Kapitulo Kinse

Agrag-o ti Lupes a Babai

Isaias 54:1-17

 1. Apay a sinegseggaan ni Sara ti maaddaan iti annak, ket ania ti kapadasanna maipapan iti daytoy?

SINEGSEGGAAN ni Sara ti maaddaan iti annak. Ngem nakalkaldaang ta lupes idi, ket dayta ti nangpaladingit unay kenkuana. Maibilbilang a nakababain ti kinalupes idi kaaldawanna, ngem saan laeng a dayta ti pagladingitan idi ni Sara. Inil-iliwna a makita ti pannakatungpal ti kari ti Dios ken ni lakayna. Mangputot ni Abraham iti bin-i a pakabendisionan ti amin a pamilia ditoy daga. (Genesis 12:1-3) Ngem adun a dekada kalpasan ti panangikari ti Dios iti dayta, awan pay anakda. Baketen ni Sara ngem di pay naganak. No dadduma, nalabit napanunotna a kasla ubbaw ti namnamana. Ngem iti maysa nga aldaw, nagbalin a rag-o ti ladingitna!

 2. Apay a rumbeng a paginteresantayo ti padto a nairekord iti Isaias kapitulo 54?

² Ti kasasaad idi ni Sara tulongannatayo a mangtarus iti padto a nairekord iti Isaias kapitulo 54. Madakdakamat sadiay ti Jerusalem a kasla lupes a babai a mangsagrap iti napalalo a rag-o ti maaddaan iti adu nga annak. Babaen ti panangiladawanna iti sapasap nga ilina idi un-unana kas asawana, ipakpakita ni Jehova ti kinadungngona kadakuada. Maysa pay, tulongannatayo daytoy a kapitulo ti Isaias a mangibuksil iti nakapatpateg nga aspeto ti aw-awagan ti Biblia a “sagrado a palimed.” (Roma 16:25, 26) Ti kinasiasino ti “babai” ken dagiti kapadasanna a naipakpakauna iti daytoy a padto mangipaay iti napateg nga impormasion maipapan iti nasin-aw a panagdayaw itatta.

Nailasin ti Kinasiasino ti “Babai”

 3. Apay a ti lupes a “babai” adda panggapuanna nga agrag-o?

³ Mangrugi ti kapitulo 54 iti naragsak a sasao: “‘Agdir-ika a sirarag-o, sika a lupes a babai a di nagpasngay! Agragsakka buyogen ti narag-o a panagikkis ken agikkiska iti makatitileng, sika nga awanan kadagiti panagpasikal, ta ti annak daydiay nabaybay-an ad-aduda ngem ti annak ti babai nga addaan asawa a makinkukua,’ kinuna ni Jehova.” (Isaias 54:1) Anian a ragsak ni Isaias a mangyebkas kadagitoy a sasao! Ket anian a liwliwa ti sagrapen dagiti naidestiero a Judio idiay Babilonia inton matungpal dagita! Iti dayta a tiempo langalangto pay laeng ti Jerusalem. Iti panangmatmat ti tao, kasla awanen ti namnama a mapagnaedanto manen, a kas iti lupes a babai a gagangay a saanen a mangnamnama nga aganak kabayatan ti kinabaketna. Ngem adda naindaklan a bendision nga agur-uray iti daytoy a “babai”​—agsikogto. Agrag-onto unay ti Jerusalem. Mangpataudto manen kadagiti “annak,” wenno umili.

 4. (a) Kasano a matulongannatayo ni apostol Pablo a mangtarus a ti Isaias kapitulo 54 ket sigurado nga adda dakdakkel a kaitungpalanna ngem ti napasamak idi 537 K.K.P.? (b) Ania ti “Jerusalem sadi ngato”?

⁴ Mabalin a saan nga ammo dayta ni Isaias, ngem saanto a maymaysa ti kaitungpalan ti padtona. Nagadaw ni apostol Pablo iti Isaias kapitulo 54 ket inlawlawagna a ti “babai” iladladawanna ti banag a napatpateg nga amang ngem ti naindagaan a siudad ti Jerusalem. Insuratna: “Ti Jerusalem sadi ngato siwayawaya, ken isu ti inatayo.” (Galacia 4:26) Ania daytoy “Jerusalem sadi ngato”? Nabatad a saan a ti siudad ti Jerusalem idiay Naikari a Daga. Naindagaan dayta a siudad, saan a sadi “ngato” idiay langit. Ti “Jerusalem sadi ngato” isu ti nailangitan a “babai” a kukua ti Dios, ti organisasionna a buklen dagiti mannakabalin nga espiritu a parsua.

 5. Iti simboliko a drama a naibalabala iti Galacia 4:22-31, asino ti iladladawan ni (a) Abraham? (b) Sara? (c) Isaac? (d) Agar? (e) Ismael?

⁵ Ngem kasano a maaddaan ni Jehova iti dua a simboliko a babbai​—maysa a nailangitan ken maysa a naindagaan? Agkontra kadi daytoy? Saan. Ipakita ni apostol Pablo a masarakan ti sungbat iti naimpadtuan a ladawan nga impaay ti pamilia ni Abraham. (Galacia 4:22-31; kitaenyo “Ti Pamilia ni Abraham​—Maysa a Naimpadtuan a Ladawan,” iti panid 218.) “Ti siwayawaya a babai” ken asawa ni Abraham, a ni Sara, iladladawanna ti arig asawa nga organisasion ni Jehova a buklen dagiti espiritu a parsua. Ni Agar, nga adipen a babai ken maikadua nga asawa, wenno kamalala, ni Abraham, iladladawanna ti naindagaan a Jerusalem.

 6. Iti ania a wagas a napasaran ti nailangitan nga organisasion ti Dios ti naunday a kinalupes?

⁶ Iti dayta a kasasaad, makitatayon ti nauneg a kaipapanan ti Isaias 54:1. Kalpasan ti adu a dekada a kinalupes ni Sara, impasngayna ni Isaac idi agtawen iti 90. Umasping iti dayta, napasaran ti nailangitan nga organisasion ni Jehova ti naunday a kinalupes. Inkari ni Jehova idi idiay Eden a ti “babai” a kukuana ket mangpataud iti “bin-i.” (Genesis 3:15) Nasurok a 2,000 a tawen kalpasanna, nakitulag ni Jehova ken Abraham maipapan iti kari a Bin-i. Ngem ti nailangitan a “babai” a kukua ti Dios naguray iti adu pay a siglo sakbay a mapataudna dayta a Bin-i. Nupay kasta, dimteng ti tiempo nga ad-adun ti annak daytoy dati a “lupes a babai” ngem iti daydi literal nga Israel. Ti ilustrasion maipapan iti lupes a babai tulongannatayo a mangtarus no apay a magagaran unay dagiti anghel a makaimatang iti iyaay ti naipadto a Bin-i. (1 Pedro 1:12) Kamaudiananna, kaano a napasamak dayta?

 7. Kaano a nagrag-o ti “Jerusalem sadi ngato,” kas naipadto iti Isaias 54:1, ket apay a kasta ti sungbatyo?

⁷ Pudno a naragsakan dagiti anghel idi mayanak ni Jesus kas tao. (Lucas 2:9-14) Ngem saan a dayta ti pasamak a naipadto iti Isaias 54:1. Nagbalin laeng ni Jesus a naespirituan nga anak ti “Jerusalem sadi ngato” idi nayanak iti nasantuan nga espiritu idi 29 K.P., a sipapanayag a binigbig a mismo ti Dios kas ‘Anakna, ti dungdungnguen.’ (Marcos 1:10, 11; Hebreo 1:5; 5:4, 5) Iti daydi a tiempo, ti nailangitan a “babai” a kukua ti Dios addan panggapuanna nga agrag-o, kas kaitungpalan ti Isaias 54:1. Kamaudiananna, impasngaynan ti naikari a Bin-i, wenno ti Mesias! Nalpasen ti kinalupesna iti adu a siglo. Ngem saan a dayta ti nagpatinggaan ti panagragsakna.

Naruay nga Annak ti Lupes a Babai

 8. Apay a ti nailangitan a “babai” a kukua ti Dios adda panggapuanna nga agrag-o kalpasan ti panangipasngayna iti naikari a Bin-i?

⁸ Kalpasan ti ipapatay ken panagungar ni Jesus, ti nailangitan a “babai” a kukua ti Dios nagrag-o a nangawat iti panagsubli daytoy naanamongan nga Anak kas “ti inauna manipud kadagiti natay.” (Colosas 1:18) Kalpasanna rinugianna ti nangpataud iti ad-adu pay a naespirituan nga annak. Idi Pentecostes 33 K.P., agarup 120 a pasurot ni Jesus ti napulotan iti nasantuan nga espiritu, iti kasta naamponda kas kakadua ni Kristo nga agtawid. Iti daydi nga aldaw adda pay nainayon a 3,000. (Juan 1:12; Aramid 1:13-15; 2:1-4, 41; Roma 8:14-16) Nagtultuloy a dimmakkel daytoy a bunggoy dagiti annak. Kadagidi immuna a siglo a panagapostasia ti Kakristianuan, nakabambannayat ti irarang-ay. Ngem nagbaliw dayta idi maika-20 a siglo.

9, 10. Ania ti kaipapananna iti babai nga agnanaed iti tolda idi un-unana ti instruksion a ‘pagbalinem a nalawlawa ti disso ti tolda,’ ket apay a daytoy ti tiempo ti panagrag-o dayta a babai?

⁹ Ituloy nga ipadto ni Isaias ti maipapan iti tiempo ti nakaskasdaaw nga irarang-ay: “Pagbalinem a nalawlawa ti disso ti toldam. Ket bay-am nga iyunnatda dagiti lupot ti tolda ti naindaklan a tabernakulom. Dika igawid. Paatiddogem dagiti singdan ti toldam, ket patibkerem dagidiay pasok ti toldam. Ta iti makannawan ken iti makannigid agsaknapkanto, ket ti bukodmo a kaputotan mangtagikuanto uray iti nasnasion, ket pagnaedandanto uray dagiti langalang a siudad. Dika agbuteng, ta saankanto a maibabain; ket dika makarikna iti pannakaipababa, ta saankanto a maupay. Ta malipatamto uray ti bain ti tiempo ti kinaagtutubom, ket ti umsi ti agtultuloy a kinabalom saanmonto a pulos malagipen.”​—Isaias 54:2-4.

¹⁰ Madakdakamat ditoy ti Jerusalem a kasla asawa a babai ken ina nga agnanaed kadagiti tolda, a kas ken Sara. Apaman a mabendisionan iti dakdakkel a pamilia, tiempon nga asikasuen dayta nga ina ti panangpalawa iti pagtaenganna. Masapul a mangikabil kadagiti at-atiddog a lupot ken singdan ti tolda ken patibkerenna dagiti pasok ti tolda kadagiti baro a puestoda. Makaparagsak kenkuana daytoy a trabaho, ket bayat nga okupado, mabalin a nalakanan a malipatan ti adu a tawen a panagdandanagna a mangpampanunot no maaddaan pay ngata iti annak a mangitultuloy iti kapuonanda.

11. (a) Kasano a nabendisionan idi 1914 ti nailangitan a “babai” a kukua ti Dios? (Kitaenyo ti footnote.) (b) Manipud idi 1919 nga agtultuloy, ania a bendision ti napasaran dagiti napulotan ditoy daga?

¹¹ Nabendisionan ti naindagaan a Jerusalem iti kasta a tiempo ti pannakapabaro kalpasan ti pannakaidestiero idiay Babilonia. Ad-adda pay a nabendisionan ti “Jerusalem sadi ngato.”a Nangnangruna manipud idi 1919, rimmangpaya dagiti napulotan a ‘kaputotanna’ iti kaisubsubli a naespirituan a kasasaadda. (Isaias 61:4; 66:8) ‘Tinagikuada ti nasnasion’ yantangay nagsaknapda iti adu a pagilian tapno birokenda amin dagidiay makitipon iti naespirituan a pamiliada. Kas resultana, nakaparpartak ti irarang-ay ti pannakaurnong dagiti napulotan nga annak. Agparang a napnon ti maudi a bilangda a 144,000 idi ngalay ti dekada 1930. (Apocalipsis 14:3) Iti dayta a tiempo, ti trabaho a panangasaba ket saanen a naipamaysa iti panangurnong kadagiti napulotan. Kaskasdi, saan a kadagiti napulotan ti nagpatinggaan ti irarang-ay.

12. Malaksid kadagiti napulotan, siasinoda pay ti naitipon iti kongregasion Kristiano sipud idi dekada 1930?

¹² Impadto a mismo ni Jesus a malaksid iti “bassit nga ipastoran” a buklen dagiti napulotan a kakabsatna, maaddaanto iti “sabsabali a karnero” a masapul a maiyeg iti pagyaponan kadagiti pudno a Kristiano. (Lucas 12:32; Juan 10:16) Nupay saanda a kameng dagiti napulotan nga annak ti “Jerusalem sadi ngato,” dagitoy a matalek a kakadua dagiti napulotan addaanda iti napateg ken nabayagen a naipadto nga annongen. (Zacarias 8:23) Manipud idi dekada 1930 agingga itatta, naurnongen dayta a “dakkel a bunggoy,” a nagresulta iti awan kaaspingna nga irarang-ay ti kongregasion Kristiano. (Apocalipsis 7:9, 10) Itatta, agdagupen iti minilion dayta a dakkel a bunggoy. Gapu iti daytoy nga irarang-ay, kasapulan unay ti ad-adu a Kingdom Hall, Assembly Hall, ken sanga nga opisina. Agparang nga ad-adda a maitutop itan ti sasao ni Isaias. Anian a pribilehio ti agbalin a paset dayta a naipadto nga irarang-ay!

Ina a Maseknan Kadagiti Annakna

13, 14. (a) Ania ti agparang a parikut mainaig iti sumagmamano a sasao a naiturong iti nailangitan a “babai” a kukua ti Dios? (b) Ania a pannakatarus ti magun-odtayo iti ilustrasion ti Dios a panangusarna kadagiti relasion iti pamilia?

¹³ Nakitatayo nga iti dakdakkel a kaitungpalanna, ti “babai” iti padto iladladawanna ti nailangitan nga organisasion ni Jehova. Ngem kalpasan a nabasatayo ti Isaias 54:4, mabalin a masdaawtayo no kasano a naglak-am iti pannakaibabain wenno pannakaumsi dayta nga organisasion dagiti espiritu a parsua. Kuna dagiti sumaganad a bersikulo a mailaksid, maparigat, ken maraut ti “babai” a kukua ti Dios. Pagrurodennanto pay ti Dios. Kasano a mayaplikar dagita iti organisasion dagiti perpekto nga espiritu a parsua a di pulos nakabasol? Ti sungbat ket adda pakainaiganna iti galad ti pamilia.

¹⁴ Nagusar ni Jehova kadagiti relasion iti pamilia​—asawa a lalaki ken asawa a babai, ina ken annak​—tapno ipaawatna dagiti nauneg a naespirituan a kinapudno agsipud ta napateg kadagiti tattao dagita a simbolo. Aniaman ti kasasaad wenno mapaspasaran ti bukodtayo a pamilia, nalabit adda pamalatpatantayo no ania ti kaipapanan ti nasayaat a panagasawa wenno ti nasayaat a relasion dagiti nagannak ken annak. No kasta, anian a naglawag ti panangisuro ni Jehova kadatayo a ti relasionna iti naruay a bunggoy dagiti espiritu nga adipenna ket nadungngo, nasinged, ken managtalek! Ket anian a nakaskasdaaw ti panangisurona kadatayo a ti nailangitan nga organisasionna ket maseknan kadagiti napulotan iti espiritu nga annakna ditoy daga! No agsagaba dagiti adipen a tattao, agsagaba met dagiti matalek a nailangitan nga ad-adipen, wenno ti “Jerusalem sadi ngato.” Umasping iti dayta, kinuna ni Jesus: “No kasano nga inaramidyo dayta iti maysa kadagiti kanunumuan kadagitoy [napulotan iti espiritu a] kakabsatko, inaramidyo dayta kaniak.”​—Mateo 25:40.

15, 16. Ania ti immuna a kaitungpalan ti Isaias 54:5, 6, ken ania ti dakdakkel a kaitungpalanna?

¹⁵ Saan ngarud a pakasdaawan nga adu kadagiti naikuna maipapan iti nailangitan a “babai” a kukua ni Jehova ipamatmatna ti mapaspasaran dagiti annakna ditoy daga. Utobenyo dagitoy a sasao: “‘Ti Naindaklan a Nangaramid kenka isu ti asawa a makinkukua kenka, Jehova ti buybuyot ti naganna; ket Daydiay Santo ti Israel isu ti Manangsakam. Isu maawaganto ti Dios iti intero a daga. Ta ni Jehova inayabannaka a kasla maysaka nga asawa a babai a naan-anay a nabaybay-an ken nasaktan iti espiritu, ken kas asawa a babai iti tiempo ti kinaagtutubo a kalpasanna nailaksid,’ kinuna ti Diosmo.”​—Isaias 54:5, 6.

¹⁶ Siasino ti madakdakamat ditoy nga asawa a babai? Iti damo a kaitungpalanna, isu dayta ti Jerusalem, a mangirepresentar iti ili ti Dios. Kabayatan ti 70 a tawen a pannakaidestieroda idiay Babilonia, mariknadanto a kasla inlaksid ni Jehova ida ken binaybay-anna ida a namimpinsan. Iti dakdakkel a kaitungpalanna, agaplikar dagita a sasao iti “Jerusalem sadi ngato” ken ti kamaudianan a panangpataudna iti “bin-i” kas kaitungpalan ti Genesis 3:15.

Apagkanito a Disiplina, Agnanayon a Bendision

17. (a) Kasano a mapasaran ti naindagaan a Jerusalem ti “layus” ti pungtot ti Dios? (b) Ania a “layus” ti napasaran dagiti annak ti “Jerusalem sadi ngato”?

¹⁷ Ituloy ti padto: “‘Ta iti bassit a kanito pinanawanka a naan-anay, ngem buyogen iti dadakkel nga asi ummongenkanto a sangsangkamaysa. Buyogen iti layus ti rurod inlingedko ti rupak manipud kenka iti apagkanito laeng, ngem buyogen ti naayat a kinamanangngaasi agingga iti tiempo a di nakedngan kaasiankanto,’ kinuna ti Manangsakam, ni Jehova.” (Isaias 54:7, 8) Nalapunos ti naindagaan a Jerusalem “iti layus” ti pungtot ti Dios idi rimmaut ti buyot ti Babilonia idi 607 K.K.P. Kasla naunday a tiempo ti 70 a tawen a pannakaidestierona. Nupay kasta, “apagkanito laeng” dagita a suot no idilig kadagiti agnanayon a bendision para kadagidiay mangipangag iti disiplina. Umasping iti dayta, narikna dagiti napulotan nga annak ti “Jerusalem sadi ngato” a kasla nalapunosda “iti layus” ti pungtot ti Dios idi impalubos ni Jehova a rauten ida dagiti napolitikaan nga elemento nga insungsong ti Babilonia a Dakkel. Ngem idi agangay kasla apagbiit unay dayta a panangdisiplina, no idilig kadagiti simmaganad a tiempo ti naespirituan a bembendision sipud pay idi 1919!

18. Ania a napateg a prinsipio ti matarusan maipapan iti pungtot ni Jehova iti ilina, ket kasano a daytoy mabalin nga apektarannatayo a personal?

¹⁸ Naglaon dagitoy a bersikulo iti sabali pay a naindaklan a kinapudno​—apagbiit ti pungtot ti Dios, ngem mataginayon ti asina. Kapungtotna unay ti dakes nga aramid, ngem kanayon a mapakuyogan dayta iti panagteppel ken kanayon nga addaan panggep. Ket no awatentayo ti disiplina ni Jehova, “apagkanito laeng” ti pungtotna, sa bumaawen. Masuktan dayta iti “dadakkel nga asi”​—ti pammakawan ken naayat a kinamanangngaasina. Agpaut dagitoy “agingga iti tiempo a di nakedngan.” Gapuna, no makabasoltayo, ditay koma pulos bumdeng nga agbabawi ken makikappia iti Dios. No nadagsen ti basol, umasidegtayo koma a dagus kadagiti panglakayen ti kongregasion. (Santiago 5:14) Pudno, mabalin a kasapulan ti disiplina, ket nalabit narigat nga awaten dayta. (Hebreo 12:11) Ngem apagbiit dayta no idilig kadagiti agnanayon a bendision a magun-od gapu iti pammakawan ni Jehova a Dios!

19, 20. (a) Ania ti bullalayaw a tulag, ken kasano a nainaig dayta kadagiti naidestiero idiay Babilonia? (b) Ti “tulag iti kappia” ket mangipaay iti ania a pammasiguro kadagiti napulotan a Kristiano itatta?

¹⁹ Ipaayan itan ni Jehova ti ilina iti makaliwliwa a pammasiguro: “‘Daytoy ket kas iti al-aldaw ni Noe kaniak. No kasano nga insapatak a ti dandanum ni Noe saanton a lumasat iti rabaw ti daga, kasta met nga insapatak a saankanto a karurod wenno uray babalawen. Ta mabalin a maikkat dagiti mismo a bantay, ket mabalin nga agbariring dagiti mismo a turod, ngem ti met laeng naayat a kinamanangngaasik saanto a maikkat kenka, saanto met nga agbariring ti mismo a tulagko iti kappia,’ kinuna ni Jehova, Daydiay mangngaasi kenka.” (Isaias 54:9, 10) Kalpasan ti Layus, nangaramid ti Dios iti tulag kada Noe ken iti tunggal sabsabali pay a sibibiag a kararua. Pasaray maawagan dayta iti bullalayaw a tulag. Inkari ni Jehova a dinanton dadaelen ti daga babaen iti sangalubongan a layus. (Genesis 9:8-17) Ania ti kaipapanan dayta ken ni Isaias ken kadagiti kailianna?

²⁰ Makaliwliwa a maammuan a mammaminsan laeng nga aglak-amda iti pannusa​—ti 70 a tawen a pannakaidestiero idiay Babilonia. Inton malpasen, saanton a maulit. Kalpasanna, agepekton ti ‘tulag [ti Dios] iti kappia.’ Saan laeng a ti kaawan ti gubat ti ipasimudaag ti Hebreo a sao para iti “kappia” no di pay ket amin a kita ti pagimbagan. Iti biang ti Dios, permanente daytoy a tulag. Umun-una pay a maawan dagiti turod ken bambantay ngem ti panagpatingga ti naayat a kinamanangngaasina iti matalek nga ilina. Nakalkaldaang, pagangayanna saan a masurot ti naindagaan a nasionna ti biangda iti tulag ket dadaelenda ti talnada babaen ti panangilaksidda iti Mesias. Nupay kasta, nasaysayaat ti nagbanagan dagiti annak ti “Jerusalem sadi ngato.” Idi nalpasen ti narikut a tiempo ti pannakadisiplinada, naipanamnama kadakuada ti pannalaknib ti Dios.

Ti Naespirituan a Kinatalged ti Ili ti Dios

21, 22. (a) Apay a maikuna a naparigatan ken nayallo-allon ti “Jerusalem sadi ngato”? (b) Ania ti ipasimudaagna ti naparaburan a kasasaad ti nailangitan a “babai” a kukua ti Dios no maipapan kadagiti ‘kaputotanna’ ditoy daga?

²¹ Ituloy nga ipadto ni Jehova ti kinatalged para iti matalek nga ilina: “O babai a naparigatan, inyallo-allon ti nadawel a bagyo, di naliwliwa, adtoy isaadko ti batbatom babaen ti natangken nga argamasa, ket isaadkonto ti pamuonmo babaen kadagiti safiro. Ket dagiti pannakabaluartem aramidekto manipud kadagiti rubi, ken dagiti ruanganmo manipud umap-apuy ti raniagna a batbato, ken amin a beddengmo manipud makaparagsak a batbato. Ket amin nga annakmo tattaonto a sinursuruan ni Jehova, ket ti talna ti annakmo naruayto. Maipasdekkanto a sititibker iti mismo a kinalinteg. Adayokanto iti pannakairurumen​—ta awanto ti pagbutngam​—ken iti aniaman a banag a makapakullayaw, ta saanto nga umasideg kenka. No ti asinoman dumarup latta, saanto a gapu kadagiti bilinko. Siasinoman a mangdarup kenka mapasagto maigapu a mismo kenka.”​—Isaias 54:11-15.

²² Siempre, di pay pulos direkta a naparigatan wenno nayallo-allon iti nadawel a bagyo ti “babai” a kukua ni Jehova iti lugar dagiti espiritu. Ngem nagsagaba dayta idi nagsagaba dagiti napulotan a ‘kaputotanna’ ditoy daga, nangnangruna idi nakautiboda iti naespirituan idi 1918-19. Iti kasumbangirna, no maitan-ok ti nailangitan a “babai,” iyanninaw daytoy ti umasping a kasasaad dagiti annakna. Gapuna, usigenyo ti narangrang a pannakailadawan ti “Jerusalem sadi ngato.” Dagiti napateg a bato kadagiti ruangan, dagiti nangina a “natangken nga argamasa,” dagiti pamuon, ken uray dagiti beddengna ipasimudaagda ti “pintas, kinadayag, kinasin-aw, kinapigsa, ken kinalagda,” kas kuna ti maysa a reperensia. Ania ti mangituggod kadagiti napulotan a Kristiano iti kasta a natalged ken naparaburan a kasasaad?

23. (a) Yantangay “sinursuruan [ida] ni Jehova,” ania ti epekto dayta kadagiti napulotan a Kristiano iti maudi nga al-aldaw? (b) Iti ania a wagas a naparaburan ti ili ti Dios kadagiti ‘beddeng manipud makaparagsak a batbato’?

²³ Iti bersikulo 13 ti Isaias kapitulo 54 ipaayna ti sungbat​—isuda amin ket ‘sursuruan ni Jehova.’ Inyaplikar a mismo ni Jesus kadagiti napulotan a pasurotna ti sasao daytoy a bersikulo. (Juan 6:45) Impadto ni propeta Daniel nga iti daytoy “tiempo ti panungpalan,” maparaburan dagiti napulotan iti naruay a pudno a pannakaammo ken naespirituan a pannakatarus. (Daniel 12:3, 4) Ti kasta a pannakatarus tinulonganna ida a mangidaulo iti kadakkelan nga edukasional a kampania iti historia, ti panangisaknap iti nadibinuan a pannursuro iti intero a daga. (Mateo 24:14) Maigiddato iti dayta, ti kasta a pannakatarus tinulonganna ida a mangkita iti nagdumaan ti pudno ken palso a relihion. Dakamaten ti Isaias 54:12 dagiti ‘beddeng manipud makaparagsak a batbato.’ Sipud pay idi 1919, impaayan ni Jehova dagiti napulotan iti nakalawlawag a pannakaawat kadagiti beddeng​—dagiti linia ti naespirituan a pagbeddengan​—a mangisina kadakuada iti palso a relihion ken kadagiti dakes nga elemento ti lubong. (Ezequiel 44:23; Juan 17:14; Santiago 1:27) Iti kasta naisinada kas ili a kukua ti Dios.​—1 Pedro 2:9.

24. Kasano a masiguradotayo nga isursuronatayo ni Jehova?

²⁴ Gapuna, iyimtuod koma ti tunggal maysa kadatayo, ‘Isursuronak kadi ni Jehova?’ Saan nga automatiko a magun-odtayo ti kasta a pannursuro. Masapul nga agreggettayo. No regular a basaentayo ti Sao ti Dios ken mennamennaentayo dayta ken no agpaisurotayo babaen ti panangbasa kadagiti naibatay iti Biblia a literatura nga impablaak “ti matalek ken masirib nga adipen” ken babaen ti panagsagana ken itatabuno kadagiti Nakristianuan a gimong, sigurado a masursuruannatayo ni Jehova. (Mateo 24:45-47) No ikagumaantayo nga iyaplikar dagiti maad-adaltayo ken agtalinaedtayo a siririing ken naridam iti naespirituan, ti nadibinuan a pannursuro pagbalinennatayo a naiduma kadagidiay adda iti daytoy nadangkes a lubong. (1 Pedro 5:8, 9) Napatpateg pay, tulongannatayo nga ‘umadani iti Dios.’​—Santiago 1:22-25; 4:8.

25. Ania ti kaipapanan ti kari ti Dios a talna para iti ilina iti moderno a tiempo?

²⁵ Ipakita met ti padto ni Isaias a naparaburan dagiti napulotan iti aglaplapusanan a talna. Kayat kadi a sawen daytoy nga awanen a pulos ti mangraut kadakuada? Saan, ngem ipasiguro ti Dios a dinanto imandar ti kasta a panangraut wenno dina ipalubos nga agballigi dagita. Mabasatayo: “‘Adtoy! Siak pinarsuak ti nasigo a trabahador, daydiay mangpuypuyot iti apuy ti beggang ken mangpatpataud iti igam kas gapuananna. Siak met pinarsuak ti makadadael a tao maipaay iti trabaho a panangrebba. Aniaman nga igam a mabukelto maibusor kenka saanto nga agballigi, ket aniaman a dila a tumakderto a bumusor kenka iti panangukom kondenaremto. Daytoy ti pagtatawidan a sanikua dagiti adipen ni Jehova, ket ti kinalintegda aggapu kaniak,’ kuna ni Jehova.”​—Isaias 54:16, 17.

26. Apay a makaliwliwa a maammuan a ni Jehova ti Namarsua iti intero a sangatauan?

²⁶ Iti maikadua a gundaway iti daytoy a kapitulo ti Isaias, ipalagip ni Jehova kadagiti adipenna nga isu ti Namarsua. Iti immun-una, kunana iti simboliko nga asawana nga isu ti “Naindaklan a Nangaramid” kenkuana. Ita ibagana nga isu ti Namarsua iti intero a sangatauan. Iladawan ti bersikulo 16 ti maysa a mammanday a mangpuypuyot kadagiti beggang iti pagpandayanna bayat a mangpataud kadagiti armasna a pangdadael ken maysa a mannakigubat, wenno “makadadael a tao maipaay iti trabaho a panangrebba.” Dagita a tattao mabalin a mangiparipiripda iti nakabutbuteng a ladawan kadagiti padada a tao, ngem kasano a manamnamada nga abakenda ti mismo a Namarsua kadakuada? Kasta met itatta, uray rauten dagiti kabilgan a buyot daytoy a lubong ti ili ni Jehova, didanto magun-od ti ultimo a balligi. Kasano a kasta?

27, 28. Ania ti masiguradotayo kabayatan dagitoy nariribuk a tiempo, ken apay nga ammotayo a dinto agballigi dagiti panangraut ni Satanas kadatayo?

²⁷ Nalpasen ti tiempo ti makadidigra a panangraut iti ili ti Dios ken ti panagdayawda iti espiritu ken kinapudno. (Juan 4:23, 24) Impalubos idi ni Jehova iti Babilonia a Dakkel a mangyussuat iti maysa a panangraut a naaddaan iti temporario a balligi. Iti apagbiit, nakita ti “Jerusalem sadi ngato” a dandani napaulimek ti kaputotanna bayat a gistay napasardeng ti trabaho a panangasaba ditoy daga. Saanton a kasta! Ita, maragsakan kadagiti annakna yantangay awan makaparmek kadakuada iti naespirituan a wagas. (Juan 16:33; 1 Juan 5:4) Adun ti igam a pakigubat a nabukel maibusor kadakuada, ket ad-adunto pay ti dumteng. (Apocalipsis 12:17) Ngem di nagballigi ken saanto nga agballigi dagitoy. Awan ti igam ni Satanas a makaparmek iti pammati ken sumsumged a regta dagiti napulotan ken dagiti kakaduada. Daytoy a naespirituan a talna ket isu “ti pagtatawidan a sanikua dagiti adipen ni Jehova,” isu nga awan ti makaagaw iti dayta kadakuada.​—Salmo 118:6; Roma 8:38, 39.

²⁸ Awan, awan aniaman a maaramid ti lubong ni Satanas a mangpasardeng iti trabaho ken iti mataginayon a nadalus a panagdayaw dagiti dedikado nga adipen ti Dios. Naliwliwa unay dagiti napulotan nga annak ti “Jerusalem sadi ngato” iti dayta a pammasiguro. Kasta met laeng kadagidiay kameng ti dakkel a bunggoy. Bayat nga ad-adu ti maammuantayo maipapan iti nailangitan nga organisasion ni Jehova ken ti pakainaigan dayta kadagiti agdaydayaw kenkuana ditoy daga, ad-adda a bumileg ti pammatitayo. No nabileg ti pammatitayo, awanto ti mamaayna dagiti igam ni Satanas a maibusor kadatayo!

[Footnote]

[Kahon iti panid 218, 219]

Ti Pamilia ni Abraham​—Maysa a Naimpadtuan a Ladawan

Inlawlawag ni apostol Pablo a ti pamilia ni Abraham ket maysa a simboliko a drama, maysa a naimpadtuan a ladawan ti relasion ni Jehova iti nailangitan nga organisasionna ken iti naindagaan a nasion ti Israel iti sidong ti Mosaiko a Linteg ti tulag.​—Galacia 4:22-31.

Ni Abraham, kas ulo ti pamilia, iladladawanna ni Jehova a Dios. Ti kinatulok ni Abraham a mangisakripisio iti dungdungnguenna nga anak a ni Isaac iladladawanna ti kinatulok ni Jehova a mangisakripisio iti dungdungnguenna nga Anak para kadagiti basol ti sangatauan.​—Genesis 22:1-13; Juan 3:16.

Ni Sara iladladawanna ti nailangitan nga “asawa” ti Dios, ti organisasionna a buklen dagiti espiritu a persona. Maitutop a madeskribir dayta a nailangitan nga organisasion kas asawa ni Jehova yantangay nasinged ti pannakitimpuyogna ken Jehova, agpaspasakup iti kinaulona, ken makitintinnulong a naan-anay iti pannakatungpal dagiti panggepna. Maawagan met a “Jerusalem sadi ngato.” (Galacia 4:26) Isu met laeng dayta ti “babai” a nadakamat iti Genesis 3:15, ken nailadawan iti sirmata iti Apocalipsis 12:1-6, 13-17.

Ni Isaac iladladawanna ti naespirituan a Bin-i ti babai a kukua ti Dios. Kangrunaanna, daytoy isu ni Jesu-Kristo. Nupay kasta, ti bin-i inramanna met dagiti napulotan a kakabsat ni Kristo, a naampon kas naespirituan nga annak ken agbalinda a kakadua ni Kristo nga agtawid.​—Roma 8:15-17; Galacia 3:16, 29.

Ni Agar, ti maikadua nga asawa, wenno kamalala, ni Abraham, ket maysa idi nga adipen. Isu ti mayanatup a mangiladawan iti naindagaan a Jerusalem nga inwanwan dagiti pagannurotan ti Linteg Mosaiko, a dayta ti nangipalgak nga amin a mangan-annurot iti dayta ket adipen ti basol ken ipapatay. Kinuna ni Pablo a ti “Agar kaipapananna ti Sinai, maysa a bantay idiay Arabia,” agsipud ta sadiay ti nakaipasdekan ti Linteg ti tulag.​—Galacia 3:10, 13; 4:25.

Ni Ismael, nga anak ni Agar, iladladawanna dagiti Judio idi umuna a siglo, dagiti annak ti Jerusalem a naadipen pay laeng iti Linteg Mosaiko. No kasano nga indadanes ni Ismael ni Isaac, dagidiay a Judio indadanesda met dagiti Kristiano, a napulotan nga annak ti piguratibo a Sara, ti “Jerusalem sadi ngato.” Ket no kasano a pinapanaw ni Abraham da Agar ken Ismael, idi agangay inlaksid ni Jehova ti Jerusalem ken dagiti rebelioso nga annakna.​—Mateo 23:37, 38.

[Ladawan iti panid 220]

Kalpasan ti pannakabautisarna, napulotan ni Jesus iti nasantuan nga espiritu, ket nangrugi a naaddaan ti Isaias 54:1 iti kangrunaan a kaitungpalanna

[Ladawan iti panid 225]

Inlinged ni Jehova ti rupana iti Jerusalem “iti apagkanito laeng”

[Dagiti Ladawan iti panid 231]

Kabaelan kadi nga abaken ti mannakigubat ken ti mammanday ti Namarsua kadakuada?