Ono Ọ Sai Siwi Enọ I Bi Bo Kẹ Obufihọ?

“Rehọ emamọ oziẹ ra rọ kẹ ovie na, O Ọghẹnẹ . . . Okenọ oruori o se rie, o re si yei.”—OL. 72:1, 12.

 1. Eme ikuigbe Devidi i wuhrẹ omai kpahe ohrọoriọ Ọghẹnẹ?

EME nana nọ o wọhọ nọ Devidi ovie Izrẹl o kere na e rẹ kẹ omosasọ gaga. Ikpe jọ nọ e vrẹ taure o te ti kere eme yena, ọkora ọ jariẹ oma fikinọ o lele Batshẹba bruẹnwae. Devidi ọ lẹ Ọghẹnẹ evaọ oke yena inọ: “Epanọ ehrọ ibuobu ra e rọ; rehọ ere si iruthọ mẹ kpobi no. . . . Uzioraha mẹ o rọ aro mẹ ẹsikpobi. . . . Ri, eva eyoma a jẹ yọrọ omẹ, jegbe eva uzioraha oni mẹ o je dieva mẹ họ.” (Ol. 51:1-5) Ohrọoriọ o rẹ wọ Jihova kareghẹhọ inọ mai yọ erahaizi.

 2. Ẹvẹ Olezi avọ 72 o sai ro fi obọ họ kẹ omai?

² Jihova ọ riẹ epanọ sebaẹgba o bi gboja kẹ omai te. Dede na, wọhọ epanọ a ruẹaro riẹ, Ovie nọ Ọghẹnẹ o ro mu no na o ti ‘siwi oruori nọ o bi bo kẹ obufihọ, o re ti siwi oyogbere gbe ọnọ o wo ọthuke he. Ọ be re ohrọ eyẹlẹ gbe iruori, o te bi siwi uzuazọ iruori.’ (Ol. 72:12, 13) Oghẹrẹ vẹ o ti ro siwi ai? Olezi avọ 72 o vuẹ omai epanọ o ti ro ru ere. Ole nana nọ a kere kpahe esuo Solomọn, ọmọzae Devidi na, o kẹ omai ẹmẹvo ọrọ oghẹrẹ nọ esuo Jesu Kristi o ti ro siwi ahwo-akpọ no uye.

Ẹmẹvo ọrọ Esuo Kristi

 3. Eme Solomọn ọ yare, kọ eme Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ?

³ Okenọ Devidi ọ kpako no, ọ tẹ ta inọ a rehọ Solomọn mu ovie, kẹsena ọ tẹ kẹe ugogo ithubro jọ nọ Solomọn ọ roma totọ ru lele. (1 Iv. 1:32-35; 2:1-3) Uwhremu na, Jihova ọ tẹ jọ ewezẹ roma via kẹ Solomọn jẹ ta kẹe inọ: “Yare oware nọ whọ gwọlọ nọ mẹ kẹ owhẹ.” Oware ovo oye Solomọn ọ yare: “Rehọ iroro otọ-oriẹ kẹ odibo ra, re ọ sai su ahwo ra, re mẹ sae hẹriẹ oware uwoma ro no uyoma.” Fikinọ Solomọn ọ yare omamọ oware, Ọghẹnẹ ọ tẹ kẹe oware nọ ọ yare na gbe efa.—1 Iv. 3:5, 9-13.

 4. Ẹvẹ ovie-aye jọ o dhesẹ esuo Solomọn?

⁴ Fikinọ Jihova ọ ghale riẹ, udhedhẹ gbe ọruẹriọ e da esuo Solomọn fia vi erọ isu efa kpobi nọ i su otọakpọ na no. (1 Iv. 4:25) Ovie-aye Sheba avọ ahwo nọ i lele i rie yọ usu ahwo jọ nọ e nyaze te ruẹ oghẹrẹ nọ esuo Solomọn ọ jọ. Aye na ọ ta kẹ Solomọn nọ: “Usi nọ me yo eva obọ ẹwho mẹ . . . ghinọ uzẹme . . . A ta abọvo rai kẹ omẹ hẹ; areghẹ ra gbe efe ra ọ vrẹ epanọ me yo.” (1 Iv. 10:1, 6, 7) Dede na, areghẹ nọ Jesu o dhesẹ u vi orọ Solomọn thethabọ. Jesu ọ tubẹ ta kpahe omariẹ nọ: “Ọ nọ ọ ro vi Solomọn ọ rọ etenẹ.”—Mat. 12:42.

Ufuoma nọ Esuo Solomọn Ologbo na O te Wha Ze

 5. Eme Olezi avọ 72 o dhesẹ via, kọ ẹmẹvo eme ọ kẹ?

⁵ Joma kiẹ eware jọ riwi evaọ Olezi avọ 72 re ma wuhrẹ kpahe eghale nọ esuo Jesu Kristi, Solomọn Ologbo na, ọ te wha ze. (Se Olezi 72:1-4.) Olezi nana o ta kpahe oghẹrẹ nọ Jihova o rri “isuẹsu” Ọmọ riẹ, Jesu Kristi, ọnọ ọ rrọ “Ovie Udhedhẹ” na. (Aiz. 9:6, 7) Evaọ otọ ekpakpọ Ọghẹnẹ, Solomọn Ologbo na ọ te ‘rehọ ọtẹruo bruoziẹ enọ akpọ ọ be bẹ je siwi iruori na.’ Esuo riẹ o te vọ avọ udhedhẹ gbe ẹrẹreokie. Nọ Jesu ọ jọ otọakpọ, ọ kẹ ẹmẹvo ọrọ oware nọ Esuo Odu Ikpe riẹ nọ ọ be tha na u ti rugba.—Evia. 20:4.

 6. Eware igbunu vẹ Jesu ọ jọ otọakpọ ru nọ i dhesẹ eware nọ o ti ru evaọ etoke esuo riẹ?

⁶ Roro kpahe eware jọ nọ Jesu Kristi o ru nọ i dhesẹ eware nọ o ti ru kẹ ahwo-akpọ evaọ orugba Olezi avọ 72. Ma wo ẹjiroro buobu nọ ma rẹ rọ wereva nọ ma te roro kpahe ohrọ ulogbo nọ Jesu o dhesẹ kẹ ahwo nọ e jẹ rioja. (Mat. 9:35, 36; 15:29-31) Wọhọ oriruo, ọmoti jọ ọ nya bru Jesu jẹ lẹe inọ: “O tẹ ruọ owhẹ, whọ rẹ sai ru omẹ fua.” Jesu ọ tẹ ta kẹe nọ: “O ruọ omẹ, a ru owhẹ fo.” Oti ọzae na ọ tẹ nwani kpo. (Mak 1:40-42) Evaọ oke ofa, Jesu ọ nyaku aye-uku jọ nọ ọmọ ọvo nọ o wo o whu. Avọ “ohrọ,” Jesu ọ tẹ ta kẹ ọmọ nọ o whu no na inọ, “Kparoma.” Ọmọ na ọ tẹ ginẹ kparoma. Ọ wariẹ ziọ uzuazọ no!—Luk 7:11-15.

7, 8. Eware igbunu jọ vẹ Jesu o ru ro dhesẹ ogaga usiwo riẹ?

⁷ Jihova ọ kẹ Jesu ogaga nọ o je ro ru eware igbunu. Oriruo jọ họ orọ “aye jọ nọ o je hwẹ azẹ ikpekpogbivẹ.” Dede nọ aye na “ọ ruẹ uye gaga [evaọ] abọ ebo buobu, nọ ọ jẹ abọ re,” ẹsiẹe ẹyao na ọ ga. Aye na ọ ruọ udevie ogbotu na nyae rọ obọ te Jesu—oware nọ o jọ uzithọ kẹ aye kpobi nọ o bi hwẹ azẹ. (Izerẹ 15:19, 25) Jesu ọ ruẹ nọ ogaga u no ọyomariẹ oma, ọ tẹ be nọ re ọ riẹ ohwo nọ ọ rehọ obọ tei. Avọ ‘ozọ nọ u bi mu ei yọ o nuhẹ,’ aye na ‘o te diguẹ fihọ aro Jesu, ọ tẹ ta uzẹme na kpobi kẹe.’ Nọ Jesu ọ riẹ nọ Jihova o siwi aye na no, ọ tẹ rọ ẹwo ta kẹe nọ: “Ọmọtẹ ẹrọwọ ra o si owhẹ no; nya kpo tou, a si owhẹ no ẹmọ ra.”—Mak 5:25-27, 30, 33, 34.

⁸ Jesu ọ rehọ ogaga usiwo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ ro siwi enọ e jẹ mọ, yọ ababọ avro onana u kpomahọ enọ e ruẹ iruo igbunu riẹ. Wọhọ oriruo, nọ Jesu o siwi ahwo taure ọ tẹ te kẹ Ovuẹ obọ Ugbehru riẹ na, avro ọ riẹ hẹ inọ onana o kẹ ibuobu evawere. (Luk 6:17-19) Nọ Jọn Ọhọahwo-Ame na o vi imava jọ nyae nọ Jesu sọ ọye họ Mesaya na, imava na e ruẹ Jesu nọ o je ‘siwi eyao ahwo buobu, gbe izi iyoma, gbe ibuobu nọ i tuaro o ru rai ruẹ ude.’ Jesu ọ tẹ ta kẹ imava na inọ: “Wha ta kẹ Jọn eware nọ wha ruẹ gbe enọ wha yo: ituaro e ruẹ ude, enọ eko e nya, emoti e fo, idiezọ iyo ẹme, iwhuowhu e kparoma, iwhrori a vuẹ rae usiuwoma.” (Luk 7:19-22) Ababọ avro, iyẹrẹ yena e bọ Jọn ga ziezi.

 9. Eware igbunu nọ Jesu o ru yọ ẹmẹvo eme?

⁹ Uzẹme, ufuoma nọ Jesu ọ kẹ ahwo nọ uye o jẹ bẹ evaọ etoke odibọgba otọakpọ riẹ o jọ ubroke. Ahwo nọ o siwi hayo kpare no uwhu ze a wariẹ whu uwhremu na. Ghele na, eware igbunu nọ Jesu o ru evaọ okenọ ọ jọ otọakpọ na yọ ẹmẹvo ọrọ ufuoma ebẹdẹ bẹdẹ nọ ahwo-akpọ a te reawere riẹ evaọ otọ esuo Uvie riẹ.

Aparadase Otọakpọ Ọ be Tha!

10, 11. (a) Ẹvẹ eghale erọ esuo Uvie na e te tọ te, kọ ẹvẹ esuo Jesu ọ te jọ? (b) Ono o ti lele Kristi jọ obọ Aparadase, kọ ẹvẹ ọ te sae rọ rria bẹdẹ bẹdẹ?

¹⁰ Dai roro epanọ uzuazọ o te jọ evaọ Aparadase otọakpọ. (Se Olezi 72:5-9.) Enọ e be gọ Ọghẹnẹ uzẹme na a te reawere uzuazọ evaọ Aparadase bẹsenọ ọre gbe ọvẹre e gbẹ te jọ họ—koyehọ bẹdẹ bẹdẹ! Jesu Kristi Ovie na ọ te kẹ ae ufuoma “wọhọ oso nọ ọ rọ ku ẹbe nọ a gbẹ no, wọhọ oso nọ o yoyo ku otọ.”

¹¹ Nọ who bi roro kpahe orugba olezi nana, kọ oghọghọ o gbẹ vọ udu ra fiki ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ aparadase otọakpọ? U muẹro inọ orumuomu nọ a kare kugbe Jesu na ọ ghọghọ gaga nọ Jesu ọ ta kẹe nọ: “Who re ti lele omẹ jọ obọ Paradais.” (Luk 23:43) A te kpare ọzae yena ziọ uzuazọ evaọ etoke Esuo Odu Ikpe Jesu na. Ọ tẹ roma kpotọ kẹ esuo Kristi, ọ te rria otọakpọ na bẹdẹ bẹdẹ avọ evawere gbe omokpokpọ.

12. Didi uvẹ u ti rovie kẹ enọ i kiete he nọ a te kpare ziọ uzuazọ evaọ etoke Esuo Odu Ikpe Kristi?

¹² Evaọ otọ esuo Solomọn Ologbo na, Jesu Kristi, “ẹrẹreokie o [ti] vihọ.” (Ol. 72:7) Kẹsena, Kristi o ve ti dhesẹ uyoyou gbe ọdawẹ kẹ ahwo kpobi, nwane wọhọ epanọ o ru evaọ okenọ ọ jọ otọakpọ. A te tubẹ kẹ “enọ ikiete he” nọ a te kpare ziọ uzuazọ evaọ akpọ ọkpokpọ na uvẹ re a dhesẹ nọ a gwọlọ yeri uzuazọ rai rọwo kugbe itee Jihova. (Iruẹru 24:15) Dede na, enọ e se inọ a re koko izi Ọghẹnẹ hẹ a te kẹ ae uvẹ rria kri hi, re a siọ udhedhẹ gbe evawere nọ e te jọ akpọ ọkpokpọ na ba ẹraha.

13. Ẹvẹ esuo Uvie na ọ te kẹre te, kọ fikieme a gbẹ sae raha udhedhẹ nọ o te jariẹ hẹ?

¹³ Enẹ a dhesẹ epanọ esuo Solomọn Ologbo na ọ te kẹre te: ‘O ti su no abade te abade, je su no ethẹ Yufretis na ri duwu ọnyaba akpọ na! Jọ ahwo riẹ a diguẹ kẹe re ewegrẹ riẹ e lalọ ẹkpẹ!’ (Ol. 72:8, 9) Ẹhẹ, Jesu Kristi o ti su otọakpọ na kpobi. (Zek. 9:9, 10) Enọ e jẹ esuo riẹ rehọ a ti “diguẹ” kẹe, koyehọ a te roma kpotọ kẹ esuo riẹ. Rekọ a ti kpe erahaizi nọ i kurẹriẹ hẹ no, o tẹ make rọnọ a kpako te “udhukpe usoi” no. (Aiz. 65:20) O te wọhọ ẹsenọ a “lalọ ẹkpẹ!”

O Wo Ọdawẹ kẹ Omai

14, 15. Ẹvẹ ma rọ riẹ inọ Jesu ọ riẹ uye nọ ahwo-akpọ a be ruẹ, gbe nnọ “okenọ oruori o se rie, o re si yei”?

¹⁴ Mai ahwo-akpọ nọ a gba ha ma rrọ iyiyẹ, fikiere ma gwọlọ obufihọ gaga. Rekọ ma wo ẹruore. (Se Olezi 72:12-14.) Jesu, Solomọn Ologbo na, o wo ọdawẹ kẹ omai keme ọ riẹ nọ ma gba ha. Ofariẹ, a gboja kẹ Jesu fiki uzuazọ ẹrẹreokie nọ o yeri, yọ Ọghẹnẹ ọ kẹ uvẹ re ọ ruẹ uye edawọ na. Fikinọ Jesu ọ rova gaga, “ẹroyẹ riẹ ọ tẹ wọhọ egẹ azẹ ilogbo nọ i bi kie otọ”! (Luk 22:44) Uwhremu na nọ a kare iẹe fihọ ure oja, o te bo inọ: “Ọghẹnẹ mẹ, Ọghẹnẹ mẹ, eme whọ jẹ se omẹ ba?” (Mat. 27:45, 46) Ghelọ oja kpobi nọ Jesu ọ re, gbe dede nọ Setan ọ daoma kpobi re o ru ei raha uzi Jihova, Jesu o kru ẹrọwọ riẹ te urere.

¹⁵ O rẹ sai mu omai ẹro inọ Jesu ọ be ruẹ edada mai gbe inọ “okenọ oruori o se rie, o re si yei, ere re, o re siwi oyogbere gbe ọnọ o wo ọthuke he.” Avọ ọdawẹ wọhọ Ọsẹ riẹ, Jesu o ti “yo uru iyogbere” je ‘siwi enọ udu u no awọ, ọ vẹ jẹ gba emela rai.’ (Ol. 69:33; 147:3) Jesu ọ rẹ sai ‘weri kẹ oyẹlẹ mai,’ keme “a dawo [riẹ] eva ikabọ kabọ wọhọ omai.” (Hib. 4:15) O rrọ oware omosasọ nọ ma rọ riẹ inọ Jesu Kristi Ovie na o bi su enẹna evaọ obọ odhiwu gbe nnọ o rrọ isiuru riẹ re ọ kẹ ahwo-akpọ nọ e be rioja ufuoma.

16. Fikieme Solomọn ọ sai ro weri kẹ enọ e jọ otọ esuo riẹ?

¹⁶ Fikinọ Solomọn o wo areghẹ gbe orimuo, avro ọ riẹ hẹ inọ ọ jẹ “re ohrọ eyẹlẹ” hayo iwhrori na. Ofariẹ, Solomọn ọ ruẹ eware okpẹtu evaọ uzuazọ. Amnọn ọ gba Tama du, fiki onana Absalọm oniọvo Tama o te kpe Amnọn; aimasa na yọ emọ-ọsẹ Solomọn. (2 Sam. 13:1, 14, 28, 29) Joab o kpe Absalọm nọ ọ jẹ gwọlọ mi Devidi esuo. (2 Sam. 15:10, 14; 18:9, 14) Uwhremu na, Adonija, ọmọ-ọsẹ Solomọn, ọ tẹ gwọlọ rọ oma riẹ mu ovie. O rọnọ agbara-uvie na o tei obọ, avro ọ riẹ hẹ inọ ọ hai kpe Solomọn no. (1 Iv. 1:5) Eme nọ Solomọn ọ jọ olẹ ta evaọ okenọ a jẹ rehọ etẹmpol na mudhe kẹ Jihova u dhesẹ inọ ọ riẹ uye nọ ahwo-akpọ a be ruẹ. Ọ lẹ kpahe ahwo nọ e jọ otọ esuo riẹ inọ: “Omomọvo . . . ọ riẹ uye riẹ jegbe uweri riẹ . . . [Jihova] rọ vrẹ ae, who je fiobọhọ kẹ omomọvo nọ whọ riẹ iroro riẹ, wọhọ epanọ idhere riẹ e rọ.”—2 Irv. 6:29, 30.

17, 18. Eware vẹ e wha uweri se idibo Ọghẹnẹ jọ no, kọ eme o fi obọ họ kẹ ai thihakọ?

¹⁷ Eware jọ nọ e via kẹ omai vrẹ no e rẹ sae wha “uweri” se omai. Osẹri Jihova jọ nọ a re se Mary,a ọnọ ọ rrọ ikpe ọgba gbọ o kere nọ: “Mẹ rẹ wereva ẹsikpobi, rekọ ẹsibuobu, eware nọ me ru vrẹ no e rẹ wha omovuọ se omẹ. Onana o rẹ lẹliẹ omẹ jọ ọkora jẹ gwọlọ fou omẹ họ oviẹ, wọhọ ẹsenọ odẹnukpo eware na kpobi e via. Eware nana nọ mẹ be kareghẹhọ ẹsikpobi e be lẹliẹ iroro mẹ brukpe omẹ, bi ru omẹ rri oma mẹ inọ me fioka ha.”

¹⁸ Idibo Ọghẹnẹ buobu nọ i yeri oghẹrẹ uzuazọ utioye no a rẹ sai wo ọkpọ iroro nana, rekọ eme ọ rẹ sai fi obọ họ kẹ ai wo ẹgba nọ o gwọlọ re a sai thihakọ? Mary ọ ta nọ: “Uvi egbẹnyusu gbe inievo ukoko na e lẹliẹ omẹ wo evawere no enẹna. Mẹ tẹ jẹ be daoma tẹrovi eware nọ Jihova ọ ya eyaa riẹ, yọ me wo evaifihọ inọ ubo mẹ rọkẹ obufihọ u ti zihe ruọ ubo oghọghọ.” (Ol. 126:5) Ma re fi ẹruore mai họ Osu nọ Ọghẹnẹ o ro mu na. A ruẹaro kpahe Osu nana inọ: ‘Ọ te re ohrọ eyẹlẹ gbe iruori, o ti siwi uzuazọ iruori. O ti siwi uzuazọ rai no okienyẹ avọ ozighi; azẹ rai ọ te jọ ghaghae eva aro riẹ.’ (Ol. 72:13, 14) Eme nana e kẹ omai omosasọ kẹhẹ!

Akpọ Ọkpokpọ Ọruẹriọ Ọ Kẹle No

19, 20. (a) Wọhọ epanọ Olezi avọ 72 o dhesẹ, ẹbẹbẹ vẹ Uvie na u ti kuhọ? (b) Ono ma rẹ kẹ ujiro fiki esuo Kristi, kọ ẹvẹ eware nọ esuo na u ti rugba o rrọ owhẹ oma?

¹⁹ Wariẹ roro kpahe epanọ uzuazọ o te jọ kẹ ikiẹrẹe na evaọ akpọ ọkpokpọ Ọghẹnẹ, okenọ Solomọn Ologbo na o ti su otọakpọ na. Ebaibol na e ya eyaa kẹ omai inọ: ‘Ibi i ti vihọ eva otọ na; e te jọ makọ ehru igbehru kpọhọhwẹ.’ (Ol. 72:16) Nọ orọnọ ekakọ e rẹ kake dhẹ fihọ ehru igbehru hu na, eme nana i dhesẹ epanọ otọakpọ na u ti wo ẹvi te. Ekakọ riẹ e te “jọ wọhọ Lebanọn,” ẹkwotọ nọ ọ jẹ hai wou eware ziezi evaọ etoke esuo Solomọn. Dai roro epanọ o te jọ! Ohọo u gbe ti mu hu, ohwo kpobi ọ te re eva vọ! Evaọ oke yena, ohwo kpobi ọ te reawere “emamọ emu.”—Aiz. 25:6-8; 35:1, 2.

²⁰ Kọ ono ma ti jiri fiki eghale nana kpobi? Jihova Ọghẹnẹ, Ovie Ebẹdẹ gbe Osu Ehrugbakpọ na. Mai kpobi ma te rọ oghọghọ ku irru mai gbe so abọ urere ọrọ ole omosasọ nana: “Jọ odẹ riẹ [ọrọ Jesu Kristi Ovie na] o te jọ bẹdẹ bẹdẹ, re usi riẹ u ti do bẹse nọ akpọ ọ bẹoviẹ! Jọ ahwo a wo oghale eva riẹ, erẹwho kpobi a ve se ei Ọnowoghale! Oghale u te Ọnowo, ỌGHẸNẸ Izrẹl, ọnọ ọye ọvo o re ru eware nọ i re gbunu. Oghale u te odẹ oro riẹ bẹdẹ bẹdẹ; jọ akpọ kpobi ọ vọ avọ oruaro riẹ! Ami, Ami.”—Ol. 72:17-19.

[Oruvẹ-obotọ]

Didi Uyo Whọ Te Kẹ?

• Eghale vẹ Olezi avọ 72 o riobọ kpohọ?

• Ono họ Solomọn Ologbo na, kọ ẹvẹ esuo riẹ ọ te kẹre te?

• Eghale jọ vẹ nọ a ruẹaro rai evaọ Olezi avọ 72 i bi si owhẹ urru?

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 29]

Eme ọruẹriọ nọ ọ jọ esuo Solomọn o riobọ kpohọ?

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 32]

Ma rẹ daoma kpobi re uzuazọ Aparadase evaọ otọ esuo Solomọn Ologbo na o sai te omai obọ