“Addaak Kadakayo”

“Ti mensahero manipud ken Jehova . . . kunkunana: ‘“Addaak kadakayo,” kuna ni Jehova.’”​—HAGGEO 1:13.

 1. Ania a naimpadtuan a panagpada iti kaaldawantayo ti tuktukoyen ni Jesus?

AGBIBIAGTAYO iti maysa a napateg a tiempo ti historia. Kas paneknekan ti pannakatungpal ti padto iti Biblia, agbibiagtayon iti “aldaw ti Apo” sipud idi 1914. (Apocalipsis 1:10) Nalabit a kabesadoyon daytoy a suheto, isu nga ammoyo a ti “kaaldawan ti Anak ti tao” bayat ti panagturayna iti Pagarian ket indilig ni Jesus iti “kaaldawan ni Noe” ken iti “kaaldawan ni Lot.” (Lucas 17:26, 28) Impasimudaag ngarud ti Biblia a maysa dayta a naimpadtuan a panagpada. Ngem adda sabali pay a panagpada a rumbeng nga usigentayo a naimbag.

 2. Ania nga annongen ti intalek ni Jehova kada Haggeo ken Zacarias?

² Usigentayo ti maysa a kasasaad idi kaaldawan dagiti Hebreo a propeta a da Haggeo ken Zacarias. Ania ti mensahe dagitoy dua a matalek a propeta nga espesipiko nga agaplikar kadagiti adipen ni Jehova iti panawentayo? Da Haggeo ken Zacarias nagserbida kas ‘mensahero ni Jehova’ kadagiti Judio kalpasan ti panagsublida manipud pannakakautibo idiay Babilonia. Nadutokanda a mangipanamnama kadagiti Israelita a suportaran ti Dios ti panangibangonda manen iti templo. (Haggeo 1:13; Zacarias 4:8, 9) Nupay ababa dagiti libro nga insurat da Haggeo ken Zacarias, karaman dagita kadagiti “amin a Kasuratan [nga] impaltiing ti Dios ken makagunggona iti panangisuro, iti panangtubngar, iti panangpalinteg iti bambanag, iti panangdisiplina iti kinalinteg.”​—2 Timoteo 3:16.

Maseknantayo Kadagiti Impadtoda

3, 4. Apay a rumbeng a paginteresantayo dagiti mensahe da Haggeo ken Zacarias?

³ Nakagunggona kadagiti Judio dagiti mensahe da Haggeo ken Zacarias idi kaaldawanda, ken adda kaitungpalanna idi dagiti padtoda. Apay ngarud a masiguradotayo a rumbeng a pakaseknantayo ita dagita a dua a libro? Adda pangripiripan nga ipaay ti Hebreo 12:26-29. Iti dayta a teksto, inadaw ni Pablo ti Haggeo 2:6, a nagkuna a ti Dios ‘yugyugayogenna ti langlangit ken ti daga ken ti baybay ken ti namaga a daga.’ Inton agangay, dayta a panangyugayog ti ‘mangduprakto iti trono dagiti pagarian ket mapukawto ti pigsa dagiti pagarian ti nasnasion.’​—Haggeo 2:22.

⁴ Iti panangadawna iti sasao ni Haggeo, tinukoy ni Pablo no ania ti mapasamak kadagiti “pagarian ti nasnasion” ken dinakamatna ti kinatan-ok ti di magaraw a Pagarian nga awatento dagiti napulotan a Kristiano. (Hebreo 12:28) Maibatay iti sasao ni Pablo, dagiti padto ni Haggeo ken Zacarias ipatuldoda ti maysa a tiempo a di pay dimteng idi a maisurat ti libro a Hebreo idi umuna a siglo ti Kadawyan a Panawentayo. Adda pay laeng ditoy daga ti sumagmamano a natda a napulotan a Kristiano, a makipagtawid ken ni Jesus iti Mesianiko a Pagarian. No kasta, napateg iti panawentayo dagiti mensahe da Haggeo ken Zacarias.

5, 6. Apay a nagipadto da Haggeo ken Zacarias?

⁵ Mangipaay ti libro nga Esdras iti sumagmamano a detalye maipapan iti napalabas. Kalpasan a nakasubli dagiti Judio idi 537 K.K.P. manipud pannakakautiboda idiay Babilonia, da Gobernador Zorobabel ken Nangato a Padi a Josue (wenno Jesua) immatonanda ti pannakaipasdek ti pundasion ti baro a templo idi 536 K.K.P. (Esdras 3:8-13; 5:1) Nangyeg dayta iti dakkel a panagrag-o, ngem di nagbayag, immapay ti buteng kadagiti Judio. Dagiti kabusor, “dagiti umili iti daga,” kuna ti Esdras 4:4, “nagtultuloy a pinakapuyda ti im-ima dagiti umili ti Juda ken inupayda ida nga agibangon.” Dagita a kabusor, nangnangruna dagiti Samaritano, nangparboda kadagiti pammabasol maibusor kadagiti Judio. Dagita a bumusbusor sinugsoganda ti ari tapno pasardengenna ti pannakaibangon ti templo.―Esdras 4:10-21.

⁶ Bimmaaw daydi damo a regta dagiti Judio a mangibangon iti templo. Imbaw-ingda ti atensionda kadagiti personal a kalatda. Ngem idi 520 K.K.P., 16 a tawen kalpasan a naipasdek ti pundasion ti templo, dinutokan ni Jehova da Haggeo ken Zacarias tapno paregtaenda dagiti tattao nga ituloyda ti panangbangon iti templo. (Haggeo 1:1; Zacarias 1:1) Gapu iti pammabileg nga impaay dagiti mensahero ti Dios ken iti nalawag a pammaneknek a sumupsuporta ni Jehova, intuloy dagiti Judio ti trabaho iti templo ket nairingpasda dayta idi 515 K.K.P.―Esdras 6:14, 15.

 7. Ti kasasaad idi kaaldawan dagiti propeta ket addaan iti ania a kapada iti moderno a panawen?

⁷ Ammoyo kadi no ania ti kaipapanan amin dagitoy kadatayo? Adda trabahotayo mainaig iti pannakaikasaba ti “naimbag a damag ti pagarian.” (Mateo 24:14) Naipaayan iti naisangsangayan nga atension dayta a trabaho kalpasan ti Gubat Sangalubongan I. No kasano a dagiti nagkauna a Judio nawayawayaanda manipud iti literal a pannakakautiboda iti Babilonia, kasta met dagiti moderno-aldaw nga adipen ni Jehova nawayawayaanda manipud iti pannakakautiboda iti Babilonia a Dakkel, ti sangalubongan nga imperio ti palso a relihion. Dagiti pinulotan ti Dios sireregta a nakipasetda iti trabaho a panangasaba, panangisuro, ken panangiturong kadagiti tattao iti pudno a panagdayaw. Agtultuloy dayta a trabaho agingga ita ken iti nasaksaknap nga amang, ket nalabit a makipaspasetkayo iti dayta. Masapul nga itultuloytayo nga itungpal dayta a trabaho, yantangay asidegen ti panungpalan daytoy dakes a sistema! Masapul nga agtultuloy daytoy a trabaho nga intalek ti Dios agingga a bumallaet ni Jehova kadagiti pasamak ditoy daga inton “dakkel a rigat.” (Mateo 24:21) Dayta ti mangikkatto iti kinadakes ken mangiruangan iti pudno a panagdayaw tapno naan-anay nga agsaknap dayta ditoy daga.

 8. Apay a masiguradotayo a suportaran ti Dios ti trabahotayo?

⁸ Kas ipakita dagiti padto da Haggeo ken Zacarias, masiguradotayo ti suporta ken pamendision ni Jehova bayat a naimpusuan a makipasettayo iti dayta a trabaho. Iti laksid ti panangikagumaan ti dadduma a mangpasardeng kadagiti adipen ti Dios wenno mangiparit iti trabaho a naitalek kadakuada, awan ti gobierno a nakabael a manglapped iti panagrang-ay ti trabaho a panagebanghelio. Panunotenyo ti panangbendision ni Jehova iti trabaho mainaig iti Pagarian, a nagresulta iti panagrang-ay dayta a trabaho kadagiti dekada kalpasan ti Gubat Sangalubongan I agingga iti panawentayo. Ngem adu pay ti masapul nga aramiden.

 9. Ania a nagkauna a pasamak ti nasken nga imutektekantayo, ken apay?

⁹ Kasano a ti naadaltayo manipud iti libro a Haggeo ken Zacarias tignayennatayo nga ad-adda nga agtulnog iti bilin ti Dios a mangasaba ken mangisuro? Bueno, imutektekantayo ti sumagmamano a maadaltayo kadagitoy dua a libro ti Biblia. Kas pagarigan, usigenyo ti sumagmamano a detalye mainaig iti trabaho a panangbangon iti templo a nasken nga ibanag dagiti naisubli a Judio. Kas nadakamat itay, dagiti Judio a nagsubli idiay Jerusalem manipud Babilonia dida intultuloy ti trabahoda iti templo. Kalpasan a naipasdekda ti pundasion, nagsardengdan. Ania a di umiso a panangmatmat ti naadda kadakuada? Ken ania ti maadaltayo iti dayta?

Panangpatanor iti Umiso a Panangmatmat

10. Ania a di umiso a panangmatmat ti napatanor dagiti Judio, ket ania ti resultana?

¹⁰ Kunkuna dagiti naisubli a Judio: “Ti tiempo saan pay a dimteng.” (Haggeo 1:2) Idi rugrugi ti panangibangonda iti templo, nga impasdekda ti pundasionna idi 536 K.K.P., awan idi ti agkunkuna a “ti tiempo saan pay a dimteng.” Ngem di nagbayag, nagpaapektarda iti ibubusor ti kabangibangda a nasnasion ken iti ibaballaet ti gobierno. Rinugian dagiti Judio nga iyun-una dagiti bukodda a balay ken pagnam-ayan. Iti panangidiligna kadagiti pagtaenganda a napapintas kadagiti de kalidad a kayo ken ti saan a nalpas a templo, inyimtuod ni Jehova: “Tiempo kadi nga agnaedkayo kadagiti balayyo a nagsukot ti didingna, idinto ta daytoy a balay ket rebbek?”​—Haggeo 1:4.

11. Apay a masapul a balakadan ni Jehova dagiti Judio idi kaaldawan ni Haggeo?

¹¹ Wen, nagbaliw ti prioridad dagiti Judio. Imbes nga iyun-unada ti panggep ni Jehova a maibangon manen ti templo, impangpangrunada ti bagida ken dagiti pagtaenganda. Naliwayanen ti trabaho iti balay a pagdayawan ken ni Jehova. Ti sasao ni Jehova a nairekord iti Haggeo 1:5 imparegtana kadagiti Judio nga ‘isaadda ti pusoda iti daldalanda.’ Balbalakadan ida ni Jehova nga utobenda no ania ti ar-aramidenda ken usigenda no kasano a naapektaranda gapu ta dida impangpangruna ti trabaho a panangibangon iti templo.

12, 13. Kasano ti panangiladawan ti Haggeo 1:6 iti kasasaad dagiti Judio, ket ania ti kayat a sawen dayta a teksto?

¹² Awan duadua a personal a naapektaran dagiti Judio gapu iti di umiso a prioridadda. Imutektekanyo ti panangmatmat ti Dios a nayebkas iti Haggeo 1:6: “Nagimulakayo iti adu a bin-i, ngem bassit ti maiyeg. Adda pannangan, ngem saan nga agingga iti pannakapnek. Adda iyiinum, ngem saan nga agingga iti pannakabartek. Adda panangikapet kadagiti kawes, ngem saan a mangpapudot iti asinoman; ket daydiay patangtangdanan isu a mismo patangtangdanan maipaay iti supot a lussolussok.”

¹³ Agnanaed dagiti Judio iti daga nga inted ti Dios kadakuada, ngem saan a nagbunga dayta sigun iti namnamaenda. Inikkat ni Jehova ti pamendisionna, kas impakpakaunanan. (Deuteronomio 28:38-48) Nagmula dagiti Judio ngem gapu ta awan ti suporta ti Dios, bassit ti inapitda ket saan nga umdas dayta a pagtaraonda. Gapu ta awan ti pamendisionna, dida nagun-od dagiti kawes a mangpabara iti bagida. Arigna pay ketdi a naipisok iti maysa a supot a lussolussok ti tangdanda a kuarta, kayatna a sawen, awan nagmamaayanna ti kuarta a nagbannoganda. Ania met ti kayat a sawen ti ebkas nga: “Adda iyiinum, ngem saan nga agingga iti pannakabartek”? Saanna a kayat a sawen a ti panagbartek ket tanda ti pamendision ti Dios yantangay kondenarenna ti panagbartek. (1 Samuel 25:36; Proverbio 23:29-35) Imbes ketdi, pampaneknekan dayta nga ebkas nga inikkat ti Dios ti pamendisionna kadagiti Judio. Gapuna, agkurang ti aniaman nga arak nga aramidenda, ket saan nga umdas dayta a pagbartek. Kastoy ti panangipatarus ti Revised Standard Version iti Haggeo 1:6: “Uminumkayo, ngem saankayto a mapnek.”

14, 15. Ania ti maadaltayo iti Haggeo 1:6?

¹⁴ Saan a maipapan iti panangdisenio wenno panangpapintas iti pagtaengan ti maadaltayo kadagiti amin a nadakamat maipapan kadagiti balay dagiti Judio. Nabayag sakbay pay ti pannakaidestieroda, tinubngar ni propeta nga Amos dagiti nabaknang idiay Israel gapu kadagiti ‘balayda a marfil’ ken iti ‘panagid-iddada kadagiti sopa a marfil.’ (Amos 3:15; 6:4) Saan a nagpaut dagiti agkakapintas a pagtaengan ken nalabor nga alikamen. Dagita ket sinamsam dagiti rimmaut a kabusor. Ngem kalpasan ti 70 a tawen a pannakaidestieroda, saan latta a nakasursuro ti adu nga adipen ti Dios. Datayo met ngay? Maitutop nga imtuoden ti tunggal maysa kadatayo: ‘Kasano kaadu a talaga ti panawen a busbusbosek iti pagtaengak ken iti panangpapintasko iti dayta? Tarigagayak met kadi ti mangala iti kanayonan nga edukasion tapno magun-odko ti maysa a nangatngato a propesion, a mangkalikagum iti dakkel a panawenko iti adu a tawen ken mamagbalin a segundario laengen dagiti napatpateg nga aspeto ti espiritualidadko?’―Lucas 12:20, 21; 1 Timoteo 6:17-19.

¹⁵ Kas ipasimudaag ti Haggeo 1:6, sipapanunottayo koma a kasapulantayo ti pamendision ti Dios iti biagtayo. Napukaw dayta dagiti nagkauna a Judio, a nagresulta iti panagsagabada. Adu man wenno bassit ti material nga ik-ikutantayo, no mapukawtayo ti pamendision ni Jehova, sigurado nga agsagaba ti espiritualidadtayo. (Mateo 25:34-40; 2 Corinto 9:8-12) Kasanotayo ngarud a masagrap dayta a pamendision?

Tumulong ni Jehova Babaen ti Espirituna

16-18. Iti nagkauna a kontekstona, ania ti kaipapanan ti Zacarias 4:6?

¹⁶ Ni Zacarias, a maysa a propeta kas ken Haggeo, natignay a mangitampok iti mismo a pamay-an nga inusar ni Jehova tapno tignayen ken bendisionanna dagiti matalek kenkuana idi. Ket dayta ti mangipakita no kasano met a bendisionannaka. Mabasatayo: “‘Saan a babaen iti puersa militar, wenno uray babaen iti bileg, no di ket babaen iti espirituk,’ kinuna ni Jehova ti buybuyot.” (Zacarias 4:6) Nalabit a masansan a nangngegyon dagitoy a sasao a naadaw, ngem ania ti kaipapananna kadagiti Judio idi kaaldawan da Haggeo ken Zacarias, ken ania met ti kaipapananna kenka ita?

¹⁷ No malagipyo, dagita a naipaltiing a sasao da Haggeo ken Zacarias adda nagsayaat nga epektona kadagidi a panawen. Dagita a sinao ti dua a propeta pinabilegna manen dagiti matalek a Judio. Rinugian ni Haggeo ti nagipadto idi maikanem a bulan ti 520 K.K.P. Rinugian ni Zacarias ti nagipadto idi maikawalo a bulan dayta a tawen. (Zacarias 1:1) Kas mabasayo iti Haggeo 2:18, sireregta a naituloy ti panangipasdek iti pundasion bayat ti maikasiam a bulan. Natignay ngarud dagiti Judio nga agtrabaho, ket nagtulnogda ken ni Jehova buyogen ti panagtalek a suportaranna ida. Sagudayen ti Zacarias 4:6 ti maipapan iti panangtulong ti Dios.

¹⁸ Idi 537 K.K.P., awan ti namilitariaan a buyot dagiti Judio idi nagsublida iti daga a nakayanakanda. Kaskasdi, sinalakniban ken inwanwan ida ni Jehova bayat ti panagdaliasatda manipud Babilonia. Ti espirituna ti nangimaniobra kadagiti bambanag idi rinugianda a bangonen manen ti templo di nagbayag kalpasan a nakasublida. Apaman a rinugianda manen ti naimpusuan a panagtrabaho, sinuportaranna ida babaen ti nasantuan nga espirituna.

19. Ania a nabileg a puersa ti sinaranget ti espiritu ti Dios?

¹⁹ Babaen kadagiti agsasaruno a walo a sirmata, naipanamnama ken ni Zacarias a tarabayen ni Jehova ti ilina, a simamatalek a mangiringpas iti trabaho iti templo. Ti maikapat a sirmata, a nailanad iti kapitulo 3, ipakitana ti panangikagumaan ni Satanas a mangkeltay iti panagregget dagiti Judio a mangiringpas iti templo. (Zacarias 3:1) Sigurado a di naay-ayo ni Satanas a makita ti panagserbi ni Josue kas Nangato a Padi agpaay kadagiti tattao iti maysa a baro a templo. Nupay inkagumaan ti Diablo a lapdan ti panangibangon dagiti Judio iti templo, dakkel ti naaramidan ti espiritu ni Jehova a nangikkat kadagiti bangen ken nangpabileg kadagiti Judio a mangitultuloy iti trabaho agingga a nairingpas ti templo.

20. Kasano a timmulong ti nasantuan nga espiritu tapno maitungpal dagiti Judio ti pagayatan ti Dios?

²⁰ Kasla nakadakdakkel a bangen ti ibubusor dagiti opisial ti gobierno, a nagballigi a mangipaulog iti maysa a panangipawil iti trabaho. Nupay kasta, inkari ni Jehova a maikkat ken agbalin a “nalantag a daga” dayta nga arig “bantay” a bangen. (Zacarias 4:7) Ket kasta ti napasamak! Nagpalutpot ni Ari Dario I agingga a natakuatanna ti naisurat a bilin ni Ciro a nangted iti pammalubos kadagiti Judio a mangibangon manen iti templo. Gapuna, inikkat ni Dario ti panangipawil ket imbilinna a maikkan dagiti Judio iti kuarta manipud iti paggamengan ti ari tapno makatulong iti paggastosanda. Anian a nakaskasdaaw a panagbaliw ti kasasaad! Adda kadi paset ti espiritu ti Dios iti dayta a napasamak? Masiguradotayo nga adda. Nairingpas ti templo idi 515 K.K.P., ti maikanem a tawen ti panagturay ni Dario I.―Esdras 6:1, 15.

21. (a) Idi umuna a panawen, kasano a ti Dios ‘yinugayogna ti amin a nasion’ ken kasano nga immay “dagiti matarigagayan a bambanag”? (b) Ania ti moderno-aldaw a kaitungpalanna?

²¹ Iti Haggeo 2:5, impalagip ti propeta kadagiti Judio ti maipapan iti pannakitulagda iti Dios idiay Bantay Sinai, idi a “ti intero a bantay nagkintayeg iti kasta unay.” (Exodo 19:18) Idi kaaldawan da Haggeo ken Zacarias, adda sabali pay a panagkintayeg nga aramiden ni Jehova, kas nadeskribir iti piguratibo a sasao iti bersikulo 6 ken 7. Saanto a natalged ti kasasaad ti Imperio ti Persia, ngem agtultuloy latta ti trabaho iti templo agingga iti pannakairingpasna. Dagiti saan a Judio, “dagiti matarigagayan a banag dagiti amin a nasion,” ipadayagdanto ti Dios a kadua dagiti Judio iti dayta a lugar a pagdayawan. Iti dakkel a kaitungpalanna iti kaaldawantayo, ti Dios ‘yinugayogna dagiti nasion’ babaen ti Nakristianuan a panangasabatayo, isu a “dagiti matarigagayan a bambanag dagiti amin a nasion” immayda tapno agdayawda iti Dios a kaduada dagiti napulotan a natda. Pudno, ti napulotan ken ti sabsabali a karnero sangsangkamaysada ita a mangpumpunno iti dayag iti balay ni Jehova. Dagita a pudno nga agdaydayaw ket sikokompiansa a mangpadpadaan iti tiempo inton ni Jehova ‘yugayogenna ti langlangit ken ti daga’ iti sabali nga anag. Aramidenna dayta tapno dupraken ken talipuposenna ti bileg dagiti pagarian ti nasnasion.―Haggeo 2:22.

22. Kasano a ‘mayugyugayog’ ti nasnasion, ket ania ti resultana, ken ania ti mapasamakto pay?

²² Maipalagip kadatayo dagiti panagbalbaliw a napasamak kadagiti nadumaduma nga elemento kas iladawan “ti langlangit ken ti daga ken ti baybay ken ti namaga a daga.” Maysa kadagita isu ti pannakaitapuak ni Satanas a Diablo ken dagiti sairona iti aglikmut ti daga. (Apocalipsis 12:7-12) Kanayonanna, sigurado a nagyugayog dagiti naindagaan nga elemento daytoy sistema ti bambanag gapu iti panangasaba nga indauluan dagiti pinulotan ti Dios. (Apocalipsis 11:18) Iti laksid dayta, “maysa a dakkel a bunggoy” dagiti matarigagayan a bambanag iti amin a nasnasion ti nakidanggay iti naespirituan nga Israel iti panagserbi ken ni Jehova. (Apocalipsis 7:9, 10) Ti dakkel a bunggoy ket makitintinnulong kadagiti napulotan a Kristiano tapno ikasabada ti naimbag a damag maipapan iti asidegen a panangyugayog ti Dios kadagiti amin a nasion inton Armagedon. Dayta a pasamak ti mangilukat iti gundaway tapno naan-anay a maipasdek ti pudno a panagdayaw iti intero a daga.

Malagipyo Kadi?

• Kaano ken iti sidong dagiti ania a kasasaad a nagserbi da Haggeo ken Zacarias?

• Kasanoyo nga iyaplikar ti mensahe nga inyallatiw da Haggeo ken Zacarias?

• Apay a makaparegta kadakayo ti linaon ti Zacarias 4:6?

[Dagiti Ladawan iti panid 20]

Dagiti insurat da Haggeo ken Zacarias ipanamnamada ti suporta ti Dios

[Ladawan iti panid 23]

“Tiempo kadi nga agnaedkayo kadagiti balayyo a nagsukot ti didingna, idinto ta daytoy a balay ket rebbek?”

[Ladawan iti panid 24]

Dagiti adipen ni Jehova makipasetda iti panangdanon ‘kadagidiay matarigagayan iti nasnasion’