Ti Sao ni Jehova Nabiag
Dagiti Tampok iti Libro a Genesis—I
TI “Genesis” kaipapananna “punganay,” wenno “pannakaipasngay.” Maitutop daytoy a nagan para iti maysa a libro a mangisalsalaysay no kasano a naadda ti uniberso, no kasano a naisagana ti daga a pagyanan ti tao, ken no kasano a naparsua ti tao nga agnaed iti dayta. Ni Moises insuratna daytoy a libro iti let-ang ti Sinai, a posible a nakompleto idi 1513 K.K.P.
Ti libro a Genesis isalaysayna ti maipapan iti lubong sakbay daydi Layus, dagiti pasamak kalpasan daydi Layus, ken no kasano a nakilangen ni Jehova a Dios kada Abraham, Isaac, Jacob, ken Jose. Usigen daytoy nga artikulo dagiti tampok ti Genesis 1:1–11:9, kangrunaanna agingga idi inrugi ni Jehova ti makilangen iti patriarka a ni Abraham.
TI LUBONG SAKBAY DAYDI LAYUS
Ti panglukat a sasao ti Genesis, “idi punganay,” tukoyenna ti tiempo binilion a tawenen ti napalabas. Dagiti pasamak iti uneg ti innem nga “aldaw” a panamarsua, wenno ti kapaut dagiti naisangsangayan nga aramid ti panamarsua, ket nailadawan iti pamay-an a kasla mabuybuya ti maysa a tao no koma sibibiag idin. Iti panagngudo ti maikanem nga aldaw, ti Dios pinarsuana ti tao. Nupay napukaw ti Paraiso di nagbayag gapu iti panagsukir ti tao, nangted ni Jehova iti namnama. Ti damo unay a padto ti Biblia dakamatenna ti maysa a “bin-i” a mangikkat kadagiti epekto ti basol ken mangdunor iti ulo ni Satanas.
Bayat ti simmaganad a 16 a siglo, nagballigi ni Satanas a namagbaw-ing iti amin a tao manipud iti Dios, malaksid iti sumagmamano a matalek a kas kada Abel, Enoc, ken Noe. Kas pagarigan, ni Cain pinapatayna ti nalinteg a kabsatna a ni Abel. “Iti dayta a tiempo narugian ti iyaawag iti nagan ni Jehova,” ngem agparang nga iti managtabbaaw a pamay-an. Iti panangiladawanna iti kinaranggas idi kaaldawanna, nangputar ni Lamec iti maysa a daniw no kasanona a pinapatay ti maysa nga agtutubo a lalaki, kas panangidepensana kano iti bagina. Dimmakes ti kasasaad idi a dagiti nasukir nga anghel nga annak ti Dios inasawada dagiti babbai ket nagputotda kadagiti naranggas a higante a naawagan iti Nefilim. Ngem ti matalek a ni Noe nangbangon iti daong, situtured a binallaaganna dagiti sabsabali mainaig iti um-umay a Delubio, ket nalasatanda a pamilia daydi a didigra.
Dagiti Nainkasuratan a Saludsod a Nasungbatan:
1:16—Kasano a namataud ti Dios iti lawag iti umuna nga aldaw no di pay naaramid dagiti silsilaw agingga iti maikapat nga aldaw? Ti Hebreo a sao a naipatarus “inaramid” iti bersikulo 16 saan a pumada iti sao para iti “pinarsua” a nausar iti Genesis kapitulo 1, bersikulo 1, 21, ken 27. “Ti langlangit” a mangiraman kadagiti silsilaw ket nabayagen a naparsua sakbay pay a nangrugi ti “aldaw nga umuna.” Ngem dagiti silawda saan pay idi a makadanon iti rabaw ti daga. Iti aldaw nga umuna, “naadda ti lawag” gapu ta dagiti naraniag a silaw sinalputda dagiti napuskol nga ulep ket linawaganda ti daga. Gapuna, ti agrikrikus a daga nangrugi a naaddaan iti agsinsinnublat nga aldaw ken rabii. (Genesis 1:1-3, 5) Dagiti gubuayan ti lawag nagtalinaed pay laeng a di makita manipud iti daga. Ngem, bayat ti maikapat a tiempo ti panamarsua, adda nakadkadlaw a panagbaliw. Ti init, bulan, ken bitbituen ‘napagsilnagda ti rabaw ti daga.’ (Genesis 1:17) “Ti Dios inaramidna” ida iti anag a mabalinen a makita manipud iti daga.
3:8—Direkta kadi a nakisao ni Jehova a Dios ken ni Adan? Ipalgak ti Biblia a ti Dios masansan nga usarenna ti maysa nga anghel no makisao kadagiti tattao. (Genesis 16:7-11; 18:1-3, 22-26; 19:1; Uk-ukom 2:1-4; 6:11-16, 22; 13:15-22) Ti kangrunaan a pannakangiwat ti Dios isu ti bugbugtong nga Anakna, a naawagan “ti Sao.” (Juan 1:1) Mabalin la ketdi a nakisao ti Dios kada Adan ken Eva babaen “ti Sao.”—Genesis 1:26-28; 2:16; 3:8-13.
3:17—Iti ania a pamay-an a nailunod ti daga, ken kasano kabayag? Idi mailunod ti daga, kaipapananna a nakarigrigat a sukayen dayta. Dagiti kaputotan ni Adan nariknada unay dagiti epekto ti nailunod a daga, nga addaan kadagiti sisiit ken kalkalunay. Dayta ti makagapu a ti ama ni Noe, ni Lamec, nadakamatna ti “rigat dagiti imatayo nga ibunga ti daga nga inlunod ni Jehova.” (Genesis 5:29) Kalpasan daydi Layus, ni Jehova binendisionanna ni Noe ken dagiti annakna, nga imbagana kadakuada ti panggepna a punnuenda ti daga. (Genesis 9:1) Nalawag a naikkat ti lunod iti daga.—Genesis 13:10.
4:15—Kasano a “nangipasdek ni Jehova iti pagilasinan ken Cain”? Awan ti ibaga ti Biblia nga adda pagilasinan wenno marka a naikabil iti bagi ni Cain iti aniaman a pamay-an. Ti pagilasinan ket naglaon la ketdi iti maysa a serioso a bilin a pagaammo ken an-annuroten dagiti sabsabali ken nairanta a manglapped iti pannakapapatayna iti ima dagiti agibales.
4:17—Nangalaan ni Cain iti asawana? Ni Adan “nagbalin nga ama ti annak a lallaki ken babbai.” (Genesis 5:4) Isu a maysa a kabsatna a babai wenno kaanakanna a babai ti innala ni Cain kas asawana. Idi agangay, ti Linteg ti Dios kadagiti Israelita imparitna ti pannakiasawa iti kabsat iti lasag.—Levitico 18:9.
5:24—Iti ania a pamay-an a ti Dios ‘innalana ni Enoc’? Agparang nga agpegpeggad idi ti biag ni Enoc, ngem saan nga impalubos ti Dios nga agsagaba ni Enoc kadagiti ima dagiti kabusorna. “Nayalis ni Enoc tapno saanna a makita ni patay,” insurat ni apostol Pablo. (Hebreo 11:5) Saanna a kaipapanan daytoy a ti Dios impanna ni Enoc idiay langit tapno agtultuloy nga agbiag sadiay. Ni Jesus ti umuna a napan idiay langit. (Juan 3:13; Hebreo 6:19, 20) Ti ‘pannakayalis ni Enoc tapno saanna a makita ni patay’ mabalin a kaipapananna a binay-an ti Dios a makakita ni Enoc iti naimpadtuan a sirmata sana pinagpatingga ti biagna bayat nga adda iti kasta a kasasaad. Iti sidong ti kasta a kasasaad, saan a nagsagaba ni Enoc, wenno saanna a ‘nakita ni patay,’ kadagiti ima dagiti kabusorna.
6:6—Iti ania nga anag a maikuna a “nagladladingitan” ni Jehova ti panangparsuana iti tao? Ti Hebreo a sao a naipatarus a ‘nagladingitan’ tukoyenna ti panagbaliw iti kababalin wenno panggep. Perpekto ni Jehova isu a saan a nagkamali iti panangparsuana iti tao. Ngem nagbaliw ti panagtignayna iti daydi dakes a kaputotan sakbay ti Layus. Imbes nga agtignay kas Namarsua kadagiti tattao, nagbalin ti Dios kas manangdadael kadakuada gapu iti rurodna iti kinadakesda. Ti kinapudno nga adda dagiti inispalna a tattao ipakitana a dagidiay laeng nagbalin a dakes ti pagladingitanna.—2 Pedro 2:5, 9.
7:2—Ania ti maibilang a nadalus ken di nadalus nga animal? Agparang a naibatay dayta iti no ania nga animal ti mabalin nga idaton iti panagdayaw, saan ket a no ania ti mabalin ken di mabalin a kanen. Dagiti tattao sakbay daydi Layus saanda a nangan iti karne ti animal. Sa la natukoy a “nadalus” ken “di nadalus” ti taraon idi addan ti Linteg Mosaiko, ket nagpatingga dagiti panangiparit idi nawaswas dayta. (Aramid 10:9-16; Efeso 2:15) Nalawag nga ammo ni Noe no ania ti maitutop a maidaton iti panagdayaw ken ni Jehova. Apaman a rimmuar iti daong, “rinugianna ti mangbangon iti maysa nga altar ken Jehova ken mangala iti sumagmamano kadagiti amin a nadalus nga animal ken kadagiti amin nga agtaytayab a parsua a nadalus ken mangidaton kadagiti daton a mapuoran iti rabaw ti altar.”—Genesis 8:20.
7:11—Naggapuan ti danum a nanglayus idi iti intero a lubong? Bayat ti panamarsua iti maikadua a panawen, wenno “aldaw,” idi naaramid ti “tangatang” ti daga, adda ti dandanum iti “babaen ti tangatang” ken dandanum iti “ngatuen ti tangatang.” (Genesis 1:6, 7) Ti dandanum iti ‘baba’ isu dagiti addan iti daga. Ti dandanum iti ‘ngato’ ket dagiti adu a dadakkel a kantidad ti agneb iti atmospera ti daga, a mangbukbukel iti “ubbog ti nakadakdakkel a nadanum a yuyeng.” Nagbayakabak daytoy a dandanum idi kaaldawan ni Noe.
Dagiti Masursurotayo:
1:26. Kas naaramid iti ladawan ti Dios, dagiti tattao addaanda iti abilidad a mangyanninaw kadagiti galad ti Dios. Nasken la ketdi nga ikagumaantayo a sukayen dagiti galad kas iti ayat, kinamanangngaasi, kinaimbag, ken kinaanus, a tuladentayo Daydiay nangaramid kadatayo.
2:22-24. Ti panagasawa ket urnos ti Dios. Permanente ken sagrado ti panagasawa, a ti asawa a lalaki ti agserbi kas ulo ti pamilia.
3:1-5, 16-23. Ti kinaragsaktayo ket agpannuray iti panangbigbigtayo iti kinasoberano ni Jehova iti mismo a biagtayo.
3:18, 19; 5:5; 6:7; 7:23. Kanayon a pumudno dagiti sao ni Jehova.
4:3-7. Naay-ayo ni Jehova iti daton ni Abel agsipud ta isu ket nalinteg a manamati. (Hebreo 11:4) Iti sabali a bangir, awan pammati ni Cain, kas ipakita dagiti aramidna. Dakes dagiti aramidna ta managimon, mananggura, ken mammapatay. (1 Juan 3:12) Kanayonanna, agparang a saan a serioso ken rutina laeng ti panagidatonna. Saan aya a dagiti daton a panagdayawtayo ken ni Jehova naimpusuan ken nabuyogan koma iti umiso a kababalin ken nalinteg nga ar-aramid?
6:22. Nupay naunday a tiempo ti panangibangon iti daong, inaramid ni Noe no ania ti imbilin ti Dios. Gapuna, ni Noe ken ti pamiliana naispalda iti Delubio. Makisao kadatayo ni Jehova babaen ti naisurat a Saona ken iwanwannatayo babaen ti organisasionna. Pagimbagantayo no umimdeng ken agtulnogtayo.
7:21-24. Ni Jehova saanna nga iraman dagiti nalinteg kadagiti dadaelenna a nadangkes.
SIMREK TI SANGATAUAN ITI BARO A PANAWEN
Kalpasan ti pannakadadael ti lubong babaen daydi Layus, simrek ti sangatauan iti baro a panawen. Napalubosan dagiti tattao a mangan iti karne ngem naibilin nga adaywanda ti dara. Inautorisaran ni Jehova ti pannusa nga ipapatay para iti mammapatay ken impasdekna ti tulag nga isimbolo ti bullalayaw, ti kari a dinanton pulos iyeg ti Delubio. Dagiti tallo nga annak ni Noe ti nagbalin nga amma ti amin a tattao, ngem ti apokona iti tumeng a ni Nimrod nagbalin a “mannakabalin a mangnganup maibusor ken Jehova.” Imbes nga agwarasda tapno saknapanda ti daga, dagiti tattao nangbangonda iti maysa a siudad a naawagan iti Babel ken maysa a torre tapno maitan-ok ti naganda. Napaay ti panggepda idi riniribuk ni Jehova ti lenguaheda ken inwarawarana ida iti nagduduma a paset ti lubong.
Dagiti Nainkasuratan a Saludsod a Nasungbatan:
8:11—No nadadael dagiti kayo idi Layus, nangalaan ti kalapati iti bulong ti olibo? Adda dua a posibilidad. Yantangay saan a nalaka a matay ti kayo nga olibo, nalabit a nagtalinaed dayta a sibibiag iti uneg ti danum iti sumagmamano a bulan bayat ti Delubio. Idi immes-es ti danum, makapataud manen iti bulong ti kayo nga olibo. Ti bulong ti olibo nga inyeg ti kalapati ken ni Noe ti mabalin met a naggapu manipud iti naganus a saringit a timmaud kalpasan nga immes-es ti danum.
9:20-25—Apay a ni Noe inlunodna ni Canaan? Nakabasol la ketdi ni Canaan iti panagabuso maibusor iti apongna a ni Noe. Nupay nakita daytoy ti Ham nga ama ni Canaan, saanna a linapdan no di ket insayanggusengna ti napasamak. Nupay kasta, dagiti dua pay nga annak ni Noe, da Sem ken Jafet, inabbonganda ti amada. Nabendisionanda gapu iti dayta, ngem nailunod ni Canaan, ken nagsagaba ni Ham kas resulta ti pannakaibabain ti anakna.
10:25—Kasano a “nabingbingay” ti daga idi kaaldawan ni Peleg? Nagbiag ni Peleg idi 2269 agingga 2030 K.K.P. “Idi kaaldawanna” nga inaramid ni Jehova ti pannakabingbingay babaen ti panangriribukna iti lenguahe dagiti nangbangon iti Babel ken inwarawarana ida iti intero a daga. (Genesis 11:9) Gapuna, “nabingbingay ti daga” wenno, dagiti tattao idi kaaldawan ni Peleg.
Dagiti Masursurotayo:
9:1; 11:9. Awan ti gandat wenno panagregget ti tao a makalapped iti panggep ni Jehova.
10:1-32. Dagiti dua a rekord ti kapuonan iti salaysay maipapan iti paspasamak sakbay ken kalpasan daydi Layus—ti kapitulo 5 ken 10—inaigda ti intero a sangatauan iti umuna a tao, ni Adan, babaen kadagiti tallo nga annak ni Noe. Kaputotan ni Sem dagiti Asiriano, Caldeo, Hebreo, Siriano, ken dadduma pay a tribu ti Arabia. Kaputotan ni Ham dagiti Etiope, Egipcio, Canaanita, ken dadduma pay a tribu ti Africa ken Arabia. Kaputotan ni Jafet dagiti Indo-Europeano. Agkakabagian dagiti amin a tao, ken agpapadada amin iti imatang ti Dios. (Aramid 17:26) Daytoy a kinapudno masapul nga apektaranna ti panangmatmat ken pannakilangentayo kadagiti sabsabali.
Nabileg ti Sao ti Dios
Ti umuna a paset ti libro a Genesis naglaon iti kakaisuna nga umiso a salaysay maipapan iti nagkauna a historia ti tao. Kadagitoy a panid, maaddaantayo iti nauneg a pannakaawat iti panggep ti Dios no apay nga inkabilna ti tao ditoy daga. Anian a makapabileg a maammuan nga awan ti panagregget ti tao, kas iti inaramid ni Nimrod, a makalapped iti pannakatungpal ti panggep ti Dios!
Bayat ti linawas a panagbasam iti Biblia kas panagsagana para iti Teokratiko nga Eskuelaan ti Panagministro, ti panangusigmo iti nailanad iti benneg a “Dagiti Nainkasuratan a Saludsod a Nasungbatan” tulongannaka a mangtarus iti dadduma kadagiti narikut a teksto ti Kasuratan. Dagiti komento iti babaen ti “Dagiti Masursurotayo” ipakitana kenka no kasano a magunggonaanka iti panagbasa iti Biblia iti lawas. No mayanatup, makaipaayda met iti reperensia para kadagiti lokal a kasapulan a paset iti Gimong ti Serbisio. Talaga a ti Sao ni Jehova nabiag ken dakkel ti maaramidanna iti biagtayo.—Hebreo 4:12.