Ti Panangmatmat ti Biblia

Napateg Kadi Pay Laeng ti Amin a Paset ti Biblia?

“Ti Biblia ket saan unayen a makatulong kadagiti tattao ita, malaksid iti panangipaayna iti sumagmamano a pangsungbat kadagiti crossword wenno salsaludsod kadagiti game show.”

“Ti panangdakamat ti Biblia kadagiti kapuonan dagiti pamilia, kinabirhen, ken panagbuteng iti Dios ket napateg a konsepto iti kultura idi tiempo ti Biblia, ngem saan unayen a napateg dagita iti maika-21 a siglo.”

“Lausen ti Biblia sakbay pay ti damo a pannakayimprenta dayta.”

DAGITA a komento ket nabiit pay a naala iti maysa a site ti Internet a mangisalsalaysay iti topiko a “Laus kadi ken saanen a napateg ti Biblia?” Ania ti makunam kadagita nga opinion? Kasta met kadi ti kapanunotam?

Nalabit dimo kanunongan dagidiay naan-anay a mangilaksid iti Biblia ngem pampanunotem no napateg met laeng ti amin nga adda iti dayta. Ngamin, dagiti Biblia a maus-usar iti kaaduan a relihion ket nabingay iti kadawyanna a maaw-awagan iti Daan a Tulag ken Baro a Tulag a kasla mangipasimudaag a daan ken lausen ti nasurok a 75 a porsiento iti Biblia.

Awan itan ti agidatdaton kadagiti animal kas sagudayen ti Mosaiko a Linteg. Ania ngarud ti serbi ti pannakaitalimeng ti amin a detalye maipapan iti panagdaton a dinakamat ti libro a Levitico? (Levitico 1:1–7:38) Dagiti ngay panglukat a kapitulo ti 1 Cronicas, a dandani amin ket naglaon iti listaan dagiti kapuonan? (1 Cronicas 1:1–9:44) No awanen ti sibibiag ita a makatunton iti direkta a kapuonanna kadagidiay nadakamat kadagita a kapitulo, ania ngarud ti serbi dagita a listaan?

Ipapantayon a nangpuroska iti mansanas. Apaman a naalamon dayta, awan kadin ti serserbi ti kayo a nagpurosam? Adda, no kayatmo pay ti agpuros! Iti dadduma a wagas, umasping ti Biblia iti puon ti mansanas. Ti dadduma a paset ti Biblia, kas kadagiti Salmo wenno ti Sermon iti Bantay, ket nalabit nalaka a maawatan ken makaay-ayo unay. Nupay mabalin a magusgustuantayo dagita a paset—kas iti paboritotayo a prutas—rumbeng kadi a laksidentayo dagiti sabali pay a pasetna? Ania ti kuna ti mismo a Biblia maipapan iti dayta?

Idi agarup 65 K.P., insurat ni apostol Pablo ti maikadua a suratna ken Timoteo, ket pinalagipanna: “Manipud kinamaladaga naammuam ti nasantuan a sursurat, a makabael a mamagsirib kenka maipaay iti pannakaisalakan babaen ti pammati a mainaig ken Kristo Jesus.” Insaruno ni Pablo: “Amin a Kasuratan impaltiing ti Dios ken makagunggona iti panangisuro, iti panangtubngar, iti panangpalinteg iti bambanag, iti panangdisiplina iti kinalinteg.” (2 Timoteo 3:15, 16) Idi insurat ni Pablo nga “amin a Kasuratan impaltiing ti Dios ken makagunggona,” tuktukoyenna la kadi ti Baro a Tulag?

Imutektekam ta dinakamat ni Pablo a naammuanen ni Timoteo “ti nasantuan a sursurat” manipud “kinamaladaga.” No kas iti patien ti dadduma nga agtawen idin ni Timoteo iti nasurok a 30 idi naaramid dayta a surat, maladaga ngarud isuna idi natay ni Jesus. Awan pay idi ti naisurat a paset ti Baro a Tulag wenno ti Griego a Kasuratan. Judio ti ina ni Timoteo isu a ti Daan a Tulag wenno ti Hebreo a Kasuratan la ketdi ti nasantuan a sursurat nga insurona iti anakna. (Aramid 16:1) Sigurado a ti panangtukoy ni Pablo iti “amin a Kasuratan” ramanenna ti intero a Daan a Tulag a naglaon kadagiti pagannurotan iti panagdaton ken ti listaan dagiti kapuonan.

Kalpasan ti nasurok a 1,900 a tawen, magunggonaantayo pay laeng kadagita a paset ti Biblia iti sumagmamano a pamay-an. Umuna iti amin, ditay koma naaddaan iti Biblia no saan nga impaisurat ken impaitalimeng ti Dios dayta iti ili a pinilina. (Roma 3:1, 2) Iti nagkauna nga Israel, ti Mosaiko a Linteg ket saan laeng a sagrado a pakalaglagipan iti napalabas a naitalimeng agpaay kadagiti masanguanan a kaputotan no di ket no an-anagen, dayta ti konstitusionda. Dagiti detalye iti Linteg a kasla saan a napateg kadatayo ita ket napateg idi iti pannakaispal ken kinaurnos ti nagkauna nga Israel. Kanayonanna, dagiti listaan ti kapuonan a nailanad iti Biblia ket napateg tapno mailasintayo ti Mesias, a naipadto nga agtaud iti kaputotan ni Ari David.—2 Samuel 7:12, 13; Lucas 1:32; 3:23-31.

Nupay ti Mosaiko a Linteg ket saanen nga an-annuroten dagiti Kristiano, masapul a paneknekanda nga adda pammatida iti naipadto a Mesias a ni Jesu-Kristo. Dagiti nagkauna a kapuonan a naitalimeng iti Biblia paneknekanda a talaga a ni Jesus ti naikari nga “anak ni David.” Dagiti met detalye maipapan kadagiti panagdaton paunegenda ti panangapresiartayo iti napatpateg nga amang a panagsakripisio ni Jesus, a pakapabilgan ti pammatitayo.—Hebreo 9:11, 12.

Iti kongregasion Kristiano ti Roma idi umuna a siglo, insurat ni Pablo: “Amin a bambanag a naisurat a nasaksakbay naisuratda a pakasursuruantayo, tapno babaen ti panagibturtayo ken babaen ti liwliwa manipud iti Kasuratan maaddaantay koma iti namnama.” (Roma 15:4) Ipalagip kadatayo dayta a teksto a naisurat ti Biblia a pakagunggonaantayo ngem saan laeng nga agpaay kadatayo. Iti nasuroken a 3,500 a tawen, dagiti naipaltiing a sasaona ti mangibagbagnos, mangisursuro, ken mangkorkorehir iti ili ti Dios—idiay let-ang ti Sinai, iti Naikari a Daga, idiay Babilonia bayat ti pannakakautiboda, iti Imperio ti Roma, ken iti intero a daga ita. Awan sabali a libro a siuumiso a makaibaga iti kasta maipapan kadagiti linaonna. Kas kadagiti ramut ti puon ti mansanas, mabalin nga iti damo narigat a makita ti kinapateg ti dadduma a paset ti Biblia. Mabalin a kasapulan ti bassit a panangsukay tapno makita ti kinapateg dayta, ngem sigurado a makagunggona unay ti panagreggettayo!

NAPANUNOTMO KADIN?

● Kasano kabayagen a naammuan ni Timoteo “ti nasantuan a sursurat”?—2 Timoteo 3:15.

● Ania dagiti paset ti Biblia a naipaltiing ken makagunggona?—2 Timoteo 3:16.

● Kasano a magunggonaantayo iti “amin a bambanag a naisurat a nasaksakbay”?—Roma 15:4.

[Dagiti Ladawan iti panid 29]

Dagiti detalye iti Biblia paunegenda ti panangapresiartayo iti panagsakripisio ni Jesus