Uzou 19
Otofa Uzi Mosisi na kẹ Owhẹ
1. (a) Eme u dhesẹ nọ, muhọ no 36 C.E. ze, Jihova ọ jẹ ahwo Egedhọ nọ e yao ho rehọ wọhọ Ileleikristi? (b) Rekọ avro kpahọ eme Ileleikristi ọsosuọ jọ a wo iroro kpahe gaga?
AVRO ọgaga nọ ọ jọ evaọ edẹ Pọl ukọ na họ sọ o gba Ileleikristi nọ i no orẹwho Egedhọ ze họ re a nwene kpohọ Uzi Mosisi. Uzẹme o rọ inọ evaọ 36 C.E. ẹzi ọfuafo o te ahwo nọ i no orẹwho Egedhọ nọ eyao ha obọ. Rekọ Ileleikristi jọ nọ i no Ju ze a kru rie kekeke nọ ilele nọ i no orẹwho Egedhọ ze na a rẹ yao je wuhrẹ ai re a koko Uzi Mosisi. Eva uzẹme, kọ o ghinẹ rọ oja re a koko Uzi yena, hayo amabọ riẹ jọ? Ole ukpe 49 C.E. a tẹ kpare ẹme avro na bru otu ẹruọsa evaọ obọ Jerusalem.—Iruẹru 10:44-48; 15:1, 2, 5.
2. Fikieme ẹme-avro ọnana o je si omai urru?
2 Oware nọ u no rie ze o rọ isiuru k’omai gaga. Fikieme? Orọnọ fikinọ ẹsejọ ma rẹ nya ku ahwo nọ a re si ikẹ nọ Ileleikristi i re nwene kpohọ Uzi na jọ ọvo ho, wọhọ ekoko Ẹdijala, rekọ fikinọ Ebaibol na e ta nọ ‘uzi na o rẹ fuafo, ujaje na o kare epe, u kiẹrẹe u te je woma re.’ (Rom 7:12) Dede nọ a t’ẹme kpahe iẹe wọhọ Uzi Mosisi fikinọ Mosisi họ obruthe ọvọ Uzi na, obọ Jihova Ọghẹnẹ uko Uzi yena u ghine nọ ze.—Ọny. 24:3, 8.
Fikieme A Jẹ Gwọlọ Uzi Na?
3. Fikieme a jẹ kẹ Izrẹl Uzi na?
3 Oghẹrẹ nọ ma rri uzi na nẹnẹ u re kpomahọ sọ ma wo otoriẹ oware nọ o soriẹ nọ Jihova ọ jẹ kẹ Izrẹl uko Uzi na. Ikereakere na i ru rie vevẹ nọ: ‘A fi riei kugbe [ọvọ Abraham na] re o ru iruthọ vẹ, bẹsenọ ubi nọ a ya eyaa riẹ na ọ rẹ tha . . . Fikiere kọ uzi na oye o jọ owuhrẹ mai re o ruẹse rehọ omai bru Kristi ze, re ma ruẹse wo unuzou fiki orọwọ.’ (Gal. 3:19, 24) Ẹvẹ Uzi na u ru onana?
4. (a) Ẹvẹ Uzi oyena u ro “ru iruthọ vẹ”? (b) Ẹvẹ u ro su enọ i wo ẹrọwọ bru Kristi re?
4 Ẹkwoma efihọ oriruo ọgbagba nọ u kpomahọ kabọ kabọ uzuazọ, o te dhesẹ ahwo Ju wọhọ erahizi. O tẹ rọ vevẹ nọ, makinọ iroro gbe omodawọ kpobi erọ wowoma, a rẹ sae nyate ẹgwọlọ riẹ gbagba ha. Be rehọ ahwo Ju na dhesẹ oriruo uviuwou ahwo nọ e gba ha, Uzi na o fere akpọ na soso via, kugbe omai omomọvo, wọhọ erahizi, nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ sae kẹ uye. (Rom 3:19, 20) Fikiere o te dhesẹ nọ ahwo a gwọlọ osiwi, o te su enọ i wo ẹrọwọ bru Jesu Kristi wọhọ Osiwi ọyena. Evaọ edhere ọvẹ? U dhesẹ i rie wọhọ omọvo nọ o koko Uzi na gbagba, fikiere ọ tẹ rọ omọvo nọ ọ thọ uzi ha. Idhe erao evaọ otọ Uzi na o wo aghare kakao gheghe, rekọ wọhọ ohwo ọgbagba, Jesu ọ rẹ sae rehọ uzuazọ riẹ dheidhe nọ u re ti ghine si uzioraha no je rovie edhere kẹ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ rọkẹ enọ i bi fi ẹrọwọ họ iẹe.—Jọn 1:29; 3:16; 1 Pit. 1:18, 19.
5. Evaọ efihiruo ikereakere nọ a rọ via na, kẹ uyo enọ nọ a kugbe edhe-ẹme ọnana.
5 Kugbe eme nana evaọ iroro ra, ẹvẹ whọ rẹ sae kẹ uyo enọ obaro na?
Kọ a ru Uzi Mosisi na vẹre nọ o rẹ jọ ọgbahọ kẹ ahwo akpọ kpobi? (Ol. 147:19, 20; Ọny. 31:12, 13)
Kọ Jihova o dhesẹ kẹ Izrẹl nọ ọvọ Uzi na o ti kuhọ ẹdẹjọ? (Jer. 31:31-33; Hib. 8:13)
Kọ Izi Ikpe na, kugbe ẹgwọlọ ekoko Ẹdijala, e gbẹ rọ iruo nọ a voro Uzi nọ i kiọkọ na no? (Kọl. 2:13, 14, 16; 2 Kọr. 3:7-11 [wọhọ epanọ a ru rie vevẹ evaọ Ọnyano 34:28-30]; Rom 7:6, 7)
Ẹkwoma eme Jihova ọ rọ rehọ ọvọ Uzi na te ukuhọ? (Kọl. 2:13-17; Mat. 5:17, 18; Rom 10:4)
6. Eme avro nnọ ma gbẹ rọ otọ Uzi Mosisi na o bi dhesẹ?
6 Nọ onana u vẹro no na, eme u dhesẹ a te bi si ikẹ nnọ Uzi Mosisi na o gbẹ rọ iruo? Koyehọ, onana u bi dhesẹ ababọ ẹrọwọ o wo fihọ Jesu Kristi. Fikieme onana o jẹ rọ ere? Keme oghẹrẹ eriwo otiọye na ọ be siọ uzẹme na nnọ Jesu o ru Uzi na gba, fikiere u te rovie edhere fihọ kẹ Ọghẹnẹ re ọ rehọ iẹ ze oba. Rọkẹ enọ i bi dhesẹ nọ ae yọ Ileleikristi rekọ fikiọ avro ekoko Uzi na, hayo amabọ riẹ jọ, Pọl ukọ na ọ tẹ rehọ ẹgba kere nọ: ‘A go owhai no obọ Kristi no, whai enọ e be gwọlọ nọ uzi na o ru kiete; wha kie siọ aruoriwo riẹ ba no.’—Gal. 5:4; je rri Ahwo Rom 10:2-4.
7. (a) Eme enọ e be vravro nọ abọ jọ Uzi na o gbẹ rọ iruo a bi vuhumu ziezi hi? (b) Ẹvẹ iruo Ileleikristi i wuzou te, kọ didi ojẹhọ onana u wo kugbe ewo okẹ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ mai?
7 Enọ i re si ikẹ nọ a re koko abọ Uzi na jọ a wo ovuhumuo na ziezi hi inọ edikihẹ okiẹrẹe kugbe Ọghẹnẹ o rehọ oma wha, orọnikọ evaọ Uzi na u koko ho, rekọ evaọ ẹrọwọ o fihọ aghare idhe Jesu. (Gal. 3:11, 12) A roro nọ orọ ọgbahọ re ohwo o dhesẹ oma riẹ kiẹrẹe fikiọ iruo itieye—oware nọ o lọhọ kẹ ahwo erahizi hi. U ghine wuzou re a ru iruo evaọ ẹmeoyo kẹ ijaje Ọghẹnẹ gbe Kristi nọ i kpoma họ Ileleikristi. (Jem. 2:15-17; Mat. 28:19, 20) Enana họ idhere nọ ma re ro dhesẹ uyoyou gbe ẹrọwọ mai, yọ ababọ rai u re ti dhesẹ nọ ẹrọwọ mai o whu no. Rekọ ma rẹ sai wo osa esiwo ho makọ oghẹrẹ nọ ma ruiruo ga te. Ababọ idhe Jesu Kristi esiwo no uzioraha gbe uwhu o rẹ sae lọhọ vievie he. Fikiere uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ yọ okẹ nọ u no obọ Ọghẹnẹ ze ẹkwoma Jesu Kristi, edhesẹ aruoriwo nọ a rẹ ruẹ ibẹ riẹ hẹ yọ orọnikọ osa iruo mai hi.—Ẹf. 2:8, 9; Rom 3:23, 24; 6:23.
8. Didi ẹjiroro otu ẹruọsa ikpe udhusoi ọsosuọ na a jẹ kpahọ ẹme-avro nnọ Ileleikristi orẹwho Egedhọ a re koko Uzi Mosisi na?
8 Okenọ a rehọ ẹme-avro Ileleikristi nọ i no orẹwho Egedhọ ze nọ ukpomahọ ekoko Uzi Mosisi na rọ ghrẹ otu ẹruọsa na evaọ Jerusalem evaọ ikpe udhusoi ọsosuọ, ẹjiroro rai o nwane rọwo kugbe izẹme enana. A vuhumu nọ Jihova ọ gwọlọ nọ ahwo Egedhọ nọ e rọwo a re ru iruo ro yẹme kẹ Uzi Mosisi na re ẹzi ọfuafo o te te ai obọ họ. Ẹjiroro otu ẹruọsa ọyena o ghinẹ fodẹ eware aghọ jọ nọ e rọwo kugbe Uzi na kugbe eware “nọ i fori na,” rekọ enana i wo ehri no eware nọ a kere fihọ Ebaibol na taure a tẹ te rehọ Uzi na kẹ. Fikiere a jẹ gba Ileleikristi nọ i no orẹwho Egedhọ ọvuọvo họ ze re a nwene fihọ Uzi Mosisi hayo amabọ riẹ jọ họ, rekọ ukpoye, oruvẹ izi nọ a je koko taure Mosisi ọ tẹ te jọ.—Iruẹru 15:28, 29; wawo Emuhọ 9:3, 4; 34:2-7; 35:2-5.
9. (a) Kọ Ọghẹnẹ ọ gbẹ gwọlọ ahwo Ju re a koko Uzi Mosisi na? (b) Didi ọruẹrẹfihotọ obọdẹ oghẹrẹ nọ Kristi o ro whu o ru kẹ ai?
9 Nọ Pẹntikọst 33 C.E. ọ vrẹ no Ọghẹnẹ ọ gbẹ gwọlọ ahwo Ju omarai re a koko Uzi Mosisi na ha. Yọ ahwo Ju nọ i wo ẹrọwọ a ruẹ obọdẹ eware nọ a rẹ rọ ghọghọ fiki onana. Fikieme? Dede nọ ahwo Egedhọ na yọ erahizi nọ i bi whu re, ahwo Ju ọvo họ enọ e ziọ otọ eka-ela Ọghẹnẹ fikinọ a gbe ọvọ Uzi na ku. Rekọ fiki oghẹrẹ nọ Kristi o ro whu—nọ a tehe fihọ urre wọhọ epaọ ẹsenọ ọ rọ ogbulegbu—ọ tẹ rehọ oria ahwo Ju enana nọ i fi ẹrọwọ họ iẹe, ọ tẹ jẹ kẹ ai ufuoma no uye nọ u re ti te ai fikinọ a ghẹmeeyo kẹ Uzi na. (Gal. 3:10-13) Fikiere ọ tẹ rehọ erọvrẹ nọ a jẹhae ti wo evaọ otọ Uzi Mosisi na ha rọ kẹ ai.—Iruẹru 13:38, 39.
10. Evaọ edhere vẹ esino Uzi na o jẹ rọ okwakwa evaọ okugbe egagọ?
10 Uzi na, evaọ uzẹme, u ghine diogba wariẹ ahwo Ju họ no erọ Egedhọ na. Eware nọ i kpoma họ Egedhọ na ha a wọ rai họ ahwo Ju uzou, yọ a bru ahwo Egedhọ nọ e yao ho dhe no abọ o wo kugbe ahwo Ju evaọ egagọ rai. (Wawo Ọnyano 12:48; Iruẹru 10:28.) Rekọ nọ Uzi na u ru ẹgwọlọ riẹ gba no nọ a je si ei no, o tẹ jọ lọlọhọ kẹ ahwo Ju gbe ahwo Egedhọ nọ e yao re a kugbe ẹkwoma Kristi evaọ egagọ Ọghẹnẹ uzẹme ọvo na.—Ẹf. 2:11-18.
Eriariẹ Uzi na O k’Omai Erere
11. Ẹvẹ eriariẹ kpahọ Uzi na u ro fiobọ họ k’omai wo otoriẹ iwuhrẹ Kristi?
11 Dede nọ ma rọ otọ Uzi na nẹnẹ hẹ, eriariẹ riẹ e rọ erere ologbo k’omai omomọvo. Evaọ edhere ọvẹ? Kareghẹhọ nọ, aye Ju o yẹ Jesu yọ o te no ere ziọ otọ Uzi Mosisi. Eware jọ nọ o je ru a rẹ sai wo otoriẹ rai ẹkwoma eriariẹ ẹgwọlọ Uzi ọyena ọvo. (Gal. 4:4; rri Luk 22:7, 8.) Ofariẹ, evaọ udevie ahwo nọ e jọ otọ Uzi na ọ jọ wha iruo odibọgba riẹ haro. Fikiere iwuhrẹ riẹ evaọ ẹsikpobi e rehọ oma wha eware nọ i wo abọ kugbe Uzi na.—Wawo Matiu 5:23, 24.
12. (a) Didi ojẹhọ Jesu o dhesẹ kpahọ uzuazọ riẹ gbe Uzi Mosisi na? (b) Ẹvẹ Pọl ukọ na o dhesẹ aghare ewo eriariẹ Uzi na? (c) Eme o rẹ sae noi ze nọ ma te wo otoriẹ ẹzi ẹgwọlọ riẹ na?
12 Nya lele ẹkparomatha riẹ, Jesu ọ tẹ kareghẹhọ ilele riẹ nọ uzuazọ riẹ wọhọ ohwo u ru eware nọ a kere kpahe iẹe evaọ Uzi na, Eruẹaro gbe Ilezi na gba no. (Luk 24:44) Ofariẹ, Pọl ukọ na ọ ta kpahe eware nọ i ru ọvọ Uzi na gba wọhọ “uwoho aruẹri obọ odhiwu” ọ tẹ ta nọ “uzi na o rọ uwoho eware iwoma nọ e be tha.” (Hib. 8:4, 5; 10:1) Eware igbunu nọ i wo orugba evaọ ọkwa-ozerẹ Jesu Kristi gbe idhe uzuazọ ohwo riẹ e rọ evaọ Uzi Mosisi na. Otoriẹ enana nọ ma re wo u re ru otofa eruẹrẹfihotọ eyena k’omai rro. Evaọ udevie uwoho eruẹaruẹ na họ eme nọ e riobọhọ ọruẹrẹfihotọ nọ a rẹ rọ gọ Jihova avọ ọjẹrehọ nẹnẹ na evaọ e tẹmpol ẹzi ologbo riẹ. Nọ otoriẹ eware enana mai o be rro na, ovuhumuo mai kẹ ukoko nọ a rọ ẹzi wholo na gbe owha-iruo riẹ evaọ otọ Jesu Kristi nọ u wo obọ kpahọ egagọ mai u re ti wo ẹvi re.
13. Fikieme o jẹ kẹ erere re a roro didi kpahọ ijaje nọ Uzi na o dhesẹ?
13 Uzi Mosisi na yọ abọjọ Ikereakere nọ Ọghẹnẹ ọ rọ ogaga riẹ kere, oma rai kpobi e rọ “erere rọ kẹ ewuhrẹ gbe ozọ-usio, avọ ọkpọvio.” (2 Tim. 3:16) Ẹkiẹ mai gbe eroro didi kpahọ ijaje anwae nọ Uzi na u wo ehri no ze, o rẹ sae fiobọ họ bọ ẹgwọlọ eruo eware nọ e rẹ were Ọghẹnẹ h’omai. Ma te wo otoriẹ oware nọ Uzi yena o riobọhọ je dhesẹ ekwakwa yena evaọ izuazọ mai, ẹvẹ oyena o rẹ kẹ erere te!
14. (a) Ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ aghare ewo otoriẹ oware nọ ẹgwọlọ Uzi na o riobọ họ? (b) Si iroro kpohọ uvi ijaje nọ e rọ evaọ Uzi na, wọhọ epanọ a dhesẹ i rie evaọ ẹwẹre-obe avọ 152. (c) Ẹvẹ ovuhumuo eware nana e jẹ sae fiobọ họ k’omai ru Ọghẹnẹ eva were viere?
14 Jesu o dhesẹ onana ziezi evaọ Ovuẹ Ugbehru riẹ na. Nọ ọ jẹ t’ẹme kẹ ahwo nọ e jọ otọ Uzi na evaọ okioye, o dhesẹ nọ, viukpenọ a whaha ohwo okpe ọvo, u fo re a whaha iroro ofu omuo jẹ whaha ẹme ọtaraha kpahe inievo rai. Viukpenọ a kuẹwẹ fikinọ a ri bru-ẹnwae he, a re tube rri aye avọ iroro ẹnwae-obro ho. Wọhọ epanọ o jọ uzẹme kẹ ai, ere ma rẹ daoma re, re ma rehọ ekwakwa oma mai kpobi rọwo kugbe idhere ikiẹrẹe Jihova. (Mat. 5:21, 22, 27-30; je rri Ahwo Rom 13:8-10.) Ma te ru onana, ma re ti dhesẹ nọ ma ghinẹ riẹ otofa ujaje nọ o mai rro evaọ Uzi na: “Whọ rẹ rehọ eva ra kpobi, gbe ẹzi ra kpobi, gbe iroro ra kpobi, you Ọnowo na Ọghẹnẹ ra.” (Mat. 22:36, 37) Uzẹme, onana u re ti si omai kẹle Jihova Ọghẹnẹ. Dede nọ ma rọ otọ Uzi Mosisi na ha, ma rẹ sai ti ghine wo erere ẹkwoma eriariẹ egbagba ọ ijaje nọ a rehọ e rai nọ ze gbe uwoho eruẹaruẹ nọ e riẹ eva.
Eme Ọkiẹkpemu
● Fikieme enọ i bi si ikẹ nọ a re koko Uzi Mosisi na a be rọ ghinẹ se Kristi?
● Ẹvẹ eriariẹ kpahe Uzi na u re fiobọ họ k’omai wo otoriẹ owha-iruo Jesu evaọ ẹjiroro Jihova?
● Dede nọ ma rọ otọ Uzi na ha, didi eware eghaghae ma rẹ sai wo otoriẹ rai no ewuhrẹ riẹ ze?
[Box on page 152]
Ehri-Izi Jọ Evaọ Uzi Mosisi Na
Ewha-Iruo Kpahe Ọghẹnẹ
Gọ Jihova ọvo Ọny. 20:3; 22:20
Rehọ adhẹẹ kẹ odẹ riẹ Ọny. 20:7; Izerẹ. 24:16
You rie jẹ rehọ udu ra kpobi, Izie. 6:5; 10:12;
gbe ẹwẹ kpobi gbe ẹgba ra kpobi rọ gọe 30:16
Dhozọ aghọẹmeeyo kẹe, wo idudu kẹe Izie. 5:29; 6:24
Nya bru rie evaọ edhere nọ ọ Izerẹ. 1:1-5; Ik. 16:1-50;
jẹrehọ ọvo Izie. 12:5-14
Rehọ onọ omai woma ra kpobi kẹe; Ọny. 23:19; 34:26
obọ riẹ i no ze
Enọ e be gọe e rẹ jọ fuafo Ọny. 19:10, 11; 30:20
evaọ ugboma hrọ
A re gele ẹgwọlọ Ọghẹnẹ fihọ akotọ Ọny. 20:8-10; 34:21;
fikiọ ilale eware obọ ohwo ho Ik. 15:32-36
Iruemu Aghọ Egagọ
Edhọgọ Ọny. 20:4-6; Izie. 7:25
Ọguakugbe-Ẹrọwọ Ọny. 23:13; 34:12-15;
Iruẹru imizi, ọjahwo, ẹvagba, Ọny. 22:18; Izerẹ. 20:27;
aruọruẹ, emajiki, esagba Izie. 18:10-12
Orọo Gbe Uzuazọ Uviuwou
Aghọ ẹnwae-obro Ọny. 20:14; Izerẹ. 20:10
Whọ rọo ọnọ ọ be gọ Jihova ha ha Izie. 7:1-4
Ghọ owezẹ kugbe omoni Izerẹ. 18:6-16; 20:11
Whaha uruemu igberẹ ibro Izerẹ. 18:23; 20:13
Adhẹẹ kẹ ọmọ nọ ọ gbẹ rọ eva Ọny. 21:22, 23
Adhẹẹ kẹ ọsẹ gbe oni ra Ọny. 20:12; 21:15, 17;
Wuhrẹ emọ ra idhere Jihova Izie. 6:4-9; 11:18-21
Ewha-Iruo nọ I Kpoma Họ Amọfa
Rri uzuazọ ohwo ghaghae Ọny. 20:13; Ik. 35:9-34
You ọrivẹ ra; whaha egwago Izerẹ. 19:17, 18
Wo ororokẹ kẹ ekpako Izerẹ. 19:32
Dhesẹ ọdawẹ oyoyou kẹ enọ Izerẹ. 25:35-37; Izie.
ọbẹwẹ erọ oma, emọ nọ i wo esẹ 15:7-11; 24:19-21
gbe ini ha, eya-uku
Whọ rọ idiezọ gbe ituaro zaharo ho Izerẹ. 19:14; Izie. 27:18
Jọ oruọzewọ evaọ uruemu eki-ọthuọ Izerẹ. 19:35, 36; 25:14
Adhẹẹ kẹ eware amọfa Ọny. 20:15; 22:1, 6; 23:4;
Who hrowo eware amọfa ha Ọny. 20:17
Fa enọ e thọ uzi ulogbo via Izerẹ. 5:1; Izie. 13:6-11
Ta uzẹme; who se isẹ erue he Ọny. 20:16; 23:1, 2
Who ru ọriẹwẹ fiki ọkwa ha Ọny. 23:3, 6; Izerẹ. 19:15