Panaganak kadagiti Adda iti Ili ti Dios
“Sapay koma ni Jehova . . . inayonna koma iti bilangyo ti maminribo a daras.”—DEUTERONOMIO 1:11.
1. Kasanot’ panagsao ti Biblia maipapan iti panaganak?
“KITAENYO! Dagiti annak isuda dagiti pagpatawid ni Jehova; ken ti bunga ti tian isu ti panggunggonana. Kas kadagiti pana iti ima ti nabileg a lalaki, kasta dagiti annak ti agkabannuagan. Naragsak ti tao a ti tagubanna napno kadakuada.” Kastat’ mabasatayo iti Salmo 127:3-5. Wen, ti panaganak ket maysa a nakaskasdaaw a pribilehio nga impaay ni Jehova a Namarsua iti immuna a natauan a pagassawaan ken dagiti kapkaputotanda.—Genesis 1:28.
Ti Panaganak Idiay Israel
2. Apay a dagiti dadakkel a pamilia matarigagayan kadagiti kaputotan ni Abraham, Isaac, ken Jacob?
2 Maibilbilang a nagsayaat ti dadakkel a pamilia kadagiti kapuonan ni Abraham babaen ken ni Isaac ken ni Jacob. Uray pay dagiti maiyanak kadagiti maikadua nga assawa ken kamalala ti naikukuentada a saan a bastardo. Isu daytoy ti kaso iti sumagmamano kadagiti annak a lallaki ni Jacob, nga isudat’ nagbalin a dagiti manangibangon nga amma iti 12 a tribo ti Israel. (Genesis 30:3-12; 49:16-21; idiligyo iti 2 Cronicas 11:21.) Nupay ti orihinal nga urnos ti Dios a maipaay iti panagasawa ket monogamia, pinalubosanna ti poligamia ken ti kaadda kadagiti kamalala kadagiti kapuonan ni Abraham, ket daytoy ti nangibanag iti naparpartak nga irarang-ay iti populasion. Dagiti Israelitas agbalindanto a “maysa nga umili a kas iti tapuk ti daga ti kaaduda.” (2 Cronicas 1:9; Genesis 13:14-16) Iti dayta a nasion umayto ti naikari a “bin-i” a pakabendisionanto “amin a nasnasion iti daga.”—Genesis 22:17, 18; 28:14; Deuteronomio 1:10, 11.
3. Aniat’ kasasaad idi idiay Israel bayat ti panagturay ni Salomon?
3 Kaawatan, idiay Israel ti panaganak ket mamatmatmatan kas maysa a pagilasinan ti bendision ni Jehova. (Salmo 128:3, 4) Nupay kasta, rebbeng a maammuan, a dagiti panglukat a sasao daytoy nga artikulo, a naadaw manipud Salmo 127, ket insurat ida ni Ari Salomon, ket kaaduan iti panagturay daytoy nga ari ti nangnangruna a makaay-ayo a tiempo a maipaay iti Israel. Maipapan iti daytoy a tiempo kuna ti Biblia: “Ket ti Juda ken ti Israel aduda, a kas kadagiti darat nga adda iti igid ti baybay iti kinaruay, a mangmanganda ken agiinumda ken agragragsakda. Ket ti Juda ken ti Israel agnaedda a sitatalged, ti tunggal maysa iti sirok ti ubasna ken iti sirok ti higosna, manipud Dan [idiay amianan] agingga iti Beer-sheba [iti abagatan], kadagiti amin nga aldaw ni Salomon.”—1 Ar-ari 4:20, 25.
Dagiti Panawen a Narigat Agpaay kadagiti Annak Idiay Israel
4, 5. (a) Apay a ti panaganak saan a kanayon a pagtaudan ti pagrag-oan idiay Israel? (b) Ania dagiti makapasennaay a buya a napasamak iti namindua a daras idiay Jerusalem?
4 Ngem addada dadduma a tiempo iti historia ti Israel a ti panaganak ket isuaminen malaksid ti kinaragsak. Idi umuna a pannakadadael ti Jerusalem, insurat ni mammadto Jeremias: “Dagiti matak agkapuyda gapu kadagiti lulua. . . . Gapu kadagiti ub-ubbing a babassit ken dagiti agsuso matalimudawda kadagiti lansangan ti ili. . . . Dagiti babbai sidaendanto aya ti bungada, dagiti ub-ubbing a naipasngay a naan-anay pannakabukelda?” “Dagiti im-ima dagiti naasi a babbai linutoda dagiti annakda met laeng.”—Un-unnoy 2:11, 20; 4:10.
5 Agparang, a ti umas-asping a nakalkaldaang a buya ti napasamak ngangngani pito a siglo iti kamaudiananna. Insalaysay ni Josephus a Judio a historiador a bayat ti pannakalakub ti Jerusalem idi 70 K.P., agawen dagiti annak ti taraon manipud ngiwat ti ammada, ket dagiti inna agawenda met ti taraon manipud ngiwat ti maladaga nga annakda. Sinalaysayna no kasanot’ panangpapatay ti babai a Judio iti agsuso nga anakna, intunona, ket sindana ti paset dayta. Ti panagipasngay ti annak iti lubong dagiti Judio kadagiti tawen a panangdusa ni Jehova iti Jerusalem idi 607 K.K.P. ken 70 K.P. ti di maikuna a responsable a panaganak.
Ti Panaganak kadagiti Immuna a Kristiano
6, 7. (a) Ania nga ar-aramid ti inikkat ni Jesus nga agpaay kadagiti Kristiano? (b) Babaen iti ania a pamay-an a ti naespirituan nga Israel dumakkel, ket aniat’ paneknekan daytoy?
6 Kasano a namatmatan ti panaganak kadagiti immuna a Kristiano? Umuna laglagipen koma a pinasardengen ni Jesus ti poligamia ken ti pannakikamalala kadagiti adalanna. Impasdekna manen ti orihinal a pagalagadan ni Jehova, nga awan sabali ti monogamia, wenno panagasawa ti maysa a lalaki iti maysa a babai. (Mateo 19:4-9) Ket nupay no ti nailasagan nga Israel immadu nangnangruna babaen ti panaganak, ti naespirituan nga Israel ti dumakkel nangnangruna babaen ti panagaramid ti ad-adalan.—Mateo 28:19, 20; Aramid 1:8.
7 No ti panagsaknap ti Kinakristiano ti umay nangnangruna babaen ti panaganak, di koma imparparegta ni Jesus kadagiti adalanna nga “awaten” wenno “ilugaran” ti panagmaymaysa “gapu iti pagarian ti langit.” (Mateo 19:10-12) Saan koma metten nga insursurat ni apostol Pablo: “Ti mangasawa nasayaat ti aramidenna, ngem ti saan a mangasawa nasaysayaat pay ti aramidenna.”—1 Corinto 7:38.
8. Aniat’ mangipakita nga adu kadagiti immuna a Kristiano ti addaan assawa ken addaan annakda?
8 Nupay kasta, nupay iparparegtana ti di panagasawa gapu kadagiti intereses ti Pagarian, saan met nga impapilit dayta ni Jesus ken ni Pablo. Agpada a nakitada a dadduma a Kristiano mangasawada. Siempre, dadduma kadagitoy aganakdanto. Naglaon ti Kristiano a Griego a Kasuratan ti sumagmamano a sitas a nangted kadagiti immuna a Kristiano iti direkta a balakad iti panangpadakkel iti annak. (Efeso 6:1-4; Colosas 3:20, 21) No kasado dagiti panglakayen ken ministerial nga ad-adipen, rebbeng a mapagulidananda koma a nagannak.—1 Timoteo 3:4, 12.
9. Sigun ken apostol Pablo, kasano a dadduma kadagiti babbai a Kristiano masalaknibanda babaen iti panaganak, ngem aniat’ kasapulanda mainayon pay iti daytoy?
9 Kinuna pay ni apostol Pablo a ti panaganak agserbi kas proteksion iti dadduma a Kristiano a babbai. Maipapan iti tulong a namaterialan kadagiti napanglaw a balo a babbai insuratna: “Dika awaten dagiti balo nga ub-ubbing . . . ken kasta met iruamda ti di agaramid, a mapanda kadagiti balbalay; ket saan laeng nga awan ti maar-aramidda, no di ket mannanaoda ken mannakibiangda, a sawenda dagiti banag a dida rebbeng. Tarigagayak ngarud a dagiti ub-ubbing a balo, makiasawada koma, agipasngayda kadagiti annak, urnosenda ti balay, ket dida ikkan ti kabusor ti gundawayna nga agsao ti dakes. Ta dagiti dadduma simminadan a simmurot ken Satanas.” Dagita a babbai a “maisalakanto iti panagpasngayda kadagiti annak, no agtalinaed iti pammati ken ayat ken kinadalus ken kinanakman.”—1 Timoteo 5:11-15; 2:15.
‘Rigat iti Lasag’
10. Ania a naiduma a balakad para kadagiti balo a babbai ti inted ni Pablo iti umuna a suratna kadagiti taga Corinto?
10 Ngem, nakadkadlaw ta, iti umuna a suratna kadagiti taga Corinto insingasing ni apostol Pablo met laeng ti naiduma a solusion para iti dadduma a balo. Pinagbalinna a saan a nainget ti pammagbagana maipapan iti panagasawa, a kunkunana nga intedna dayta “sigun iti kapanunotanna.” Insuratna: “Ngem kunak kadagiti saan a nakiasawa ken kadagiti balo a babbai, naimbag kadakuada no mataginayondanto a kas kaniak. Ngem no dida makaitured, makiasawada, ta nasaysayaat ti makiasawa ngem ti sumged iti derrep. Ngem pagarupek a naragragsakto [ti balo a babai] no mataginayon kas iti kasasaadna, sigun iti kapanunotak. Ket inanamaek nga adda met kaniak ti espiritu ti Dios.”—1 Corinto 7:6, 8, 9, 40.
11. (a) Anianto ti lak-amen dagidiay addaan assawa, ket kasanot’ panangilawlawag ti marginal a reperensia iti 1 Corinto 7:28 iti daytoy? (b) Aniat’ kayat a sawen ni Pablo idi a kunana, “ket kayatko koma a malisianyo daytoy”?
11 Inlawlawag ni Pablo: “Ngem uray pay ti birhen mangasawanto, saanto a makabasol. Ngem, dagita addanto rigatda iti lasag. Ket kayatko koma a malisianyo daytoy.” (1 Corinto 7:28) Maipapan kadagita a “rigatda iti lasag,” ti marginal a reperensiatayo iti New World Translation ipannatayo idiay Genesis 3:16, a sadiay mabasatayo: “Ket iti babai kinuna [ni Jehova]: ‘Paaduekto unay dagiti ut-utmo ken ti panagsikogmo; iti adu a rigat ipasngaymonto dagiti annakmo, ket ti asawam isunto ti kalikagumam, ket isu iturayannakanto.’” Mainayon pay iti di pagkikinnaawatan iti panagasawa, ti “rigatda iti lasag” a sarangtento dagidiay makiasawa awan duadua ramanenna dagiti parikut iti panagpasngay. Nupay di iparparit ni Pablo ti panagasawa wenno ti panaganak, nalawag a nariknana a rebbengenna a pakdaaran dagiti padana a Kristiano a dagita ket makaitedda iti problema ken pakariribukan a manglapped iti serbisioda ken Jehova.
“Ti Tiempo a Natda Bassiten”
12. Ania a balakad ti inted ni apostol Pablo kadagiti kasado a Kristiano, ken agpaay iti ania a rason?
12 Idi umuna a siglo K.P., saan a libre dagiti Kristiano a mangiturong ti biagda a kas tattao iti lubong. Ti panangmatmatda ti mangapektar uray ti biagda nga addaan asawa. Insurat ni Pablo: “Ngem daytoy kunak, kakabsat, ti tiempo a natda bassiten. Gapuna dagiti lallaki nga adda assawada agbalinda koma a kasla awan ti assawada, . . . ket dagiti mangaramat ti lubong, dida koma kas aglablabes; ta ti buya daytoy a lubong lumabas. Ngem, kayatko koma nga awan dagiti pakaringgoranyo. . . . Ket daytoy kunak tapno paglainganyo, saan a tapno siluankayo, no di gapu iti natakneng ken tapno mabalinyo ti agserbi iti Apo nga awan makasingsinga.”—1 Corinto 7:29-35.
13. Aniat’ kababagas ‘ti panawen a nagbassiten’ agpaay kadagiti Kristiano idi umuna a siglo?
13 Ti eskolar ti Biblia a ni Frédéric Godet ti nagsurat: “Nupay dagiti di manamati ibilangda ti lubong a sigurado nga awan inggana, ti Kristiano ti kanayon nga adda iti sanguanan dagiti matana ti naindaklan a manamnama a kinapudno, ti Parousia [Kaaddana].” Inted ni Kristo kadagiti adalanna ti pagilasinan ti “kaaddana,” ket pinakdaaranna ida: “Agsalukagkayo, ngarud, ta dikay ammo no ania nga aldaw ti iyaayto ti Apoyo.” (Mateo 24:3, 42) Ti tiempo a natda ti “napaababan” a gapu itoy dagiti Kristiano idi umuna a siglo masapul nga agbiagda a kankanayon a manginanama iti iyaay ni Kristo. Mainayon pay, saanda nga ammo no kasano kabayag pay ti tiempo a natda nga agpaay iti tunggal maysa kadakuada sakbay a “ti panawen ken di mapakpakadaan a pasamak” pagpatinggaenna ti biagda, ken pagpatinggaenna amin a posibilidad para kadakuada tapno ‘mapatibker ti pannakaawisda.’—Eclesiastes 9:11; 2 Pedro 1:10.
14. (a) Kasanot’ pannakaawat iti Mateo 24:19? (b) Kasano a ti pakdaar ni Jesus ad-adda a naganat idi umadanin ti tawen 66 K.P.?
14 Agpaay kadagiti Kristiano idiay Judea ken Jerusalem, ti pannakasapul “ti panagsalukag” ti nangnangruna nga inkapilitan. Idi namakdaar ni Jesus maipapan iti maikadua a pannakadadael ti Jerusalem, kunana: “Ngem asi pay dagiti adda a masikog ken dagiti agtagibi kadagita nga aldaw!” (Mateo 24:19) Pudno, di ibagbaga ditoy ni Jesus kadagiti Kristiano idi umuna a siglo a saanda koma nga agan-anak. Isut’ mangar-aramid laeng ti naimpadtuan a kinapudno, a mangipampamatmat nga inton agparangen ti pagilasinan ti pannakadadael ti Jerusalem, ad-addanto a narigat para kadagiti masikog wenno dagidiay addaan babassit nga annak nga agkamang. (Lucas 19:41-44; 21:20-23) Nupay kasta, idi kumarkaron ti gulo kadagiti Judio idiay Judea kadagiti tawtawen sakbay ti 66 K.P., ti pakdaar ni Jesus ti awan duadua naipalagip kadagiti immuna a Kristiano ket daytat’ nangimpluensia ti kababalinda iti panangipasngay ti ubbing ditoy lubong kadagidiay nariribuk a tiempo.
Ti Panaganak Itatta
15, 16. (a) Kasano a ‘ti panawen a natda bassiten’ agpaay kadagiti Kristiano a sibibiag itatta? (b) Ania a salsaludsod ti rebbeng nga isaludsod dagiti Kristiano iti bagbagida?
15 Kasanot’ panangmatmat met koma dagiti Kristiano iti panagasawa ken panaganak itatta, iti daytoy “panawen ti panungpalan”? (Daniel 12:4) Ad-adda a pudno ngem idi a “ti buya daytoy a lubong ti lumabas,” wenno, kas kuna ti dadduma a patarus, “ti agdama a plano dagiti bambanag ti sipapardas nga aglablabas.”—1 Corinto 7:31, Phillips.
16 Itatta, a nangnangruna ngem idi, “ti tiempo a natda bassiten.” Wen, adda laengen bassit a tiempo a natda para iti ili ni Jehova a mangiringpas iti trabaho a naited kadakuada, awan sabali: “Daytoy naimbag a damag ti pagarian maikaskasaba iti amin a mapagnaedan a daga kas pammaneknek iti amin a nasnasion; ket iti kasta umayton ti panungpalan.” (Mateo 24:14) Masapul a mairingpas dayta a trabaho sakbay nga umay ti panungpalan. Ngarud, maiyanatup nga isaludsod dagiti Kristiano kadagiti bagbagida no kasano a ti panagasawa, wenno, no adda assawadan, makaapektar ti panaganakda iti pannakiramanda iti daytoy nasken unay a trabaho.
Maysa a Kadaanan a Pangarigan
17. (a) Ania a trabaho ti rebbeng nga aramiden ni Noe ken dagiti tallo nga annakna sakbay ti Layus, ket kaawatan kasano kabayag ti inabutna? (b) Agpaay kadagiti ania a posible a rason a di naganak dagiti annak ni Noe ken dagiti assawada sakbay ti Layus?
17 Inyarig ni Jesus ti tiempo a “kaadda ti Anak ti tao” kadagiti “al-aldaw ni Noe.” (Mateo 24:37) Adda espesipiko a trabaho nga aramiden ni Noe ken dagiti tallo nga annakna sakbay ti Layus. Ramanen dayta ti panangaskasaba, ken ti panangaramid iti nagdakkelan a daong. (Genesis 6:13-16; 2 Pedro 2:5) Idi nangted ni Jehova iti bilbilin maipapan iti panangaramid ti daong, kaawatan nga addan assawa dagiti annak ni Noe. (Genesis 6:18) Ditay ammo nga eksakto no kasano kabayag ti pannakaaramid ti daong, ngem kasla sumagmamano pulo a tawen dayta. Makapainteres, ta bayat amin daytoy a panawen sakbay ti Layus, awan annak dagiti annak a lallaki ni Noe ken ti assawada. Ngem espesipiko a kinuna ni Pedro a ‘walo a kararua ti naisalakan iti danum,’ kayatna a sawen uppat a pagasawaan ngem awan ub-ubbing. (1 Pedro 3:20) Ti kaawan anak dagiti annakna a lallaki ti nalabit agpaay iti dua a rason. Umuna, gapu iti umadanin a pannakadadael babaen iti layus ti dandanum, addaanda ti naituding a trabaho manipud iti Dios nga agkasapulan ti di nabingay nga atensionda. Maikadua, awan duadua nariknada a dida kayat ti agipasngay ti ubbing ditoy lubong a “ti kinadakes ti tao dakkel iti daga ken amin nga arapaap dagiti panunot ti pusona dakesda a kankanayon,” maysa a lubong a “napno ti ranggas.”—Genesis 6:5, 13.
18. Nupay saan a mangipaulog iti pagannurotan, kasano a ti ulidan nga impaay dagiti annak ni Noe mangited ti pagpanunotan?
18 Saan a panangibagbaga daytoy a ti panagtignay nga innala dagiti annak ni Noe ken dagiti assawada sakbay ti Layus ket nairanta a pagtuladan dagiti pagassawaan s sibibiag itatta. Nupay kasta, agsipud ta inyarig ni Jesus dagiti al-aldaw ni Noe iti panawen a pagbibiagantayo ita, ti ulidanda ti makaited met iti pagpanunotan.
“Dagiti Panawen a Napeggad”
19. (a) Kasano a dagiti tiempotayo maiyarig iti kaaldawan ni Noe? (b) Aniat’ impadto ni Pablo nga agpaay “kadagiti maudi nga al-aldaw,” ket kasano a daytoy a padto addaan kaipapananna iti panaganak?
19 Kas kada Noe ken ti pamiliana, agbibiagtay metten iti “lubong dagiti managdakdakes.” (2 Pedro 2:5) Kas kadakuada, addatayon kadagiti “maudi nga al-aldaw” iti maysa a dakes a sistema dagiti bambanag a ngangnganin madadael. Impadto ni apostol Pablo a “dagiti maudi nga al-aldaw” iti sistema ni Satanas ti mangiyeg kadagiti “panawen a napeggad a narigat a pakibagayan.” Iti panangipakitana a ti panangpadakkel kadagiti annak isuntot’ maysa a narigat a pakibagayan kadagiti panawen a napeggad, innayonna a dagiti annak “nasukirdanto kadagiti dadakkelda.” Kunana a kaaduan a tattao, agraman ub-ubbing ken bumabbarito/bumabbalasitang, ti “awan panagyamanda, saanda a nasingpet, awananda ti ayat a nakaiyanakan.” (2 Timoteo 3:1-3) Idinto ta ipadpadto ni Pablo ditoy ti kasasaadto dagiti tattao iti lubong, nalawag a dagita nga agdama a kababalin aramidenna ti panangpadakkel kadagiti annak a nakarigrigat unay para kadagiti Kristiano, kas napasaranen dagiti adu.
20. Aniat’ mausig iti sumaganad nga artikulo?
20 Amin dagiti napalabas ipakitana a nasken ti maaddaan iti natimbeng a panangmatmat iti panaganak. Nupay makaited met dayta ti adu a pagrag-oan, makaiyeg met dayta ti adu a ladladingit. Addada bentaha ken disbentahana. Dadduma kadagitoy ti mausigto iti sumaganad nga artikulo.
Dagiti Punto a Marepaso
◻ Apay a dagiti dadakkel a pamilia matarigagayan iti Israel?
◻ Aniat’ mangipamatmat nga addada tiempo idi a ti panaganak nangiyeg iti sennaay kadagiti Judio?
◻ Kasanot’ panagdakkel ti bilang ti naespirituan nga Israel?
◻ Kasano a ti ‘panawen a natda napabassiten’ agpaay kadagiti immuna a Kristiano?
◻ Ania dagiti posible a rason no apay a dagiti annak ni Noe ken dagiti assawada nagtalinaed nga awan annakda sakbay ti Layus, ket ania met ti kasasaad itatta?
[Ladawan iti panid 21]
Ti nadaras a panagkamang manipud Jerusalem ti agbalinto a narigrigat nga agpaay kadagidiay addaan babassit nga annak