Ti Sao ni Jehova Nabiag
Dagiti Tampok iti Libro a Nahum, Habakuk, ken Sofonias
TI Asiria, a kabilgan idi a turay iti lubong, rinebbeknan ti Samaria, ti kabesera ti pagarian ti Israel a buklen ti sangapulo a tribu. Ti Asiria ket nabayag metten a pangta iti Juda. Adda mensahe ni propeta Nahum iti Juda maipapan iti Nineve, a kabesera ti Asiria. Dayta a mensahe ti linaon ti Nahum a libro ti Biblia, a naisurat sakbay ti 632 K.K.P.
Ti simmaganad a kabilgan idi a turay iti lubong ket ti Imperio ti Babilonia, a nalabit inturayan dagiti ar-ari a Caldeo. Ti libro a Habakuk, a nalabit nakompleto idi 628 K.K.P., impadtona no kasano nga usaren ni Jehova ti Babilonia kas instrumentona a mangibanag iti panangukomna ken no kasano ti pannakarbek dayta a kabilgan a turay.
Ni propeta Sofonias ti Juda ket immun-una a nagipadto ngem kada Nahum ken Habakuk. Iti nasurok nga 40 a tawen a panagipadtona sakbay ti pannakadadael ti Jerusalem idi 607 K.K.P., agpadpada nga inwaragawagna ti mensahe ti pannakadadael ken namnama agpaay iti Juda. Ti Sofonias a libro ti Biblia ket aglaon met kadagiti pakdaar maibusor iti dadduma a nasion.
“ASI PAY TI SIUDAD TI PANAGIBUKBOK ITI DARA”
“Ti pammakdaar maibusor iti Nineve” ket naggapu ken Jehova a Dios, a “nabannayat nga agunget ken dakkel iti pannakabalin.” Nupay ni Jehova ket “maysa a salindeg iti aldaw ti rigat” kadagidiay agkamang kenkuana, ti Nineve ket madadaelto.—Nahum 1:1, 3, 7.
“Ni Jehova sigurado nga ummongennanto [isublinanto] ti panagpannakkel ni Jacob.” Ngem kas iti “leon a mangrangrangkay,” ti Asiria binutbutengna ti ili ti Dios. ‘Ti karuahe a pakigubat ti Nineve puoranto ni Jehova iti asuk. Ket ti maysa a kampilan alun-onennanto dagiti bukodna a burboran a bumaro a leon.’ (Nahum 2:2, 12, 13) “Asi pay ti [Nineve a] siudad ti panagibukbok iti dara . . . Amin dagidiay makangngeg iti damag maipapan [kenkuana] sigurado a pagtipatendanto . . . dagiti imada” ken agrag-oda.—Nahum 3:1, 19.
Sungbat Kadagiti Nainkasuratan a Saludsod:
1:9—Ania ti kaipapananna iti Juda ti “nalawag a panangtalipupos” iti Nineve? Kaipapanannanto ti permanente a bang-ar manipud Asiria; “ti rigat saanto a bumangon iti maikadua a daras.” Iti panagsaona a kas man la awanen ti Nineve, insurat ni Nahum: “Adtoy! Adda iti rabaw dagiti bantay ti saksaka daydiay mangip-ipan iti naimbag a damag, daydiay mangipabpablaak iti talna. O Juda, rambakam dagiti piestam.”—Nahum 1:15.
2:6—Ania dagiti nalukatan a “ruangan dagiti karayan”? Dagita a ruangan ket tukoyenda ti paspaset dagiti pader ti Nineve a nasiwangan gapu iti Karayan Tigris. Ti Nineve ket kasla saan a marbek idi rauten dayta dagiti nagkakappon a puersa ti Babilonia ken Media idi 632 K.K.P. Gapu ta nangato dagiti paderna, impagarup ti Nineve nga isu ket maysa a siudad a saan a mastrek. Nupay kasta, immapaw ti Tigris gapu iti napigsa a tudo. Gapu iti dayta, sigun iti historiador a ni Diodorus, “nalayus ti maysa a paset ti siudad ket narba dagiti pader iti pangadaywen.” Nalukatan ngarud dagiti ruangan ti karayan, ken kas naipadto, ti Nineve ket nagbiit a naparmek a kas iti nagbiit a pannakauram ti nagango a naggapasan.—Nahum 1:8-10.
3:4—Kasano a nayarig ti Nineve iti maysa a balangkantis? Ti Nineve inallilawna dagiti nasion babaen ti panangikarina iti pannakigayyem ken panangipaayna iti tulong, ngem iti kinaagpaysuanna, inrurumenna ida. Kas pagarigan, ti Asiria tinulonganna ni Ari Acaz ti Juda maibusor iti agkumplot a puersa ti Siria ken Israel. Ngem idi agangay, ti “ari ti Asiria immay a maibusor [kenni Acaz] ket isu riniribukna.”—2 Cronicas 28:20.
Dagiti Masursurotayo:
1:2-6. Ti panangbales ni Jehova kadagiti kabusorna, a di mangipapaay kenkuana iti naan-anay a debosion, ti mangipakita a kalikagumanna ti naan-anay a debosion dagiti agdaydayaw kenkuana.—Exodo 20:5.
1:10. Dagiti nagdadakkel a pader nga addaan iti ginasut a torre dida nalapdan ti kaitungpalan ti sao ni Jehova maibusor iti Nineve. Dagiti kabusor ti ili ni Jehova ita didanto maliklikan ti panangdadael kadakuada ti Dios.—Proverbio 2:22; Daniel 2:44.
‘DAYDIAY NALINTEG AGTULTULOYTO NGA AGBIAG’
Ti umuna a dua a kapitulo ti libro a Habakuk ket maipapan iti panagsarita ni propeta Habakuk ken ni Jehova a Dios. Gapu ta mariribukan iti mapaspasamak idiay Juda, kastoy ti inyimtuod ni Habakuk iti Dios: “Apay nga ipakitam kaniak ti makapasakit, ket kumitkitaka iti riribuk laeng?” Kastoy ti insungbat ni Jehova: “Patakderek dagiti Caldeo, ti nasion a sipapait ken nadursok.” Nagsiddaaw ti propeta gapu ta ti Dios usarenna “dagidiay makilanglangen a sigugulib” a mangdusa iti Juda. (Habakuk 1:3, 6, 13) Naipanamnama kenni Habakuk nga agtultuloy nga agbiag dagidiay nalinteg, ngem dagiti kabusor didanto maliklikan ti pannakadusa. Kanayonanna, insurat ni Habakuk ti lima a nakalkaldaang a pagbanagan dagiti kabusor a Caldeo.—Habakuk 2:4.
Iti kararagna nga agkidkiddaw iti asi, buyogen “kadagiti dung-aw” a sinalaysay ni Habakuk dagidi nakaskasdaaw a panangipakita ni Jehova iti pannakabalinna kas iti napasamak idiay Nalabaga a Baybay, idiay let-ang, ken idiay Jerico. Impakpakauna met ti propeta ti panagmartsa wenno panagtignay ni Jehova buyogen ti pungtot inton Armagedon. Agngudo ti kararagna babaen kadagitoy a sasao: “Ni Jehova a Soberano nga Apo isu ti kiredko; ket pagbalinennanto dagiti sakak a kas iti saksaka dagiti kabaian nga ugsa, ket pabaddekennakto iti rabaw dagiti nangato a dissok.”—Habakuk 3:1, 19.
Sungbat Kadagiti Nainkasuratan a Saludsod:
1:5, 6—Apay a kasla di nakappapati kadagiti Judio a kabaelan dagiti Caldeo a rebbeken ti Jerusalem? Idi nangrugi nga agipadto ni Habakuk, ti Juda ket adda iti sidong ti nabileg a turay ti Egipto. (2 Ar-ari 23:29, 30, 34) Nupay bumilbileg dagiti taga-Babilonia, dida pay naparmek ni Faraon Neco. (Jeremias 46:2) Kanayonanna, idiay Jerusalem ti ayan ti templo ni Jehova, ket awan ressat a nagturay dagiti kapuonan ni David sadiay. Iti dayta a tiempo, kasla imposible kadagiti Judio nga ipalubos ti Dios ti panangdadael dagiti Caldeo iti Jerusalem. Ngem kasano man kaimposible kadakuada ti impadto ni Habakuk, ‘di bumurong a pimmudno’ ti sirmata maipapan iti panangdadael dagiti taga-Babilonia iti Jerusalem idi 607 K.K.P.—Habakuk 2:3.
2:5—Siasino ti “nabaneg a lalaki,” ken apay a “saannanto a magtengan ti kalatna”? Ti “nabaneg a lalaki” tuktukoyenna dagiti taga-Babilonia, a nangusar iti puersa militarda a mangparmek kadagiti nasion. Gapu iti masansan a panagbiktoriana, isu ket nayarig iti maysa a tao a nabartek iti arak. Nupay kasta, saanna a maparmek dagiti amin a nasion agsipud ta usaren ni Jehova dagiti Medo ken Persiano a mangparmek kenkuana. Iti kaaldawantayo, daytoy a “lalaki” tuktukoyenna ti amin a napolitikaan nga agtuturay. Arig nabartek met daytoy iti panagtalekna iti bagina, kinatangsit, ken kinaagumna a mangsakup. Ngem mapaayto ti kalatna a ‘mangtipon kadagiti amin a nasion’ a maikaykaysa kenkuana. Ti laeng Pagarian ti Dios ti mamagkaykaysa iti sangatauan.—Mateo 6:9, 10.
Dagiti Masursurotayo:
1:1-4; 1:12–2:1. Nangyimtuod ni Habakuk kadagiti napasnek a saludsod, ket simmungbat ni Jehova. Denggen ti pudno a Dios ti karkararag dagiti matalek nga adipenna.
2:1. Kas ken Habakuk, rumbeng nga agtalinaedtayo a naridam ken aktibo iti naespirituan. Situtuloktayo met koma a mangbalbaliw iti panagpampanunottayo a maitunos iti aniaman a “pannubngar,” wenno panangilinteg a mabalin a maawattayo.
2:3; 3:16. Sipapanunottayo koma iti kinaganat ti tiempo bayat nga ur-urayentayo ti aldaw ni Jehova buyogen ti pammati.
2:4. Masapul nga agibturtayo a simamatalek tapno maisalakantayo iti sumungsungaden nga aldaw ti panangukom ni Jehova.—Hebreo 10:36-38.
2:6, 7, 9, 12, 15, 19. Sigurado a nakakaasi ti pagbanagan daydiay idolatroso, imoral, naagum iti nakusit a gunggona, wenno managayat iti kinaranggas. Masapul nga agannadtayo tapno maliklikantayo dagitoy a kababalin ken ar-aramid.
2:11. No ditay ibutaktak ti kinadakes daytoy a lubong, “umkisto a sililiday ti mismo a bato.” Nasken a situtured nga itultuloytayo nga ikasaba ti mensahe ti Pagarian!
3:6. Inton iwayat ni Jehova ti panangukomna, awanto ti makalapped kenkuana uray dagiti organisasion ti tattao a kasla permanente a kas kadagiti bantay ken turod.
3:13. Naipanamnama kadatayo a dagiti laeng nadangkes ti madadael inton Armagedon. Isalakanto ni Jehova dagiti matalek nga adipenna.
3:17-19. Nupay mabalin nga aglak-amtayo iti rigat sakbay ken kabayatan ti Armagedon, makapagtalektayo a ‘pakirdennatayo’ ni Jehova bayat a siraragsak nga itultuloytayo ti agserbi kenkuana.
“TI ALDAW NI JEHOVA ASIDEGEN”
Nasaknap idi idiay Juda ti panagdayaw ken Baal. Kinuna ni Jehova babaen ken propetana a Sofonias: “Iyunnatkonto ti imak maibusor iti Juda ken maibusor kadagiti amin nga agnanaed iti Jerusalem.” Imballaag ni Sofonias: “Ti aldaw ni Jehova asidegen.” (Sofonias 1:4, 7, 14) Dagidiay laeng agtultulnog iti Dios ti ‘maitalimeng’ iti dayta nga aldaw.—Sofonias 2:3.
“Asi pay . . . ti manangirurumen a siudad” ti Jerusalem! “‘Agtultuloykayo a manginanama kaniak,’ kuna ni Jehova, ‘agingga iti aldaw nga itatakderko a mangkamkam, ta ti hudisial a pangngeddengko isu ti panangummong kadagiti nasion . . . tapno ibukbokko kadakuada ti panangkondenarko.’” Ngem inkari ti Dios: “Pagbalinenkayto a maysa a nagan ken maysa a dayaw iti tengnga dagiti amin nga ili ti daga, inton ummongek nga isubli iti imatangyo dagidiay kautibo kenka.”—Sofonias 3:1, 8, 20.
Sungbat Kadagiti Nainkasuratan a Saludsod:
2:13, 14—Makintimek ti “agkankantanto iti tawa” idiay naan-anay pannakarbekna a Nineve? Yantangay ti Nineve ket agbalin a pagtaengan dagiti atap nga animal ken tumatayab, ti timek nga agtultuloy nga agkankanta ket tuktukoyenna ti uni dagiti tumatayab ken mabalin a ti sagawisiw ti angin a sumrek kadagiti tawa dagiti nagpanawanen a pasdek.
3:9—Ania ti “nasin-aw a pagsasao,” ken kasano ti pannakaisao dayta? Isu dayta ti kinapudno maipapan iti Dios a nailanad iti Biblia a Saona agraman dagiti amin a pannursuro ti Biblia. Sasawentayo dayta babaen ti panamatitayo iti kinapudno, siuumiso a panangisuro iti dayta, ken panagbiag a maitunos iti pagayatan ti Dios.
Dagiti Masursurotayo:
1:8. Ti dadduma idi kaaldawan ni Sofonias ket nalawag a tinarigagayanda a gun-oden ti anamong dagiti nasion iti aglawlawda babaen ti ‘panagkawesda iti ganggannaet a pagan-anay.’ Anian a minamaag kadagiti agdaydayaw ken Jehova no umabuloyda iti lubong babaen kadagiti umasping a pamay-an!
1:12; 3:5, 16. Kanayon a nangibaon ni Jehova kadagiti propetana a mamakdaar iti ilina maipapan kadagiti hudisial a pangngeddengna. Inaramidna dayta nupay adu a Judio ket kayarigan ti timmangken nga ared-ed iti pagkargaan ti arak, kayatna a sawen, saandan nga agpapaiwanwan iti Dios ken iyaleng-alengda ti mensahena. Bayat nga umad-adani ti dakkel nga aldaw ni Jehova, nasken nga itultuloytayo nga iwaragawag ti mensahe ti Pagarian imbes nga agliwaytayo wenno ‘agsalupaypay dagiti imatayo’ gapu iti kinaaleng-aleng dagiti tattao.
2:3. Ni laeng Jehova ti makaitalimeng kadatayo inton aldaw ti pungtotna. Tapno mataginayontayo ti anamongna, nasken a ‘sapulentayo ni Jehova’ babaen ti panangadaltayo a naimbag iti Biblia a Saona; sikakararag a panagpaiwanwan kenkuana; ken iyaadani kenkuana. Masapul a ‘sapulentayo ti kinalinteg’ babaen ti panagbiagtayo a sidadalus iti moral. Ken nasken a ‘sapulentayo ti kinaemma’ babaen ti panangparang-aytayo iti naemma ken managpasakup a kababalin.
2:4-15; 3:1-5. Inton iwayat ni Jehova ti panangukomna, ti napasamak iti nagkauna a Jerusalem ken dagiti nasion iti aglawlawna ket mapasaranto met ti Kakristianuan ken dagiti amin a nasion a mangirurrurumen iti ili ti Dios. (Apocalipsis 16:14, 16; 18:4-8) Masapul a situtured nga itultuloytayo nga ipakaammo dagiti panangukom ti Dios.
3:8, 9. Bayat nga ur-urayentayo ti aldaw ni Jehova ken kas panagsagana para iti pannakaispaltayo, sursuruentayo ti agsao iti “nasin-aw a pagsasao” ken ‘awagantayo ti nagan ti Dios’ babaen ti personal a panagdedikartayo kenkuana. Agserbitayo met ken Jehova “iti abagan-abaga” a kadua ti ilina ken mangipaaytayo kenkuana iti “sakripisio ti panagdaydayaw” kas saguttayo.—Hebreo 13:15.
“Mapagdardaras iti Kasta Unay”
Inkanta ti salmista: “Iti apagbiit laengen a kanito, ket daydiay nadangkes awanton; ket pudno unay nga imutektekamto ti lugarna, ket isu awanton.” (Salmo 37:10) No utobentayo ti naipadto maipapan iti Nineve iti libro a Nahum ken ti maipapan iti Babilonia ken apostata a Juda iti libro a Habakuk, masiguradotayo a matungpalto ti kinuna ti salmista. Ngem kasano pay kabayag ti nasken a panaguraytayo?
“Ti dakkel nga aldaw ni Jehova asidegen,” kuna ti Sofonias 1:14. “Asidegen dayta, ket mapagdardaras iti kasta unay.” Ilawlawag met kadatayo ti libro a Sofonias no kasanotayo a maisalakan iti dayta nga aldaw ken ania ti masapul nga aramidentayo itan kas panagsagana iti pannakaitalimengtayo. Wen, “ti sao ti Dios nabiag ken adda bilegna.”—Hebreo 4:12.
[Dagiti Ladawan iti panid 8]
Dagiti nagdadakkel a pader ti Nineve dida nalapdan ti pannakatungpal ti padto ni Nahum
[Credit Line]
Randy Olson/National Geographic Image Collection