Ẹvẹ Whọ Sai Ro Fiobọhọ Kẹ Ọmọ ‘Ogbọfariẹ’?
“Ghọghọ, keme . . . o vru no, a tẹ jẹ rue riẹ no.”—LUK 15:32.
1, 2. (a) Didi owọ izoge jọ a jẹ kpahe uzẹme Ileleikristi na no? (b) Ẹvẹ o rẹ jọ eyewọ gbe emọ nọ e rọ uyero utioye na oma?
“ME BI no ukoko na no!” Ẹvẹ o rẹ jọ uweri te kẹ eyewọ nọ e be dhozọ Ọghẹnẹ, enọ e daoma gaga no re a yọrọ emọ rai evaọ edhere Ileleikristi na nọ a te yo eme enana mi ọmọ rai! Izoge efa i re “reghe” vrẹ ọvo ababọ ẹtavia ẹjiroro rai. (Ahwo Hibru 2:1) Emọ nana buobu e wọhọ ọmọzae ogbọfariẹ ọrọ ohare Jesu na, ọnọ o no uwou ọsẹ riẹ jẹ raha ukuoriọ riẹ kufiẹ evaọ orẹwho ugbothabọ.—Luk 15:11-16.
2 Dede nọ Isẹri Jihova buobu a wo ẹbẹbẹ ọnana ha, rọkẹ enọ i wo rie, eme ọ omosasọ evuevo e riẹ nọ e rẹ sai si uweri rai no riẹriẹriẹ hẹ. Yọ oware ofa nọ ma re rri vo ho họ ọkora nọ uzoge ogbọfariẹ na ọ rẹ sae jọ. Evaọ udu riẹ, iroro-oziẹbro riẹ e sai kpokpo iei. Evaọ ohare Jesu, ọmọ ogbọfariẹ na o te ti “bru omariẹ kpiroro,” onọ o wha oghọghọ se ọsẹ riẹ. Ẹvẹ eyewọ gbe amọfa evaọ ukoko na a sai ro fiobọhọ kẹ emọ igbọfariẹ re a ‘bru oma kpiroro’?—Luk 15:17.
Oware nọ Ejọ E jẹ Jiroro nọ A re No Ukoko
3. Didi eware jọ e rẹ lẹliẹ izoge jiroro nọ a bi no ukoko Ileleikristi na no?
3 Izoge idu ẹko buobu e riẹ nọ e be gọ Jihova avọ evawere evaọ ukoko Ileleikristi na. Kọ fikieme izoge efa i bi ro noi? A rẹ sai roro nọ oware jọ nọ akpọ na ọ rẹ kẹ u bi vru mi ae. (2 Timoti 4:10) Hayo a sai roro nọ awhaha o bu uwou-igodẹ ẹruọsa Jihova hrọ. Iroro-oziẹbro nọ i bi brukpe ohwo, isiuru egaga kpahe ohwo ẹba sa, hayo ẹgwọlọ re ohwo o wo ọjẹrehọ ehwa riẹ e sae jẹ lẹliẹ uzoge sioma no uthuru Jihova. Uzoge ọ sae jẹ se Ọghẹnẹ ba ẹgọ fiki oware nọ o wọhọ uruemu eviẹhọ evaọ oma ọsẹ gbe oni riẹ hayo Oleleikristi ọfa jọ.
4. Eme họ ugogo oware nọ o rẹ lẹliẹ izoge nya no ukoko na?
4 Ẹsibuobu uruemu ọkparesuọ ọmọ o rẹ jọ oka ewhrehe abọ-ẹzi, odhesẹvia oware nọ o rọ udu riẹ. (Itẹ 15:13; Matiu 12:34) Makọ ẹjiroro kpobi nọ o lẹliẹ uzoge no ukoko na, ehri ẹbẹbẹ na ẹsibuobu họ fikinọ o wo ‘eriariẹ egbagba uzẹme’ na ha. (2 Timoti 3:7) Ukpenọ a rẹ gọ Jihova ehruehru ọvo, u wuzou re izoge e bọ usu okpekpe omobọ ohwo kugbei. Eme o re fiobọhọ kẹ ae ru ere?
Si Kẹle Ọghẹnẹ
5. Eme ọ r’oja re uzoge ọ ruẹsi wo usu okpekpe omobọ ohwo kugbe Ọghẹnẹ?
5 Jemis olele na o kere nọ: “Bigba Ọghẹnẹ o re ti bigba owhẹ.” (Jemis 4:8) Re a ru ere, a re fiobọhọ kẹ uzoge hrọ re ọ bọ isiuru kẹ Ẹme Ọghẹnẹ. (Olezi 34:8) Evaọ oke ọsosuọ oware nọ ọ gwọlọ họ “ame-ivie”—igogo iwuhrẹ Ebaibol na. Rekọ nọ o bi wo omawere evaọ Ẹme Ọghẹnẹ je bi wo isiuru kẹ “emu ọgaga”—ovuẹ udidi abọ-ẹzi na—u ti kri hi re o te ẹkpako abọ-ẹzi. (Ahwo Hibru 5:11-14; Olezi 1:2) Uzoge jọ nọ ọ rọwo nọ o duomahọ edhere akpọ na gaga no o muọ ovuhumuo họ ewo kẹ eware abọ-ẹzi. Eme o fiobọhọ kẹe kuomarẹriẹ? Nọ ọ j’owọ kẹ ohrẹ nọ a kẹ riẹ re o se Ebaibol na soso, o te muọ omaa ẹsikpobi orọ isase Ebaibol họ ẹnya lele. Ẹhẹ, ese Ẹme Ọghẹnẹ ẹsikpobi o r’oja kẹ usu okpekpe nọ a re wo kugbe Jihova.
6, 7. Ẹvẹ eyewọ e sai ro fiobọhọ kẹ emọ rai bọ uyoyou kẹ Ẹme Ọghẹnẹ?
6 Ẹvẹ o r’oja te re eyewọ i fiobọhọ kẹ emọ rai bọ uyoyou kẹ Ẹme Ọghẹnẹ! Dede nọ a wo uwuhrẹ uviuwou ẹsikpobi, ọmọtẹ uzoge jọ o te muọ usu họ ẹnya kugbe ahwo nọ uzou rai o rrọ uwou hu. Rọ kpahe uwuhrẹ uviuwou riẹ, ọ kareghẹhọ nọ: “Okenọ Ọsẹ mẹ ọ tẹ nọ onọ, me re se uyo na ọvo, ababọ ovao riẹ nọ me re rri.” Ukpenọ a re se obe na ọvo evaọ etoke uwuhrẹ uviuwou, eyewọ nọ i wo areghẹ i re fi ona ewuhrẹ h’iruo. (2 Timoti 4:2) Re uzoge ọ reawere uwuhrẹ na, ọ rẹ ruẹ nọ uwuhrẹ na u w’obọ kpahe ọdawẹ gbe uzuazọ riẹ. Fikieme whọ gbẹ nọ enọ nọ a rẹ rọ riẹ iroro ohwo ho re whọ kuvẹ kẹe re ọ ta iroro riẹ via? Tuduhọ uzoge na awọ re o dhesẹ efihiruo oware nọ wha bi wuhrẹ na.a
7 Ofariẹ, ru ẹmeọta-kugbe ọrọ Ikereakere na jọ jajaja. Okenọ u te fo, jọ emaha na i ru odhesẹvia ikuigbe gbe edrama Ebaibol. Fiobọhọ kẹ ae re a jọ iroro ruẹ oria na gbe oghẹrẹ iyero oria nọ ikuigbe nọ wha be t’ẹme kpahe na e jẹ via. Efihiruo omaa udhesẹ-oria gbe omaa-iruo e rẹ sai fiobọhọ re. Ẹhẹ, nọ a tẹ rehọ oke dina roro kpahe iẹe, a rẹ sai ru uwuhrẹ uviuwou jọ jajaja jẹ jọ oghoghẹrẹ. U re je woma re eyewọ e kiẹ usu omobọ rai kugbe Jihova riwi re. Nọ ae omarai a bi si kẹle Jihova na, a rẹ sai fiobọhọ kẹ emọ rai ru ere.—Iziewariẹ 6:5-7.
8. Ẹvẹ olẹ u re ro fiobọhọ kẹ ohwo si kẹle Ọghẹnẹ?
8 Olẹ u re je fiobọhọ kẹ ohwo si kẹle Ọghẹnẹ. Ọmọtẹ jọ nọ ọ jọ ikpe-ikpegbọ riẹ o wo ẹbẹbẹ keme ọ riẹ onọ ọ rẹ salọ họ evaọ udevie edhere uzuazọ Oleleikristi gbe usu riẹ kugbe egbẹnyusu nọ i wo ẹrọwọ riẹ hẹ. (Jemis 4:4) Eme o ru kpahe iẹe? Ọ feva nọ: “Evaọ orọ ọsosuọ, mẹ tẹ ghinẹ lẹ se Jihova kpahe epanọ iroro mẹ e rrọ.” O ku rie họ nọ a k’uyo olẹ riẹ evaọ okenọ ọ jọ udevie ukoko Ileleikristi na ruẹ ogbẹnyusu jọ nọ ọ rẹ sae t’eva kẹ. Avọ iroro inọ Jihova ọ be kpọe, o te muọ usu họ ẹbọ kugbe Ọghẹnẹ. Eyewọ e rẹ sai fiobọhọ kẹ emọ rai ẹkwoma elẹ rai nọ a re ru woma viere. Evaọ okenọ a tẹ be lẹ wọhọ uviuwou, eyewọ e rẹ sae ta iroro eva rai via re emọ rai e sai wo otoriẹ usu okpekpe nọ o rọ udevie esẹ gbe ini rai kugbe Jihova.
Wo Odiri Rekọ je Dikihẹ Gaga
9, 10. Didi oriruo Jihova ọ kẹ evaọ edhesẹ uye-oruẹ-krẹkri kugbe emọ Izrẹl ogbekuo na?
9 Okenọ uzoge o te muhọ ereghe vrẹ, ọ rẹ daoma hẹriẹ omariẹ no ahwo jẹ whaha omodawọ ọsẹ gbe oni riẹ kpobi re a lele iei t’ẹme abọ-ẹzi. Eme eyewọ e rẹ sai ru evaọ uyero ẹdawọ otiọye na? Roro kpahe oware nọ Jihova o ru kugbe Izrẹl anwae. O thihakọ “udu ogaga” emọ Izrẹl na evaọ ikpe 900 taure o te ti vu ai wa kẹ edhere ogbekuo rai. (Ọnyano 34:9; 2 Iruẹru-Ivie 36:17-21; Ahwo Rom 10:21) Dede nọ a je ‘fi ei họ ẹdawọ’ kẹse kẹse, Jihova o dhesẹ “ohrọ” kẹ ae. “O te se ofu riẹ rehọ ẹse buobu, ọ gbẹ jọ ofu riẹ wọrọ ze ẹse kpobi hi.” (Olezi 78:38-42) Ọghẹnẹ ọ kare afuẹwẹ evaọ usu riẹ kugbe ai. Eyewọ uyoyou a rẹ raro kele Jihova yọ a re wo odiri evaọ okenọ ọmọ na ọ gbẹ kake j’owọ kẹ omodawọ rai re a fiobọhọ kẹe he.
10 Re a wo uye-oruẹ-krẹkri, hayo odiri, orọnikọ u dhesẹ re a “ruẹ uye evaọ oke okrẹkri” hi; u dhesẹ ababọ obusino ẹruore inọ eware i ti woma evaọ usu nọ o rrọ ẹbẹbẹ. Jihova ọ kẹ oriruo ọrọ epanọ a re dhesẹ uye-oruẹ-krẹkri. Ọ j’owọ ẹkwoma ewhovuẹ riẹ nọ o je vi bru emọ Izrẹl na ‘kẹse kẹse.’ Jihova o “wo ohrọoriọ kpahe ahwo riẹ,” dede nọ a je “mu ikọ-Ọghẹnẹ na ẹkoko họ ese, jẹ jẹ eme riẹ fiẹ.” (2 Iruẹru-Ivie 36:15, 16) Ọ lẹ emọ Izrẹl na inọ: “Ohwo kpobi o kurẹriẹ enẹna no imuẹmu gbe eware iyoma riẹ.” (Jerimaya 25:4, 5) Dede na, Jihova o nwene ehri-izi ikiẹrẹe riẹ hẹ. A hrẹ emọ Izrẹl re a “kurẹriẹ” bru Ọghẹnẹ gbe idhere riẹ ze.
11. Ẹvẹ eyewọ e sai ro dhesẹ uye-oruẹ-krẹkri je dikihẹ gaga evaọ eyerikugbe ọmọ nọ o bi reghe?
11 Eyewọ a rẹ sae raro kele Jihova evaọ edhesẹ uye-oruẹ-krẹkri ẹkwoma obọ nọ a rẹ nwani sehọ kpatakpata ha rọkẹ ọmọ nọ o bi reghe. Ababọ ẹruore nọ a re kufiẹ, a rẹ j’owọ re a ru uvẹ ẹmeọta-kugbe rovie fihọ hayo re a wariẹ mu ẹmeọta-kugbe họ. Nọ a be nya lele ehri-izi ikiẹrẹe na, a rẹ sae lẹ ọmọ na ‘kẹse kẹse’ re o zihe ziọ edhere uzẹme na.
Okenọ A te Si Ọmaha no Ukoko
12. Didi owha-iruo eyewọ i wo kpahe ọmọ nọ o bi lele ai rria nọ a sino ukoko?
12 Kọ ẹvẹ otẹrọnọ ọmaha nọ o bi lele ọsẹ gbe oni riẹ rria o ru oware othọthọ jọ nọ a je si ei no ukoko fiki uruemu ababọ ekurẹriẹ riẹ? Nọ orọnọ ọmọ na o bi lele ọsẹ gbe oni riẹ rria na, a gbe wo owha-iruo nọ a rẹ rọ kẹe uthubro gbe ọkpọvio rọwo kugbe Ẹme Ọghẹnẹ. Ẹvẹ a sai ro ru onana?—Itẹ 6:20-22; 29:17.
13. Ẹvẹ eyewọ e sae rọ daoma nyate udu ọmọ nọ o ruthọ?
13 O rẹ sae lọhọ—evaọ uzẹme, o rẹ mai woma—re a kẹ uthubro gbe ọkpọvio otiọye na evaọ etoke uwuhrẹ Ebaibol kugbe ọmọ na ọvo. Ọsẹ hayo oni o re rri vrẹ uruemu uzou-ogaga ọmọ na jẹ daoma ruẹ oware nọ o rọ udu riẹ. Eme ọ wha ẹyao abọ-ẹzi riẹ ze? (Itẹ 20:5) Kọ eme jọ e riẹ nọ e rẹ lẹliẹ ọmọ na br’oma kpiroro? Didi ikereakere a sai ro ruiruo ziezi? Pọl ukọ na ọ k’omai imuẹro nọ: “Ẹme Ọghẹnẹ ọ rẹjọ bẹdẹ, avọ iruo, ọ da vi ọpia akọava, nọ o re duwu lafiẹ udevie ẹwẹ gbe ẹzi te ezo-oma, gbe eriare ighogho obọ enwa, gbe eva ekiẹ jẹ riẹ ẹjiroro obọ eva.” (Ahwo Hibru 4:12) Ẹhẹ, eyewọ e rẹ sai ru vi ọmọ na nọ a rẹ ta kẹ ọvo nọ o gbe duomahọ oruthọ ofa ha. A rẹ sae daoma j’owọ jẹ rẹrote ẹnyaharo usiwo na.
14. Didi owọ uzoge nọ o ruthọ ọ rẹ kake jẹ re o ru usu riẹ kugbe Jihova kpọvi, kọ ẹvẹ esẹ gbe ini e sai ro fiobọhọ kẹ ọmọ na j’owọ oyena?
14 U fo re uzoge nọ o ruthọ o ru usu riẹ kugbe Jihova kpọvi. Owojẹ ọsosuọ nọ ọ rẹ rehọ họ o re “kuevarẹriẹ . . . je ziheze.” (Iruẹru 3:19; Aizaya 55:6, 7) Evaọ obufihọ kẹ uzoge nọ a gbẹ rrọ uwou re o kurẹriẹ, eyewọ i re ‘kru oma rai evaọ otọ eyoma, rọ ẹwo kpọ’ ọmọ nọ udu riẹ o be nya thọ vi. (2 Timoti 2:24-26) U fo re a ‘whọku’ ei nya lele epanọ Ebaibol na o dhesẹ ọwhọkuo. Ubiẹme Griki nọ a fa ‘whọku’ na a sae jẹ fae ‘imuẹro ivevẹ.’ (Eviavia 3:19; Jọn 16:8) Fikiere, re a whọku, u dhesẹ imuẹro buobu nọ a rẹ kẹ re i ru ọmọ na rọwo ẹthọthọ uruemu riẹ. Evaọ uzẹme, ere oruo o lọhọ họ. Oria nọ o jọ lọhọ, ọsẹ gbe oni na a rẹ sai duobọte udu riẹ, rehọ idhere nọ e rọwo kugbe Ikereakere na kpobi ro ruiruo re a ru ei rọwo ẹme na. A rẹ daoma fiobọhọ kẹe re o wo ovuhumuo kẹ ẹgwọlọ nọ o re ro “mukpahe eyoma, [je] you onọ uwoma.” (Emọs 5:15) Ẹsejọhọ o ti bruoma kpiroro ọ vẹ te “dhẹ no ifi ukumuomu na.”
15. Didi abọ olẹ u wo evaọ eru kpọvi usu ohwo nọ o ruthọ kugbe Jihova?
15 Evaọ erukpokpọ usu ohwo kugbe Jihova, olẹ o r’oja. Uzẹme, uvumọ ohwo ọ rẹ “lẹ” kpahe uzioraha uvevẹ orọ arokoko nọ ohwo jọ nọ ọ jọ ukoko Ileleikristi na vẹre o bi ru ababọ ekurẹriẹ hẹ. (1 Jọn 5:16, 17; Jerimaya 7:16-20; Ahwo Hibru 10:26, 27) Ghele na, eyewọ e rẹ sae lẹ se Jihova re ọ kẹ ae areghẹ nọ a re ro yerikugbe uyero na. (Jemis 1:5) Otẹrọnọ uzoge nọ a si no ukoko ọ kẹ imuẹro ekurẹriẹ rekọ o wo ‘ufuoma ẹmeọta evaọ obaro Ọghẹnẹ’ hẹ, ọsẹ gbe oni na a rẹ sae lẹ nọ otẹrọnọ Ọghẹnẹ ọ ruẹ nọ u fo re ọ rọ vrẹ oruthọ ọmọ na, inọ jọ oreva Riẹ o romavia. (1 Jọn 3:21) Eyo elẹ enana i re fiobọhọ kẹ uzoge na rri Jihova wọhọ Ọghẹnẹ ohrọ.b—Ọnyano 34:6, 7; Jemis 5:16.
16. Ẹvẹ ma sai ro fiobọhọ kẹ ahwo uviuwou ọmọ nọ a sino ukoko?
16 A te si uzoge nọ ọ họ-ame no ukoko, ahwo ukoko na a re “sioma no” usu kugbei. (1 Ahwo Kọrint 5:11; 2 Jọn 10, 11) Onana o sai fiobọhọ kẹe “bru omariẹ kpiroro” je zihe ziọ uthuru ẹruọsa Ọghẹnẹ. (Luk 15:17) Dede na, makọ o zihe ze hayo o zihe ze he, ahwo ukoko na a rẹ sae tuduhọ uviuwou uzoge nọ a sino ukoko na awọ. Mai kpobi ma rẹ sae gwọlọ uvẹ nọ ma re ro dhesẹ ‘ororokẹ’ je dhesẹ “ohrọ” kẹ ae.—1 Pita 3:8, 9.
Epanọ Amọfa A Sai ro Fiobọhọ
17. Eme ahwo ukoko a re wo fihọ iroro nọ a tẹ be daoma fiobọhọ kẹ ọmọ nọ o bi reghe?
17 Kọ ẹvẹ kpahe uzoge nọ a sino ukoko Ileleikristi hi rekiyọ o whrehe no evaọ ẹrọwọ? Pọl ukọ na o kere nọ: “Otẹrọnọ uye u te abọ jọ yọ u te oma na kpobi.” (1 Ahwo Kọrint 12:26) Amọfa a sai wo uvi isiuru kpahe uzoge otiọye na. Dede na, u fo nọ a rẹ yọroma, nọ o rọnọ uzoge nọ o wo ẹbẹbẹ evaọ abọ-ẹzi na ọ rẹ sai kpomahọ izoge efa thọthọ na. (Ahwo Galesha 5:7-9) Evaọ ukoko jọ, ahwo eva-ezi jọ nọ e kpako no nọ e gwọlọ fiobọhọ kẹ izoge jọ nọ i wo ewhrehe abọ-ẹzi a zizie i rai ziọ omakugbe re a kporo ikporakporo jọ nọ a riẹ ziezi kugbe. Dede nọ izoge na e rọwo uzizie na vẹrẹ vẹrẹ jẹ reawere omakugbe itieye na, okpomahọ nọ a wha se ohwohwo o lẹliẹ e rae se oma ba ekugbe ukoko na. (1 Ahwo Kọrint 15:33; Jud 22, 23) Oware nọ u re fiobọhọ kẹ ọmọ nọ o wo ẹbẹbẹ họ, orọnikọ omakugbe gheghe nọ o kare ọkpọvio abọ-ẹzi hi, rekọ omakugbe nọ u re fiobọhọ kẹe bọ isiuru rọkẹ eware abọ-ẹzi.c
18. Ẹvẹ ma sae rọ raro kele uruemu ọsẹ ọmọ ogbọfariẹ ọrọ ohare Jesu na?
18 Nọ uzoge nọ o no ukoko na o te zihe ziọ Ọgwa Uvie na hayo ziọ okokohọ, dai roro epanọ o rẹ jariẹ oma. Kọ u gbe fo re ma gbe dhesẹ uruemu edederehọ orọ ọsẹ ọmọ ogbọfariẹ ọrọ ohare Jesu na? (Luk 15:18-20, 25-32) Uzoge jọ nọ o no ukoko Ileleikristi na nọ o kpohọ okokohọ ubrotọ jọ uwhremu na ọ ta nọ: “Me roro nọ ahwo na kpobi a ti gbolaro kẹ ohwo wọhọ omẹ, rekọ inievo na a nyabru omẹ ze je dede omẹ rehọ. Oware nana u dhobọte omẹ gaga.” Ọ tẹ wariẹ mu Ebaibol na họ ewuhrẹ jẹ họ-ame evaọ uwhremu na.
Who Sobọhọ Họ
19, 20. Fikieme ma je wo eriwo ọliọliọ kpahe ọmọ ogbọfariẹ?
19 Re a fiobọhọ kẹ ọmọ ‘ogbọfariẹ’ re o “bru omariẹ kpiroro” o gwọlọ odiri yọ o rẹ sae jọ use-abọ kẹ eyewọ gbe amọfa. Rekọ who sobọhọ họ. “O rẹ kpẹlẹ Ọnowo na obọ kpahọ eya riẹ hẹ, wọhọ epanọ ahwo jọ a re roro, rekọ o re thihakọ krẹkri kẹ owhai, ọ guọlọ nọ ohwo ọvo o whu hu, rekọ ahwo kpobi a zite ekurẹriẹ.” (2 Pita 3:9) Ma wo imuẹro Ikereakere na inọ Jihova ọ gwọlọ re ahwo a kurẹriẹ re a zọ. Evaọ uzẹme, ọ j’owọ no evaọ eruo ọruẹrẹfihotọ re ọ ruẹrẹ ahwo-akpọ họ kugbe omariẹ. (2 Ahwo Kọrint 5:18, 19) Odiri riẹ o ru rie lọhọ kẹ ima ahwo buobu no re a bru oma rai kpiroro.—Aizaya 2:2, 3.
20 Fikiere, kọ u gbe fo re eyewọ i fi ona Ikereakere nọ o lọhọ kpobi h’iruo re a fiobọhọ kẹ ọmọ ogbọfariẹ rai bru oma riẹ kpiroro? Evaọ aruorokele Jihova, dhesẹ uye-oruẹ-krẹkri nọ whọ be j’owọ nọ u fo re who fiobọhọ kẹ ọmọ ra zihe bru Jihova ze na. Dadamu ehri-izi Ebaibol ziezi, jẹ daoma dhesẹ ekwakwa Jihova erọ uyoyou, uvi-ẹdhoguo, gbe areghẹ nọ whọ be lẹ sei kẹ obufihọ riẹ na. Wọhọ epanọ ahwo ọkparesuọ buobu a j’owọ no kẹ uzizie uyoyou Jihova re a zihe ze na, ọmọ ogbọfariẹ ra ọ sai je zihe ziọ uthuru ẹruọsa Ọghẹnẹ re.—Luk 15:6, 7.
[Oruvẹ-obotọ]
a Rọkẹ iroro-ejẹ efa kpahe epanọ a re ro wuhrẹ emaha ziezi, rri Uwou-Eroro Na, ọrọ July 1, 1999, ẹwẹ-obe avọ 19-23.
b A rẹ jọ iwuhrẹ ukoko lẹ elẹ itieye na rọ kpahe ọmọ nọ a sino ukoko ho, keme amọfa a sae riẹ kpahe uyero ohwo nọ a sino ukoko na ha.—Rri Uwou-Eroro Na, ọrọ October 15, 1979 (ọrọ Oyibo), ẹwẹ-obe avọ 31.
c Rọkẹ igogo iroro-ejẹ jọ, rri Awake! ọ June 22, 1972, ẹwẹ-obe avọ 13-16; September 22, 1996, ẹwẹ-obe avọ 21-23.
Kọ Whọ Kareghẹhọ?
• Eme ọ rẹ sae jọ ehri ẹbẹbẹ na evaọ okenọ uzoge o te no ukoko na?
• Ẹvẹ a sai ro fiobọhọ kẹ izoge bọ usu okpekpe kugbe Jihova?
• Fikieme u ro fo nọ eyewọ i re dhesẹ uye-oruẹ-krẹkri je dikihẹ ga evaọ obufihọ kẹ ọmọ ogbọfariẹ?
• Ẹvẹ ahwo nọ e rọ ukoko na a sai ro fiobọhọ kẹ uzoge ogbọfariẹ zihe ze?
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 26]
Ese Ẹme Ọghẹnẹ o r’oja rọkẹ ẹbọ usu okpekpe kugbe Jihova
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 26]
Olẹ eyewọ nọ o no udu ze o sai fiobọhọ kẹ emọ rai ruẹ usu okpekpe nọ o rọ udevie eyewọ na gbe Jihova
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 28]
Dede ọmọ ogbọfariẹ na rehọ evaọ okenọ o te “bruoma riẹ kpiroro”
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 29]
Jẹ emamọ owọ re who fiobọhọ kẹ ọmọ ra zihe bru Jihova ze