ti kadadaanan nga adda pay laeng a Hebreo a manuskrito ti libro ti Habakuk. Iti daytoy a manuskrito, mabasa “dagiti Caldeo” iti Habakuk 1:6, iti kasta patalgedanna ti kinaumiso ti Masoretiko a teksto iti panangipakitana a dagiti Caldeo (taga Babilonia) isuda dagidiay patakderen ni Jehova kas mangipakat iti pannusa.

Petsa ken Kasasaad. Ti sasao a “ni Jehova adda iti nasantuan a templona” (Hab 2:20) ken ti nailanad kalpasan ti Habakuk 3:19 (“Iti mangiwanwanwan kadagiti pagtokarko nga adda kuerdasna”) ipatuldoda a nagipadto ni Habakuk sakbay a nadadael idi 607 K.K.P. ti templo nga imbangon ni Solomon idiay Jerusalem. Kasta met, ti deklarasion ni Jehova a “patakderek dagiti Caldeo” (1:6) ken ti sapasap a kababagas ti padto ipakitada a dagiti Caldeo, wenno taga Babilonia, saanda pay a napaglangalang ti Jerusalem. Ngem mabalin nga ipasimudaag ti Habakuk 1:7 a nairugidan ti panangduprak iti sumagmamano a nasion. Bayat ti panagturay ti naimbag nga ari ti Juda a ni Josias (659-629 K.K.P.), dagiti Caldeo ken dagiti Medo innalada ti Nineve (idi 632 K.K.P.), ket agbalbalin idin ti Babilonia kas kabilgan a turay iti lubong.​—Na 3:7.

Ti sumagmamano ipapanda a, maitunos iti rabbiniko a tradision, nagipadto ni Habakuk iti nasapsapa a tiempo, bayat ti panagturay ni Ari Manases ti Juda. Patienda nga isu ket maysa kadagiti mammadto a nadakamat wenno naiparipirip iti 2 Ar-ari 21:10 ken 2 Cronicas 33:10. Kunaenda a dagiti taga Babilonia saan pay idi a maibilang kas pangta, iti kasta mamagbalin nga ad-adda a di nakappapati kadagiti taga Judea ti padto ni Habakuk.​—Kitaenyo ti Hab 1:5, 6.

Iti sabali a bangir, iti nasapa a paset ti panagturay ni Jehoiaquim, adda ti Juda iti sidong ti impluensia ti Egipto (2Ar 23:34, 35), ken mabalin a maysa met daytoy a tiempo a ti panangpatakder ti Dios kadagiti Caldeo a pangdusa kadagiti nasungit nga agnanaed iti Juda ket ibilangda a maysa nga ‘aramid a saanda a patien, nupay naisalaysay.’ (Hab 1:5, 6) Ni Ari Nabucodonosor ti Babilonia pinarmekna ni Faraon Neco idiay Carquemis idi 625 K.K.P., iti maikapat a tawen ti panagturay ni Ari Jehoiaquim. (Jer 46:2) Gapuna, mabalin a nagipadto ni Habakuk ken inlanadna ti padto sakbay dayta a pasamak, ket posible a nalpasna ti panangisurat iti dayta idi agarup 628 K.K.P. idiay Juda. Ti pannakailanad ti pangta dagiti Caldeo kas mapasamakto pay laeng iti masanguanan nabatad nga ipatuldona ti maysa a petsa a nasapsapa ngem iti panagbalin ni Jehoiaquim kas basalio iti Babilonia (620-618 K.K.P.).​—2Ar 24:1.

Estilo. Agpadpada a napnuan puersa ken makatukay ti estilo ti panagsurat. Naaramat dagiti nabiag a pangngarig ken panangyasping. (Hab 1:8, 11, 14, 15; 2:5, 11, 14, 16, 17; 3:6, 8-11) Iti komentona maipapan iti estilo ni Habakuk, kinuna ni S. R. Driver: “No literatura ti pagsasaritaan, kasta unay ti bileg ti Habakuk. Nupay ababa ti librona, napnuan dayta iti puersa; nakalawlawag ken nabileg dagiti panangiladawanna; nadaniw ti kapanunotan ken wagas a pannakayebkas ti sasao.” Siempre, dagita a kualidad ket kangrunaanna a maigapu iti nadibinuan a pannakapaltiing.

Ti libro ti Habakuk ipaganetgetna ti kinatan-ok ni Jehova iti amin a nasion (Hab 2:20; 3:6, 12), ken itampokna ti sapasap a kinasoberano ti Dios. Ipaganetgetna met ti kinapudno a daydiay nalinteg agbiag babaen ti pammati. (2:4) Patanorenna ti panagkammatalek ken Jehova, nga ipakitana nga Isu saan a matay (1:12), a nainkalintegan nga irikenna dagiti nasion, ket rummuar maipaay iti pannakaisalakan ti ilina. (3:12, 13) Kadagidiay agragsak kenkuana, naipakita a ni Jehova ti Dios ti pannakaisalakan ken Gubuayan ti kired.​—3:18, 19.

[Kahon iti panid 941]

DAGITI TAMPOK TI HABAKUK

Sungbat iti saludsod a, Ti Dios papatayennanto kadi dagiti nadangkes?

Nabatad a naisurat idi agarup 628 K.K.P., idi lumatlatak dagiti Caldeo ngem sakbay a nagbalin a basalioda ni Jehoiaquim

Agpatulong ni Habakuk, imtuodenna no kasano kabayag nga ipalubos ti Dios nga agtultuloy dagiti nadangkes (1:1–2:1)

Iti isusungbat ni Jehova a patakderennanto dagiti Caldeo kas instrumentona a pangdusa, saan a matarusan ni Habakuk no apay a Daydiay Nasantuan pabus-oyanna ti kasta a nagulib nga ili, maysa a mamagbalin iti makinana a pakigubat kas diosna, a ti iketna a pagdaklis urnongenna dagiti tattao a kasla iti ikan, ken awanan asi a mangpapatay iti tattao

Ti mammadto urayenna ti sungbat ni Jehova, ket bigbigenna a maipaayan iti pannubngar

Isungbat ni Jehova nga adda intudingna a tiempo, isawangna ti didigra maibusor kadagiti Caldeo (2:2-20)

Ipaay ni Jehova ti pammasiguro a nupay kasla adda panagtaktak, ti naimpadtuan a sirmata ket “agpaay pay laeng iti naituding a tiempo, ket uman-anangsab a tumurong iti panungpalan,” sigagagar nga agturturong iti pannakatungpalna

Dagiti pammakdaar maipapan iti didigra ipatuldoda a sigurado a madusa dagiti Caldeo gapu ta sinamsamanda ti sabsabali pay a nasion, ginessatda ti adu nga ili, nagibangonda kadagiti siudad babaen iti panagibukbok iti dara, pinainumda ti dadduma nga ili iti kopa ti nakababain a pannakaabak, ken nakipasetda iti idolatria

Ipakaasi ti mammadto nga agtignay ni Jehova ngem mabuyogan iti panangipakita iti asi bayat ti um-umay nga aldaw ti rigat (3:1-19)

Agbuteng ken agpigerger ti mammadto gapu iti pananglagipna kadagiti napalabas a pannakaiparangarang ti pannakabalin ni Jehova, ngem determinado nga urayenna a siuulimek ti aldaw ti rigat, nga agragsak iti Dios ti pannakaisalakanna

Uray pay no maibus dagiti mismo a pangtaginayon iti biag, ikeddeng ni Habakuk ti agrag-o ken Jehova kas ti Dios ti pannakaisalakan, Daydiay a mangpapigsa kenkuana