Ipangagyo Dagiti Kari ti Dios Babaen ti Panamati
“Sibubulos nga intedna [ni Jehova a Dios] kadatayo dagiti napateg ken naindaklan unay a karina.”—2 PEDRO 1:4.
1. Aniat’ makatulong kadatayo a mangalagad iti pudpudno a pammati?
KAYAT ni Jehova nga agtalektayo kadagiti karina. Nupay kasta, “saan nga amin a tao adda pammatina.” (2 Tesalonica 3:2) Daytoy a galad ket maysa a bunga ti nasantuan nga espiritu, wenno aktibo a puersa ti Dios. (Galacia 5:22, 23) Ngarud, dagidiay laeng idalan ti espiritu ni Jehova ti makaalagad ti pammati.
2. Kasano a depinaren ni apostol Pablo ti “pammati”?
2 Ngem ania kadi ti pammati? Sigun ken apostol Pablo, ti pammati isu “ti nalawag a parangarang dagiti kinapudno nupay saan a makita.” Natibker ti pammaneknek iti kaadda dagitoy di makita a kinapudno ta maipada ti pammati iti dayta. Naikuna pay a ti pammati isu “ti natalged a panangnamnama kadagiti bambanag nga ur-urayen” agsipud ta dagidiay addaan itoy a galad addaanda iti pammatalged a napudno ti amin nga inkari ni Jehova a Dios, a kas man natungpaldan.—Hebreo 11:1.
Ti Pammati ken Dagiti Kari ni Jehova
3. Aniat’ mapasaran dagiti napulotan a Kristiano no salimetmetanda ti pammatida?
3 Tapno maay-ayo ni Jehova, masapul nga agtalektayo kadagiti karina. Impakita daytoy ni apostol Pedro iti maikadua a naipaltiing a suratna, a naaramid idi agarup 64 K.P. Inlawlawagna a no salimetmetan dagiti padana a napulotan a Kristiano ti pammatida, makitadanto ti pannakatungpal “dagiti napateg ken naindaklan unay a kari” ti Dios. Kas banagna, “makiranud[dan]to iti nadiosan a kasasaad” a kas makipagtawid ken Jesu-Kristo iti nailangitan a Pagarian. Babaen ti pammati ken tulong ni Jehova a Dios, nawayawayaanda iti pannakaadipen kadagiti dakes a kababalin ken aramid daytoy a lubong. (2 Pedro 1:2-4) Ken panunotenyo laengen! Tagtagiragsaken dagidiay mangal-alagad iti pudpudno a pammati ti isu met la a di magatadan a wayawaya ita.
4. Ania dagiti galad a nasken nga inayontayo iti pammatitayo?
4 Ti panagtalek kadagiti kari ni Jehova ken ti panagyaman iti inted-Dios a wayawayatayo tignayennatayo a mangaramid iti amin a kabaelantayo nga agbalin a mapagulidanan a Kristiano. Kinuna ni Pedro: “Babaen ti panangipaayyo met ti amin a napasnek a panagregget, inayonyo iti pammatiyo ti kinatakneng; iti kinataknengyo, ti pannakaammo; iti pannakaammoyo, ti panagteppel; iti panagteppelyo, ti panagibtur; iti panagibturyo, ti nadiosan a debosion; iti nadiosan a debosionyo, ti nainkabsatan a panagayat; iti nainkabsatan a panagayatyo, ti ayat.” (2 Pedro 1:5-7) No kasta, inikkannatayo ni Pedro iti listaan dagiti galad a nainsiriban nga ikabesatayo. Intay sukimaten dagitoy a galad.
Dagiti Napateg a Paset ti Pammati
5, 6. Ania ti kinatakneng, ken kasanotay a mainayon iti pammatitayo?
5 Kinuna ni Pedro a ti kinatakneng, pannakaammo, panagteppel, panagibtur, nadiosan a debosion, nainkabsatan a panagayat, ken ti ayat masapul a mainayon iti tunggal maysa kadagitoy a galad ken iti pammatitayo. Masapul nga ikagumaantayo a pagbalinen dagitoy a galad a napateg a paset ti pammatitayo. Kas pangarigan, ti kinatakneng ket saan a maysa a galad nga iparangarangtayo a naisina iti pammati. Inlawlawag ni leksikograpo a W. E. Vine nga idiay 2 Pedro 1:5, “nainayon ti kinatakneng a kas napateg a galad iti panamati.” Napateg met a paset ti pammatitayo ti tunggal maysa kadagiti dadduma pay a galad a dinakamat ni Pedro.
6 Umuna, masapul nga inayontayo ti kinatakneng iti pammatitayo. Ti panagbalin a natakneng kaipapanannat’ panangaramid iti naimbag iti imatang ti Dios. “Kinaimbag” ti inusar ti dadduma a patarus para iti Griego a sao ditoy a naipatarus a “kinatakneng.” (New International Version; The Jerusalem Bible; Today’s English Version) Ti kinatakneng lapdannatayo nga agaramid iti dakes wenno mangdangran kadagiti padatayo a tao. (Salmo 97:10) Gutugotennatay met a situtured nga agaramid iti naimbag maipaay iti espiritual, pisikal, ken emosional a paglaingan dagiti sabsabali.
7. Apay a nasken nga inayontayo ti pannakaammo iti pammati ken kinataknengtayo?
7 Apay nga indagadag ni Pedro kadatayo nga inayontayo ti pannakaammo iti pammati ken iti kinataknengtayo? Bueno, bayat a maipasangotayo kadagiti baro a karit iti pammatitayo, kasapulantayo ti pannakaammo tapno mailasintayo ti naimbag ken dakes. (Hebreo 5:14) Babaen ti panagadal iti Biblia ken kapadasan iti panangiyaplikar iti Sao ti Dios ken panangsurot iti praktikal a kinasirib iti inaldaw a panagbiag, manayonan ti pannakaammotayo. Iti kasta, tulongannatay daytoy a mangsalimetmet iti pammatitayo ken mangitultuloy nga agaramid iti naimbag no maipasidongtayo iti pakasuotan.—Proverbio 2:6-8; Santiago 1:5-8.
8. Ania ti panagteppel, ken kasano a nainaig iti panagibtur?
8 Tapno matulongantay a sumaranget iti pakasuotan a buyogen ti pammati, masapul nga inayontayo ti panagteppel iti pannakaammotayo. Ti Griego a sao para iti “panagteppel” kaipapananna ti abilidad a mangtengngel kadagiti bagbagitayo. Daytoy a bunga ti espiritu ti Dios tulongannatayo a mangigawid iti panunot, sao, ken kababalintayo. Mainayontayo ti panagibtur iti panagteppel no itultuloytayo ti agteppel. Ti Griego a termino para iti “panagibtur” ipasimudaagna ti kinatibker a buyogen ti kinatured, saan a naliday nga itutulok iti di maliklikan a pakarigatan. Nakapagibtur ni Jesus iti kayo a pagtutuokan gapu iti rag-o nga agur-uray kenkuana. (Hebreo 12:2) Ti inted-Dios a pigsa a kasapulan iti panagibtur patibkerenna ti pammatitayo ken tulongannatayo nga agrag-o iti rigat, sumaranget iti sulisog, ken di makikompromiso no maidadanestayo.—Filipos 4:13.
9. (a) Ania ti nadiosan a debosion? (b) Apay a rebbeng nga inayontayo ti nainkabsatan a panagayat iti nadiosan a debosiontayo? (c) Kasanotay a mainayon ti ayat iti nainkabsatan a panagayat?
9 Iti panagibturtayo masapul nga inayontayo ti nadiosan a debosion—panagraem, panagdayaw, ken panagserbi ken Jehova. Dumakkel ti pammatitayo bayat nga alagadentayo ti nadiosan a debosion ken makitatayo no kasanot’ pannakilangen ni Jehova iti ilina. Nupay kasta, tapno maiparangarang ti nadiosan a debosion, kasapulantayo ti nainkabsatan a panagayat. Ngamin, “ti saan nga agayat iti kabsatna, isu a nakitana, saanna a mabalin nga ayaten ti Dios, isu a dina nakita.” (1 Juan 4:20) Rebbeng a tignayennatayo ti pusotayo a mangipakita iti pudpudno a panagayat kadagiti dadduma nga adipen ni Jehova ken sipapanunot a kanayon iti pagimbaganda. (Santiago 2:14-17) Ngem apay a naibaga kadatayo a masapul nga inayontayo ti ayat iti nainkabsatan a panagayattayo? Nalawag a ti kayat a sawen ni Pedro isu daytoy: nasken nga ayatentayo dagiti amin a tao, saan laeng a dagiti kakabsattayo. Maipakita daytoy nga ayat kangrunaanna babaen ti panangikasaba ti naimbag a damag ken panangtulong kadagiti tattao iti naespirituan.—Mateo 24:14; 28:19, 20.
Agsupadi nga Epekto
10. (a) Kasanot’ panagtignaytayo no mainayon iti pammatitayo ti kinatakneng, pannakaammo, panagteppel, panagibtur, nadiosan a debosion, nainkabsatan a panagayat, ken ayat? (b) Aniat’ mapasamak no awanan ti agak-aklon a Kristiano kadagitoy a galad?
10 No inayontayo iti pammatitayo ti kinatakneng, pannakaammo, panagteppel, panagibtur, nadiosan a debosion, nainkabsatan a panagayat, ken ayat, makapagpanunot, makapagsao, ken makapagtignaytayo kadagiti wagas nga anamongan ti Dios. Iti kasupadina, no saan nga iparangarang ti agak-aklon a Kristiano dagitoy a galad, isu ket bulsek iti naespirituan. ‘Ikidemna dagiti matana iti lawag’ nga aggapu iti Dios ken nalipatanna a naugasanen kadagiti basbasolna iti napalabas. (2 Pedro 1:8-10; 2:20-22) Agannadtay koma tapno saan a mapukaw ti panagtalektayo kadagiti kari ti Dios.
11. Aniat’ siuumiso a mainanamatayo kadagiti nasungdo a napulotan?
11 Addaan dagiti nasungdo a napulotan a Kristiano iti panagtalek kadagiti kari ni Jehova ken salsalimetmetanda a naimbag ti pannakaayab ken pannakapilida. Iti baet ti aniaman a pakaitibkolan iti dalanda, mainanamatayo nga iparangarangda latta dagiti nadiosan a galad. Kadagiti matalek a napulotan ‘maaddaandanto iti nabaknang unay nga iseserrek iti agnanayon a pagarian ni Jesu-Kristo’ babaen ti pannakapagungarda iti espiritu a biag sadi langit.—2 Pedro 1:11.
12. Kasanot’ panagawattayo kadagiti sasao ti 2 Pedro 1:12-15?
12 Ammo ni Pedro nga asideg idin ti ipapatayna, ket ninamnamana a mapagungarto iti nailangitan a biag iti kamaudiananna. Ngem bayat a sibibiag pay iti “daytoy a tabernakulo”—ti natauan a bagina—inkagumaanna a pabilgen ti pammati dagiti kapammatianna ken parayrayen ida babaen ti panangipalagipna kadakuada kadagiti bambanag a masapul nga aramidenda tapno anamongan ida ti Dios. Kalpasan ti ipapatayna, mapabileg dagiti naespirituan a kakabsat a lallaki ken babbai ni Pedro ti pammatida babaen ti pananglagip kadagiti sasaona.—2 Pedro 1:12-15.
Pammati iti Naimpadtuan a Sao
13. Kasano a nangipaay ti Dios iti makapabileg-pammati a pammaneknek maipapan iti iyaay ni Kristo?
13 Nangipaay ti Dios a mismo iti makapabileg-pammati a pammaneknek maipapan iti sigurado nga iyaay ni Jesus “iti pannakabalin ken naindaklan a dayag.” (Mateo 24:30; 2 Pedro 1:16-18) Yantangay awan ti pammaneknekda, nangparbo dagiti pagano a papadi kadagiti ulbod a sarsarita maipapan kadagiti didiosenda, idinto a nakita a mismo da Pedro, Santiago, ken Juan ti kinatan-ok ni Kristo idi a nagbalbaliw ti langana. (Mateo 17:1-5) Nakitada a naipadayag ken nangngegda ti timek a mismo ti Dios a nangipabigbig ken Jesus kas dungdungnguenna nga Anak. Dayta a panangbigbig ken ti naraniag a langa ni Kristo ket maysa a pammadayaw ken panangpadayag kenkuana. Gapu itoy nadibinuan a parangarang, inawagan ni Pedro ti disso, nalabit iti turod ti Hermon, iti “nasantuan a bantay.”—Idiligyo ti Exodo 3:4, 5.
14. Kasano a ti panagbalbaliw ti langa ni Jesus apektaranna ti pammatitayo?
14 Kasano nga apektaran ti panagbalbaliw ti langa ni Jesus ti pammatitayo? Kinuna ni Pedro: “Iti kasta, ad-adda a napatalgedan kadakami ti naimpadtuan a sao; ket nasayaat ti aramidenyo no ipangagyo dayta a kas iti maysa a silaw nga agranraniag iti nasipnget a lugar, agingga iti agbannawag ken lumtuad ti baggak, kadagiti pusoyo.” (2 Pedro 1:19) “Ti naimpadtuan a sao” nalawag a saklawenna saan laeng a dagiti padto iti Hebreo a Kasuratan maipapan iti Mesias no di pay ket ti imbaga ni Jesus nga isut’ umayto “iti pannakabalin ken naindaklan a dayag.” Kasano nga “ad-adda a napatalgedan” ti sao babaen ti panagbalbaliw ti langa [ni Jesus]? Pinasingkedan dayta a pasamak ti naimpadtuan a sao maipapan ti nadayag nga iyaay ni Kristo iti pannakabalin ti Pagarian.
15. Aniat’ nairaman iti panangipangag iti naimpadtuan a sao?
15 Tapno tumibker ti pammatitayo, masapul nga ipangagtayo ti naimpadtuan a sao. Ramanen daytoy ti panagadal iti dayta a sao, panangsalaysay iti dayta kadagiti Nakristianuan a panaggigimong, ken panangiyaplikar iti balakadna. (Santiago 1:22-27) Masapul a pagbalinentay a “silaw nga agranraniag iti nasipnget a lugar,” a manglawag kadagiti pusotayo. (Efeso 1:18) Iti kasta, idalannatayo agingga a ti “baggak,” wenno, “ti naraniag a bituen ti agsapa,” ni Jesu-Kristo, sidadayag nga iparangarangna ti bagina. (Apocalipsis 22:16) Dayta a pannakaiparangarang kaipapanannanto ti pannakadadael dagiti awanan pammati ken bendision kadagidiay addaan pammati.—2 Tesalonica 1:6-10.
16. Apay a makapagtalektayo a matungpalto ti amin a naimpadtuan a kari iti Sao ti Dios?
16 Dagiti mammadto ti Dios saanda a basta nasikap laeng a lallaki a nangisawang kadagiti nainsiriban a padto, ta kinuna ni Pedro: “Awan ti padto iti Kasuratan nga agtaud iti kabukbukodan a panangipatarus. Ta uray kaanoman awan ti padto a naggapu iti nakem ti tao, no di ket dagiti tao nagsaoda iti biang ti Dios bayat nga indalan ida ti nasantuan nga espiritu.” (2 Pedro 1:20, 21) Kas pangarigan, kinuna ni David: “Ti espiritu ni Jehova nagsao babaen kaniak.” (2 Samuel 23:1, 2) Ken insurat ni Pablo: “Amin a Kasuratan impaltiing ti Dios.” (2 Timoteo 3:16) Yantangay pinaltiingan ti Dios dagiti mammadtona babaen ti espirituna, makapagtalektayo a matungpalto ti amin nga inkarina iti Saona.
Nagtalekda Kadagiti Kari ti Dios
17. Iti ania a kari a naibatay ti pammati ni Abel?
17 Naibatay kadagiti kari ni Jehova ti pammati ti ‘kasta unay nagdakkel a kaadu’ dagiti saksina kasakbayan ti panawen-Kristiano. (Hebreo 11:1–12:1) Kas pangarigan, nagtalek ni Abel iti kari ti Dios maipapan iti “bin-i” a mangdunorto iti ulo “ti uleg.” Adda pammaneknek a natungpal ti dusa nga inkeddeng ti Dios kadagiti nagannak ni Abel. Iti ruar ti Eden, nagtrabaho iti nadagsen ni Adan ken ti pamiliana tapno adda tinapay a kanenda gapu ta sisiit ken kalkalunay ti pinataud ti nailunod a daga. Mabalin a nadlaw ni Abel ti panangkalikagum ni Eva iti asawana ken nakitana nga isut’ inturayan ni Adan. Nasao la ketdi ni Eva ti ut-ot ti panagsikogna. Ken binantayan dagiti kerubin ken ti umap-apuy a kampilan ti dalan nga agturong iti minuyongan ti Eden. (Genesis 3:14-19, 24) Amin dagitoy buklendat’ “nalawag a parangarang” a nangipanamnama ken Abel nga umayto ti pannakaisalakan babaen ti naikari a Bin-i. Babaen ti pammati, nangipaay ni Abel iti Dios iti daton a napatpateg ngem iti daton ni Cain.—Hebreo 11:1, 4.
18, 19. Kadagiti ania a wagas nga impakita da Abraham ken Sara ti pammatida?
18 Nagtalek met da patriarka nga Abraham, Isaac, ken Jacob kadagiti kari ni Jehova. Nagtalek ni Abraham iti kari ti Dios a mabendisionanto dagiti amin a pamilia iti daga babaen kenkuana ken maikkanto ti kaputotanna iti daga. (Genesis 12:1-9; 15:18-21) “Nakipagtawid kenkuana [ni Isaac nga anakna ken ni Jacob nga apokona] iti daydi met la a kari.” Babaen ti pammati, “naggian [ni Abraham] idiay daga a naikari, a kas ganggannaet” ken inur-urayna “ti siudad nga addaan kadagiti napaypayso a pundasion,” ti nailangitan a Pagarian ti Dios, nga iti sidong dayta mapagungarto iti biag ditoy daga. (Hebreo 11:8-10) Addaankay met kadi iti umasping a pammati?
19 Agarup 90 ti tawen ti asawa ni Abraham a ni Sara ken baket unayen tapno aganak pay idi a nagtalek iti kari ti Dios ken inawatna ti pannakabalin a “mangisikog iti maysa nga anak” ken mangipasngay ken Isaac. Iti kasta, nupay naibilang a “kasla natayen” ni 100-años nga Abraham no panagputot ti pagsasaritaan, “timmaud [kenkuana idi kamaudiananna] dagiti annak a kas kaadu dagiti bitbituen sadi langit.”—Hebreo 11:11, 12; Genesis 17:15-17; 18:11; 21:1-7.
20. Nupay saan a nakita dagiti patriarka ti naan-anay a pannakatungpal dagiti inkari ti Dios kadakuada, aniat’ inaramidda?
20 Natay dagiti matalek a patriarka a dida nakita ti naan-anay a pannakatungpal dagiti inkari ti Dios kadakuada. Ngem “nakitada [dagiti bambanag a naikari] manipud iti adayo ken linugayanda ida ken binigbigda a ganggannaet ken agpagnapagnada iti rabaw ti daga.” Adu a kaputotan ti naglabas sakbay a tinagikua ti kaputotan ni Abraham ti Naikari a Daga. Nupay kasta, iti unos ti panagbiagda, nagtalek dagiti managbuteng-Dios a patriarka kadagiti kari ni Jehova. Gapu ta saan a pulos a napukaw ti pammatida, iti mabiit mapagungardanto iti biag iti naindagaan a sakop ti “siudad” nga insagana ti Dios kadakuada, ti Mesianiko a Pagarian. (Hebreo 11:13-16) Kasta met, matulongannatayo ti pammati nga agtalinaed a nasungdo ken Jehova uray no saantay a makita a dagus ti pannakatungpal ti amin a nakaay-ayat a karina. Tignayennatay met ti pammatitayo nga agtulnog iti Dios, kas ken Abraham. Ken no kasano nga impatawidna ti naespirituan a tawid iti kaputotanna, kasta met a matulongantay dagiti annaktayo nga agtalek kadagiti napateg a kari ni Jehova.—Hebreo 11:17-21.
Napateg ti Pammati Kadagiti Kristiano
21. Tapno maay-ayotayo ti Dios ita, aniat’ masapul a mairaman iti panamatitayo?
21 Siempre, saan laeng a ti panagtalek iti pannakatungpal dagiti kari ni Jehova ti ramanen ti pammati. Iti intero a pakasaritaan ti tao, kasapulan ti panamati iti Dios iti nadumaduma a wagas tapno matagiragsaktayo ti anamongna. Inlawlawag ni Pablo a “no awan ti pammati, saan a mabalin nga ay-ayuen [ni Jehova a Dios], ta ti umadani iti Dios masapul a patienna nga adda ken gunggonaanna dagiti sipapasnek a mangsapul kenkuana.” (Hebreo 11:6) Tapno makaay-ayo ken ni Jehova ita, ti maysa a tao masapul a mamati ken Jesu-Kristo ken iti daton a subbot nga inted ti Dios babaen kenkuana. (Roma 5:8; Galacia 2:15, 16) Kinuna ni Jesus a mismo: “Kasta la unay ti panagayat ti Dios iti lubong [ti sangatauan] nga intedna ti Anakna a bugbugtong, tapno amin a mamati kenkuana, saan a mapukaw, no di ket adda biagna nga agnanayon. Ti mamati iti Anak adda biagna nga agnanayon; ti saan nga agtulnog iti Anak saannanto a makita ti biag, no di ket ti pungtot ti Dios agtaeng kenkuana.”—Juan 3:16, 36.
22. Ania a kari ti tungpalento ti Mesianiko a Pagarian?
22 Napateg ti paset ni Jesus iti pannakatungpal dagiti kari ti Dios maipapan iti Pagarian nga ikarkararag dagiti Kristiano. (Isaias 9:6, 7; Daniel 7:13, 14; Mateo 6:9, 10) Kas impakita ni Pedro, pinatalgedan ti panagbalbaliw ti langa ni Jesus ti naimpadtuan a sao maipapan iti iyaayna iti pannakabalin ken dayag ti Pagarian. Tungpalento ti Mesianiko a Pagarian ti maysa pay a kari ti Dios, ta insurat ni Pedro: “Adda baro a langlangit ken maysa a baro a daga nga ur-urayentayo a kas mayannurot iti karina, isuda a pagtaengan ti kinalinteg.” (2 Pedro 3:13) Natungpal ti umasping a padto idi a naisubli dagiti Judio a nakayawan idiay Babilonia iti dagada idi 537 K.K.P. iti sidong ti maysa a gobierno a ni Zorobabel ti gobernador ket ni met Jesua ti nagserbi a kas nangato a padi. (Isaias 65:17) Ngem intudo ni Pedro ti masanguanan a panawen inton “dagiti baro a langlangit”—ti nailangitan a Mesianiko a Pagarian—agturay iti “maysa a baro a daga,” ti nalinteg a natauan a kagimongan nga agnanaed iti daytoy a globo.—Idiligyo ti Salmo 96:1.
23. Aniada a saludsod maipapan iti kinatakneng ti salaysayentayto iti sumaruno?
23 Kas nasungdo nga ad-adipen ni Jehova ken paspasurot ti dungdungnguenna nga Anak, ni Jesu-Kristo, paspasungadentayo ti baro a lubong nga inkari ti Dios. Ammotayo nga asidegen, ken agtalektayo a matungpalto ti amin a napateg a kari ni Jehova. Tapno maay-ayo ti Diostayo, masapul a pabilgentayo ti pammatitayo babaen ti pananginayon iti dayta ti kinatakneng, pannakaammo, panagteppel, panagibtur, nadiosan a debosion, nainkabsatan a panagayat, ken ayat.a Iti daytoy a punto, mabalin a maisaludsodtayo, Kasanotay a maiparangarang ti kinatakneng? Ken kasano a ti panagbalintayo a natakneng gunggonaannatayo ken dagiti sabsabali, nangruna dagiti padatayo a Kristiano, a nangipangag kadagiti kari ti Dios babaen ti panamati?
[Footnote]
a Iti daytoy a ruar Ti Pagwanawanan, nasalaysay ti pammati ken kinatakneng. Mausigto pay a naan-anay ti pannakaammo, panagteppel, panagibtur, nadiosan a debosion, nainkabsatan a panagayat, ken ayat kadagiti masanguanan a ruar.
Ania Dagiti Sungbatyo?
◻ Ania ti “pammati”?
◻ Sigun iti 2 Pedro 1:5-7, ania dagiti galad a masapul a mainayon iti pammatitayo?
◻ Aniat’ epekto ti panagbalbaliw ti langa ni Jesus iti pammatitayo?
◻ Aniada a pagwadan iti pammati ti intuyang da Abel, Abraham, Sara, ken dadduma pay idi ugma?
[Ladawan iti panid 15]
Ammoyo kadi no kasano nga apektaran ti panagbalbaliw ti langa ni Jesus ti pammati ti maysa a tao?