Izoge—wha Wuhrẹ Ẹgba Ereghẹ Rai!

“Keme na emu ọgaga ọ rọ kẹ [enọ e kpako] no nọ, i wo areghẹ te epanọ a sae hẹriẹ uwoma no uyoma.”—AHWO HIBRU 5:14.

 1, 2. (a) Ẹvẹ uyero mai nẹnẹ o rọ wọhọ orọ Ileleikristi anwae evaọ Ẹfẹsọs? (b) Didi ẹgba ọ rẹ sae thọ owhẹ no enwoma, kọ ẹvẹ whọ sai ro woi?

“WHA fiẹrohọ otọ enẹna eva onya rai, o jọ wọhọ igheghẹ hẹ rekọ iwoareghẹ, wha raha oke he, keme edẹ na i re yoyoma.” (Ahwo Ẹfẹsọs 5:15, 16) Anwẹnọ Pọl ukọ na o ro kere eme eyena ikpe idu ivẹ nọ e vrẹ na, ‘ahwo omuomu gbe erọ eviẹhọ a no eyoma kpohọ onọ u yoma viere no.’ Ma be rria “oke ẹbẹbẹ,” hayo wọhọ epanọ efafa ọfa jọ o fi rie họ, oke nọ “o vọ avọ okpẹtu.”—2 Timoti 3:1-5, 13; Phillips.

² Rekọ whọ rẹ sae whaha enwoma okpẹtu nọ i dhere be hẹrẹ owhẹ na ẹkwoma ewo “ọtẹruo . . . eriariẹ avọ ẹjiroro nọ okiete.” (Itẹ 1:4) Enẹ Itẹ 2:10-12 o ta: “Keme areghẹ ọ [tẹ] ruọ eva ra, gbe eriariẹ e tẹ were ẹzira; who re ti wo ovuhumuo, otoriẹ u re ti su owhẹ, o rẹ thọ owhẹ no edhere oyoma, je no obọ ogbẹta ahwo.” Rekọ ẹvẹ whọ sai ro wo ekwakwa eyena? Enẹ obe ọ Ahwo Hibru 5:14 o ta: “Keme na emu ọgaga ọ rọ kẹ [enọ e kpako] no nọ, i wo areghẹ te epanọ a sae hẹriẹ uwoma no uyoma.” Wọhọ epanọ ewotobọ ona kpobi o rẹ jọ, ẹriẹ epanọ a rẹ rọ rehọ ẹgba ereghẹ ruiruo o gwọlọ ewuhrẹ. Ubiẹme Griki nọ Pọl ọ fodẹ na u dhesẹ ‘ohwo nọ a wuhrẹ no wọhọ enọ i re duola vre kurẹriẹ.’ Ẹvẹ whọ sai ro muọ ewuhrẹ otiọye họ?

Ewuhrẹ Ẹgba Ereghẹ Ra

 3. Ẹvẹ whọ sae rọ rehọ ẹgba ereghẹ ruiruo nọ o tẹ gwọlọ nọ who re ru iroro-ejẹ jọ?

³ Muẹrohọ nnọ ẹgba ereghẹ ra—ẹgba nọ whọ rẹ rọ hẹriẹ uwoma no uyoma—a re wuhrẹ iẹe ‘ẹkwoma eroruiruo.’ O tẹ gb’owhẹ họ nọ whọ rẹ jiroro jọ, ọthobọ gheghe whọ rẹ rọ jiroro areghẹ otẹrọnọ who mu iroro na jẹ, la ruọ ẹjiroro na, hayo lele ogbotu gheghe. Whọ tẹ gwọlọ jiroro areghẹ, who re fi ẹgba ereghẹ ra h’iruo hrọ. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Orọ ọsosuọ, whọ rẹ kiẹ uyero na riwi ziezi jẹ riẹ izẹme na kpobi. N’enọ o tẹ gwọlọ ere. Roro kpahe iroro sa-sa nọ whọ gwọlọ jẹ na. Itẹ 13:16 o ta nọ: “Ohwo owareghẹ ọ rẹ rehọ areghẹ ru.” Kẹsena, whọ vẹ daoma roro kpahe uzi hayo ehri-uzi Ebaibol nọ u w’obọ kpahe ẹme na. (Itẹ 3:5) Rekọ, re who ru ere, o gwọlọ nọ who re wo eriariẹ Ebaibol na. Oye jabọ Pọl ọ jẹ tuduhọ omai awọ re ma rehọ “emu ọgaga” na—re ma wuhrẹ “okẹkẹe, gbe uthethei, gbe ekpehru gbe ekodo” uzẹme na.—Ahwo Ẹfẹsọs 3:18.

 4. Fikieme eriariẹ ehri-uzi Ọghẹnẹ u ro wuzou?

⁴ Ere oruo o r’oja kemena ma gba ha, ma re ruthọ. (Emuhọ 8:21; Ahwo Rom 5:12) “Udu na u wo ẹghẹ vi eware na kpobi, je wo uruemu ugbogbo,” ere Jerimaya 17:9 o ta. Ababọ ehri-izi Ọghẹnẹ nọ e rẹ kpọ omai, ma rẹ sae viẹ oma mai họ roro nọ oware uyoma u woma—fikinọ u si uwo mai urru ọvo. (Wawo Aizaya 5:20.) Ọso-ilezi na o kere nọ: “Ẹvẹ edhere ọmoha ọ rẹ rọ fo kẹ e? Ajokpa eme ra nọ ọ rẹ rọ ta họ oma riẹ obọ. Fiki ijaje ra me wo eriariẹ; fikiere me te mukpahe edhere erue kpobi.”—Olezi 119:9, 104.

 5. (a) Fikieme izoge jọ a bi ro lele edhere ọthọthọ? (b) Ẹvẹ uzoge jọ o ro ru uzẹme na fihọ orọ obọriẹ?

⁵ Fikieme izoge jọ nọ a jọ iviuwou Ileleikristi wuhrẹ no a rọ nya ruọ edhere ọthọthọ? Kọ o sae jọ nọ itieye na a te ‘riẹ oreva Ọghẹnẹ hẹ kpahe onọ u woma nọ a jẹrehọ jẹ gbunu kẹ oma rai’? (Ahwo Rom 12:2) Ejọ e sai lele esẹ gbe ini rai kpohọ iwuhrẹ, yọ a sae wariẹ igogo iwuhrẹ Ebaibol jọ uzuzou dede. Rekọ okenọ a tẹ nọ ae re a kẹ imuẹro orọwọ rai hayo re a ru eware ididi Ẹme Ọghẹnẹ jọ vẹ, u re gb’unu inọ eriariẹ rai e rrọ kpakpafua gheghe. O rẹ lọlọhọ re a su izoge itieye na thọ. (Ahwo Ẹfẹsọs 4:14) Onana o tẹ rọ ere kẹ owhẹ, kọ whọ gbẹ tae mu re who ru inwene? Oniọvo-ọmọtẹ ọmoha jọ ọ kareghẹhọ nọ: “Me ru ọkieriwo. Mẹ nọ oma mẹ inọ, ‘Ẹvẹ mẹ rọ riẹ nọ onana họ uvi egagọ na? Ẹvẹ mẹ rọ riẹ nọ Ọghẹnẹ jọ ọ riẹ ọnọ odẹ riẹ o rọ Jihova?’ ”a Ikereakere na nọ ọ roma totọ kiẹriwi ziezi o kẹ riẹ imuẹro inọ eware nọ ọ jọ obọ ọsẹ gbe oni riẹ wuhrẹ na ghinọ uzẹme!—Wawo Iruẹru 17:11.

 6. Ẹvẹ whọ sai ro “wuhrẹ onọ o rẹ were Ọnowo na,” Jihova?

⁶ Whọ tẹ rọ eriariẹ ehri-izi Jihova thomavẹre no ziezi, o rẹ lọhọ viere re who “wuhrẹ onọ o rẹ were Ọnowo na.” (Ahwo Ẹfẹsọs 5:10) Rekọ eme ọ rẹ via otẹrọnọ whọ riẹ oware areghẹ nọ who re ru hu evaọ uyero jọ? Lẹ se Jihova kẹ ọkpọvio. (Olezi 119:144) Daoma rọ ẹme na ghrẹ ọsẹ gbe oni ra hayo Oleleikristi nọ ọ kpako. (Itẹ 15:22; 27:17) Whọ rẹ sae jẹ ruẹ ọkpọvio obufihọ whọ tẹ kiẹ Ebaibol na gbe ebe ọ Watch Tower. (Itẹ 2:3-5) Epanọ whọ rehọ ẹgba ereghẹ ra ruiruo te, ere i re ruiruo te.

Edhesẹ Orimuo Evaọ Aroza

 7, 8. (a) Ẹvẹ whọ sae rọ rehọ ẹgba ereghẹ ruiruo evaọ ẹriẹ sọ who re kpohọ ehaa jọ hayo whọ rẹ nya ha? (b) Eme họ eriwo Ebaibol ọrọ ezaharo?

⁷ Whaọ joma rri epanọ whọ sae rọ rehọ ẹgba ereghẹ ra ruiruo evaọ iyero jọ. Wọhọ oriruo, ma rehọ iẹe nọ a zizie owhẹ kpohọ ehaa jọ. Ẹsejọhọ a tube vi obe uzizie nọ u bi whowho ehaa na se owhẹ. A ta kẹ owhẹ nọ izoge Isẹri buobu e te jariẹ. Rekọ a ti mi ugho fiki araha na. Kọ u fo re whọ nya?

⁸ Whaọ, rehọ ẹgba ereghẹ ra ruiruo. Orọ ọsosuọ, jọ ẹme na o vẹ owhẹ ẹro. Ẹvẹ ehaa na e te rro te? Amono a te jariẹ? Okevẹ u ti ro muhọ? Okevẹ u ti ro kuhọ? Eme a te jariẹ ru? Ẹvẹ a te rọ rẹro tei? Kẹsena, ru ekiakiẹ jọ, rri “Social Gatherings” (Okuomagbe Otu), gbe “Entertainment” (Oma-Sasa) evaọ Watch Tower Publications Index.b Eme ekiakiẹ ra i ti dhesẹ via? Orọ ọsosuọ, inọ Jihova ọ ghọ oke omawere he. Evaọ uzẹme, Ọtausiuwoma Na 8:15 o ta nnọ u te no iruo egaga no, “ohwo o wo oware uwoma ovo evaọ otọ akpọ na vi ẹre gbe ẹda gbe ẹghọghọ họ.” Whaọ, Jesu Kristi dede o kpohọ obọdẹ ehaa emuore gbe o tẹ kawo ehaa-orọo ovo jọ. (Luk 5:27-29; Jọn 2:1-10) A te ru ei owowa, omakugbe amọfa o sae jọ erere.

 9, 10. (a) Didi enwoma e rẹ sae jọ ehaa jọ? (b) Didi enọ whọ rẹ sae nọ oma ra taure whọ tẹ te jẹ iroro sọ who re kpohọ ehaa hayo whọ rẹ nya ha?

⁹ Ghele na, ehaa nọ a ruẹrẹhọ ziezi hi o sae wha okpẹtu ze. Eva 1 Ahwo Kọrint 10:8, ma se kpahe epanọ usu ugheghẹ u ro su kpohọ ọfariẹ-ogbe nọ “odu udhegbesa [emọ Izrẹl nọ e kare ẹrọwọ] a je kie whu eva ẹdẹ ọvo.” Ma ruẹ unuovẹvẹ obọdẹ ofa eva Ahwo Rom 13:13: “Jo ma ru oma mai rọ oruọzewọ wọhọ ahwo nọ a be nya eva uvo, orọnọ eva omovia gbe idi eda ha, orọnọ igberedha gbe eware odode iruo ho, orọnọ eva ẹwhọ gbe ihri-eriọ họ.” (Wawo 1 Pita 4:3.) Uzẹme, a rẹ sai fi unu ahwo nọ a rẹ jọ ehaa họ họ. Rekọ eware nọ e via no i dhesẹ no inọ epanọ ehaa e rro te, ere o rẹ bẹ te re a rẹro tei. O rẹ jọ bẹbẹ re ehaa esese nọ a rẹro te ziezi i zihe ruọ “ehaa ugbarugba.”—Ahwo Galesha 5:21, Byington.

¹⁰ Ababọ avro, ekiakiẹ ra e te kpare enọ efa ze, wọhọ: Kọ Ileleikristi jọ nọ e kpako e te jọ ehaa na? Ono o bi se ehaa na? Kọ ẹjiroro ehaa na o rọ re a tuduhọ ohwohwo awọ manikọ re a ru erere kẹ ohwo jọ? Kọ awhaha jọ ọ riẹ kpahe ahwo nọ a rẹ jariẹ? Ehaa na i te kie fihọ urere oka, kọ o te kaki kuhọ re enọ i bi kpohọ ehaa na a sai w’obọ evaọ odibọgba Ileleikristi evaọ okiokiọ riẹ? Otẹrọnọ ile-ikporo gbe ile-igbe e te jariẹ, kọ o te rọwo kugbe ute Ileleikristi? (2 Ahwo Kọrint 6:3) Re a nọ enọ itieye na o rẹ jọ lọlọhọ họ. Rekọ Itẹ 22:3 o vẹvẹ unu nọ: “Ohwo owareghẹ ọ ruẹ ese o re siomano, rekọ ogbori o re zue ruẹe, ọ vẹ ruẹ uye riẹ.” Ẹhẹ, whọ rẹ sae whaha iyero enwoma ẹkwoma efihiruo ẹgba ereghẹ ra.

Orimuo Evaọ Omaa-Oma Isukulu Ra

11. Ẹvẹ izoge a sae rọ rehọ ẹgba ereghẹ ruiruo evaọ omaa kpahe obaro rai?

¹¹ Ebaibol na ọ ta nọ o rọ oware areghẹ re a ma omaa kẹ obaro. (Itẹ 21:5) Kọ te owhẹ te ọsẹ gbe oni ra wha jiroro obaro ra no? Ẹsejọhọ whọ gwọlọ ruọ odibọgba oke-kpobi na wọhọ ọkobaro. Uzẹme, iruo nọ e rẹ wha evevọwẹ ze vi onana e riẹ hẹ. Otẹrọnọ whọ be roma totọ wuhrẹ ziezi jẹ bọ ona kẹ odibọgba na, koyehọ whọ be ruẹrẹ oma kpahe kẹ iruo evawere nana. Kọ who roro kpahe oghẹrẹ nọ whọ te rọ ko oma ra evaọ odibọgba nana no? Otẹrọnọ whọ gwọlọ yẹ emọ evaọ obaro, kọ whọ te sae rẹro te owha-iruo yena kugbe? Re whọ jiroro owowa, ọrọ areghẹ evaọ eme itieye na o gwọlọ efihiruo ẹgba ereghẹ.

12. (a) Ẹvẹ iviuwou jọ i ro nwene no lele uyero abọ ugho nọ u bi nwene na? (b) Kọ ekpohọ utho isukulu o nwane wọso ewo iruo ọkobaro na wọhọ ute? Ru ei vẹ.

¹² Evaọ eria jọ o gbẹ lọhọ re a wuhrẹ iruo ona hayo akiruo jọ. Izoge jọ e riẹ enọ i re wuhrẹ akiruo uviuwou na hayo jọ obọ ogbẹnyusu jọ nọ ọ kpako no nọ o wo iruo wuhrẹ iruo jọ. Efa e rẹ rehọ ewuhrẹ eva isukulu enọ i ti w’iruo evaọ ẹrria obaro. Oria nọ uvẹ utioye na o rọ họ, a te roro kpahe iẹe ziezi no ọsẹ gbe oni a sae ruẹrẹhọ kẹ emọ rai re a dina kpohọ isukulu jọ nọ a te no isukulu ikpehru ze no. Eroro kparo evaọ edhere nana re whọ sae rẹro te ewha-iruo obaro maero re whọ sae jọ iruo ọkobaro na evaọ oke krẹkri o wọso Uvie Ọghẹnẹ nọ a rẹ kaki fihọ aro ho. (Matiu 6:33) Yọ ekpohọ isukulu efa o rẹ whaha iruo ọkobaro ho. Wọhọ oriruo, Osẹri ọmoha jọ ọ gwọlọ jọ ọkobaro evaọ etoke krẹkri. Nọ o no isukulu ikpehru nwrotọ no, ọsẹ gbe oni riẹ—enọ e rọ ekobaro—a tẹ ruẹrẹhọ kẹe re o kpohọ isukulu efa. O je ruiruo ọkobaro okenọ ọ jọ isukulu na, yọ obọnana o wo emamọ iruo nọ ọ rẹ rọ ko oma riẹ nọ o gbe bi ruiruo ọkobaro na.

13. Ẹvẹ iviuwou i re ro kele osohwa ekpohọ isukulu efa?

¹³ Evaọ ẹme ọ ekpohọ isukulu efa, uviuwou kpobi u wo udu gbe owha-iruo nọ o rẹ rọ jiroro obọ riẹ. A tẹ salọ isukulu itieye na ziezi, o rẹ sae kẹ erere. Rekọ o rẹ sae jọ agbefẹ. Who te bi roro kpahe isukulu itieye na, eme họ ute ra? Kọ o rọ re whọ ruẹrẹ oma kpahe kẹ ẹwọ ewha-iruo ọkpako evaọ edhere ọghọ? Hayo kọ “whọ be gwọlọ ikpeware kẹ oma ra”? (Jerimaya 45:5; 2 Ahwo Tẹsalonika 3:10; 1 Timoti 5:8; 6:9) Kọ ẹvẹ kpahe ekpohọ isukulu efa evaọ otafe uwou na, ẹsejọhọ re whọ rria ighẹ isukulu na? Kọ oyena o te jọ oware areghẹ nọ who te roro kpahe ohrẹ Pọl inọ “usu uyoma o rẹ raha uruemu ezi”? (1 Ahwo Kọrint 15:33; 2 Timoti 2:22) Jẹ kareghẹhọ inọ “oke nọ a fihọ o rẹ kpẹkpẹe.” (1 Ahwo Kọrint 7:29) Bro oke whọ te raha kẹ isukulu itieye na? Kọ o te rehọ ikpe uzoge ra kpobi? Otẹrọ ere, ẹvẹ who ti ro fi uduotahawọ Ebaibol nana họ iruo inọ “kareghẹhọ ọnọ ọ ma owhẹ evaọ oke ọmoha ra”? (Ọtausiuwoma Na 12:1) Ofariẹ, kọ isukulu ra na e te kuvẹ kẹ iruẹru Ileleikristi nọ e r’oja wọhọ ekpohọ iwuhrẹ, usiuwoma ota, gbe ewuhrẹ omobọ ohwo? (Matiu 24:14; Ahwo Hibru 10:24, 25) Ẹgba ereghẹ ra o tẹ rọ ziezi, who re gbolo aro kẹ ute abọ-ẹzi hi nọ whẹ avọ ọsẹ gbe oni ra a be jiroro kpahe obaro ra na.

Ẹga O Ru Wo Ọghọ

14. (a) Didi ehri-izi e rẹ thọ ọmọtẹ gbe ọmọzae nọ e rọ ẹga kpahe edhesẹ uyoyou kẹ ohwohwo? (b) Ẹvẹ emetẹ gbe emezae jọ a ro roro thọ no evaọ abọ nana?

¹⁴ Abọ ọfa nọ a jọ gwọlọ ẹgba ereghẹ ra họ ẹme ẹga. O thọ họ re who dhesẹ uyoyou kẹ ohwo nọ who you. Imava ekpakpatiẹ nọ e rọ Ole nọ o vi Ile na a je dhesẹ oma uyoyou jọ taure a tẹ te rọo. (Ole nọ o vi Ile 1:2; 2:6; 8:5) Nẹnẹ, imava nọ e rọ ẹga a sai roro epọvo na inọ o thọ họ re a kru obọ, viọlọ unu, jẹ gbalọ ohwohwo, maero otẹrọnọ oke orọo na o kẹlino. Rekọ kareghẹhọ: “Ọnọ ọ rehọ ẹro so omobọ riẹ ọvo yọ ogheghẹ.” (Itẹ 28:26) U yoma gaga inọ, emetẹ avọ emezae a jọ onana roro thọthọ no ẹkwoma oma rai nọ a fihọ iyero odawọ. Edhesẹ uyoyou o ga vrẹta nọ a gbẹ sae gbaoma ha no; iruemu igbegbe e roma via tube su kpohọ ọfariẹ-ogbe no dede.

15, 16. Didi oma emetẹ gbe emezae a rẹ yọrọ re ẹga rai ọ ruẹsi wo ọghọ?

¹⁵ Wha tẹ be nya usu oma-oriẹ, o rẹ jọ oware areghẹ re wha siọ oria nọ u siomano ba ẹjọ. Fikiere o rẹ mai woma re wha jọ kugbe ohwohwo evaọ usu amọfa hayo erria ẹgbede. Emetẹ avọ emezae jọ a rẹ gwọlọ nọ ohwo jọ ọ jọ kugbe ai. Ofariẹ, roro kpahe eme Hosia 4:11: “Udi gbe udi okpokpọ u [re] si eriariẹ no otọ.” Udi o sae raha orimuo ohwo je su imava na ru oware nọ a te rọ rowo obọ evaọ obaro.

¹⁶ Itẹ 13:10 o ta nọ: “Ohwo nọ ọ rẹ daezọ họ emeẹsọ ọ rọ wha ẹwhọ ze, rekọ enọ e rẹ gaviezọ ohrẹ eyehọ enọ i wo areghẹ.” Ẹhẹ, ‘wha jiroro na’ re wha ta uruemu nọ wha re ti dhesẹ. Wha fi uwhru họ kẹ edhesẹ uyoyou, ohwohwo ọ rọ adhẹẹ kẹ iroro gbe iroro-oziẹbro ọdekọ. (1 Ahwo Kọrint 13:5; 1 Ahwo Tẹsalonika 4:3-7; 1 Pita 3:16) Ẹta kpahe ẹme omoyọrọ nana o sae jọ bẹbẹ eva oke ọsosuọ, rekọ o rẹ sae whaha ebẹbẹ ilogbo evaọ obaro.

Ewuhrẹ no ‘Emaha Ze’

17. Ẹvẹ Devidi o ro ru Jihova fihọ ‘ẹrorọsuọ riẹ no emaha ze,’ kọ didi oriruo o rọ onana kẹ izoge nẹnẹ?

¹⁷ Ẹwhaha egbefẹ Setan o rẹ gwọlọ ẹromuhotọ ra ẹsikpobi—yọ ẹsejọ dede aruọwha. Whaọ, ẹsejọ whọ sae ruẹ nọ whọ rọ ẹbẹbẹ kugbe akpọ na soso, orọnikọ kugbe ehwa ra ọvo ho. Devidi ọso-ilezi na ọ lẹ nọ: “Whẹ Ọnowo ỌGHẸNẸ họ ẹruore gbe ọnọ mẹ rẹroso, ỌNOWO, no emaha ze. Ọghẹnẹ who wuhrẹ omẹ no emaha mẹ ze, me gbe bi whowho iruo igbunu ra fienẹ na.” (Olezi 71:5, 17)c A riẹ Devidi kẹ aruọwha riẹ. Rekọ okevẹ o ro woi? Wọhọ uzoge! Taure ọ tẹ te tubẹ wharo họre Goliat, Devidi o dhesẹ aruọwha ologbo evaọ ẹthọ uthuru ọsẹ riẹ—o kpe okpohrokpo gbe adaka. (1 Samuẹle 17:34-37) Rekọ, Devidi ọ kẹ Jihova ọghọ rọkẹ aruọwha kpobi nọ o dhesẹ, o se rie ‘ọnọ ọ rẹro so no emaha ze.’ Ẹgba Devidi nọ ọ rọ rẹro so Jihova u ru rie dadamu kẹ edawọ nọ ọ rẹriẹ ovao ku kpobi. Whẹ omara whọ te ruẹ re inọ whọ tẹ rẹro so Jihova, ọ te kẹ owhẹ aruọwha gbe ẹgba nọ whọ rẹ rọ ‘kparobọ vi akpọ na.’—1 Jọn 5:4.

18. Didi uduotahawọ a rọ kẹ izoge Ọghẹnẹ nẹnẹ?

¹⁸ Idu buobu izoge wọhọ owhẹ a wo edikihẹ aruọwha no yọ obọnana a zihe ruọ iwhowho-uvie nọ e họ-ame no. Ma yere Ọghẹnẹ kẹ ẹrọwọ gbe aruọwha rai emoha na! Gbẹ tae mu re whọ kẹnoma no ogbekuo akpọ na. (2 Pita 1:4) Gbẹ hae rọ ẹgba ereghẹ ra nọ Ebaibol o wuhrẹ no ruiruo. Ere oruo o te thọ owhẹ no okpẹtu enẹna u ve je ru esiwo ra muẹro. Uzẹme, wọhọ epanọ uzoẹme urere mai na u ti dhesẹ, who ti ru uzuazọ ra kparobọ.

[Footnotes]

Enọ Ọkiẹkpemu

◻ Ẹvẹ uzoge o re ro wuhrẹ ẹgba ereghẹ riẹ?

◻ Ẹvẹ uzoge ọ sae rọ rehọ ẹgba ereghẹ ruiruo kpahe ekpohọ ehaa Ileleikristi?

◻ Didi ekwakwa a re roro kpahe evaọ omaa-oma kpahe isukulu ohwo?

◻ Ẹvẹ ọmọtẹ gbe ọmọzae nọ e rọ ẹga a rẹ rọ whaha agbefẹ ẹnwae-obro?

[Picture on page 21]

Ewuhrẹ epanọ a re ru ekiakiẹ u re fiobọhọ kẹ owhẹ wuhrẹ ẹgba ereghẹ ra

[Picture on page 22]

O rẹ mae lọhọ re a rẹro te ehaa esese yọ o rọ bẹbẹ re i zihe ruọ ehaa ugbarugba

[Picture on page 22]

Esẹ gbe ini a re fiobọhọ kẹ emọ rai ma omaa isukulu rai

[Picture on page 23]

Usu oma-oriẹ evaọ ẹgbede yọ uketha