“Ikapetyo Dagiti Igam ti Lawag”

“Ti rabii limmabasen; ket umasideg ti bigat. Iwaksitayo ngarud dagiti ar-aramid ti sipnget ket ikapettayo dagiti igam ti lawag.”​—ROMA 13:12.

 1, 2. Kasanot’ panangipangag ti kaaduan nga umuna-siglo a Judio iti “pudno a lawag,” ken iti laksid dagiti ania a paglaingan?

NI Jesu-Kristo isu ti “pudno a lawag a mangsilaw kadagiti amin a tattao.” (Juan 1:9) Idi immay kas Mesias idi 29 K.P., isut’ dimteng iti maysa a nasion a pinilin ti Dios nga agbalin a sasaksina ken daytat’, agarup, dedikadon ken Jehova. (Isaias 43:10) Adu kadagiti Israelitas ti nagur-uray iti Mesias, ken adu kadakuada ti makaammo kadagiti dadduma a padpadto a pakabigbigan kenkuana. Kasta met, nangasaba ni Jesus iti intero a Palestina, a nangar-aramid kadagiti pagilasinan a nabuya dagiti umariwekwek. Dagiti bunggoy naguummongda tapno dumngegda kenkuana ken nasnasdaawda iti nakita ken nangngegda.​—Mateo 4:23-25; 7:28, 29; 9:32-36; Juan 7:31.

² Kamaudiananna, nupay kasta, kaaduan kadagiti Judio linaksidda ni Jesus. Ti Ebanghelio ni Juan kunaenna: “Immay iti pagtaenganna met laeng, ngem isut’ di inawat ti ilina.” (Juan 1:11) Apay a kasta? Ti sungbat iti dayta a saludsod tulongannatayo a mangliklik iti panangulit iti kamalida. Daytat’ tumulong kadatayo a “mangiwaksi kadagiti ar-aramid ti sipnget ken . . . mangikapet kadagiti igam ti lawag,” ngarud maliklikan ti di naanamongan a panangukom kas iti sinagaba ti umuna-siglo nga Israel.​—Roma 13:12; Lucas 19:43, 44.

Pannakabusor Manipud kadagiti Narelihiusuan nga Autoridad

 3. Iti ania a pamay-an a dagiti relihiuso a papangulo a Judio nagbalinda a “bulsek a mangidaldalan”?

³ Idiay Israel kangrunaan dagiti relihiuso a papangulo iti panangilaksid iti lawag. Nupay mannursuroda a “nalalaing iti Linteg,” impabaklayda kadagiti tattao ti maysa a legalistiko a sistema dagiti paglintegan a masansan maisupadi iti Linteg ti Dios. (Lucas 11:45, 46) Ngarud, ‘inaramidda ti sao ti Dios a barengbareng gapu kadagiti tradision nga imbilinda.’ (Marcos 7:13; Mateo 23:16, 23, 24) Isudat’ “bulsek a mangidaldalan,” a laplapdanda ti panagsilnag ti lawag.​—Mateo 15:14.

 4, 5. (a) Kasanot’ tignay dagiti Fariseo idi adu kadagiti Judio ti mangipapan a ni Kristo ti Mesias? (b) Ania a dakes a kababalin ti puso ti impanayag dagiti Fariseo?

⁴ Naminsan idi nga adu nga Israelitas ti mangipapan a nalabit ni Jesus isu ti Kristo, dagiti nakellaat a Fariseo nagbaonda kadagiti opisiales tapno isut’ tiliwenda. Nagsubli dagiti opisiales nga ima-ima, a kunkunada: “Awan pay tao a kastoy ti panagsaona.” Iti dida iyaanamong, inimtuod dagiti Fariseo dagiti opisiales: “Naallilaw kay met, saan aya? Adda aya uray maysa a namati kenkuana kadagiti agtuturay wenno kadagiti Fariseo? Ngem dagiti adu a tao a di makaammo iti Linteg, mailunodda.” Ni Nicodemo, maysa a kameng ti Sanhedrin, inreklamona a di nainkalintegan nga ukomen ti maysa a tao no di pay naimbestigar. Sipupungtot, isut’ sinango dagiti Fariseo ket kinunada: “Taga Galileaka met, saan kadi? Sukimatem ken kitaem nga awan ti tumaud a mammadto manipud Galilea.”​—Juan 7:46-52.

⁵ Apay a dagiti relihiuso a papangulo iti nasion a dedikado iti Dios kastat’ panagtignayda? Gapu ta napatanorda ti dakes a kasasaad ti puso. (Mateo 12:34) Ti panangtagibassitda kadagiti pangkaaduan a tattao impanayagna ti kinatangsitda. Ti saoda nga “awan kadagiti agtuturay wenno kadagiti Fariseo ti namati kenkuana” ti namataud iti napalangguad a panangipapan a sa la pudno ti Mesias no isut’ anamonganda. Kasta pay met, saanda a nasingpet, a padpadasenda a tagibassiten ni Jesus gapu ta taga Galilea, idinto a ti maysa a simple a panagpalutpot ipakitana a talaga nga isut’ naiyanak idiay Betlehem, ti naipadto a pakaipasngayan ti Mesias.​—Mikias 5:2; Mateo 2:1.

 6, 7. (a) Kasanot’ panagtignay dagiti relihiuso a papangulo iti panagungar ni Lazaro? (b) Aniat’ kinuna ni Jesus tapno ibutaktakna ti panagayat dagiti relihiuso a papangulo iti sipnget?

⁶ Ti di agbaliw nga ibubusor iti lawag dagitoy a relihiuso a papangulo ti nakapapati a naipakita idi pinagungar ni Jesus ni Lazaro. Para iti managbuteng-Dios a tao, ti kasta nga aramid ti agbalin a pammaneknek nga adda ken Jesus ti tulong ni Jehova. Dagiti papangulo ti relihion, nupay kasta, kitkitaenda laeng ti mabalin a pagpeggadan ti naparaburan a takderda. Kinunada: “Aniat’ aramidentayo, ta daytoy a tao agar-aramid kadagiti adu a pagilasinan? No baybay-antay daytoy a tao, aminton ti mamati kenkuana, ket dagiti Romano umayda ket alaenda ti saadtayo ken ilitayo.” (Juan 11:44, 47, 48) Isu a nagnunumuanda a papatayen agpadpada da Jesus ken ni Lazaro, tapno iti daytoy a pamay-an, nalabit maiddepda ti lawag.​—Juan 11:53, 54; 12:9, 10.

⁷ Gapuna, dagidiay a relihiuso a papangulo iti ili ti Dios ti naiyadayo manipud iti lawag babaen iti kinapalangguad, kinatangsit, di manakem a kinasirib, ken manangdominar a kabukbukodan nga interes. Iti kangitingitan ti ministeriona, imbutaktak ni Jesus ti basolda, a kunkunana: “Asikayo pay eskribas ken Fariseo, managinsisingpet! gapu ta punitanyo ti pagarian ti langit kadagiti tattao; ta dikay sumrek, ket lapdanyo met dagiti mapan sumrek.”​—Mateo 23:13.

Panagimbubukodan ken Kinatangsit

 8. Aniada a pasamak idiay Nazaret ti nangipanayag iti dakes a kasasaad ti puso ti dadduma idiay a lugar?

⁸ Pangkaaduan, dagiti Judio idi umuna a siglo insarmingda dagiti relihiuso a papanguloda iti panangilaksidda ti lawag gapu iti dakes a kababalin ti pusoda. Kas pangarigan, naminsan a naawis ni Jesus nga agpalawag iti sinagoga idiay Nazaret. Isut’ nangibasa ken nangilawlawag iti maysa a teksto manipud Isaias, ket idi damo, ti gimong nagimdeng kenkuana. Ngem idi nagadaw kadagiti historikal a panangidilig a nangibutaktak iti panagimbubukodanda ken kinakurang ti pammatida, nagpungtotda ken isut’ pinadasda a papatayen. (Lucas 4:16-30) Ti kinatangsit, a maibilang kadagiti dadduma a dakes nga ugali, ti nanglapped kadakuada nga agtignay a siuumiso maipaay iti lawag.

 9. Kasanot’ pannakaibutaktak dagiti di umiso a motibo ti maysa a dakkel a grupo dagiti taga Galilea?

⁹ Iti sabali pay a pasamak, simimilagro a pinakan ni Jesus ti maysa a dakkel a bunggoy iti igid ti Baybay ti Galilea. Dagiti nakasaksi iti daytoy a milagro kinunada: “Daytoy isu la ketdi ti propeta nga umay ditoy lubong.” (Juan 6:10-14) Idi napan ni Jesus iti sabali a lugar babaen ti barangay, dagiti umariwekwek simmurotda kenkuana. Ammo ni Jesus, nupay kasta, a ti motibo dagiti adu ket saan a ti ayat iti lawag. Kinunana kadakuada: “Dakayo sapsapulendak saan a gapu ta nakitayo dagiti pagilasinan, ngem gapu ta nangankayo iti tinapay ket nabsogkayo.” (Juan 6:26) Isut’ dagus a napaneknekan a pudno idi nagadu kadagiti simmursurot kenkuana ti nagsublida iti lubong. (Juan 6:66) Maysa a managimbubukodan, “aniat’ magunggonak?” a kababalin ti nangiddep iti lawag.

10. Kasanot’ tignay ti kaaduan kadagiti Gentil no maipapan iti lawag?

¹⁰ Kalpasan ipapatay ken panagungar ni Jesus, dagiti manamati a Judio intultuloyda nga inawit ti lawag kadagiti sabsabali a Judio, ngem mammano ti nangipangag. No kasta, ni apostol Pablo ken dagiti sabsabali, nga agserserbi kas “lawag dagiti nasnasion,” inwarasda ti naimbag a damag kadagiti sabali a dagdaga. (Aramid 13:44-47) Adu a di Judio ti nangipangag, ngem ti pangkaaduan a tignay ti kas iti dineskribir ni Pablo: “Inkasabami a ni Kristo nailansa, . . . daytoy a damag kinamaag kadagiti Gentil.” (1 Corinto 1:22, 23) Kaaduan a di Judio linaksidda ti lawag gapu ta binulsek ida dagiti pagano nga an-anito wenno dagiti nailubongan a pilosopia.​—Aramid 14:8-13; 17:32; 19:23-28.

‘Naayaban Manipud Sipnget’

11, 12. Siasinodat’ nangipangag iti lawag idi umuna a siglo, ken siasinodat’ mangipangpangag ita?

¹¹ Idi umuna a siglo, agpapan pay pangkaaduan a kinakurang ti panangipangag, adu a nalinteg-panagpuspusona a tattao ti ‘naayaban manipud sipnget agturong iti nakaskasdaaw a lawag ti Dios.’ (1 Pedro 2:9) Kadakuada insurat ni Juan: “Kadagiti amin nga immawat [ken Kristo], kadakuada intedna ti kalintegan nga agbalin nga annak ti Dios, gapu ta winatwatda ti pammati iti naganna.” (Juan 1:12) Nangrugi idi Pentecostes 33 K.P., dagitoy a managayat iti lawag ti nabautisaran iti nasantuan nga espiritu ken nagbalin nga annak ti Dios nga addaan namnama iti panagturay a kadua ni Jesus iti nailangitan a Pagarianna.

¹² Iti kaaldawantayo dagiti tartaraudi kadagitoy a napulotan nga annak ti Dios ti naummongen, ket iti panangtungpalda ti padto ni Daniel, “agraniagda kas iti lawag ti tangatang . . . , iragpatda dagiti adu iti kinalinteg.” (Daniel 12:3) Pinagsilnagda ti lawagda iti nakasaksaknap unay a nasurok nga uppat a milion a “sabsabali a karnero” ti nakayawan iti kinapudno ket tagtagiragsakenda ti nalinteg a takder iti imatang ti Dios. (Juan 10:16) Dagitoy met, manen, ti mangisilsilnag iti lawag iti intero a lubong, ket itan dayta a lawag agsilsilnag a nalawlawag nga amang ngem iti napalabas. Iti kaaldawantayo, kas idi umuna a siglo, “ti sipnget dina inabak [ti lawag].”​—Juan 1:5.

‘Awan Kinasipnget Iti Dios’

13. Ania a patigmaan ti inted ni apostol Juan kadatayo?

¹³ Nupay kasta, ditay koma liplipatan ti pakdaar ni apostol Juan: “Ti Dios isu ti silaw ket awan a pulos ti sipnget a mainaig kenkuana. No kunaentayo: ‘Adda pannakikaduatayo kenkuana,’ ngem magmagnatayo met iti sipnget, agul-ulbodtayo ket ditay ar-aramiden ti pudno.” (1 Juan 1:5, 6) Nalawag, posible para kadagiti Kristiano ti matnag iti isu met laeng a biddut kas kadagiti Judio ken, nupay maibaga a saksinatayo ti Dios, makapataud kadagiti ar-aramid ti sipnget.

14, 15. Aniada nga ar-aramid ti sipnget ti limtuad iti umuna-siglo a Kristiano a kongregasion, ket aniat’ maadaltay iti daytoy?

¹⁴ Ay wen, napasamak daytoy idi umuna a siglo. Mabasatayo dagiti serioso a panagsisinasina idiay Corinto. (1 Corinto 1:10-17) Binallaagan ni apostol Juan dagiti napulotan a Kristiano a dida aggiginnura, ken adut’ binalakadan ni Santiago a dida idumduma dagiti nabaknang kadagiti napanglaw. (Santiago 2:2-4; 1 Juan 2:9, 10; 3 Juan 11, 12) Mainayon pay, idi sinukimat ni Jesus dagiti pito a kongregasion ti Asia Menor, kas naibaga idiay libro ti Apocalipsis, impakaammona ti iseserrek dagiti aramid ti sipnget, a pakairamanan ti apostasia, idolatria, immoralidad, ken materialismo. (Apocalipsis 2:4, 14, 15, 20-23; 3:1, 15-17) Kadagidiay umuna nga al-aldaw ti kongregasion Kristiano, adun ti nangpanaw iti lawag, dadduma ti nailaksid ken dadduma ti basta naiyay-ayus agturong iti “sipnget ti ruar.”​—Mateo 25:30; Filipos 3:18; Hebreo 2:1; 2 Juan 8-11.

¹⁵ Amin dagitoy a damag iti umuna a siglo ipakitada dagiti nagduduma a pamay-an a ti kinasipnget ti lubong ni Satanas serkenna ti pampanunot dagiti indibidual a Kristiano wenno uray ti sibubukel a kongregasion. Kasapulantay ti agbantay tapno di mapasamak dayta a banag kadatayo. Kasanotay a maaramid dayta?

Ti Baro a Personalidad

16. Ania a naimbag a balakad ti inted ni Pablo kadagiti taga Efeso?

¹⁶ Indagadag ni Pablo kadagiti taga Efeso nga awanda koman “iti kinasipnget ti panagpampanunot, ken naisina manipud iti biag a maipaay iti Dios.” Tapno dida maikursong manen iti dayta a sipnget, kasapulanda a sukayan dagiti kababalin ti puso a maipaay iti lawag. Kinuna ni Pablo: “Kasapulanyo nga ussoben ti daan a kinatao a maitunos iti daan a kurso ti kababalinyo a namulitan gapu kadagiti manangallilaw a tarigagayna; ngem . . . mapabarokay koma iti panagpampanunot, ken ikawesyo koma ti baro a kinatao a naparsua sigun iti pagayatan ti Dios iti umiso a kinalinteg ken kinasungdo.”​—Efeso 4:18, 22-24.

17. Kasanotay ita a maliklikan ti pannakaiyayus manen iti sipnget?

¹⁷ Ibalbalakad ni Pablo ditoy, kas idi, ti nakaro a panangdunor​—panangisina iti dati a paset ti bagitayo, ti daan a kinataotayo, ken palubusantayo ti pannakapatanor ti naan-anay a baro nga espiritu a ‘mamagtignay iti pampanunottayo.’ Ken nagsao saan a kadagiti kabbaro nga interesado no di ket kadagiti bautisado a Kristiano. Ti panagbaliw ti personalidadtayo saan nga agpatingga iti bautismo. Daytat’ agtultuloy a pamay-an. No isardengtay ti panangsukay iti baro a personalidad, nalabit a tumaud manen ti daan, buyogen ti kinatangsit, kinapalangguad ken kinamanagimbubukodanna. (Genesis 8:21; Roma 7:21-25) Daytoy ti mabalin a mangiturong iti isusubli kadagiti ar-aramid ti sipnget.

“Gapu iti Raniag nga Agtaud Kenka Makitami ti Lawag”

18, 19. Kasanot’ panangdeskribir da Jesus ken Pablo ti panangilasin kadagiti “annak ti lawag”?

¹⁸ Laglagipenyo a ti pannakagun-odtay ti agnanayon a biag agpannuray iti iyaawattay ti naparaburan a panangukom manipud iti Dios, a dayta a panangukom ti maibasar iti no kasanot’ panagayattay iti lawag. Kalpasan panangipasimudaagna iti daytoy naud-udi a kinapudno, kinuna ni Jesus: “Daydiay agaramid ti dakes kagurana ti lawag ket saan a dumteng iti lawag, tapno saan a matubngar dagiti aramidna. Ngem daydiay agaramid iti kinapudno umay iti lawag, tapno dagiti aramidna maiparangarangda kas naaramid a maitunos iti Dios.”​—Juan 3:19-21.

¹⁹ Sinuportaran ni Pablo daytoy a kapanunotan idi a nagsurat kadagiti taga Efeso: “Itultuloyyo ti magna kas annak ti lawag, ta dagiti bungbunga ti lawag buklen dagiti isuamin a kita ti kinaimbag ken kinalinteg ken kinapudno.” (Efeso 5:8, 9) Gapuna a dagiti aramidtayo ipakitada no annaknatayo ti lawag wenno ti sipnget. Ngem dagiti nalinteg nga ar-aramid mabalinda laeng a tumaud manipud iti naimbag a puso. Isut’ gapuna a kasapulantay a saluadan ti pusotayo, a sipapanunot iti kasapulan a panagtultuloy a panangpabaro iti kinataotayo, nga annadantayo ti espiritu a mangtigtignay iti isiptayo.​—Proverbio 4:23.

20, 21. (a) Ania a naisangsangayan a karit ti sumango kadagiti ubbing a naiyanak iti Kristiano a pamilia? (b) Ania a karit ti sumango kadagiti amin nga annak dagiti Kristiano a nagannak?

²⁰ No maminsan, agbalin daytoy a naisangsangayan a karit para kadagiti annak dagiti dedikado a Saksi ni Jehova. Apay? Bueno, iti kasumbangirna, dagitoy nga annak tagiragsakenda dagiti nakaskasdaaw a bendision. Ti pannakaammo iti kinapudno manipud kasasapaan a paset ti kinaubing kaipapananna, iti kasta, a dayta a tao dina pulos kasapulan a mapadas uray maminsan ti aggian iti sipnget ti lubong ni Satanas. (2 Timoteo 3:14, 15) Iti sabali a bangir, dadduma nga annak a kastat’ kasasaadda ti manglaglag-an iti kinapudno ken dida pudno a masursuro nga ayaten ti lawag. Daytoy isut’ kasasaad dagiti adu nga Judio idi umuna a siglo. Dimmakkelda iti ili a dedikado ken Jehova, ken iti sumagmamano a rukod addaandat’ pannakaammo iti kinapudno. Ngem daytat’ awan iti pusoda.​—Mateo 15:8, 9.

²¹ Responsable dagiti nagannak iti imatang ti Dios iti panangpadakkelda kadagiti annakda iti lawag. (Deuteronomio 6:4-9; Efeso 6:4) Kamaudiananna, nupay kasta, ti anak kasapulanna nga ayaten met laeng ti lawag a nangnangruna ngem iti sipnget. Kasapulanna a pagbalinen ti lawag ti kinapudno a paset ti bagina. Bayat nga isut’ dumakdakkel, dadduma a tampok ti lubong ni Satanas ti agparang a makakayaw. Ti di naannad ken irresponsable nga estilo ti panagbiag dagiti kapatadana ti kasla makapagagar. Ti kinakiro dagiti maisursuro idiay pagadalan ti mabalin a makagargari. Ngem dina koma liplipatan nga iti ruar ti lawag, ‘ti sipnget ab-abbonganna ti lubong.’ (Isaias 60:2) Inton agangay, daytoy a nasipngetan a lubong awan naimbag a maitedna.​—1 Juan 2:15-17.

22. Kasanot’ panangbendision itan ni Jehova kadagiti umay iti lawag, ken kasanona a bendisionan ida iti masanguanan?

²² Insurat ni Ari David: “Adda kenka [Jehova] ti ubbog ti biag; iti raniagmo makitaminto ti lawag. Degdegam ti naayat a kinamanangaasim kadagiti makaammo kenka.” (Salmo 36:9, 10) Dagidiay agayat iti lawag maammuanda ni Jehova, ket daytoy mabalin a kaipapananna ti biag kadakuada. (Juan 17:3) Iti naayat a kinamanangaasina, tultulongan idan ni Jehova ita, ket inton bumtak ti dakkel a rigat, ilasatnanto ida iti maysa a baro a lubong. Mapadastay daytoy no adaywantayo itan ti sipnget ti lubong ni Satanas. Idiay baro a lubong, ti sangatauan maisublinton iti perpekto a biag idiay Paraiso. (Apocalipsis 21:3-5) Dagidiay umawat iti naanamongan a panangukom ti maaddaandanton iti namnama ti panangtagiragsak iti lawag ni Jehova iti interon a masanguanan. Anian a nagdayag a namnama! Ket anian a nagpigsa a pangtignay itan tapno “iwaksi dagiti ar-aramid maipaay iti sipnget ken . . . ikawes dagiti igam ti lawag”!​—Roma 13:12.

Malagipyo Pay Aya?

◻ Apay a kaaduan a Judio iti kaaldawan ni Jesus linaksidda ti lawag?

◻ Kasano kasaknap ti panagsilsilnagen ti lawag kadagiti moderno a tiempo?

◻ Aniada a pakdaar maipapan iti panagimbubukodan ken kinatangsit ti ipaay dagiti umuna-siglo nga ulidan?

◻ Aniat’ napateg no kayattay ti agtalinaed iti lawag?

◻ Aniada a bendision ti agur-uray kadagiti managayat iti lawag?

[Ladawan iti panid 14]

Kaaduan kadagiti Judio iti kaaldawan ni Jesus dida impangag ti lawag

[Ladawan iti panid 17]

Kadagiti adu a siglo nagduduma a wagas ti nausar tapno mapagsilnag ti lawag iti panangaramid ad-adalan

[Ladawan iti panid 18]

“Kasapulanyo nga iwaksi ti daan a personalidad . . . ket masapul nga ikawesyo ti baro a personalidad”