Ẹfuọ—Eme U Ghine Dhesẹ?

FIKI egbegbe ọgaga nọ ọ jọ Europe gbe United States evaọ ikpe-udhusoi avọ 18 gbe 19 na, imishọnare ọ oke oyena a jẹ ta usiuwoma nọ a rẹ sai se “uwuhrẹ ẹfuọ.” Uwuhrẹ nana u dhesẹ nọ egbegbe gbe uzioraha yọ oware ovona, yọ ẹfuọ o re si ohwo kẹle Ọghẹnẹ viere. Ẹsejọhọ oye jabọ nọ odẹme na “Ẹfuọ ọ kẹle Ọghẹnẹ ọgọ” o jẹ viodẹ na.

Ahwo nọ a mu onana họ ẹta kpahe họ ichọche Salvation Army onọ William avọ Catherine Booth a ro mu. Wọhọ epanọ obe na Health and Medicine in the Evangelical Tradition o ta, uzoẹme ọsosuọ rai jọ họ: “Odha, Izuwo, gbe Esiwo.” Kẹsena, nọ Louis Pasteur gbe amọfa a ti dhesẹ gbiae abọ nọ emerao-ẹyao i wo kpahe ẹyao, u te fiẹgba họ ele ẹfuọ ẹgbede.

Owọ jọ nọ a jẹ no họ o gbẹ gwọlọ re ohwo nọ o bi sisẹi evaọ okọto ọ viọlọ Ebaibol na ha hayo re a rọ egho ọvo d’ame eva isukulu gbe eria itreni hi. A tubẹ daoma no re viukpọ egho ọvo, ohwo kpobi o wo ọvuọ egho riẹ evaọ etoke iruẹru egagọ. Ẹhẹ, o wọhọ nọ omodawọ ekobaro ọsosuọ erọ ẹfuọ yena u ruiruo gaga ro nwene uruemu ahwo kpahe ẹfuọ. O ga te epanọ okere-obe jọ o ro se iyẹrẹ nọ i no rie ze “ọwhọ kẹ ẹfuọ.”

Rekọ o wọhọ nọ “ọwhọ kẹ ẹfuọ” nana okafe ọvo o nya ba. U kri hi, ehreki i te nwene odha nọ a rẹ rọ họ kpohọ oware nọ a re ro ru ovioma woma. Unu-awere nọ a re ro jiri eware nọ a be zẹ o tẹ lẹliẹ ahwo rọwo nnọ ohwo o te wholo oghẹrẹ udẹ hayo rọ oghẹrẹ odha jọ họ, o rẹ lẹliẹ oma ohwo na woma vi orọ amọfa. Etẹlivisiọne i fiobọhọ wha unu-awere onana haro. Ọthobọ gheghe a rẹ rọ ruẹ ahwo nọ oma rai o rrọ tẹtẹtẹ nọ a bi ro ghoro edha gbe idẹ na nọ a bi ru uwou fo, hwere ighẹ, whẹ erara kufiẹ, hayo ririe oria nọ ologbo gbe arakọ rai i ru fihọ tọtọtọ.

Amọfa jọ a tẹ jẹ riẹ nọ a rẹ ta nọ iruo nọ a re n’uwou nyai ru o rẹ wha ugho ze, rekọ ugho u re no iruo uwou hayo orufuọ ze he. Fikiere nọ ugho u re noi ze he na, fikieme a jẹ rẹrote okegbe na? Oware jọ nọ u no onana ze no họ ahwo jọ nẹnẹ a re roro nọ whọ tẹ sai ru oma ra fo no oyena ovo u te.

Eriwo Ọghẹnẹ ọrọ Ẹfuọ

Avro ọ riẹ hẹ inọ omodawọ ọsosuọ eyena re a wuhrẹ ẹfuọ na i fiobọhọ lẹliẹ ẹria uzuazọ ahwo woma omojọ. Yọ ere u ghine fo nọ o rẹ jọ, keme ẹfuọ yọ okwakwa nọ Ọghẹnẹ ọrẹri ọfuafo na, Jihova, o wo, yọ obọ riẹ u no ze. O bi wuhrẹ omai re ma wo erere kẹ omobọ mai ẹkwoma ọrẹri nọ ma rẹ jọ jẹ jọ fuafo evaọ idhere mai kpobi.—Aizaya 48:17; 1 Pita 1:15.

Jihova Ọghẹnẹ yọ oriruo ologbo evaọ abọ nana. Ẹfuọ, gbe ekwakwa efa riẹ nọ a rẹ ruẹ hẹ, a rẹ rue rai vevẹ evaọ emama Ọghẹnẹ nọ a rẹ ruẹ. (Ahwo Rom 1:20) Ma rẹ sae ruẹ inọ emama e rẹ wha enua okrẹkri ze he. Otọakpọ na avọ ekwakwa sa-sa riẹ i re ru oma rai fo, yọ a ru rai re u ru ahwo rria uzuazọ ofuafo, orọ omokpokpọ. Obọ Ọwena nọ ẹfuọ ọ r’oja ọvo iruo efuafo itieye na e rẹ sai no ze. Fikiere ma rẹ sae ruẹ no onana ze inọ egegagọ Ọghẹnẹ a rẹ jọ fuafo evaọ k’abọ k’abọ uzuazọ rai.

Abane ọrọ Ẹfuọ

Ebaibol na o dhesẹ abane ẹfuọ nọ eg’Ọghẹnẹ i re le. Joma t’ẹme kpahe ọvuọvo rai.

Orọ abọ-ẹzi. A rẹ rehọ onana wọhọ ẹfuọ nọ ọ mai wuzou kpobi, keme u re kpomahọ ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ ohwo. Dede na, onana họ ẹfuọ nọ ahwo a be mai gbabọ kẹ. Okpẹkpẹ riẹ họ, re a jọ fuafo evaọ abọ-ẹzi u dhesẹ nọ a rẹ fa uwhru nọ Ọghẹnẹ o fihọ udevie egagọ uzẹme gbe erọ ọrue vrẹ hẹ, keme Ọghẹnẹ o rri egagọ erue kpobi gbegbe. Pọl ukọ na o kere nọ: “Wha nya no udevie rai no, re wha jẹ hẹriẹ oma no ai no, ere Ọnowo ọ tai, wha rọ obọ te oware [ugbegbe] ovo ho; kẹsena me ve ti dede owhai rehọ.” (2 Ahwo Kọrint 6:17) Jemis olele na o kpe utu họ ẹme nana ziezi re: “Egagọ efuafo nọ a rẹ jọ zue-oma obaro Ọghẹnẹ gbe Ọsẹ na ha, ena: nnọ, a re . . . riwi [omobọ ohwo] kare epe eva akpọ na.”—Jemis 1:27.

Ọghẹnẹ o dhesẹ vevẹ inọ o mukpahe egagọ erue nọ a rẹ rọ gua egagọ uzẹme riẹ. Egagọ erue i re kugbe iruẹru etọtọ gbe emedhọ avọ eghẹnẹ aghọ. (Jerimaya 32:35) Fikiere, a tuduhọ Ileleikristi uzẹme awọ re a whaha abọ owo-kugbe egagọ igbegbe kpobi.—1 Ahwo Kọrint 10:20, 21; Eviavia 18:4.

Orọ uruemu. Ọghẹnẹ ọ jọ etenẹ fi uwhru uvevẹ orọ oware nọ o fo gbe onọ u gbe họ re. Evaọ oma riẹ kpobi, akpọ na ọ wọhọ epanọ a dhesẹ i rie eva Ahwo Ẹfẹsọs 4:17-19 na: “Otoriẹ rai u re biebi, nọ i vru [no] uzuazọ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ rae . . . a te zihe ruọ igheghẹ, jẹ rehọ oma rai kẹ eheri, rọ ogbogbọ ru eghẹrẹ eware igbegbe kpobi.” Iroro igbegbe itieye na i re dhesẹ oma via evaọ idhere sa-sa, iruemu etọtọ avọ ẹghẹ, fikiere Ileleikristi a rẹ yọroma.

Enọ i you Ọghẹnẹ a riẹ inọ igberẹ-ibro, ezae-duezae, owezẹ taure a tẹ te rọo, gbe ifoto-ẹbẹba yọ ezue ute Jihova ọrọ ẹfuọ uruemu. Rekọ, iruemu enana i bu tọtọ evaọ ugheriwo gbe osẹ akpọ na. Fikiere Ileleikristi a rẹ yọroma kpahe eware itieye na. Re a ku iwu ekpẹkpẹe, enọ a rẹ ruẹ lafi họ ziọ iwuhrẹ Ileleikristi hayo kpohọ ehaa u re si iroro amọfa bru ugboma na je dhesẹ ekieno uruemu ofuafo. U te no iroro igbegbe akpọ na nọ o rẹ wha ziọ udevie Ileleikristi no, oghẹrẹ ẹgọ otiọye na o re fi ekpehre iroro họ udu amọfa. Onana yọ oria nọ u fo nọ Ileleikristi a re jo ruiruo gaga evaọ edhesẹ “areghẹ nọ o nehru zẹ.”—Jemis 3:17.

Orọ iroro. U fo ho re udu ohwo o jọ evu ekpehre iroro igbegbe. Jesu ọ vẹvẹ unu kpahe iroro igbegbe nọ ọ ta nọ: “Kohwo kohwo nọ o re ri aye rite ẹguọlọ riẹ, ọ jọ eva lele ie bruẹnwae no.” (Matiu 5:28; Mak 7:20-23) Eme enana i kie kpahe eriwo ifoto gbe ighe ẹbẹba re, ese ebe nọ a re jo gbiku nọ a bi jo kpoworu, hayo re a gaviezọ kẹ eme ile nọ i kiehọ họ. Fikiere, Ileleikristi e rẹ whaha oma uzue ẹkwoma ewo iroro igbegbe nọ e rẹ sai su kpohọ eme gbe iruemu igbegbe, etọtọ.—Matiu 12:34; 15:18.

Orọ ugboma. Ẹjọ ọrẹri gbe ẹfuọ ugboma e kẹle ohwohwo gaga evaọ Ebaibol na. Wọhọ oriruo, Pọl o kere nọ: “Imoni iyoyou, . . . wha jọ oma ru oma mai fo uno eware nọ i re zue oma gbe ẹzi, re ma ru oma mai, [ọrẹri] kiete eva ozodhẹ Ọghẹnẹ.” (2 Ahwo Kọrint 7:1) Fikiere Ileleikristi uzẹme a rẹ daoma re a ru ugboma rai, uwou rai, gbe okegbe rai fuafo kpatiẹ, te epanọ o lọhọ te kpobi. Makọ evaọ oria nọ a jọ wo ame buobu nọ a rẹ rọ fọrọ ehọ jẹ rọ họ họ, Ileleikristi a rẹ dawo uthoma rai re a jọ fuafo kpatiẹ.

Ẹfuọ ugboma o re kugbe ẹwhaha oghẹrẹ utaba use kpobi, udi nọ a rẹ da vrẹta, gbe ẹlọ oghẹrẹ imu egaga kpobi, enọ e rẹ raha oma na. Othuru-igodẹ nọ a dhesẹ evaọ Ole nọ o vi Ile na o jiri ore-awere nọ u je no ewu ọmọtẹ Shunẹm na ze. (Ole nọ o vi Ile 4:11) Oma mai nọ ma rẹ rẹrote yọ oware uyoyou, keme ma gwọlọ gbo ore ogaga se enọ e kẹle omai hi. Re a nẹ je wholo eware nọ i re gb’ore isialẹ fihọ oma o rẹ jọ ziezi, rekọ a rẹ rọ eyena nwene ẹta oma nọ a rẹ họ ẹsikpobi gbe iwu efuafo ho.

Ẹyọrọ Eriwo Owowa

A tẹ t’ẹme kpahe ẹfuọ ugboma, ahwo jọ a re ru oma fo vievie he, ejọ a vẹ rehọ iẹe vrẹta. Evaọ abọjọ, re a rọ ẹfuọ vrẹta o rẹ sai mi omai oghọghọ uzuazọ. O sai je mi omai oke oghaghae mai kpobi. Evaọ abọdekọ riẹ, o rẹ sae rehọ araha ugho buobu re a ruẹrẹ uwou ugbegbe owhọwhọhọ. Ukpenọ ma rẹ rehọ ẹfuọ vrẹta hayo gbabọkẹ ẹfuọ, u re woma re ma jọ owowa re ma ru uwou mai fuafo kpatiẹ.

Wo umutho eware fihọ uwou ra. O rẹ jọ bẹbẹ re a ru uwou nọ a kua eware vọ fo, yọ ovu ọ sae jọ eria itieye nọ e rrọ kekeke na nọ a rẹ kake ruẹ hẹ. O rẹ lọhọ gaga re a ru uwou nọ a kwa vọ họ fo. Ebaibol na ọ tuduhọ eyeri uzuazọ nọ o rrọ lọlọhọ: “Otẹrọnọ ma wo emuore gbe emuẹgọ jọ enana e da omai ẹro.”—1 Timoti 6:8.

Ru ei kpatiẹ. Uwou ofuafo yọ owha-iruo ohwo kpobi nọ ọ be riae. Ibrikpẹ nọ e rrọ jẹvujẹvu i re ru nọ uwou na soso o jẹ jọ jẹvujẹvu. Ẹkpatiẹ o dhesẹ nọ oware kpobi o rọ oria riẹ. Orọnikọ otọ ukpẹ na họ oria nọ a rẹ kwa iwu nọ i gbe no fihọ họ. Mai tube yoma dede, eware aroza gbe ekwakwa uwou nọ a re gbolo họ oria nọ uje kpobi e sae wha enwoma ze. Oware nọ o rẹ wha omonwa buobu ze evaọ uwou họ eware nọ e rrọ vahavaha.

O rrọ vevẹ, ẹfuọ yọ abọjọ edhere uzuazọ Oleleikristi. Kpahe edhere uzuazọ Ọghẹnẹ, Aizaya ọruẹaro na ọ ta kpahe “Edhere Ọrẹri.” O te fi eme urirẹ na bae inọ “ohwo nọ ọ fo ho ọ rẹ nyae vrẹ hẹ.” (Aizaya 35:8) Ẹhẹ, ẹbọ emamọ uruemu ẹfuọ enẹna o rẹ kẹ imuẹro egaga ọrọ ẹrọwọ mai fihọ eyaa Ọghẹnẹ inọ kẹle na ọ te rehọ otọakpọ aparadase ọfuafo ze. Kẹsena, evaọ koria koria otọakpọ erru ọnana, ahwo kpobi a vẹ te kẹ Jihova Ọghẹnẹ orro ẹkwoma ẹmeoyo kẹ itee egbagba ẹfuọ riẹ.—Eviavia 7:9.

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 6]

Uwou ofuafo yọ owha-iruo ahwo kpobi nọ a be riae

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 7]

Otọakpọ na o be rọ edhere igbunu ru oma riẹ fo