UZOU AVỌ 23
“Ọ Kaki You Omai”
1-3. Didi eware jọ i ru uwhu Jesu wo ohẹriẹ no orọ amọfa kpobi evaọ ikuigbe?
EVAỌ ẹdẹ okpakpọ jọ enwenọ ikpe 2,000 nọ e vrẹ, a gu ọzae jọ nọ ọ riẹ onahona ha ẹdhọ, bruoziẹ oware nọ o ru hu kpei, a tẹ lahiẹ iẹe t’uwhu. Orọnikọ onana họ orọ ọsosuọ nọ a lahiẹ je kpe ohwo ekueku evaọ ikuigbe he; yọ onọ u ro yoma na, oye họ orọ urere he. Rekọ uwhu oyena u wo ohẹriẹ no edekọ kpobi gaga.
2 Nọ ọzae na ọ be riakọ evaọ euwa urere riẹ na, ovao ehru nọ u nwene u dhesẹ nọ oware nọ o be via na u wuzou. Dede nọ o jọ udevie-uvo, otọ na u muebi idudhe. Wọhọ epanọ ogbiku jọ o fi rie họ, “elo ọre ọgbẹ jọ họ.” (Luk 23:44, 45) Taure ọzae na o te ti s’ẹwẹ họ, ọ tẹ ta eme nana nọ e rẹ thẹro ho na: “U re no.” Evaọ uzẹme, ẹkwoma efihotọ uzuazọ riẹ, o ru oware igbunu jọ gba. Idhe riẹ họ odhesẹvia uyoyou nọ o mae rro nọ ohwo-akpọ jọ o dhesẹ.—Jọn 15:13; 19:30.
3 Ọzae ọyena họ Jesu Kristi. Ohwo kpobi ọ riẹ kpahe uye-oruẹ gbe uwhu riẹ evaọ ẹdẹ oyoma yena, Nisan 14, 33 C.E. Rekọ, oware ulogbo jọ o riẹ nọ a bi rri vo. Dede nọ Jesu ọ ruẹ-uye gaga, ohwo jọ ọ ruẹ uye viere. Evaọ uzẹme, ohwo jọ o siobọno oware nọ o mae rro evaọ ẹdẹ ọyena—odhesẹvia uyoyou nọ o mae rro evaọ ehrugbakpọ na. Didi oware oye? Uyo na o kẹ emuhọ nọ o kiehọ kẹ uzoẹme nọ o mai w’uzou kpobi: uyoyou Jihova.
Odhesẹvia Uyoyou nọ O Mae Rro
4. Ẹvẹ osoja ahwo Rom jọ ọ te rọ ruẹ nọ Jesu orọnikọ ohwo gheghe he, kọ ẹvẹ osoja ọyena o ro ku ei họ?
4 Ebi nọ o lele uwhu Jesu gbe otọ ulogbo nọ u nuhu lele iei u gbe olori udhalakpa-usoi Rom nọ ọ kobaro kẹ ikpakpe Jesu na unu. Ọ ta nọ: ‘Uzẹme ọnana yọ Ọmọ Ọghẹnẹ.’ (Matiu 27:54) U re vevẹ, Jesu ọ jọ ohwo gheghe he. Osoja ọyena o fiobọhọ kpe Ọmọ ọvuọvo Ọghẹnẹ Ọnọ Ọ Mae Rro na no! Ẹvẹ Ọmọ nana ọ ghare kẹ Ọsẹ riẹ te?
5. Ẹvẹ a sai ro dhesẹ uthethei oke nọ Jihova avọ Ọmọ riẹ a raha kugbe evaọ obọ odhiwu?
5 Ebaibol o se Jesu “ọtuyẹ evaọ emama kpobi.” (Ahwo Kọlọsi 1:15) Dai roro iei—Ọmọ Jihova ọ jọ uzuazọ taure a tẹ te ma ehrugbakpọ na. Kọ ẹvẹ Ọsẹ gbe Ọmọ na a jọ kugbe kri te? Ekiotọ-eriariẹ jọ a ta nọ ehrugbakpọ na o kri te ikpe ima-idu 13 no. Kọ whọ riẹ epanọ oyena u theri te? Re u fiobọhọ kẹ ahwo wo otoriẹ epanọ ehrugbakpọ na ọ kpako te wọhọ epanọ ekiotọ-eriariẹ i dhesẹ i rie, omaa-udhesẹ ọ okogho ọre mai na jọ u wo usi oke nọ u theri te imita 110. Nọ iriughe e be nya usi na vrẹ na, owọ nọ a jẹ kpobi u dikihẹ kẹ ikpe ima 75 evaọ uthethei uzuazọ ehrugbakpọ na. Evaọ ekuhọ usi oke na, a rehọ oka ovo jọ nọ o gbodo te ubioto ohwo ro dhesẹ uthethei ikuigbe ohwo no emuhọ ze! Ghele na, o tẹ make rọnọ owawọ nana o gba, usi na kpobi o sai theri te uthethei uzuazọ Ọmọ Jihova ha! Eme o je ru evaọ oke oyena kpobi?
6. (a) Eme Ọmọ Jihova o je ru taure ọ tẹ te jọ ohwo-akpọ? (b) Didi oghẹrẹ ọwhẹgbe ọ rrọ udevie Jihova gbe Ọmọ riẹ?
6 Ọmọ na ọ jẹ rọ evawere ruiruo wọhọ “osu iruo” Ọsẹ riẹ. (Itẹ 8:30) Ebaibol na ọ ta nọ: “Eware nọ a ma na, a ma ọvuọvo ababọ [Ọmọ na ha].” (Jọn 1:3) Fikiere Jihova avọ Ọmọ riẹ a kuobọgbe ruiruo re a rọ eware efa kpobi ziọ uzuazọ. Dai roro epanọ etoke ọyena o siuru jẹ kẹ evawere te! Whaọ, ibuobu e rẹ rọwo inọ uyoyou nọ o rẹ jọ udevie ọmọ gbe ọsẹ gbe oni o rẹ jọ gaga. Yọ uyoyou họ “ọwhẹgbe eware kpobi.” (Ahwo Kọlọsi 3:14) Kọ ono evaọ usu mai na ọ rẹ sai dhesẹ oghẹrẹ ọwhẹgbe ọgaga nọ ọ rrọ udevie rai evaọ oke oyena kpobi na? U re vevẹ, ọgbakugbe uyoyou nọ ọ mae ga kpobi o gba Jihova Ọghẹnẹ gbe Ọmọ riẹ kugbe.
7. Okenọ Jesu ọ họ-ame, ẹvẹ Jihova o ro dhesẹ iroro riẹ kpahe Ọmọ riẹ?
7 Ghele na, Ọsẹ na o vi Ọmọ riẹ ziọ otọakpọ re a yẹi wọhọ ọmọfofa. Ere oruo u dhesẹ nọ evaọ ikpe buobu, Jihova ọ te jọ ababọ usu okpekpe nọ o wo kugbe Ọmọ oyoyou riẹ na evaọ obọ odhiwu. Avọ isiuru ididi, O je rri no obọ odhiwu ze nọ Jesu ọ jẹ rro zihe ruọ ọzae ọgbagba na. Nọ ọ kpako te ikpe 30 no, Jesu ọ tẹ họ-ame. Ma re du g’enu re ma tẹ riẹ epanọ Jihova o roro kpahe iẹe he. Ọsẹ na ọ rehọ unu riẹ t’ẹme no obọ odhiwu ze: “Ọnana họ Ọmọ oyoyou mẹ, ọnọ ọ were omẹ hrọ.” (Matiu 3:17) Ma riẹ nọ o were Ọsẹ na gaga nọ ọ ruẹ nọ Jesu ọ rọ ẹrọwọ ru eware kpobi nọ a ruẹaro rai na, oware nọ a gwọlọ mi ei kpobi!—Jọn 5:36; 17:4.
8, 9. (a) Eme ọ via kẹ Jesu evaọ Nisan 14, 33 C.E., kọ ẹvẹ u ro kpomahọ Ọsẹ obọ odhiwu riẹ? (b) Fikieme Jihova ọ jẹ kuvẹ re Ọmọ riẹ ọ ruẹ uye je whu?
8 Rekọ ẹvẹ o jọ Jihova oma evaọ Nisan 14, 33 C.E.? Ẹvẹ o jariẹ oma nọ a vivie Jesu, nọ otu ugbarugba a je mu ei evaọ aso? Nọ egbẹnyusu Jesu e dhẹ siẹe ba a te je gu ei ẹdhọ nọ o w’owọ họ? Nọ a je sei ẹkoko, nwoeya ku ei, jẹ tehe iẹe? Nọ a jẹ fae, nọ oviaviẹ o jẹ viẹ iwo uke riẹ lahwe? Nọ a jẹ tehe itu họ iẹe abọ gbe awọ fihọ ure oliọliọ jẹ nya siẹe ba yagha obei nọ ahwo a je nyabọhọ iẹe na? Ẹvẹ o jọ Ọsẹ na oma nọ Ọmọ oyoyou riẹ ọ jẹ viẹ sei evaọ akọriọ riẹ? Ẹvẹ o jọ Jihova oma nọ Jesu o s’ẹwẹ urere riẹ, jẹ ruẹ nọ Ọmọ oyoyou Riẹ nọ ọ rrọ uzuazọ no anwọ emuhọ emama kpobi ze na ọ gbẹ jọ uzuazọ okioke yena ha?—Matiu 26:14-16, 46, 47, 56, 59, 67; 27:38-44, 46; Jọn 19:1.
‘Ọghẹnẹ ọ rehọ Ọmọvo riẹ kẹ’
9 Ma sae ruẹ unu t’ẹme na ha. Nọ oware o rẹ da Jihova na, ma rẹ ruẹ unu gbiku epanọ uwhu Ọmọ riẹ o da riẹ te he. Ẹme nọ ma rẹ sae ta họ ẹjiroro nọ Jihova ọ rọ kuvẹ re onana o via. Fikieme Ọsẹ na ọ jẹ lahiẹ oma riẹ enẹ? Jihova ọ fere oware igbunu jọ via k’omai eva Jọn 3:16—owọ Ebaibol nọ u wuzou te epanọ a ro sei orukpẹre ọ Usiuwoma na. O ta nọ: “Ọghẹnẹ o you akpọ na hrọ, ọ jẹ rehọ Ọmọvo riẹ kẹ, re kohwo kohwo nọ ọ rọwo riẹ o gbe vrẹ hẹ rekọ o re wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.” Fikiere oware nọ o wọ Jihova họ: uyoyou. Okẹ Jihova—Ọmọ riẹ nọ o vi ze re ọ te ruẹ uye je whu k’omai—họ odhesẹvia uyoyou nọ o mae rro kpaobọ kpobi.
A f’Otọ Uyoyou Ọghẹnẹ
10. Didi ẹgwọlọ ahwo-akpọ a wo, kọ eme ọ via kẹ otofa ubiẹme na “uyoyou” no?
10 Eme họ otofa ẹme na “uyoyou”? A dhesẹ uyoyou wọhọ oware nọ ahwo-akpọ a mae gwọlọ kpobi. No oke eyẹ rite uwhu, ahwo a bi le uyoyou, a rẹ jọ bọbọbọ evaọ otọ ẹruọruọ riẹ, a re tube whu kufiẹ dede ababọ riẹ. Ghele na, o dina rrọ bẹbẹ re a f’otọ riẹ. Uzẹme, ahwo a rẹ t’ẹme kpahe uyoyou gaga. Ebe, ile, gbe eme eketa nọ e t’ẹme kpahe iẹe e vọ riẹ. Enana kpobi i bi fiobọhọ f’otọ uyoyou hu. Uzẹme riẹ họ, a rehọ ẹme na ruiruo gaga te epanọ uvi otofa riẹ u ro vru no.
11, 12. (a) Diẹse ma sai jo wuhrẹ eware buobu kpahe uyoyou, kọ fikieme a jẹ jọ etẹe wuhrẹ iẹe? (b) Oghẹrẹ sa-sa uyoyou vẹ a fodẹ evaọ ẹvẹrẹ Griki anwae na, kọ didi ẹme kẹ “uyoyou” a fodẹ unuẹse buobu evaọ Ikereakere Griki Ileleikristi na? (Je rri oruvẹ-obotọ na.) (c) Eme họ a·gaʹpe?
11 Rekọ Ebaibol na o wuhrẹ kpahe uyoyou vevẹ. Expository Dictionary of New Testament Words ọrọ Vine o ta nọ: “Oware nọ uyoyou u ru ọvo a re ro vuhu iei.” Okerefihotọ Ebaibol na ọrọ iruẹru Jihova u wuhrẹ omai eware buobu kpahe uyoyou riẹ—ọdawẹ odidi nọ o wo kẹ emama riẹ. Wọhọ oriruo, eme o re dhesẹ okwakwa nana via vi owojẹ uyoyou ulogbo Jihova nọ ma kaki dhesẹ no na? Evaọ izou nọ e be tha na, ma te ruẹ iriruo buobu efa erọ iruẹru uyoyou Jihova. Fibae, ma rẹ sai wo orimuo jọ no ibieme ọsosuọ nọ a rọ fa “uyoyou” evaọ Ebaibol na ze. Evaọ ẹvẹrẹ anwae Griki, ibieme ene a wo kẹ “uyoyou.”a Evaọ usu enana, onọ a mae fodẹ evaọ Ikereakere Griki Ileleikristi na họ a·gaʹpe. Ofeme Ebaibol jọ u se onana “ubiẹme nọ o mai wo ẹgba nọ a re ro dhesẹ uyoyou.” Fikieme?
12 A·gaʹpe họ uyoyou nọ izi e rẹ kpọ. Fikiere o kẹre vi oma gheghe nọ o rẹ wọ ohwo kẹ oware nọ omọfa o ru hayo ta. O kẹre viere, avọ iroro ikokodo, yọ iroro obọ ohwo a re ro dhesẹ iẹe. Maero, a·gaʹpe ọ kare oriobọ riẹriẹriẹ. Re ma ruẹ oriruo riẹ, wariẹ rovie kpohọ Jọn 3:16. Eme họ “akpọ na” nọ Ọghẹnẹ o you gaga nọ ọ rehọ Ọmọ ọvo riẹ kẹ na? Oye họ akpọ ahwo nọ a re siwi. Oyena o kẹre te ahwo buobu nọ i bi yere uzuazọ uzioraha. Kọ Jihova o you rai omomọvo wọhọ ogbẹnyusu obọ riẹ, epanọ o you Abraham ohwo ẹrọwọ na? (Jemis 2:23) Ijo, rekọ avọ uyoyou, Jihova o re dhesẹ ewoma kẹ ahwo kpobi, o tẹ make rehọ eware buobu mi ei. Ọ gwọlọ re ahwo kpobi a kurẹriẹ je nwene uruemu rai. (2 Pita 3:9) Ibuobu a bi ru ere. O re dede enana rehọ avọ evawere wọhọ egbẹnyusu riẹ.
13, 14. Eme o dhesẹ nọ a·gaʹpe o re kugbe uyoyou osasa ẹsikpobi?
13 Rekọ ahwo jọ a wo iroro ethọthọ kpahe a·gaʹpe. A roro nọ u dhesẹ uyoyou ukpikpimẹ, orọ uzou gheghe. Uzẹme na họ a·gaʹpe u kugbe uyoyou osasa. Wọhọ oriruo, nọ Jọn o kere nọ, “Ọsẹ na o you Ọmọ na,” oghẹrẹ ubiẹme a·gaʹpe o ro ruiruo. (Jọn 3:35) Kọ uyoyou oyena o kare ẹsasa? Muẹrohọ nọ eva Jọn 5:20 Jesu ọ ta nọ, “Ọsẹ na o you Ọmọ na,” yọ oghẹrẹ ubiẹme phi·leʹo (ẹsasa) o ro ruiruo evaọ oria nana. Uyoyou Jihova u re kugbe ọdawẹ odidi. Rekọ oma-uweri gheghe o rẹ kpọ uyoyou riẹ vievie he. Ehri-izi areghẹ riẹ nọ i kiete e rẹ kpọe ẹsikpobi.
14 Wọhọ epanọ ma ruẹ no na, ekwakwa Jihova kpobi i gbunu, e rrọ gbagba, je siuru. Rekọ uyoyou o mai siuru evaọ usu rai kpobi. Oware ofa nọ u re si omai kẹle Jihova tere o rrọ họ. O rrọ oware evawere inọ, uyoyou họ okwakwa ulogbo riẹ. Ẹvẹ ma rọ riẹ ere?
“Ọghẹnẹ Họ Uyoyou”
15. Eme Ebaibol na ọ ta kpahe okwakwa Jihova orọ uyoyou, kọ edhere vẹ ẹme nana ọ rọ rrọ oghẹrẹsa? (Je rri ẹme-otofa na.)
15 Ebaibol na ọ ta oware jọ kpahe uyoyou nọ ọ ta kpahe ugogo ekwakwa Jihova efa ha. Ikereakere na e ta ha inọ Ọghẹnẹ họ ogaga hayo inọ Ọghẹnẹ họ uvi-ẹdhoguo hayo tubọ inọ Ọghẹnẹ họ areghẹ. O wo ekwakwa eyena, ọye họ uzedhe ehri rai, yọ evaọ esa na kpobi a rẹ ruẹ ibe riẹ hẹ. Rekọ a ta okpẹme jọ kpahe okwakwa avene na: “Ọghẹnẹ họ uyoyou.”b (1 Jọn 4:8) Eme oyena u dhesẹ?
16-18. (a) Fikieme Ebaibol ọ rọ ta nọ “Ọghẹnẹ họ uyoyou”? (b) Evaọ emama otọakpọ na kpobi, fikieme ohwo ọ rọ rrọ oka nọ u fo okwakwa Jihova orọ uyoyou?
16 “Ọghẹnẹ họ uyoyou” orọnikọ a be rehọ iẹe wawo oware jọ họ, epaọ ẹsenọ ma be ta nọ, “Ọghẹnẹ avọ uyoyou ẹrẹrẹ.” Ma rẹ sai ku ẹme na rẹriẹ hẹ re ma ta nọ “uyoyou họ Ọghẹnẹ.” Jihova ọ rrọ okwakwa jọ gheghe nọ u wo uzuazọ họ họ. Ọ rrọ ohwo nọ o wo ekwakwa buobu enọ u kugbe uyoyou. Dede na, uyoyou o rrọ oma Jihova didi. Obe jọ o ta kpahe owọ Ebaibol nana nọ: “Ẹkoma Jihova họ uyoyou.” Ma rẹ sai roro iei enẹ: Ogaga Jihova u re ru ei jẹ owọ. Uvi-ẹdhoguo gbe areghẹ riẹ e rẹ kpọ oghẹrẹ owọ nọ ọ rẹ jẹ. Rekọ uyoyou Jihova oye o rẹ wọe j’owọ. Yọ uyoyou riẹ o rẹ kpọ edhere nọ ọ rẹ rehọ ekwakwa efa riẹ ro ruiruo.
17 A rẹ tae ẹsikpobi nnọ Jihova họ odhesẹvia uyoyou. Fikiere, ma tẹ gwọlọ wuhrẹ kpahe uyoyou nọ uzi o rẹ kpọ, ma re wuhrẹ kpahe Jihova hrọ. Uzẹme, ma sae jọ oma ahwo-akpọ ruẹ okwakwa uwoma nana re. Rekọ fikieme o jẹ rrọ oma ahwo? Eva oke emama, enẹ Jihova ọ ta, u muẹro nọ rọkẹ Ọmọ riẹ: “Ma ma ohwo rọ uwoho mai, re o tho omai.” (Emuhọ 1:26) Evaọ usu emama otọakpọ na kpobi, ohwo ọvo ọ rẹ sai dhesẹ uyoyou jẹ rọ ere raro kele Ọsẹ obọ odhiwu riẹ. Kareghẹhọ nọ Jihova ọ rehọ erao oghoghẹrẹ ro dhesẹ ekwakwa ilogbo riẹ. Ghele na, Jihova ọ salọ omama otọakpọ riẹ nọ ọ mai kpehru, ohwo, wọhọ oka nọ u dikihẹ kẹ okwakwa ulogbo Riẹ, uyoyou.—Izikiẹl 1:10.
18 Ma te bi dhesẹ uyoyou evaọ edhere nọ ọ kare oriobọ, nọ u lele uzi, yọ ma bi dhesẹ okwakwa ulogbo Jihova via. O nwane rrọ epanọ Jọn ukọ na o kere na: “Ma you rie keme ọye ọ kaki you omai.” (1 Jọn 4:19) Rekọ edhere vẹ Jihova ọ rọ kaki you omai?
Jihova Ọ j’Owọ
19. Fikieme a jẹ sae ta nnọ uyoyou u wo abọ ologbo evaọ iruo emama Jihova?
19 Uyoyou o rrọ oware okpokpọ họ. Whaọ, eme ọ wọ Jihova mu emama họ? Orọnikọ fikinọ ọ jọ goli jẹ gwọlọ usu hu. Jihova ọ gbunu, ọ kare uvumọ oware jọ nọ omọfa ọ rẹ kẹe he. Rekọ uyoyou riẹ, okwakwa ojaja na, o wọ riẹ gwọlọ ghale oghọghọ uzuazọ kugbe emama iwareghẹ enọ i re wo ovuhumuo kẹ okẹ utioye na. “Emuhọ emama Ọghẹnẹ” họ Ọmọ ọvo riẹ. (Eviavia 3:14) Jihova ọ tẹ rehọ Osu Iruo nana rọ ma eware efa kpobi, enjẹle na o ro muhọ. (Job 38:4, 7; Ahwo Kọlọsi 1:16) Avọ ufuoma, ereghẹ gbe oma-iroro nọ a kẹ rae, izi ilogbo enana a wo uvẹ nọ a re ro wo usu okpekpe—kugbe ohwohwo gbe, maero, kugbe Jihova Ọghẹnẹ. (2 Ahwo Kọrint 3:17) Fikiere, a you keme a kaki you rai.
20, 21. Eme Adamu avọ Ivi a ruẹ nọ o rrọ imuẹro inọ Jihova o you rai, ghele na didi owọ a jẹ?
20 Ere o rrọ kẹ ahwo-akpọ re. No emuhọ ze, a rọ uyoyou wholo Adamu avọ Ivi. Oria kpobi nọ a rri evaọ uwou Aparadase rai evaọ Idẹn, a rẹ sae ruẹ imuẹro uyoyou Ọsẹ na rọkẹ ae. Muẹrohọ oware nọ Ebaibol na ọ ta: “Ọghẹnẹ, ỌNOWO na, ọ tẹ kọ ọgbọ fihọ eva Idẹn, eva obọ ovatha-ọre; kọ etẹe o fi ohwo nọ ọ ma na họ.” (Emuhọ 2:8) Kọ whọ rueva ọgbọ owowoma no ẹdẹjọ? Eme ọ mae jariẹ were owhẹ? Elo ọre nọ o bi lo lafi no ebe-ire na ruọ ọgbọ na? Ekọlọ sa-sa erọ idodo? Edo evra gbe emerae nọ e be so ile je tu? Kọ ẹvẹ kpahe orre ire gbe ibi-ire gbe idodo na? Oghẹrẹ nọ o rrọ kpobi, ọgbọ ọvuọvo nẹnẹ nọ ọ rẹ wọhọ ọrọ Idẹn na ọ rrọ họ. Fikieme?
21 Jihova omariẹ họ ọnọ ọ kọ ọgbọ yena! Ma riẹ nọ a re gbiku ewoma riẹ hẹ. Ure nọ u woma kpobi gbe ubi-ure awere kpobi o jọ etẹe. Ame o je su ruọ ọgbọ na ziezi, ọ jọ lelele, ọ tẹ jẹ vọ avọ oghẹrẹ erao sa-sa. Adamu avọ Ivi a wo eware kpobi nọ i re ru uzuazọ rai wereva jẹ veva, kugbe emamọ iruo gbe usu ogbagba. Jihova ọ kaki you rai, yọ a wo ẹjiroro kpobi nọ a re ro you rie zihe. Ghele na, a ru ere he. Ukpenọ a rẹ rọ uyoyou yoẹme kẹ Ọsẹ obọ odhiwu rai, a tẹ rọ oriobọ veghe uzou kẹe.—Emuhọ, uzou avọ 2.
22. Ẹvẹ owọ nọ Jihova ọ jẹ kpahe ọkparesuọ evaọ Idẹn na o ro dhesẹ nnọ ‘uyoyou riẹ o rẹ hiẹ hẹ’?
22 Edada nọ oyena o wha se Jihova e rro yọ! Kọ ọkparesuọ nana ọ raha udu uyoyou riẹ? Ijo! “Uyoyou ulogbo riẹ o rẹ jọ bẹdẹ bẹdẹ.” (Olezi 136:1) Fikiere, ọ tẹ jiroro vẹrẹ vẹrẹ re o ru ọruẹrẹfihotọ oyoyou nọ o re ro siwi emọ Adamu avọ Ivi nọ i wo udu oruọzewọ kpobi. Wọhọ epanọ ma ruẹ no na, eruẹrẹfihotọ eyena i kugbe idhe ẹtanigbo Ọmọ oyoyou riẹ, onọ u mi Ọsẹ na eware buobu.—1 Jọn 4:10.
23. Ẹjiroro vẹ jọ u ru nọ Jihova ọ rọ rrọ ‘Ọghẹnẹ evawere na,’ kọ onọ ulogbo vẹ ma te t’ẹme te evaọ uzou n’otha na?
23 Ẹhẹ, no emuhọ ze Jihova ọ j’owọ re o dhesẹ uyoyou kẹ ahwo-akpọ. Evaọ idhere buobu, “ọ kaki you omai.” Uyoyou o rẹ wha okugbe gbe oghọghọ ze, fikiere u gbunu hu inọ a dhesẹ Jihova wọhọ ‘Ọghẹnẹ evawere na.’ (1 Timoti 1:11) Ghele na, onọ ulogbo jọ o roma via. Kọ Jihova o you omai wọhọ omomọvo? Uzou n’otha na o te ta kpahe ẹme ọyena.
a Ubiẹme na phi·leʹo, nọ otofa riẹ o rrọ “re a wo ọdawẹ kẹ, re a you, hayo re ohwo ọ were ohwo (wọhọ epaọ uyoyou nọ ohwo o re wo kẹ ogbẹnyusu ọkpekpe hayo oniọvo),” a rehọ e riẹ ruiruo ẹsibuobu evaọ Ikereakere Griki Ileleikristi na. A rehọ oghẹrẹ ubiẹme na stor·geʹ, hayo uyoyou okpekpe ahwo uviuwou ruiruo eva 2 Timoti 3:3 ro dhesẹ nọ uyoyou utioye na o te jọ kakao gaga evaọ edẹ urere na. Eʹros, hayo uyoyou nọ o rẹ jọ udevie ọzae gbe aye, a fodẹ e riẹ evaọ Ikereakere Griki Ileleikristi na ha, dede nọ a jọ Ebaibol na t’ẹme kpahe uyoyou utioye na.—Itẹ 5:15-20.
b Eria Ikereakere ivẹ jọ i wo ọkpọ ẹme ọvo na: “Ọghẹnẹ họ elo” gbe “Ọghẹnẹ . . . [yọ] erae nọ e rẹ tua.” (1 Jọn 1:5; Iziewariẹ 4:24) Rekọ enana yọ odẹme, keme e rehọ Jihova dhesẹ eware iwo. Jihova ọ wọhọ elo, keme ọ rrọ fuafo je kiete. Uvumọ “ebi” hayo egbegbe ọ rrọ oma riẹ hẹ. Yọ a sae rehọ iẹe dhesẹ erae fiki eroruiruo ogaga ọraha riẹ.