SAKSAKIT KEN PANAGAGAS

Ti Kasuratan masansan a tukoyenna ti sakit, di nasalun-at a kasasaad ti bagi wenno ti panunot, kasta met ti naespirituan a sakit, wenno ti kasasaad a masaksakit iti piguratibo a pamay-an. Nupay ti Biblia saan a naisurat kangrunaanna kas libro ti pammilin maipapan iti medikal wenno dadduma pay a kita ti panangagas iti nadumaduma a sakit, ti impormasion nga idatagna mainaig iti kasta a bambanag ket umiso no maipapan iti siensia. Napatpateg pay, ipakitana no kasano a mapagballigian ti naespirituan a sakit.

Ti sakit ket bunga ti kinaimperpekto nga agbanag iti ipapatay nga inyallatiw ti managbasol a ni Adan iti natauan a puli. (Ge 3:17-19; Ro 5:12) Nupay kasta, direkta a ni Jehova “sinagidna ni Faraon ken ti sangakabbalayanna babaen kadagiti dadakkel a saplit gapu ken Sarai, nga asawa ni Abram.” (Ge 12:17) Ti Dios ti makinggapuanan iti “busbusali nga addaan kadagiti kapuyo” a timmanor iti tao ken animal bayat ti maikanem a saplit nga impagtengna iti kadaanan nga Egipto. (Ex 9:8-11) Pinagkukutelna ti nadursok a ni Miriam (Nu 12:9-15), dinangranna ti bastardo nga anak da David ken Bat-seba, iti kasta nagsakit dayta ket kamaudiananna natay (2Sm 12:15-18), ken “nangipaay . . . iti angol iti Israel” idi kaaldawan ni David (2Sm 24:15). Amin dagitoy nga aramid ti Dios ket nagpaay iti pannakaitandudo ti nagan ken lintegna, ken nagpaay a salaknib, pakawayawayaan, wenno naamaan a pannakadisiplina ti pinilina nga ili.

Nupay kasta, babaen iti pammalubos ni Jehova, ni Satanas “kinabilna ni Job iti naut-ot a busali manipud iti dapan ti sakana agingga iti kuppokuppona.” (Job 2:6, 7) Daytoy ti nangted ken Job iti gundaway nga agtakder kas ulidan maipaay iti ili ti Dios iti panangsalimetmet iti kinatarnaw. Idi agangay, ti Dios pinaimbagna ni Job, ket nayat-atiddog ti biagna iti 140 a tawen gapu iti kinamatalekna. (Job 42:10, 16) No dadduma, dagiti sairo ti makinggapuanan kadagiti sagubanit, kas iti kaso ti inagasan ni Jesu-Kristo a maysa a lalaki a bulsek ken umel a nagunggan ti sairo. (Mt 12:22) Ngem ti Kasuratan pagdumaenna dagiti gagangay a sakit ken dagiti sakit a gapuanan ti kasasaad nga iti dayta ti maysa ket nagunggan ti sairo.​—Mt 4:24; Mr 1:32-34; Ara 5:16; kitaenyo ti NAGUNGGAN TI SAIRO.

Ti di panagtulnog iti Sao ti Dios, kas iti bambanag mainaig iti seksual a moralidad, mabalin nga agbanag iti panagsakit ken uray pay iti ipapatay. (Pr 7:21-27) Napakdaaran dagiti Israelita a no agsukirda ken Jehova, saplitenna ida iti nadumaduma a sakit.​—De 28:58-61.

Dakamaten ti Biblia ti adu a sakit ken an-annayen. Kas pagarigan, no nasukir idi dagiti Israelita, agsagabada kadagiti an-annayen kas iti sarut, busbusali, busbusigit, gudgod, ken kinamauyong. (De 28:22, 27, 28, 35) Ti Linteg nangipaay iti impormasion maipapan iti panangduktal ken panangtaming kadagiti kaso ti kukutel. (Le kap 13, 14) Ti maysa a kaputotan ni Aaron nga addaan iti kurad ket napawilan a mangaramid kadagiti akem ti papadi, ket ti animal nga addaan kurad saan idi a maawat a sakripisio. (Le 21:17, 20; 22:22) Ni Jesu-Kristo, babaen iti pannakabalin ti Dios, nangagas iti nakayanakan a kinabulsek (Jn 9:1-7), kinatuleng (Lu 7:22), panagebbal (Lu 14:1-4), kukutel (Lu 5:12, 13), panagkissiw, paralisis, ken dadduma pay a sakit ken sagubanit (Mt 4:23, 24). Idiay Malta, pinaimbag ni Pablo ti ama ni Publio, a “naparigatan iti gurigor ken sika.”​—Ara 28:1-8.

Dagiti agdama-aldaw a managsirarak no dadduma ikagumaanda ti agbalin nga ad-adda nga espesipiko ngem iti Biblia no iti panangdeskribir kadagiti sintomas ken sakit a dakamaten dayta, ngem masansan a nagduduma unay dagiti panangmatmatda. Nupay kasta, yantangay ti Biblia ti naipaltiing a Sao ti Dios, umiso dagiti mannuratna no manginaganda idi iti maysa a sakit. Nupay kasta, no dadduma saanda nga innaganan dagiti an-annayen. Kas pagarigan, ti Biblia saanna nga inaganan dagiti sakit a nangkettel iti biag ti dua nga ubbing a lallaki a kalpasan dayta pinagungar ni Jehova babaen kada Elias ken Eliseo. (1Ar 17:17-24; 2Ar 4:17-37) Saanna nga ipalgak ti kita ti “sakit a pakatayan idi [ni Eliseo]” (2Ar 13:14, 20), ket saanna met nga ipanayag ti sakit a nakatayan ni Lazaro.​—Jn 11:1-4.

Panagagas Kadagidi Kadaanan a Tiempo. Iti kadaanan nga Israel ken iti dadduma a daga iti Biblia, nasaknap idi dagiti mangngagas, dagiti mangan-annurot iti medisina wenno nadumaduma nga arte ti panangpaimbag. Idiay Egipto, “dagiti mangngagas inembalsamarda ni Israel,” ti pimmusay a ni Jacob. (Ge 50:1-3) Ni adalan a Lucas naawagan iti “dungdungnguen a mangngagas.” (Col 4:14) Ibaga kadatayo ni Marcos ti maipapan iti maysa a babai a “sangapulo ket dua a tawenen nga agpaspasar iti panagbulos ti dara” ken “adu a rigat ti impapaay kenkuana ti adu a mangngagas ken nabusbosna aminen dagiti sanikuana ket awan nagunggonana ngem, imbes ketdi, kimmaro.”​—Mr 5:25-29.

Dagiti Hebreo a mangngagas mabalbalin a nagusarda iti sumagmamano a yerba ken nalabit sumagmamano a pamuspusan mainaig iti dieta. Ti ‘balsamo ti Galaad,’ nabanglo a lana a maala manipud mulmula iti kadaanan a Galaad, no dadduma naisapsapo kadagiti sugat, nalabit tapno agserbi a pangdalus wenno tapno mangpataud iti makaep-ep nga epekto ken mangkissay iti ut-ot. (Jer 46:11; 51:8) Agparang a naipasimudaag ti pannakaaramat ti sumagmamano a bulong kas pangagas. (Eze 47:12; Apo 22:1, 2) Nalawag a naaramat dagiti pagtapal. (2Ar 20:7; Isa 38:21) No dadduma, ti lana naisapsapo tapno mapalamuyot ti sugsugat ken dundunor (Isa 1:6), nga adda dagiti gundaway a ti lana ken arak agpadpada a naisapsapo kadagiti sugat. (Lu 10:34) Pasaray nairekomenda ti natimbeng a panaginum iti arak gapu iti mangparagsak nga epektona ken gapu kadagiti makaagas a sangkapna.​—Pr 31:6; 1Ti 5:23.

Dagiti nagkauna nga Egipcio inannurotda ti medisina ken nagaramidda kadagiti panagopera. Maipapan kadakuada insurat ti historiador a ni Herodotus (II, 84): “Naggigidiat unay ti panangannurotda iti medisina, ta ti tunggal mangngagas maysa laeng a kita ti sakit ti paimbagenna ket awanen sabali pay. Ti intero a pagilian napno kadagiti mangngagas, ti sumagmamano ket mangngagas iti mata, ti sumagmamano ket iti ngipen, ti sumagmamano ket mainaig iti tian, ken ti sumagmamano ket iti nalmeng a saksakit.”

Idiay Egipto, dagiti pamay-an iti panagopera ramanenna ti panangpaso tapno mamedmedan ti panagsayasay ti dara, ken panangipangato iti maysa a sipang ti tulang a mabalin a mangip-ipit iti utek ti tao kadagiti kaso a pannakabuong ti bangabanga. Naaramat dagiti pasikkil maipaay iti natukkol a tultulang, adda pay ketdi nasarakan a sumagmamano a napreserba a bangkay (mummy) nga addaan kadagiti pasikkil a naaramid iti ukis ti kayo a naikapet babaen kadagiti patapat. (Idiligyo ti Eze 30:20, 21.) Ti nagkauna a Babilonia addaan iti sumagmamano a siruhano, kas naipakita iti Kodigo ni Hammurabi, a nangituyang iti espesipiko a bayad kadagiti mangngagas ken nangtukoy iti “maysa a bronse nga imuko a pagopera.”

Ti kinadentista maan-annurot idi idiay Fenicia. Ti maysa a nasarakan nga ispesimen ti gapuanan a nainaig iti ngipen ramanenna ti pannakausar ti napino a balitok a barut a mamagdedekket iti innem a ngipen iti makimbaba a panga. Iti sabali pay, maysa a balitok a barut a postiso ti nagpaay a “mamagkakapet” kadagiti ngipen a naala iti sabali a tao.

Impluensia ti Salamangka ken ti Ulbod a Relihion. Maipapan kadagiti mangngagas iti Egipto ken kadagiti panagagasda, kunaen ti The International Standard Bible Encyclopaedia (Tomo IV, p. 2393): “Manipud kadagiti naipreserba a kadaanan a papiro iti medisina, a ti Papyrus Ebers ti kadakkelan kadagita, ammotayo a ti medikal a pannakaammo dagitoy a mangngagas ket bin-ig a naibatay iti kapaliiwan, kaaduanna a sinasalamangka ken naan-anay a di maitunos iti siensia. Iti laksid ti nawadwad a gundawayda, gistay awan a pulos ammoda iti anatomia ti tao, dagiti deskripsionda kadagiti sakit ket di mapangnamnamaan nga inuugma, ket naan-anay nga awan samay ti tallo a kakapat ti ginasut a preskripsion nga adda kadagiti papiro. Uray ti arte ti panagembalsamarda kasta unay ti di kinaumisona ta ti sumagmamano kadagiti impreserbada a bangkay (mummy) ket nataginayon koma iti aniaman a sabali pay a klima a saan laeng nga iti klima ti Egipto.”​—Inurnos ni J. Orr, 1960.

Kunaen ti Pranses a mangngagas ken eskolar a ni Georges Roux (iti librona nga Ancient Iraq, 1964, p. 305-309): “Ti panagduktal ken panagpattapatta dagiti mangngagas iti Mesopotamia ket naglaok a panaganito ken umiso a panagpaliiw.” Adda dagiti nasanay a propesional a mangngagas a namati nga adda karkarna a namunganayan ti kaaduan a sakit ngem inkabilanganda met ti dadduma pay a makagapu, kas iti pannakaakar, taraon, ken inumen. Ti mangngagas no dadduma imbaonna dagiti pasiente a mapan iti maysa a mammadles, ti baru a padi, a nangikagumaan a mangduktal iti nailemmeng a basol a makagapu iti maysa a sakit. Wenno, ti mangngagas imbaonna ti agsagsagaba a mapan iti ashipu a padi, a nangaramat kadagiti orasion ken ritual iti panagsalamangka tapno maparuar dagiti sairo. Kuna ni Roux: “Dagiti mangngagas iti Mesopotamia, kas kadagiti astronomona, imbatayda ti arteda kadagiti doktrina iti metapisika (paset ti pilosopia a nainaig iti panangtarus iti nakaparsuaan ken panangpatanor kadagiti teoria maipapan iti bambanag nga addan) ket ngarud rinikpanda ti ridaw nga agturong iti nabunga a panagsirarak maipaay kadagiti nainkalintegan a panangilawlawag.”

Dagiti taga Babilonia imbilangda ni Ea kas ti kangrunaan a dios ti panangpaimbag. Kas salaknib maibusor kadagiti dakes nga espiritu, nangyukkorda iti bambanag kas kadagiti an-anib ken anting-anting. Impagarup dagiti Griego a ni Hygeia ti diosa a mangsalsaluad iti salun-at, ket dagiti mangngagas iti kadaanan a Grecia pinagbalinda nga inspirasionda ni Asclepius (Asklepios, Aesculapius). Ti panangagas kadagiti masinunuo nga an-annayen innaig dagiti Romano iti sumagmamano a didiosen. Kas pagarigan, kadagiti gurigor adda ni Febris. Makapainteres, ti maysa a sarukod nga addaan iti maysa a nakapulipol nga uleg ket simbolo a nainaig iti Griego a dios a ni Asclepius. (LADAWAN, Tomo 2, p. 530) Ti umas-asping a caduceus, maysa a nagpayak a sarukod nga addaan iti nagpinnulipol a serpiente, maysa a simbolo ti medisina, ket katulad ti sarukod a naipakita iti Romano nga arte kas aw-awiten ti dios a ni Mercurio.

Maipapan kadagiti kadaanan a kapanunotan iti nagtaudan ti saksakit iti pangkaaduan, kunaen ti The Interpreter’s Dictionary of the Bible (Tomo 1, p. 847): “Kadagiti puli idi ugma, ti sakit naibilang kas bunga ti naranggas a salamangka a mangtengtengngel iti maysa a tao, wenno no saan, ti itataud dayta ket naibilang a gapuanan ti panangsalungasing iti maysa a maiparit. Aniaman kadagita, ti panagsalamangka, panagkulam, ken panaggamud isuda ti naipagarup nga adda iti likudan dagiti kaso a nakapasaran iti narigat a maagasan a sakit, ket kadagiti kasta a panangagas a kas kadagiti naisayangkat, di naliklikan ti pannakairaman ti shaman, wenno baglan. Trabahona idi nga ipadles ti karkarna a makagapu iti sakit, ket padasenna a paawanen dayta babaen iti panangusarna kadagiti pangilabeg, pangkayaw, droga, ken orasion.”​—Inurnos ni G. Buttrick, 1962.

Ipakita ti Kasuratan a ni Satanas sinaplitna ni Job (Job 2:7), ket ti sakit pasaray nainaig iti kasasaad nga iti dayta ti maysa ket nagunggan ti sairo. (Mt 17:14-18) Gapuna, uray kaskasano, adda pangibatayan dagiti nagkauna a pagano a mangikuna a ti sumagmamano a sakit ket adda pakainaiganda iti kasasaad nga iti dayta ti maysa ket nagunggan ti sairo. Ngem, maisupadi kadakuada, dagiti matalek a Hebreo a papadi ken mangngagas saanda a pulos immamang iti panagsalamangka iti panangpadasda a mangaramid kadagiti panangagas. (De 18:9-13) Awan sinasalamangka nga or-orasion nga insawang ni Jesu-Kristo wenno dagiti pudno a pasurotna, uray idi nangparuarda kadagiti sairo bayat ti panangagasda. Apaman nga inawatda ti Nakristianuan a pammati, dagiti sigud a nangan-annurot iti panagsalamangka pinanawandan ti kasta a sinasairo nga ar-aramid. Sigurado a ti Kristiano a mangngagas saan nga agaramat iti okultismo, ket saanna met nga ibaon ti pasiente a mapan iti maysa a managsalamangka.​—Ara 19:18, 19.

Kinaumiso Dagiti Kapanunotan nga Adda iti Kasuratan. Maipapan ken Hippocrates, Griego a mangngagas idi maikalima ken maikapat a siglo K.K.P. a nagbalin a pagaammo kas “ama ti moderno a medisina,” naikuna: “Awan nakainaiganna kadagiti ospital a templo idi panawenna, dagidiay tartarawidwidan ti papadi ni Asclepius, ti dios ti panangagas.” (The World Book Encyclopedia, 1987, Tomo 9, p. 227) Gistay agkapanawenan da Hippocrates ken Malakias, ngem ti adu a dakamaten ti Biblia maipapan kadagiti sakit ket insurat ni Moises agarup sangaribu a tawen a nasapsapa. Nupay kasta, nabatad a naikuna: “Dagiti aduan pannakaammo a managsirarak iti medisina a mangar-aramid itan iti kasayaatan a trabaho dimtengdan iti konklusion a ti Biblia ket umiso unay a libro no maipapan iti siensia. . . . Dagiti kinapudno maipapan iti biag, ti panangduktal iti sakit, panangagas, ken dagiti medisina a panglapped iti sakit kas nailanad iti Biblia ket adayo a narangrang-ay ken mapagpannurayan ngem dagiti teoria ni Hippocrates, nga adu ti saan pay a napaneknekan, ket ti dadduma nasarakan a bin-ig a di umiso.”​—Ni Dr. H. O. Philips, iti maysa a surat iti Hulio 10, 1967 a ruar ti The AMA [American Medical Association] News.

Maipapan iti Kristiano a mangngagas a ni Lucas, a nangisurat iti maysa nga Ebanghelio ken iti libro ti Aramid, kinuna ni Dr. C. Truman Davis: “No mangilanad iti medikal a deskripsion, kasta unay ti kinaumiso dagiti detalye. Nagusar ni Lucas iti dagup a duapulo ket tallo a Griego a teknikal a sasao a masarakan iti gapuanan ni Hippocrates, ni Galen ken iti dadduma pay a surat mainaig iti medisina iti daydi a panawen.”​—Arizona Medicine, March 1966, “Medicine and the Bible,” p. 177.

Ti panagtungpal iti Linteg masansan nga imbungana dagiti pagimbagan iti salun-at. Kas pagarigan, kinalikaguman dayta nga iti namilitariaan a pakarso magaburan ti ibleng ti tao (De 23:9-14), iti kasta mangipaay iti dakkel a salaknib manipud kadagiti makaimpektar a saksakit nga awit ti ngilaw, kas iti sika ken tipus. Nasaluadan ti taraon ken danum manipud pannakakontaminar, nga inyespesipiko ti Linteg nga aniaman a banag a pagtinnagan ti maysa a “narugit” a parsua a dayta ti nakatayanna ket naibilang a narugit ken kalikagumanna a maaramid ti sumagmamano nga addang, pakairamanan ti panangburak iti nakontaminaran a dinamili a basehas.​—Le 11:32-38.

Makapainteres ta naikuna: “Daytoy a linteg kadawyanna a sagudayenna dagiti nainaig iti panangsaluad iti sakit, a no masurot, malapdan pay ti itatanor ti polioencephalitis (polio nga ibunga ti panagebbal ti utek) nga agtaud iti taraon, dagiti gurigor iti bagis, pannakasabidong manipud taraon, ken dagiti parasitiko nga ariet. Ti panangidagadag iti panangsaluad iti nadalus nga abasto ti danum isu ti kaepektibuan a pamay-an iti pananglapped iti itatanor ken panagwaras dagiti sakit kas iti amoebiasis (pannakaimpektar gapu iti amoeba), dagiti gurigor a mainaig iti saksakit iti bagis, kolera, bilharziasis (sakit nga ibunga ti kaadda ti maysa a kita ti ariet iti dara), ken spirochetal jaundice (kuliaw a patauden ti maysa a kita ti nalapat ken kimmawikaw a bakteria). Dagitoy nga addang iti panangsaluad iti sakit, a mangbukel iti pamunganayan a paset ti aniaman a sistema ti pannakaaywan ti salun-at ti publiko, ket nangnangruna a napateg maipaay iti pagsayaatan ti maysa a nasion nga agbibiag iti sidong dagiti inuugma a kasasaad iti subtropiko a rehion ti daga.”​—The Interpreter’s Dictionary of the Bible, inurnos ni G. Buttrick, 1962, Tomo 2, p. 544, 545.

Iti librona a The Bible and Modern Medicine, ni A. Rendle Short, M.D., ipamatmatna a ti publiko a linteg ti sanitasion, no bilang adda dayta, ket pagdamdamuan laeng ti pormana kadagiti nasion nga adda iti aglikmut ti kadaanan nga Israel, ket kinunana: “Ad-adda ngarud a makapasiddaaw a ti maysa a libro a kas iti Biblia, a maikunkuna a saan a nasientipikuan, ket addaan idi iti kodigo ti sanitasion. Kasta met, makapasiddaaw a ti nasion a kataltalawna manipud pannakaadipen, a masansan a parmeken dagiti kabusor ken masansan a maipan iti pannakakautibo, mailanad kadagiti libro ti paglinteganna ti nainsiriban unay ken nainkalintegan a kodigo dagiti pagannurotan iti salun-at. Binigbig daytoy dagiti nasayaat nga autoridad, uray dagidiay awanan iti dakkel nga interes iti narelihiosuan nga aspeto ti Biblia.”​—London, 1953, p. 37.

Sigun iti Linteg, karaman ti liebre ken ti baboy kadagiti animal a naiparit a kanen dagiti Israelita. (Le 11:4-8) Mainaig itoy, kunaen ni Dr. Short: “Pudno, kanentayo ti baboy, ti koneho ken ti liebre, ngem dagitoy nga animal ti pakaigapuan dagiti parasitiko nga impeksion ket natalgedda laeng no nasayaat ti pannakaluto ti taraon. Ti baboy narugit ti kankanenna, ken taeng ti dua nga igges, ti trichina (maysa a kita ti nalapat ken immarantiddog nga ariet) ken ti apat-apat, a mabalin a mayallatiw iti tao. Bassit laeng ti peggad iti sidong dagiti agdama a kasasaad iti daytoy a pagilian, ngem adayo a kasta iti Palestina idi ugma, ket nasaysayaat a maliklikan idi ti kasta a taraon.”​—The Bible and Modern Medicine, p. 40, 41.

Ti panangannurot kadagiti nalinteg a kalikaguman ni Jehova no maipapan iti seksual a moralidad adda met naimbag nga epektona kadagiti Israelita iti naespirituan, iti panunot, ken iti pisikal. (Ex 20:14; Le 18) Dagiti pagimbagan ti kinasalun-at ket tagtagiragsaken met dagiti Kristiano a mangtagtaginayon iti moral a kinadalus. (Mt 5:27, 28; 1Co 6:9-11; Apo 21:8) Ti panangsalimetmet kadagiti nangato a moral a pagalagadan ti Biblia ket mangipaay iti salaknib manipud saksakit a mayakar iti seksual a pamay-an.

Inrekomenda ni Pablo nga uminum ni Timoteo iti bassit nga arak maigapu iti rusokna ken kadagiti masansan a panagsaksakitna. (1Ti 5:23) Ti agdama-aldaw a panagsirarak patalgedanna a ti arak addaan kadagiti makaagas a sangkap. Kinuna ni Dr. Salvatore P. Lucia, Propesor iti Medisina, iti University of California School of Medicine: “Nasaknap ti pannakaaramat ti arak iti panangagas kadagiti sakit iti sistema ti panagrunaw. . . . Gapu iti tannin nga adda iti dayta ken ti sangkap ti arak a kalalainganna ti samayna a pangpatay iti mikrobio, napateg dayta iti panangagas iti panagsikal ti tian, mucous colitis (panagebbal ti colon), agparparigat a panagibleng, panagsuyot ken adu a makaimpektar a sakit iti tian ken bagis.” (Wine as Food and Medicine, 1954, p. 58) Siempre, insingasing ni Pablo nga “agusar [ni Timoteo] iti bassit nga arak,” saan nga adu nga arak, ken ti Biblia kondenarenna ti panagbarbartek.​—Pr 23:20; kitaenyo ti PANAGBARBARTEK.

Bigbigen ti Kasuratan ti prinsipio mainaig iti panunot ken bagi, nupay iti nabiit pay laeng a tiempo a ti kaaduan a managsirarak iti medisina naduktalanda a, no dadduma, ti itataud ti sakit iti bagi adda pakainaiganna iti emosional a kasasaad ti tao. Kunaen ti Proverbio 17:22: “Ti puso a narag-o nasayaat a pangagas, ngem ti espiritu a nadanar magmaganna dagiti tulang.” Makadangran dagiti emosion a kas iti apal, buteng, kinaagum, gura, ken agimbubukodan a tarigagay, idinto ta ti naimbag ken no dadduma dagiti makaagas nga epekto ket mapatanor babaen ti panangsukay ken panangiparangarang iti ayat, rag-o, talna, mabayag a panagitured, kinamanangngaasi, kinaimbag, pammati, kinaalumamay, ken panagteppel, ti bunga ti espiritu ti Dios. (Ga 5:22, 23) Siempre, ti Kasuratan saanna a klasipikaren amin nga an-annayen kas nainaig iti panunot ken bagi, saanna met nga ibilang a di maiparbeng ti isuamin nga iyuuman kadagiti mangngagas wenno ti panangagasda. Inawagan ni Pablo ti matalek a Kristiano a ni Lucas kas “ti dungdungnguen a mangngagas.”​—Col 4:14.

Kuarentinas. Sigun iti Linteg, makuarentinas ti tao nga addaan wenno maatap nga addaan iti makaakar a sakit, kayatna a sawen, mayadayo iti dadduma wenno maiputputong iti maysa a tiempo. Dagiti pito-aldaw a periodo a panagikuarentinas ket naipaalagad kas panangsukimat iti kaadda ti kukutel kadagiti tattao, kawkawes, ken dadduma pay nga aruaten, wenno balbalay. (Le 13:1-59; 14:38, 46) Kasta met, ti maysa a tao naibilang a narugit iti pito nga aldaw no makasagid iti bangkay ti tao. (Nu 19:11-13) Nupay saan nga ibaga ti Kasuratan a dagiti naud-udi a nadakamat nga alagaden nailanadda maigapu iti salun-at, adda ngarud pannalaknib a naipaay iti dadduma nga indibidual no ti bangkay ket tao a natay gapu iti makaimpektar a sakit.

Piguratibo a Panangyaplikar. Ti Juda ken Jerusalem nagsakitda iti naespirituan gapu iti kinamanagbasolda. (Isa 1:1, 4-6) Nupay dagiti relihioso a panguluen ti Jerusalem siuubbaw a pinadasda a paimbagen ti dunor ti ili, a siuulbod nga ibagbagada nga adda talna (Jer 6:13, 14), saanda a nabaelan a lapdan ti pannakadadael ti siudad idi 607 K.K.P. Ngem inkari ni Jehova nga ibanagna ti pannakapaimbag ti Sion, wenno Jerusalem (Jer 30:12-17; 33:6-9), panangpaimbag a natungpal idi a dagiti Judio a natda nagsublida iti pagtaenganda a daga idi 537 K.K.P.

Nailasin ni Jesu-Kristo ti masaksakit a naespirituan a kasasaad dagiti managbasol ket inkagumaanna nga iturong ida ken Jehova maipaay iti naespirituan a pannakapaimbag. Gapuna, idi nababalaw gapu iti pannakipangan ken pannakiinumna kadagiti agsingsingir iti buis ken kadagiti managbasol, kinuna ni Jesus: “Dagidiay nasalun-at saanda a kasapulan ti mangngagas, no di ket dagidiay masaksakit. Immayak agayab, saan a kadagiti nalinteg a tattao, no di ket kadagiti managbasol tapno agturongda iti panagbabawi.”​—Lu 5:29-32.

Ti pannakaagas ti maysa a kameng ti kongregasion Kristiano manipud iti naespirituan a sakit ket nausig iti Santiago 5:13-20. Ti konteksto, a mamaggidiat iti kasasaad a masaksakit ken iti kasasaad a maragragsakan, ipakitana a ti tuktukoyen ni Santiago ket saan a ti pisikal a sakit no di ket ti naespirituan a sakit. Mainaig kadagiti addang ti panangagas ken ti kinaepektiboda, insurat ni Santiago: “Adda aya asinoman a masaksakit kadakayo [iti naespirituan]? Ayabanna koma dagiti lallakay [dagiti panglakayen] iti kongregasion, ket ikararaganda koma [iti kasta mangngegna ti kararag ken maipakitana nga umanamong babaen ti panangibagana iti “Amen”], nga isu sapsapuanda iti lana [a paregtaenda buyogen ti makaliwliwa ken makaep-ep a pammilin manipud Sao ti Dios, tapno isublida a makikaykaysa iti kongregasion (Sal 133:1, 2; 141:5)] iti nagan ni Jehova [buyogen ti kinamatalek iti Dios ken maitunos iti panggepna]. Ket ti kararag ti pammati [nga inyebkas dagiti lallakay maigapu iti tao a masaksakit iti naespirituan] paimbagennanto [iti naespirituan] ti addaan sagubanit, ket isu ibangonto ni Jehova [kas manipud pannakaupay ken pannakariknana a binaybay-an ti Dios, nga isu pabilgen ni Jehova a mapan iti dalan ti kinapudno ken kinalinteg (Fil 4:13)]. Kasta met, no nakaaramid kadagiti basol, mapakawanto dayta kenkuana [babaen ken Jehova (Sal 32:5; 103:10-14), no ti indibidual agtignay a siaannugot kadagiti kararag ken iti pannubngar, panangatur, ken pammagbaga manipud iti Sao ni Jehova nga impaay kenkuana dagiti lallakay, ken sibababawi nga agbaw-ing ken agturong iti umiso a dalan (Sal 119:9-16)].”

Panangdaer iti Sakit. Ti sakit ket didigra a mabalin nga umapay iti maysa a tao uray no nabaknang iti namaterialan. (Ec 5:16, 17; idiligyo ti Mt 16:26.) Adda dagiti indibidual nga aglaplapusanan iti naimas a taraon ngem saanda a matagiragsak dayta gapu iti sumagmamano nga an-annayen iti tian wenno bagis. (Ec 6:1, 2) Dagiti naespirituan a kakabsat ni Jesu-Kristo naikuna met a no dadduma masakitda iti pisikal. (Mt 25:39, 40) Ti pisikal a sakit ket napasaran dagiti Kristiano a kas kada Epafrodito, Timoteo, ken Trofimo (Fil 2:25-30; 1Ti 5:23; 2Ti 4:20), ngem awan ibaga ti Biblia a namilagruan a pannakapaimbag dagitoy a Kristiano a lallaki babaen kadagiti apostol.

Nupay kasta, no ti maysa kadagiti adipen ti Dios ket masakit iti pisikal, mayanatup nga agkararag ken Jehova maipaay iti bileg a kasapulan tapno maibturanna ti sakitna ken maipaay iti naespirituan a bileg tapno mataginayonna ti kinatarnawna bayat daytoy a panawen ti kinakapuy iti lasag. “Isu [ti kasta a tao] saranayento ni Jehova a mismo iti idda ti panagsakit.”​—Sal 41:1-3; kitaenyo met ti 1Ar 8:37-40.

Nupay kasta, no ti maysa a tao mangipastrek iti dara iti bagina maipaay iti pannakaagas ti sakit, panangsalungasing daytoy iti linteg ti Dios.​—Ge 9:3, 4; Ara 15:28, 29; kitaenyo ti DARA.

Kabaelan nga ikkaten ni Jehova dagiti sakit. (Ex 15:26; 23:25; De 7:15) Nagsurat ni Isaias maipapan iti tiempo inton ‘awan ti agtataeng nga agkuna: “Masakitak”’ (Isa 33:24), ken maipapan iti naespirituan a pannakapaimbag ti bulsek, tuleng, pilay, ken umel, a dagitoy a padto mangipaayda met iti kari iti pisikal a pannakaagas. (Isa 35:5, 6) Ni Jesu-Kristo, idi adda ditoy daga, nangaramid agpadpada iti pisikal ken naespirituan a panangpaimbag kadagidiay masaksakit babaen ti panangtungpalna iti Mesianiko a padto nga, “Isu innalana dagiti sakittayo ken inawitna dagiti sagubanittayo.” (Mt 8:14-17; Isa 53:4) Ti pakaibatayan dagitoy a pannakaagas isu ti panangisakripisiona iti natauan a biagna, a dayta ti tampok ti dana a sinurotna sipud idi dimteng kenkuana ti espiritu ti Dios idiay Karayan Jordan idi 29 K.P. Addaan ngarud dagiti Kristiano iti pangibatayan maipaay iti namnama ken naruay a pammaneknek a babaen ken napagungar a Jesu-Kristo ken babaen iti Pagarian ti Dios, ti natulnog a sangatauan umawatto iti, saan a temporario laeng a pannakaagas ti sakit, no di ket permanente a pannakaluk-at manipud basol, sakit, ken ipapatay a nagtaud ken Adan. Maigapu itoy, maikari ni Jehova iti isuamin a pannakaidaydayaw, a binigbig ni David kas daydiay “mangpapaimbag kadagiti amin a sakitmo.”​—Sal 103:1-3; Apo 21:1-5.