IPAPATAY

Ti panagsardeng ti biag, ngarud, ti kasungani ti biag. (De 30:15, 19) Iti Biblia, ti isu met laeng a sasao iti orihinal a pagsasao maipaay iti “ipapatay” wenno “matmatay” ket nayaplikar iti tattao, an-animal, ken mulmula. (Ec 3:19; 9:5; Jn 12:24; Jud 12; Apo 16:3) Nupay kasta, ipakita ti Biblia ti napateg nga usar ti dara iti panangtaginayon iti biag ti tattao ken an-animal, a kunana a “ti kararua ti lasag adda iti dara.” (Le 17:11, 14; Ge 4:8-11; 9:3, 4) Agpadpada a ti tattao ken an-animal naikuna kas ‘mauyos ti biagda,’ kayatna a sawen, ‘magsatan’ iti anges ti biag (Heb., nish·mathʹ chai·yimʹ). (Ge 7:21, 22; idiligyo ti Ge 2:7.) Ket ipakita ti Kasuratan a ti ipapatay iti tattao ken an-animal ket ibunga ti pannakapukaw ti espiritu (aktibo a puersa) ti biag (Heb., ruʹach chai·yimʹ).​—Ge 6:17, Rbi8 ftn; 7:15, 22; Ec 3:19; kitaenyo ti ESPIRITU.

Sigun iti Biblia, ania ti ipapatay?

Makapainteres a maammuan ti panagtunos dagitoy a punto iti Biblia ken ti pagaammo iti siensia maipapan iti proseso ti ipapatay. Iti tattao, kas pagarigan, no sumardeng nga agbitik ti puso, ti dara agsardeng nga agiwaras iti pannakataraon ken oksihena (magun-od babaen ti panaganges) kadagiti binilion a selula ti bagi. Nupay kasta, impatuldo ti The World Book Encyclopedia (1987, Tomo 5, p. 52b): “Ti tao nga agsardeng nga agandar ti puso ken barana mabalin a maibilang a klinikal a natay (clinically dead), ngem mabalin a di pay agbanag iti somatiko nga ipapatay. Ti tunggal maysa kadagiti selula ti bagi ket agtultuloy nga agbiag iti sumagmamano a minuto. Mabalin a mapaungar ti tao no ti puso ken barana mangrugi nga agandar manen ken maipaayanda dagiti selula iti oksihena a kasapulanda. Kalpasan ti agarup tallo a minuto, dagiti selula ti utek​—a sensitibo unay iti kaawan ti oksihena​—mangrugida a matay. Di agbayag matayen ti tao ket saanen a pulos mapaungar pay. In-inut met a matayen ti dadduma a selula ti bagi. Dagiti selula a maudi a madadael isu dagiti selula ti tulang, buok, ken kudil, a mabalin nga agtultuloy nga umadu iti sumagmamano nga oras.” Gapuna, nabatad a napateg ti panaganges ken ti dara iti pannakataginayon ti aktibo a puersa ti biag (ruʹach chai·yimʹ) nga adda kadagiti selula ti bagi. Nupay kasta, nalawag met a ti mangyeg iti ipapatay kas natukoy iti Kasuratan ket saan laeng a ti panagsardeng ti panaganges wenno ti panagbitik ti puso no di ket ti panagpukaw ti puersa ti biag wenno espiritu manipud kadagiti selula ti bagi.​—Sal 104:29; 146:4; Ec 8:8.

Makagapu iti Ipapatay iti Tattao. Iti Kasuratan, ti damo a pannakatukoy ti ipapatay ket agparang iti Genesis 2:16, 17 iti bilin ti Dios iti umuna a tao maipapan iti pannangan manipud iti kayo ti pannakaammo iti naimbag ken dakes, a ti panangsalungasing iti dayta a bilin ibungana ti ipapatay. (Kitaenyo ti Rbi8 ftn.) Nupay kasta, nabatad nga adda idin ipapatay iti an-animal kas nainkasigudan a proseso, yantangay pulos a saan ida a nadakamat iti rekord ti Biblia maipapan iti pannakaiserrek ti ipapatay iti natauan a pamilia. (Idiligyo ti 2Pe 2:12.) Ti kinadagsen ti pakdaar ti Dios maipapan iti dusa nga ipapatay maipaay iti kinasukir nalaka ngarud a maawatan ti natauan nga anakna, ni Adan. Ti panagsukir ni Adan iti Namarsuana nagbanag iti ipapatayna. (Ge 3:19; San 1:14, 15) Kalpasanna, ti basol ni Adan ken ti imbungana nga ipapatay ket nagsaknap iti amin a tattao.​—Ro 5:12; 6:23.

No dadduma, naidatag ti sumagmamano a teksto kas maipagarup a pammaneknek a ti pisikal nga ipapatay nairanta kas nainkasigudan a pagtungpalan ti tattao, kas met laeng iti an-animal; kas pagarigan, dagiti pannakatukoy ti kaatiddog ti biag ti tao kas ‘pitopulo wenno walopulo a tawen’ (Sal 90:10) ken ti sasao ti apostol a “naituding dagiti tattao a matayda a mamimpinsanen, ngem kalpasan daytoy ket maysa a pannakaukom.” (Heb 9:27) Nupay kasta, amin a kakasta a teksto naisuratda kalpasan ti pannakaiserrek ti ipapatay iti sangatauan, ken nayaplikarda iti imperpekto, managbasol a tattao. Ti kasta unay a kinapaut ti biag ti tattao a nagbiag sakbay ti Layus iyanninawna la ketdi ti naisangsangayan a pannakabael ti bagi ti tao, a ringbawanna ti pannakabael ti aniaman nga animal uray pay iti sidong dagiti kasayaatan a kasasaad. (Ge 5:1-31) Kas naipakitan, ti iseserrek ti ipapatay iti natauan a pamilia ket awan panagbiddut nga inaig ti Biblia iti basol ni Adan.

Yantangay naisina iti Dios gapu iti basol, maikuna a ti sangatauan iti pangkaaduan adda iti “pannakaadipen iti panagrupsa.” (Ro 8:21) Daytoy a pannakaadipen ket maigapu kadagiti panagtignay ti basol kadagiti bagida, a patanorenna ti mamagrupsa a bungana, ket amin a tattao a saan a natulnog iti Dios addada iti sidong ti panangituray ti basol kas ad-adipen dayta “maipaay iti ipapatay.” (Ro 6:12, 16, 19-21) Naikuna nga addaan ni Satanas “iti pannakabalin a mangyeg iti ipapatay.” (Heb 2:14, 15) Isu naawagan “mammapatay” (Jn 8:44), saan a kanayon a gapu ta direkta a mangpapatay no di ket gapu ta aramidenna ti kasta babaen ti panangallilaw ken panangsulisog nga agbasol, babaen ti pananggargari wenno pananggutugot nga agaramid iti dakes a mangiturong iti kinarinuker ken ipapatay (2Co 11:3), ken kasta met a babaen ti panangpatanor kadagiti makapapatay a kababalin iti pampanunot ken puspuso ti tattao. (Jn 8:40-44, 59; 13:2; idiligyo ti San 3:14-16; 4:1, 2.) Gapuna, naiparang ti ipapatay, saan a kas gayyem ti tao, no di ket kas “kabusor” ti tao. (1Co 15:26) Kaaduanna a dagidiay agpaspasar iti napalalo wenno di maibturan nga ut-ot ti naipakita nga agtartarigagay iti ipapatay.​—Job 3:21, 22; 7:15; Apo 9:6.

Kasasaad ti Natay a Tattao. Naipakita a dagiti natay “saanda a pulos sipapanunot iti aniaman” ket ti natay a kasasaad naipakita kas naan-anay a kinaawan ti aramid. (Ec 9:5, 10; Sal 146:4) Dagidiay matmatay nailadawanda kas mapmapan iti “tapok ni patay” (Sal 22:15), nga agbalbalinda nga “inutil ken patay.” (Pr 2:18; Isa 26:14) Ken patay, awan panangdakamat iti Dios wenno aniaman a panangidaydayaw kenkuana. (Sal 6:5; Isa 38:18, 19) Agpadpada nga iti Hebreo ken iti Griego a Kasuratan, ti ipapatay nayarig iti pannaturog. Mayanatup daytoy a panangipadis saan laeng a gapu iti awanan puot a kasasaad dagiti natay no di ket kasta met a gapu iti namnama a panagriing babaen ti panagungar. (Sal 13:3; Jn 11:11-14) Ti napagungar a ni Jesus nadakamat kas “ti umuna a bungbunga kadagidiay naturog ken patay.”​—1Co 15:20, 21; kitaenyo ti HADES; SHEOL.

Dagiti nagkauna nga Egipcio ken dadduma pay a tattao iti pagano a nasnasion, ken nangnangruna dagiti pilosopo ti Grecia, nabileg ti panamatida iti kinaawan ipapatay ti natauan a kararua. Nupay kasta, ti Hebreo a Kasuratan ken ti Kristiano a Griego a Kasuratan agpada a dakamatenda a ti kararua (Heb., neʹphesh; Gr., psy·kheʹ) matay (Uk 16:30; Eze 18:4, 20; Apo 16:3), agkasapulan iti pannakaispal manipud ken patay (Jos 2:13; Sal 33:19; 56:13; 116:8; San 5:20), wenno ‘maiparukpok agingga iti mismo nga ipapatay,’ kas sagudayen ti Mesianiko a padto maipapan ken Jesu-Kristo (Isa 53:12; idiligyo ti Mt 26:38). Kinondenar ni mammadto Ezequiel dagidiay nagkukumplot ‘tapno papatayenda dagiti kararua a rebbeng a saan a matay’ ken ‘tapno taginayonenda a sibibiag dagiti kararua a rebbeng a saan nga agbiag.’​—Eze 13:19; kitaenyo ti KARARUA.

Gapuna, ti The Interpreter’s Bible (Tomo II, p. 1015), iti komentona maipapan iti 1 Samuel 25:29, kunana a “ti kapanunotan maipapan iti tao kas buklen ti bagi ken kararua nga agsina iti tiempo ti ipapatay ket saan a namunganay kadagiti Hebreo no di ket kadagiti Griego.” (Inurnos ni G. Buttrick, 1953) Umasping iti dayta, kunaen ni Edmond Jacob, Propesor ti Daan a Tulag idiay Unibersidad ti Strasbourg, a yantangay ti biag ti maysa ket direkta a nainaig iti kararua (Heb., neʹphesh) kas ipatuldo ti Hebreo a Kasuratan, “gagangay a no dadduma mairepresentar ti ipapatay kas ti panagpukaw daytoy a nephesh (Gen. 35:18; I Ar-ari 17:21; Jer. 15:9; Jonas 4:3). Ti ‘ipapanaw’ ti nephesh masapul a mamatmatan kas piguratibo a sao, ta saan nga agtultuloy ti kaaddana no naisina iti bagi, no di ket matay agraman iti dayta (Num. 31:19; Uk. 16:30; Eze. 13:19). Awan teksto iti Biblia a manganamong iti sasao a ti ‘kararua’ ket maisina iti bagi iti kanito ti ipapatay.”​—The Interpreter’s Dictionary of the Bible, inurnos ni G. Buttrick, 1962, Tomo 1, p. 802.

Pannakasubbot Manipud Pannakakondenar iti Ipapatay. Kuna ti Salmo 68:20: “Ti daldalan a pagruaran manipud ken patay kukua ni Jehova a Soberano nga Apo.” Babaen iti pannakaisakripisio ti natauan a biagna, ni Kristo Jesus nagbalin a “Kangrunaan nga Ahente” ti Dios iti biag ken pannakaisalakan (Ara 3:15; Heb 2:10), ket babaen kenkuana naipasigurado ti pannakapagpatingga ti ipapatay. (2Ti 1:10) Babaen ti panagsagabana iti ipapatay, ni Jesus ‘rinamananna ni patay maipaay iti tunggal tao’ ket nangipaay iti “katupag a subbot nga agpaay iti isuamin.” (Heb 2:9; 1Ti 2:6) Babaen iti “maysa nga aramid a panangpalinteg” ni Jesus, posible itan ti pannakawaswas ti pannakakondenar iti ipapatay nga iyeg ti basol, iti kasta mabalinan ti amin a kita ti tattao a tagiragsaken ti “pannakaideklarada a nalinteg maipaay iti biag.” (Ro 5:15, 16, 18, 19; Heb 9:27, 28; kitaenyo ti IDEKLARA A NALINTEG; SUBBOT.) Gapuna, maipapan kadagiti pudno a pasurot ni Jesus, maikuna nga arigna a ‘bimmallasiwda manipud ken patay nga agturong iti biag.’ (Jn 5:24) Nupay kasta, dagidiay sumukir iti Anak ken saan a mangiparangarang iti ayat ‘agtalinaedda ken patay’ ken addada iti sidong ti panangkondenar ti Dios. (1Jn 3:14; Jn 3:36) Dagidiay kayatda ti mawayawayaan iti pannakakondenar ken mawayawayaan iti “linteg ti basol ken ti ipapatay” masapul a paidalanda iti espiritu ti Dios ken pataudenda ti bungbunga dayta, ta “ti panangpampanunot iti [managbasol a] lasag kaipapananna ti ipapatay.”​—Ro 8:1-6; Col 1:21-23.

Ti dana ti panagbiag ni Jesus a nabuyogan iti panagsakripisio, a nagpatingga iti ipapatay ken panagungarna, ket inyarigna iti bautismo. (Mr 10:38, 39; Lu 12:50; idiligyo ti Efe 4:9, 10.) Impakita ni apostol Pablo a dagiti napulotan a pasurot ni Jesus aglasatda met iti umasping a pannakabautisar iti ipapatay, a sumaruno iti dayta ti pannakapagungarda nga agturong iti nailangitan a dayag. (Ro 6:3-5; Fil 3:10, 11) Idi inyebkas ni Pablo ti napasnek a tarigagayna nga umawat iti nailangitan a biag, impakitana a saan a ti mismo nga ipapatay ti tinarigagayan dagiti nayanak-iti-espiritu a Kristiano, saan met a ti panagidda a “lamolamo” ken patay, no di ket ti ‘panangikawes’ iti maysa a nailangitan a bagi tapno ‘makipagtaengda iti Apo.’ (2Co 5:1-8; idiligyo ti 2Pe 1:13-15.) Kabayatanna, “agtigtignay” kadakuada ni patay, bayat a babaen ti ministerioda mangyegda iti mensahe ti biag kadagidiay pagserbianda.​—2Co 4:10-14; Pr 18:21; kitaenyo ti BAUTISMO (Pannakabautisar ken Kristo Jesus, Pannakabautisar iti Ipapatayna).

Dagidiay mabenepisiaran iti dayta a ministerio ramanenda ti dakkel a bunggoy nga addaan iti inanama a makalasat iti dakkel a rigat ken mangtagiragsak iti agnanayon a biag iti paraiso a daga. Gapu iti pammatida iti mangabbong-basol a pateg ti sakripisio ni Jesus, maaddaanda met iti nadalus a takder iti sanguanan ti Dios.​—1Jn 2:2; Apo 7:9, 14.

Sawen ni Jesus nga isu addaan kadagiti “tulbek ni patay ken ti Hades” (Apo 1:18), ket aramatenna dagitoy iti panangluk-at kadagidiay tengtenglen ni patay. (Jn 5:28, 29; Apo 20:13) Ti panangluk-at ni Jehova a Dios ken Jesus manipud Hades agserbi kas “pammatalged kadagiti amin a tattao” maipapan iti masanguanan nga aldaw ti panangukom wenno panagsingir ti Dios ken mangipaay iti pammasiguro nga addanto panagungar dagidiay adda iti Hades. (Ara 17:31; 1Co 15:20, 21) Dagidiay agtawid iti Pagarian ti Dios iti imortalidad nailadawanda kas nagballigi maibusor ken patay gapu iti panagungarda, iti kasta naparukma ti “pannilud” ni patay.​—1Co 15:50, 54-56; idiligyo ti Os 13:14; Apo 20:6.

Ti Pannakadadael ti Ipapatay. Iti Isaias 25:8 nailanad ti naimpadtuan a kari a ti Dios “pudno nga alimonennanto ni patay iti agnanayon, ket ti Soberano nga Apo Jehova sigurado a punasennanto ti lulua iti amin a rupa.” Ti pannilud a mangpataud iti ipapatay isu ti basol (1Co 15:56), ket ngarud mapatpataud ti ipapatay kadagiti bagi dagiti amin nga addaan iti basol ken iti kakuykuyogna a kinaimperpekto. (Ro 7:13, 23, 24) Gapuna, ti pannakapagpatingga ti ipapatay kalikagumanna ti pannakapukaw daydiay mangpatpataud iti ipapatay: ti basol. Babaen ti pannakaikkat ti maudi a mansa ti basol manipud iti natulnog a sangatauan, agpatingganto ti autoridad ni patay ket madadaelto ni patay a mismo, ket maitungpal daytoy bayat ti panagturay ni Kristo. (1Co 15:24-26) Iti kasta ni patay, a naiyeg iti natauan a puli gapu iti salungasing ni Adan, “awanton.” (Ro 5:12; Apo 21:3, 4) Ti pannakadadael dayta ket piguratibo a nayarig iti pannakaitapuakna iti “danaw nga apuy.”​—Apo 20:14; kitaenyo ti DANAW NGA APUY.

Maikadua nga Ipapatay. Ti “danaw nga apuy” a pakaitapuakan ni patay, ti Hades, ti simboliko nga “atap nga animal” ken “ti ulbod a mammadto,” ni Satanas, dagiti sairona, ken dagiti agtultuloy nga agar-aramid iti kinadakes ditoy daga ket naipakita a kaipapananna “ti maikadua nga ipapatay.” (Apo 20:10, 14, 15; 21:8; Mt 25:41) Idi damo, ti ipapatay ket imbunga ti salungasing ni Adan ken naipasa iti sangatauan kas resulta dayta a salungasing; ngarud “ti maikadua nga ipapatay” naiduma la ketdi iti daytoy a natawid nga ipapatay. Nabatad kadagiti naisitar a teksto a saan a posible ti pannakaluk-at manipud “maikadua nga ipapatay.” Ti kasasaad dagidiay adda iti “maikadua nga ipapatay” umasping unay iti naipakdaar a pagbanagan a nailanad kadagiti teksto a kas iti Hebreo 6:4-8; 10:26, 27; ken Mateo 12:32. Iti sabali a bangir, dagidiay nailadawan kas makagun-od iti “korona ti biag” ken addaan paset iti “umuna a panagungar” awanen ti posibilidad a dangran ida ti maikadua nga ipapatay. (Apo 2:10, 11) Dagitoy, a makipagturay ken Kristo, umawatda iti imortalidad (kinaawan ipapatay) ken kinaawan panagrupsa ket ngarud awan “autoridad” kadakuada ti maikadua nga ipapatay.​—1Co 15:50-54; Apo 20:6; idiligyo ti Jn 8:51.

Mangiladawan nga Usar. Ti ipapatay nailadawan kas “ari” nga agturturay iti sangatauan manipud tiempo ni Adan (Ro 5:14), ken kagiddan ti panagturay ni Ari Basol. (Ro 6:12) Gapuna, dagitoy nga ari naikuna nga ipakpakatda ti ‘lintegda’ kadagidiay naipasakup iti panangiturayda. (Ro 8:2) Babaen ti iyaay ni Kristo ken ti pannakaipaay ti subbot, ti di kaikarian a kinamanangngaasi nangrugi a mangipakat iti nasaysayaat a kinaari kadagidiay umawat iti sagut ti Dios, “maipaay iti agnanayon a biag.”​—Ro 5:15-17, 21.

Nupay dagiti tattao a di mangikankano kadagiti panggep ti Dios ket mabalin a padasenda ti mangaramid iti bukodda a pannakitulag ken Ari Patay, mapaayto dayta. (Isa 28:15, 18) Kas iti maysa a kumakabalio a sisasakay a sumarsaruno iti gubat ken bisin, ni patay nailadawan a mangipagpagteng iti sapasap a pannakapapatay dagiti agnanaed iti daga.​—Apo 6:8; idiligyo ti Jer 9:21, 22.

Dagidiay masaksakit wenno marigrigatan iti naespirituan nadeskribirda a “dumdumtengda . . . kadagiti ruangan ni patay” (Sal 107:17-20; idiligyo ti Job 38:17; Sal 9:13), ket dagidiay dumaldalan iti kakasta a “ruangan” sumrekda iti piguratibo a “balay ti gimong maipaay iti tunggal maysa a sibibiag” (Job 30:23; idiligyo ti 2Sm 12:21-23), agraman dagiti “makin-uneg a siled” dayta (Pr 7:27) ken saan a pulos mapno a pagyanan maipaay kadagiti biktima. (Hab 2:5) Dagidiay mapmapan iti Sheol kaslada kadagiti karnero nga ipaspastoran ni patay.​—Sal 49:14.

“Dagiti ut-ot ni patay.” Iti Aramid 2:24 nagsao ni apostol Pedro maipapan ken Jesus kas ‘nawarwaran manipud kadagiti ut-ot ni patay, ta di mabalin nga isu agtultuloy a tenglen a siiirut dayta.’ Ti Griego a sao (o·dinʹ) a naipatarus ditoy nga “ut-ot” ket naaramat iti sabali a teksto a kaipapananna dagiti ut-ot ti panagpasngay (1Te 5:3) ngem mabalin a kaipapananna met ti tuok, ut-ot, didigra, wenno rigat iti pangkaaduan. (Mt 24:8) Kanayonanna pay, inaramat dayta dagiti managipatarus iti Griego a Septuagint iti panangipatarusda iti Hebreo a sao a cheʹvel kadagiti teksto a sadiay “tali” ti nabatad a kaipapananna. (2Sm 22:6; Sal 18:4, 5) Ti maysa a nainaig a Hebreo a sao kaipapananna ti “ut-ot ti panaganak,” ket daytoy ti makagapu a kunaen ti sumagmamano a komentarista ken leksikograpo a ti Griego a termino (o·dinʹ) nga inaramat ni Lucas iti Aramid 2:24 addaan met iti daytoy a dua a kaipapanan, uray laeng iti Helenistiko a Griego kadagidi tiempo dagiti apostol. Gapuna, iti sumagmamano a patarus, ti sasao iti daytoy a bersikulo mabasa kas “dagiti galut [wenno kawar] ni patay.” (NC [Espaniol]; Segond, Ostervald [Pranses]) Iti adu a teksto, ti peggad ti ipapatay nailadawan kas mangsilsilo iti daydiay pagpegpeggadenna (Pr 13:14; 14:27) babaen kadagiti tali a mangpalawlaw kenkuana ken mangipababa kenkuana kadagiti “nariribuk a kasasaad ti Sheol.” (Sal 116:3) Ti dadduma a teksto a nausigen ipakitada nga awan ti puot iti ipapatay, ken nabatad nga awan narikna ni Jesus nga aniaman a literal nga ut-ot bayat nga isu natay. Nupay kasta, naiparang ti ipapatay kas napait ken mangparigat a kapadasan (1Sm 15:32; Sal 55:4; Ec 7:26) saan laeng nga iti ut-ot a gagangay a mapasaran sakbay ti ipapatay (Sal 73:4, 5) no di ket iti pannakapukaw ti isuamin nga aramid ken wayawaya nga ipagteng ti mangparalisado a panangpetpetna. Gapuna, mabalin nga iti daytoy nga anag a ti pannakapagungar ni Jesus ti ‘nangwarwar’ kenkuana manipud kadagiti “ut-ot ni patay,” nangwayawaya kenkuana manipud mangparigat a panangpetpet dayta.

Panagbalbaliw iti naespirituan a kasasaad. Ti kasasaad kas natay ket naaramat a pangyilustrar iti natay a kasasaad ti lubong iti pangkaaduan no iti naespirituan. Gapuna mabalin a maikuna ni Jesus a “dagiti natay itabonda dagiti minatayda,” ket mabalin a tukoyen ni apostol Pablo ti babai nga agbibiag iti linalasag a panagpennek kas “natay nupay isu sibibiag.” (Lu 9:60; 1Ti 5:6; Efe 2:1) Ket yantangay ti pisikal nga ipapatay wayawayaanna ti maysa manipud iti aniaman nga utang wenno obligasion nga adda agingga iti dayta a tiempo (Ro 6:7), ti pannakaluk-at wenno pannakawayawaya ti maysa a Kristiano manipud iti basol (Ro 6:2, 11) ken manipud iti panangkondenar ti Mosaiko a Linteg (Ro 7:2-6) ket nayarig met iti ipapatay, a ti kasta a tao “natayen” iti sigud a kasasaadna ken kadagiti obligasionna. Siempre, daydiay piguratibo a matmatay iti kasta a pamay-an sibibiag pay laeng no iti pisikal ken siwayawaya itan a mangsurot ken Kristo kas maysa nga adipen ti kinalinteg.​—Ro 6:18-20; Ga 5:1.

Ti panangaramat iti ipapatay a pangiladawan iti panagbalbaliw iti kasasaad ti maysa mangipaay iti pannakalawlawag dagiti naimpadtuan a sirmata, kas iti daydiay adda iti libro ti Ezequiel, a sadiay ti ili ti Dios a sidedestiero idiay Babilonia ket nayarig iti naganggangan a tulang ken iti tattao a natay ken naitabon. (Eze 37:1-12) ‘Agbiagdanto’ manen ken maisaadda manen iti bukodda a daga. (Eze 37:13, 14) Dagiti pumadpada a pangngarig ket masarakan iti Apocalipsis 11:3, 7-12 ken Lucas 16:19-31.