KUKUTEL

Iti Biblia, daytoy a sakit ket naawagan iti Hebreo a termino a tsa·raʹʽath ken iti Griego a sao a leʹpra. Agkukutel ti awag iti tao nga addaan kasta a sakit.

Ti “kukutel” iti Kasuratan saan laeng a tumukoy iti sakit a pagaammo ita iti kasta a nagan, ta mabalinna nga apektaran saan laeng a dagiti tattao no di ket kasta met ti pagan-anay ken balbalay. (Le 14:55) Ti kukutel ita ket maaw-awagan met iti Hansen’s disease, napanaganan a kasta agsipud ta natakuatan ni Dr. Gerhard A. Hansen ti mikrobio a gagangay a naipagarup a pakaigapuan daytoy a sakit. Nupay ti tsa·raʹʽath saan laeng a tumukoy iti kukutel a pagaammo ita, di pagduaduaan a ti kukutel ti tao a maaw-awagan itan iti Hansen’s disease adda idin idiay Makintengnga a Daya kadagidi tiempo ti Biblia.

Nadumaduma a Kita, Agraman Epektoda. Kadagitoy nga aldaw, ti kukutel wenno Hansen’s disease, a saan unay a makaakar, ket agparang iti tallo a kangrunaan a kita. Ti maysa a kita, pagaammo kas black leprosy, ket agresulta iti ipupuskol ti kudil ken itatanor dagiti dugol, mangrugi iti kudil ti rupa ket kalpasanna iti dadduma pay a paset ti bagi. Pakapuyenna met dagiti mucous membrane ti agong ken karabukob ti biktima. Ti sabali pay a kita isu ti anesthetic leprosy (mangbibineg a kukutel), no dadduma maawagan kas white leprosy. Saan a kas iti kakaro ti black leprosy ken kangrunaan nga apektaranna dagiti peripheral nerve. Mabalin nga agparang dayta iti kudil a naut-ot no masagid, nupay mabalin met nga agresulta iti panagbibineg. Ti maikatlo a kita ket kombinasion ti dua a kita ti kukutel, a namagtipon iti amin a sintomas a nadakamat.

Bayat a kumarkaro ti kukutel, adda rummuar a nana kadagiti kammuol a damo a timmanor, mabalin nga agurot ti buok ti ulo wenno dagiti kiday, mabalin nga aglukay, agrupsa, ken agregreg dagiti kuko. Kalpasanna mabalin nga in-inut nga agrunot dagiti ramay, takiag ken luppo, agong, wenno matmata ti biktima. Inton agangay, kadagiti nakaro unay a kaso, agresulta dayta iti ipapatay. Yantangay tinukoy dayta ni Aaron kas maysa a sakit nga agbanag iti ‘pannakaibus ti kagudua’ ti lasag, nalawag a ti “kukutel” iti Biblia sigurado a ramanenna ti kasta a nakaro a sakit.​—Nu 12:12.

Daytoy a panangiladawan ket makatulong iti maysa tapno ad-adda a maawatanna dagiti panangtukoy ti Biblia iti daytoy nakaal-alingget a sakit ken dagiti nakaro a nagbanagan ti nadursok a tignay ni Ozias iti di umiso a panagreggetna a mangidaton iti insienso iti templo ni Jehova.​—2Ar 15:5; 2Cr 26:16-23.

Panangduktal iti Kaaddana. Babaen iti Mosaiko a Linteg, ni Jehova impaayanna ti Israel iti impormasion a tumulong iti padi tapno maduktalanna ti kukutel ken mailasinna dayta manipud sabsabali pay a saan unay a nakaro a sakit ti kudil. Manipud iti nailanad iti Levitico 13:1-46, makita a mabalin a mangrugi ti kukutel kas rettab, gaddil, ratunok, busali, wenno kas piglat iti lasag ti maysa gapu iti apuy. No dadduma, nakabatbatad dagiti sintomas. Pumuraw ti dutdot iti naapektaran a paset, ket makita a ti sakit naun-uneg ngem iti kudil. Kas pagarigan, ti maysa a puraw a rettab iti kudil mabalin a papurawenna ti dutdot, ket ti sadiwa a lasag mabalin nga agparang iti rettab. Kaipapanan daytoy nga agkukutel dayta a tao ket maideklara a narugit. Nupay kasta, iti dadduma a kaso naapektaran laeng ti rabaw ti kudil ket naipataw ti maysa a periodo ti pannakakuarentinas, a kalpasanna sukimaten ti padi dayta a kasasaad ket mangaramid iti pinal a pangngeddeng mainaig iti dayta a kaso.

Nabigbig nga adda idi kasasaad a saanen a makaakar ti kukutel. No nagwarasen iti intero a bagi, a pimmuraw aminen, ket awanen ti makita a sibibiag lasag, pagilasinan dayta a nagpatinggan ti sakit ket nabati laengen dagiti pakakitaan ti naapektaranna. Iti kasta ti padi ideklaranan a nadalus ti biktima, a ti sakit saanen a makaapektar iti asinoman.​—Le 13:12-17.

No pimmanawen ti kukutel iti maysa a tao ket naagasanen, adda dagiti urnos a mabalin nga annurotenna tapno magugoran ti bagina, ket karaman kadagitoy ti panagidaton ti padi iti sakripisio maipaay kenkuana. (Le 14:1-32) Ngem no ti padi indeklarana a narugit ti di naagasan nga agkukutel, mapigis dagiti kawes ti agkukutel, mabay-an a saan a maasikaso ti ulona, abbonganna ti iming wenno ti makinngato a bibigna, ken masapul nga ipukkawna ti “Narugit, narugit!” Kasapulan nga agnaed a naiputputong iti ruar ti pakarso (Le 13:43-46), maysa nga addang a naaramid tapno ti agkukutel saanna a maapektaran dagidiay adda iti pakarso, nga iti tengngada agtoltolda ni Jehova. (Nu 5:1-4) Agparang a kadagidi tiempo ti Biblia nagkakadua dagiti agkukutel wenno nagnaedda kas grupo, iti kasta mabalinda ti agtitinnulong.​—2Ar 7:3-5; Lu 17:12.

Iti kawkawes ken balbalay. Ti kukutel mabalin met nga apektaranna ti delana wenno lienso a kawkawes, wenno ti maysa nga aruaten a lalat. Mabalin a mapukaw daytoy a saplit babaen iti panaglaba, ken adda idi dagiti urnos tapno makuarentinas ti aruaten. Ngem no agtalinaed ti dumuyaw a berde wenno lumabaga a saplit, adda ti makapapatay a kukutel ket ti aruaten mapuoran. (Le 13:47-59) No dagiti lennek a dumuyaw a berde wenno lumabaga agparang iti diding ti maysa a balay, ti padi mangipataw iti kuarentinas. Nalabit kasapulan a malekkab dagiti naapektaran a bato ket makarusan ti diding iti uneg ti balay, a dagiti bato ken ti nakarus nga argamasa maibelleng iti maysa a narugit a disso iti ruar ti siudad. No agsubli ti saplit, ti balay maideklara a narugit ket marugpo, ket dagiti material maibelleng iti maysa a narugit a disso. Ngem iti balay a naideklara a nadalus, adda urnos maipaay iti pannakagugor. (Le 14:33-57) Naipasimudaag a ti kukutel a mangapektar iti kawkawes wenno balbalay ket maysa kita ti buot wenno ratik; nupay kasta, saan a masigurado daytoy.

Kas Pagilasinan. Maysa ti kukutel kadagiti pagilasinan nga impaay ni Jehova nga ipakita ni Moises tapno paneknekanna kadagiti Israelita nga isu imbaon ti Dios. Kas naibilin, insuksok ni Moises ti imana iti makinngato a kupin ti kawesna, ket apaman a nairuarna dayta, “ti imana nagkukutel a ti langana kasla niebe!” Babaen ti panangisuksokna manen iti imana iti makinngato a kupin ti kawesna ken panangiruarna iti dayta, nagsubli dayta “kas iti dadduma [pay] a lasagna.” (Ex 4:6, 7) Ni Miriam “nagkukutel iti kapurpuraw ti niebe” kas pannusa nga impataw ti Dios gapu ta nagsao maibusor ken Moises. Nagpakaasi ni Moises iti Dios a maagasan koma ti kabsatna, ket dayta ti naaramid, ngem nakuarentinas ni Miriam iti ruar ti pakarso iti pito nga aldaw.​—Nu 12:1, 2, 9-15.

Idi Tiempo ni Eliseo. Ni Naaman a Sirio ket “maingel, nabileg a lalaki, nupay maysa nga agkukutel [wenno, naaddaan iti sakit ti kudil].” (2Ar 5:1, Rbi8 ftn) Gistay naipukawna ti gundaway a maagasan gapu iti kinapannakkelna, ngem idi agangay inaramidna met laeng ti imbilin ni Eliseo. Namimpito a daras a nagpalned idiay Jordan, iti kasta “ti lasagna nagsubli a kas iti lasag ti maysa a bassit nga ubing ket isu nagbalin a nadalus.” (2Ar 5:14) Gapu iti dayta, nagbalin a managdaydayaw ken Jehova. Nupay kasta, ni Gehazi a katulongan ni Eliseo siaagum a nangala iti sagut manipud ken Naaman nga inusarna ti nagan ti mammadto, iti kasta siuulbod nga imbagianna ni apona. Ngem iti kinapudnona, inaramatna ti di kaikarian a kinamanangngaasi ti Dios kas panggun-od iti namaterialan a gunggona. Gapu iti dakes nga aramid ni Gehazi, pinagkukutel ti Dios ket nagbalin nga ‘agkukutel a kapurpuraw ti niebe.’​—2Ar 5:20-27.

Ti kaadda ti uppat nga agkukutel nga Israelita iti ruar dagiti ruangan ti Samaria bayat ti kaadda ni Eliseo iti uneg ti siudad ipakitana nga adu idi ti agkukutel idiay Israel idi kaaldawan ni Eliseo. (2Ar 7:3) Ngem adu nga Israelita ti saan a mamati iti daytoy a lalaki nga imbaon ti pudno a Dios, no kasano a ni Jesus saan a kayat nga awaten dagiti Judio iti pagtaenganna a teritoria. Gapuna, kinuna ni Kristo: “Kasta met, adu ti agkukutel idiay Israel idi tiempo ni Eliseo a mammadto, kaskasdi awan uray maysa kadakuada ti nadalusan, no di ni Naaman a tao a taga Siria.”​—Lu 4:27.

Pinaimbag ni Jesus ken Dagiti Adalanna. Bayat ti ministeriona idiay Galilea, pinaimbag ni Jesus ti maysa nga agkukutel a dineskribir ni Lucas kas “maysa a lalaki a napno iti kukutel.” Binilin ni Jesus daytoy a lalaki a saanna nga ibagbaga iti asinoman ken kinunana: “Ngem mapanka ket agparangka iti padi, ket agidatonka mainaig iti pannakadalusmo, kas iti imbilin ni Moises, a maipaay a pangsaksi kadakuada.”​—Lu 5:12-16; Mt 8:2-4; Mr 1:40-45.

Idi imbaon ni Kristo ti 12 nga apostol, malaksid iti dadduma pay a banag imbilinna met kadakuada, “Pagbalinenyo a nadalus dagiti agkukutel.” (Mt 10:8) Idi agangay, bayat a lumaslasat iti Samaria ken Galilea, inagasan ni Jesus ti sangapulo nga agkukutel iti maysa a purok. Ti maysa laeng kadakuada, maysa a Samaritano, ti “nagsubli, nga indaydayawna ti Dios buyogen ti natbag a timek” ket inruknoyna ti rupana iti sakaanan ni Jesus, a nagyamyaman ken Jesus iti naaramid kenkuana. (Lu 17:11-19) Mapaliiw met nga idi a ni Maria sinapsapuanna ni Jesus iti nangina a bangbanglo a lana sumagmamano nga aldaw sakbay ti ipapatayna, adda ni Kristo idiay Betania iti pagtaengan ni Simon nga agkukutel (a mabalin nga inagasan ni Jesus).​—Mt 26:6-13; Mr 14:3-9; Jn 12:1-8.