TIMOTEO

[Daydiay Mangidaydayaw iti Dios].

Anak ti maysa a Judia, ni Eunice, ken maysa a Griego nga ama (saan a nainaganan iti Kasuratan). Idi ubing pay unay, naisuro ken Timoteo “ti nasantuan a sursurat” babaen iti inana ken nalabit babaen met iti apongna a ni Loida. (Ara 16:1; 2Ti 1:5; 3:15) Di masinunuo no kaano a nagbalin a Kristiano ni Timoteo. Nupay kasta, nalabit iti naladaw a paset ti 49 wenno nasapa a paset ti 50 K.P., idi nakagteng ni apostol Pablo idiay Listra (mabalbalin nga ayan ti pagtaengan ni Timoteo) kabayatan ti maikadua a panagbaniagana kas misionero, ti adalan a ni Timoteo (nalabit addan iti naladaw a paset ti kinatin-edyerna wenno iti nasapa a paset dagiti edad a duapulo) “naimbag ti damagna kadagiti kakabsat idiay Listra ken Iconio.”​—Ara 16:2.

Kas bunga ti panagtignay ti espiritu ti Dios, mabalin nga iti daytoy a tiempo a nayebkas ti sumagmamano a padto mainaig ken Timoteo. Kalpasan a ti masanguanan ni Timoteo ket impasimudaag ti nasantuan nga espiritu iti kastoy a pamay-an, dagiti lallakay iti kongregasion nakiramanda ken apostol Pablo iti panangipatay iti im-imada ken Timoteo, iti kasta isu inlasinda maipaay iti naisangsangayan a panagserbi mainaig iti kongregasion Kristiano. (1Ti 1:18; 4:14; 2Ti 1:6; idiligyo ti Ara 13:3.) Ni Pablo pinilina ni Timoteo kas kaduana iti panagdaliasat, ket kinugitna tapno saan a makaipaay iti gundaway a pakaitibkolan dagiti Judio.​—Ara 16:3.

Makipagdaliasat a Kadua ni Pablo. Ni Timoteo nakiraman ken Pablo kadagiti Nakristianuan nga aramid idiay Filipos, Tesalonica, ken Berea. (Ara 16:11–17:10) Idi kasapulan a pumanaw ni Pablo manipud Berea gapu iti ibubusor a pinarnuay dagiti panatiko a Judio, ti apostol imbatina da Silas ken Timoteo tapno aywananda ti baro a grupo dagiti manamati sadiay. (Ara 17:13-15) Agparang a kalpasan dayta, nangipatulod ni Pablo iti sao idiay Berea, a mangibalbalakad ken Timoteo a sarungkaranna dagiti kakabsat idiay Tesalonica, a paregtaenna ida nga agtalinaedda a matalek iti laksid ti rigat. (1Te 3:1-3; kitaenyo ti ATENAS [Ar-aramid ni Pablo Idiay Atenas].) Mabalbalin nga idi nakikadua manen ni Timoteo ken Pablo idiay Corinto, nangyeg iti naimbag a damag maipapan iti kinamatalek ken ayat dagiti Kristiano a taga Tesalonica. (Ara 18:5; 1Te 3:6) Iti surat nga impatulod ni Pablo kadagiti taga Tesalonica idi agangay, ti nagan da Silvano (Silas) ken Timoteo ket inramanna iti kablaaw, kas met iti inaramidna iti maikadua a suratna kadakuada.​—1Te 1:1; 2Te 1:1.

Bayat ti maikatlo a panagbaniaga ni Pablo kas misionero (a. 52-56 K.P.), ni Timoteo nakipagdaliasat manen iti apostol. (Idiligyo ti Ara 20:4.) Bayat ti kaaddana idiay Efeso (1Co 16:8), insurat ni Pablo iti umuna a suratna kadagiti taga Corinto: “Ibaonko kadakayo ni Timoteo, yantangay isu ti dungdungnguen ken matalek nga anakko iti Apo; ket ipalagipnanto kadakayo dagiti pamay-ak mainaig ken Kristo Jesus, no kasano a mangisursuroak iti isuamin a lugar iti tunggal kongregasion.” (1Co 4:17) Nupay kasta, iti pagnguduan daytoy a surat, imparipirip ni Pablo a nalabit saan a makapan ni Timoteo idiay Corinto: “No dumteng ni Timoteo, kitaenyo nga awan pagamkanna kadakayo, ta ar-aramidenna ti trabaho ni Jehova, a kas met kaniak.” (1Co 16:10) No pudno a simmarungkar ni Timoteo idiay Corinto, napasamak la ketdi daytoy sakbay nga isuda ken Erasto pinanawanda ti Efeso tapno mapanda idiay Macedonia, yantangay nagkadua da Timoteo ken Pablo idiay Macedonia idi naisurat ti maikadua a surat kadagiti taga Corinto (maibatay iti impadamag ni Tito, saan a ni Timoteo). (Ara 19:22; 2Co 1:1; 2:13; 7:5-7) Nalabit saan a natungpal ti panggep ni Timoteo nga isasarungkar. Matarusan a kasta agsipud ta, iti maikadua a suratna kadagiti taga Corinto, saan a dakamaten ni Pablo ti kaadda sadiay ni Timoteo malaksid ti pannakitimpuyogna kenkuana. (2Co 1:19) Idi agangay, kaduana ni Timoteo idi tiempo a nagsurat ni Pablo kadagiti taga Roma, mabalbalin a manipud Corinto (ti ayan ti pagtaengan ni Gayo).​—Idiligyo ti Ro 16:21, 23; 1Co 1:14.

Nairaman ti nagan ni Timoteo iti kablaaw nga adda kadagiti surat ni Pablo kadagiti taga Filipos (1:1), taga Colosas (1:1), ken iti suratna ken Filemon (ber 1) bayat ti umuna a pannakaibalud ti apostol idiay Roma. Agparang a napasaran a mismo ni Timoteo ti pannakaibalud idiay Roma maysa a tiempo iti las-ud ti periodo iti nagbaetan ti pannakaisurat ti surat kadagiti taga Filipos ken daydiay surat kadagiti Hebreo.​—Fil 2:19; Heb 13:23.

Dagiti Responsabilidad ken Kualipikasionna. Kalpasan ti pannakaluk-at ni Pablo iti pagbaludan, ti apostol kaduana manen ni Timoteo iti ministerio, a nagtalinaed idiay Efeso maitunos iti pammilin ni Pablo. (1Ti 1:1-3) Iti daytoy a tiempo (a. 61-64 K.P.), mabalin nga agedaden ni Timoteo iti 30 wenno nasursurok pay ken addaanen iti autoridad a mangdutok kadagiti manangaywan ken ministerial nga ad-adipen iti kongregasion. (1Ti 5:22) Naan-anay a kabaelannan a tamingen dagitoy a nadadagsen a responsabilidad, a pinaneknekanna ti bagina babaen ti pannakipagbannogna ken apostol Pablo ken nasinged a pannakitimpuyog kenkuana iti 11 a tawen wenno nasursurok pay. Maipapan kenkuana, maikuna ni Pablo: “Awanen kaniak ti sabali pay nga addaan kababalin a kas kenkuana a sipupudno a mangisakitto iti bambanag maipapan kadakayo. . . . Ammoyo ti pammaneknek nga impaayna maipapan ti bagina, a kas iti maysa nga anak iti ama isu nagpaadipen a kaduak iti pannakaidur-as ti naimbag a damag.” (Fil 2:20-22) Ket insuratna ken Timoteo: “Saanak a pulos namingga a manglaglagip kenka kadagiti ararawko, rabii ken aldaw nga il-iliwek a makitaka, bayat a malaglagipko dagiti luam, tapno mapnoak iti rag-o. Ta malagipko ti adda kenka a pammati nga awan aniaman a panaginsisingpetna.”​—2Ti 1:3-5.

Nupay kasapulan a sumaranget iti masansan a panagsaksakit ti rusok (1Ti 5:23), situtulok ni Timoteo a pausar maipagapu kadagiti dadduma. Dagiti nasayaat a kababalinna ti makagapu nga isu impatpateg unay ni apostol Pablo, a tinarigagayanna unay ti pannakitimpuyog ni Timoteo idi maipaspasango iti umadanin nga ipapatay. (2Ti 4:6-9) Yantangay ubing pay, mabalin a managbabain ni Timoteo ken bumdeng a mangipetteng iti autoridadna. (Idiligyo ti 1Ti 4:11-14; 2Ti 1:6, 7; 2:1.) Ipakita daytoy a saan a napannakkel a tao ni Timoteo no di ket binigbigna dagiti pagkurkuranganna.