‘Panangtaraon iti Sangakabbalayan’​—Panangsango iti Karit Kadagiti Napanglaw a Pagilian

“PUDNO unay no ti asinoman dina taraonan dagidiay bukodna, ken nangnangruna kadagidiay kameng ti sangakabbalayanna, pinaglikudanna ti pammati ket isu dakdakes ngem ti tao nga awanan pammati.” Kasta ti kinuna ni apostol Pablo. (1 Timoteo 5:8) Nupay rumigrigat unay ti agpamilia iti nababaknang a pagilian, masansan a narigrigat pay dayta iti napanglaw a pagilian.

Kas pagarigan, ti kinarigat ti panagbiag idiay Africa ket gagangayen. Manmano dagiti pagtrabahuan, ket no adda man, kasapulan nga agtrabaho a dua dagiti agassawa tapno makaipaayda iti umdas laeng. Nalabit kasapulan nga umadayo dagiti ulo ti pamilia tapno agbirok iti trabaho, a panawanda dagiti assawa ken annakda iti adu a bulan​—wenno tawtawen. Mabalin a narigat met ti maaddaan iti nasayaat a pagtaengan. Dadakkel ti adu a pamilia idiay Africa; gapuna agdedekket dagiti pagtaengan, nga awanan umdas a napapateg a pasilidad. Masansan nga agraraira dagiti napeggad a kasasaad.

Mainayon pay, dagiti lokal a kaugalian, nabaybayagen a tradision, ken nalatak a panirigan nalabit maisupadi iti kababagas ti Sao ti Dios, ti Biblia. Usigenyo ti sumagmamano nga agraraira a kababalin maipapan iti panagasawa ken annak. Patien ti dadduma nga ulo ti pamilia a ti laeng rebbengenda ket panangbayad iti abang ken kadagiti obligasion iti eskuelaan. Ti assawada​—ken no dadduma uray dagiti natataengan nga annak​—ti mangibaklayen kadagiti kangrunaan a kasapulan kas iti taraon ken pagkawes.

Maysa pay, dadduma nga assawa a lallaki adda kapanunotanda a “ti kuartak kuartak, ngem ti kuartam kuartak met.” Masansan a daytoy ti mangparparurod kadagiti agtartrabaho nga assawa a babbai. Inreklamo ti maysa a babai a taga-Tanzania: “Mabusbos ti kuarta iti arak, saan a para kadakami wenno kadagiti ubbing. Makiramankami iti trabaho, wenno ad-adu pay ti maaramidanmi, ngem alaenna amin ti kuarta a kunana kadakami a kukuana dayta​—a nasapulanna dayta.”

Nupay kasta, napatpateg kadagiti Kristiano ti Sao ti Dios ngem ti lokal a kultura wenno nalatak a kapanunotan. Mangipaay ti Biblia iti makatulong a panangiwanwan maipapan iti panangaywan iti pamilia ti maysa. Kas pagarigan, kunana a “dagiti annak saanda a rebbeng ti agurnong maipaay kadagiti nagannakda, no di ket dagiti nagannak maipaay kadagiti annakda.” (2 Corinto 12:14) No kasta, dagiti managbuteng iti Dios a lallaki a makapagtrabaho saanda nga agbalin a nasadut a baybay-anda dagiti assawada wenno natataengan nga annakda a mangipaay iti taraon ken pagkawes ti pamilia; nabatad a naipabaklay dayta a rebbengen iti ulo ti pamilia.​—1 Corinto 11:3.

Pudno, ti sapul ti asawa a lalaki nalabit saan nga umdas a mangipaay kadagiti amin a masapsapul ti pamiliana. Ngem no adda pagsapulan ti asawana, saan koma a marurod ti maysa a Kristiano a lalaki. Imbes ketdi, tratuenna ti asawana kas mapagraraeman a ‘kadua.’ (Malakias 2:14, NW) Gapuna, saanna nga ipilit nga alaen ti kuarta a nagrigrigatan ni baketna sa busbosenna dayta a dinan ikabkabilangan ti rikna ni baketna. Iti kasumbabangirna, ‘agsaritada’ nga agassawa ken ikeddengda ti kasayaatan a pakaaramatan ti kuartada a pakagunggonaan ti intero a pamilia. (Proverbio 13:10) No posible, palubosan pay ti asawa a lalaki a maaddaan ni baketna iti wayawaya a mangimanehar iti kuarta, kas iti tinagiragsak ti “natalunggadingan a babai” idi tiempo ti Biblia. (Proverbio 31:10, 11, 16) Ti panangsurot iti balakad ti Biblia kadagiti kakasta a banag itandudona ti kinaragsak ken pannakapnek ti pamilia.

Panangsaranget Kadagiti Karit ti Kinaawan Pagtrabahuan

Usigenyo ti parikut iti kinaawan pagtrabahuan. Idi bassit ti pagtrabahuan ken nababa ti sueldo, nagbirok ti adu nga ulo ti pamilia idiay Africa iti pagtrabahuan nga adayo iti pagtaenganda​—kadagiti pagminasan, pabrika, pagtatalonan, ken plantasion. No kastoy ti kasasaad ti maysa a Kristiano a lalaki, nalabit mayadayo kadagiti padana a managdaydayaw ken maipasango iti nakadakdakes a pannakitimpuyog. (Proverbio 18:1; 1 Corinto 15:33) Nupay mabalin nga ikagumaan ti pamiliana nga ibturan ti kasasaad, nalabit agsagabada gapu iti kinaawan ama iti pagtaengan a mangidaulo iti naespirituan wenno mangipaay iti emosional a suporta. Ti ayanna a pagdaksan, ti naunday a kaawanna mabalin met nga agresulta iti mismo a banag a nalapdan koma​—parikut iti pinansial.

Kuna ti maysa nga ina: “Napan nagkali ni lakayko iti balitok. Planona idi ti agsubli kalpasan ti makabulan wenno kabayaganen ti dua a bulan. Nagbalin dayta a makatawen! Siak ti nabati nga agaywan iti innem nga annak. Sa adda abang a bayadak. Tangay masaksakitak idi, kasapulan nga agpaospitalak. Kasapulanmi ti kawes, ken masapul a mangankam nga inaldaw. Awan pagtrabahuak. Narigat. Ti karirigatan a pasetna ket ti panangaywan iti espiritualidad dagiti ubbing​—panagadal ti pamilia, dagiti gimong, ken ti panangasaba. Iti tulong ni Jehova, nalasatanmi uray kaskasano.”

Uray ti dadduma nga inna mariknada nga obligadoda a mangpanaw kadagiti pamiliada iti adu a bulan tapno agtrabaho. Agtartrabaho dagiti dadduma kas agdaldaliasat a negosiante ket manmano nga adda iti pagtaengan. Gapuna mapilitan dagiti natataengan nga annak a mangaramid iti akem dagiti nagannak ken mangasikaso kadagiti taraon, trabaho iti pagtaengan, ken uray ti pannakadisiplina dagiti in-inaudi a kakabsat. Maapektaran ti pannakiraman kadagiti naespirituan nga aktibidad. Wen, dakkel unay a pakarigatan ti pamilia!

Siempre, no nakaro ti rigat ti panagbiag, nalabit awanen ti sabali a pamay-an ti maysa a naganak no di ti agbirok iti pagtrabahuan iti adayo tapno mataraonanna ti pamiliana. Nabatad nga idi tiempo ti Biblia kasapulan a panawan dagiti annak ni Jacob ti pamiliada tapno makagun-odda kadagiti abasto idiay Egipto. (Genesis 42:1-5) Gapuna no tumaud dagiti umasping a kasasaad ita, kasapulan a tingitingen dagiti ulo ti pamilia dagiti aniaman a material a gunggona nga ibunga ti panagtrabaho iti adayo no maidilig iti naespirituan ken emosional a pukaw maigapu iti mabayag a pannakaisina. Kaykayat ti adu a pamilia nga ibturan ti rigat ti panagbiag imbes a suminada iti naunday a panawen. Sipapanunotda iti sasao ni Pablo a masarakan iti 1 Timoteo 6:8: “No adda pagtaraon ken pagkawestayo, mapnektayon kadagitoy a bambanag.”​—Idiligyo ti Proverbio 15:17.

Masansan nga adda dagiti kasukat ti panagdaliasat. Babaen ti panangirugi ken kinasirib, nakapataud dagiti dadduma iti pagtrabahuan babaen ti panangipaay kadagiti napateg a serbisio.a (Idiligyo ti Proverbio 31:24.) Wenno mabalin a daytat’ panangawat kadagiti nanumo a trabaho a matmatmatan dagiti dadduma kas nakababbaba. (Efeso 4:28) ‘Nagbannog ken nagrigat [a mismo ni apostol Pablo iti] rabii ken aldaw’ tapno saan nga agbalin a dadagsen kadagiti sabsabali no iti pinansial. (2 Tesalonica 3:8) Mabalin a tuladen dagiti Kristiano a lallaki ita dayta nga ulidan.

Dagiti Parikut iti Panageskuela

Ti sabali pay a parikut ramanenna ti panageskuela. Iti dadduma a nasusulinek a lugar, kadawyan kadagiti nagannak nga ibaonda dagiti annakda a makipagnaed kadagiti kabagian iti sumagmamano a tiempo tapno makapagadal dagiti ubbing. Gapu ta naisinada kadagiti nagannak kadakuada, masansan a marigatan dagita nga annak a tumabuno iti gimong wenno makiraman iti tay-ak ti ministerio. Yantangay agkurangda iti kasapulan a disiplina, nakalaklakada a mabiktima kadagiti dakes a pannakitimpuyog. Kas resultana, adu ti immikay iti Nakristianuan a panagbiag.

Awan duadua nga adu ti pagimbagan ti sekular nga edukasion. Ngem ti Biblia matmatanna a napatpateg ti naespirituan nga edukasion, ket inted ti Dios kadagiti nagannak ti responsabilidad a mangipaay iti kasta a sursuro. (Deuteronomio 11:18, 19; Proverbio 3:13, 14) Nupay kasta, ti pannakaiyadayo ti maysa nga anak iti naunday a panawen nalabit pakapuyenna ti panagregget dagiti nagannak a mangpatanor kenkuana “iti disiplina ken panangiturong-panunot ni Jehova.”​—Efeso 6:4.b

No kasla di umdas dagiti gundaway maipaay iti edukasion iti maysa a lugar, awanen ti pagpilian dagiti nagannak no di ti panangaramidda a mismo iti kabaelanda a mangisuro kadagiti annakda maipapan kadagiti pamunganayan a paglaingan. Tumulong met ti “Naindaklan nga Instruktor[tayo],” ni Jehova. (Isaias 30:20, NW) Mangitukon dagiti lokal a kongregasion dagiti Saksi ni Jehova iti adu a probision iti panangisuro. Adu dagiti kongregasion a mangisuro iti panagbasa ken panagsurat. Makatulong met ti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro a mangasa iti abilidad ti maysa nga ubing nga agbasa ken agsao a sibabatad.

Natimbeng a Panangmatmat iti Panaganak

Nangnangruna a narigat ti panangipaay iti kasapulan dagiti annak no aduda. Masansan a kuna dagiti nagannak idiay Africa a pagay-ayatda dagiti ubbing; gapuna, nakaad-adu ti annakda! Nupay mabalin a mamatmatan dagiti annak kas makatulong iti panagbiag, adu a nagannak ti di makaipaay iti umdas a kasapulan dagiti adu nga annak.

Siempre, kuna ti Biblia a “dagiti annak isuda ti pagpatawid ni Jehova.” (Salmo 127:3) Nupay kasta, kitaenyo ta naisurat dagidiay a sasao kabayatan ti nasayaat a kasasaad idiay Israel. Idi agangay, ti nakaro a panagbisin ken gubat isut’ namagbalin a narigat ti panaganak. (Un-unnoy 2:11, 20; 4:10) Maigapu iti narikut a kasasaad nga agraraira kadagiti adu a napanglaw a pagilian, rumbeng nga usigen a naimbag dagiti responsable a Kristiano no mano a talaga ti annak a kabaelanda a pakanen, kawesan, ibalayan, ken sanayen. Tangay nakuentadan ti magastos, ikeddeng ti adu a pagassawaan a kasayaatan no laksidenda dagiti tradision ket limitaranda ti kaadu ti annakda.c​—Idiligyo ti Lucas 14:28.

Nabatad, dagitoy dagiti “napeggad a tiempo a narigat a pakilangenan.” (2 Timoteo 3:1-5) Bayat nga umadani daytoy sistema dagiti bambanag iti di maliklikan a panagpatinggana, sigurado a kumaro ti pakarigatan dagiti pamilia kadagiti napanglaw a pagilian. Kaskasdi, babaen ti siiinget a panangipangag kadagiti prinsipio ti Sao ti Dios, makapagballigi dagiti ulo ti pamilia a mangaywan agpadpada kadagiti pisikal ken naespirituan a kasapulan ti pamiliada, ta kastoy ti kari ni Jehova kadagidiay sisusungdo nga agserbi kenkuana: “Saankanto a pulos panawan ket saankanto a pulos baybay-an.” (Hebreo 13:5) Wen, uray kadagiti napanglaw a pagilian, mapagballigian dagiti Kristiano ti karit a panangipaay iti kasapulan ti sangakabbalayanda!

[Dagiti Footnote]