Jihova—Oriruo Ologbo Kpobi Ọrọ Ewoma
“Kẹ ỌNOWO Ogbaẹmo na uyere, keme ỌNOWO na o woma.”—JERIMAYA 33:11.
1. Fikieme oma o jẹ wọ omai jiri Ọghẹnẹ kẹ ewoma riẹ?
JIHOVA ỌGHẸNẸ o woma riẹriẹriẹ. Zekaraya ọruẹaro na o bo via nọ: ‘Uzẹme, ẹvẹ ewoma riẹ ọ rro te!’ (Zekaraya 9:17) Evaọ uzẹme, a rẹ ruẹ ewoma evaọ eware kpobi nọ Ọghẹnẹ o ru rọ ruẹrẹ otọakpọ na họ kẹ omawere mai. (Emuhọ 1:31) O lọhọ họ re ma wo otoriẹ izi ekrẹkrẹrẹ kpobi nọ Ọghẹnẹ o fihọ evaọ okenọ ọ ma ehrugbakpọ na. (Ọtausiwoma Na 3:11; 8:17) Rekọ umutho nọ ma riẹ na o rẹ wọ omai jiri Ọghẹnẹ fiki ewoma riẹ.
2. Ẹvẹ who re dhesẹ ewoma?
2 Eme họ ewoma? Ewoma họ ekiete uruemu hayo ọtẹruo. Ghele na, o kẹre vi ababọ-eyoma kpobi. Ewoma, abọjọ ubi ẹzi na, yọ okwakwa nọ a rẹ rọ uruemu ezi dhesẹ via. (Ahwo Galesha 5:22, 23) Ma re dhesẹ ewoma evaọ okenọ ma te bi ru oware uwoma gbe orọ erere kẹ amọfa. Evaọ uyerakpọ nana, oware nọ a re rri fihọ oware uwoma evaọ eria jọ a rẹ sai rri rie wọhọ uyoma evaọ eria efa. Rekọ, ma tẹ gwọlọ reawere udhedhẹ gbe evawere, o gbahọ nnọ ute ewoma ọvo o rẹ jariẹ. Ono o wo udu nọ o re ro fi ute nana họ?
3. Eme Emuhọ 2:16, 17 o dhesẹ kpahe ute ewoma?
3 Ọghẹnẹ họ ọnọ o re fi ute ewoma họ. Eva emuhọ ikuigbe ohwo-akpọ, Jihova họ ọnọ o j’uzi kẹ ọzae ọsosuọ na nọ: “Whọ rẹ sae ria ibi ire nọ e rọ ogba na odode; rekọ whọ rẹ re ure ẹriẹ ewoma gbe eyoma na ha, keme eva ẹdẹ nọ whọ re riẹ, who re ti whuẹ.” (Emuhọ 2:16, 17) Ẹhẹ, u fo re ahwo-akpọ a rẹroso Ọnọma rai kẹ ẹriẹ uwoma gbe uyoma.
Odhesẹvia Ewoma nọ A Te kẹ Hẹ
4. Anwẹnọ Adamu ọ rọ raha uzi na, eme Ọghẹnẹ o ru kẹ ahwo-akpọ no?
4 Ẹruore ohwo-akpọ ọrọ evawere ebẹdẹ bẹdẹ evaọ ẹgbagba ọ jọ ọza evaọ okenọ Adamu ọ raha uzi jẹ se nọ ọ rẹ rọwo udu Ọghẹnẹ nọ o re ro fi itee ewoma họ. (Emuhọ 3:1-6) Rekọ, taure a te ti yẹ emọ Adamu wọhọ enọ e reuku uzioraha gbe uwhu, Ọghẹnẹ ọ ruẹaro ẹtha Ubi ogbagba jọ. Nọ ọ jẹ t’ẹme se “oriọvọ anwae na,” Setan Ẹdhọ na, Jihova o whowho nọ: “Me re ti fi egrẹ họ udevie ra avọ aye na, gbe udevie [ubi] ra avọ [ubi] riẹ. Ọ rẹ te nwa owhẹ uzou, whọ vẹ te royẹe ithihrawọ.” (Eviavia 12:9; Emuhọ 3:15) O jọ ẹjiroro Jihova re o siwi ahwo-akpọ uzioraha. Evaọ edhesẹ ewoma nọ a te kẹ hẹ, Jihova o ru ọruẹrẹfihotọ ọyena kẹ esiwo enọ i fi ẹrọwọ họ idhe ẹtanigbo Ọmọ ọghaghae riẹ.—Matiu 20:28; Ahwo Rom 5:8, 12.
5. Dede nọ ma reuku udu uyoma no, ẹvẹ ma sai ro dhesẹ umuo ewoma jọ?
5 Uzẹme, fiki uzioraha Adamu, ma reuku ekpehre iroro udu no. (Emuhọ 8:21) Rekọ, avọ evawere, Jihova o re fiobọhọ k’omai dhesẹ umuo ewoma jọ. Abọ nọ ma rẹ ruẹhọ eware nọ ma wuhrẹ no ikere efuafo eghaghae riẹ ze no orọnikọ i re ‘ru omai wo areghẹ kẹ esiwo’ je ru omai “thomavẹre kẹ iruo iwoma” ọvo ho, rekọ i re je ru omai ru oware nọ u woma evaọ aro riẹ. (2 Timoti 3:14-17) Rekọ, re ma wo erere no uthubro Ikereakere ze je dhesẹ ewoma, ma re wo uruemu ọso-ilezi na, ọnọ ọ so nọ: “[Jihova] who re wowoma who te je ru ewoma; . . . wuhrẹ omẹ ijaje ra.”—Olezi 119:68.
A Kpare Ewoma Jihova Kpehru
6. Nọ Devidi Ovie na ọ rehọ etehe ọvọ na ziọ Jerusalẹm, didi eme e jọ ole nọ ahwo Livai a so?
6 Devidi Ovie Izrẹl anwae o vuhu ewoma Ọghẹnẹ mu ọ tẹ jẹ gwọlọ ọkpọvio Riẹ. Devidi ọ ta nọ: “ỌNOWO họ ọrọ aruoriwo gbe ẹrẹreokie; fikiere o re ti wuhrẹ erahaizi eva edhere na.” (Olezi 25:8) Ithubro Ọghẹnẹ nọ a rọ kẹ emọ Izrẹl i kugbe obọdẹ izi ikpe jọ—Ijaje Ikpe na—enọ a kere fihọ ekpala itho ivẹ, nọ a fi họ etehe ọrẹri nọ a re se okọ ọvọ na. Nọ Devidi ọ rehọ Etehe na ziọ okpẹwho Izrẹl no, Jerusalẹm, ahwo Livai a tẹ so ole nọ o wo eme nana: “Wha rehọ uyere kẹ ỌNOWO na, keme o woma hrọ, keme ohrọ ubuobu riẹ o rẹ jọ bẹdẹ bẹdẹ!” (1 Iruẹru-Ivie 16:34, 37-41) Ẹvẹ u siuru te re a yo eme eyena no unu eso-ile ahwo Livai na ze!
7. Eme ọ via evaọ okenọ a rehọ Etehe na ziọ Ọrẹri Erẹri na no gbe okenọ Solomọn o ku olẹ erovie riẹ họ no?
7 Eme ujiro evona e roma via evaọ oke erovie etẹmpol Jihova nọ Solomọn, ọmọ Devidi, ọ bọ. Nọ a wọ etehe ọvọ na fihọ Ọrẹri Erẹri ọrọ etẹmpol ọkpokpọ nọ a bọ na no, ahwo Livai a te muọ Jihova họ ejiri, “keme o re wowoma, keme uyoyou owhawha riẹ o rẹ jọ bẹdẹ bẹdẹ.” Oke oyena, ẹgho ọ tẹ rọ edhere igbunu vọ etẹmpol na, onọ u dhesẹ nọ Jihova ọ rrọ etẹe avọ oruaro. (2 Iruẹru-Ivie 5:13, 14) Nọ Solomọn ọ l’olẹ erovie riẹ na no, “erae i te no obọ odhiwu ze e tẹ mahe idhe-emahọ na avọ idhe na.” Nọ a ruẹ onana, “emọ Izrẹl . . . a te gbe ovao họ otọ eva ogebara na, a tẹ gọ e, jẹ kẹ ỌNOWO na uyere nọ, ‘keme o re wowoma, keme uyoyou owhawha riẹ o rẹ jọ bẹdẹ bẹdẹ.’ ” (2 Iruẹru-Ivie 7:1-3) Nọ a ru ehaa edẹ 14 no, emọ Izrẹl a te zihe kpohọ iwou rai, “avọ oghọghọ gbe evawere fiki ewoma nọ ỌNOWO na o dhesẹ kẹ Devidi avọ Sọlomọn jegbe Izrẹl ahwo riẹ.”—2 Iruẹru-Ivie 7:10.
8, 9. (a) Dede nọ emọ Izrẹl a yere Jihova kẹ ewoma riẹ, didi owọ a te jẹ uwhremu na? (b) Eme a rọ ẹkwoma Jerimaya ruẹaro kpahe Jerusalẹm, kọ ẹvẹ eruẹaruẹ na i ro rugba?
8 Uyoma gaga, emọ Izrẹl e ruabọhọ ẹria lele ole ujiro rai kẹ Ọghẹnẹ hẹ. Uwhremu na, ahwo Juda a tẹ jẹ ‘rehọ igbenu rai gheghe jiri Jihova.’ (Aizaya 29:13) Ukpenọ a rẹ rria lele itee ewoma Ọghẹnẹ, a te mu oware uyoma họ eruo. Didi eyoma a je ru? Whaọ, a riabe ẹdhọgọ, igberẹ-ibro, ekienyẹ iyogbere, gbe izieraha ilogbo efa! Fikiere, a tẹ raha Jerusalẹm je mu ahwo Juda kpohọ igbo obọ Babilọn evaọ 607 B.C.E.
9 Fikiere Ọghẹnẹ ọ whọku ahwo riẹ. Rekọ, ẹkwoma Jerimaya ọruẹaro na, ọ ruẹaro nnọ a te gbẹ jọ Jerusalẹm yo urru enọ e be ta nọ: “Kẹ ỌNOWO Ogbaẹmo na uyere, keme ỌNOWO na o woma, keme uyoyou udidi riẹ o rẹ jọ bẹdẹ!” (Jerimaya 33:10, 11) Yọ ere o ghinẹ via. Nọ otọ na o jọ ufofe ikpe 70 no, evaọ 537 B.C.E., okiọkotọ ahwo Ju a te zihe ziọ Jerusalẹm. (Jerimaya 25:11; Daniẹl 9:1, 2) A tẹ wariẹ bọ agbada-idhe na họ oria etẹmpol na evaọ Ugbehru Moraya a te muọ idhe họ edhe evaọ etẹe. A wọ otọhotọ etẹmpol na họ evaọ ukpe avivẹ nọ a ziheze no. Ẹvẹ oyena o jọ oke evawere te! Ẹzra ọ ta nọ: “Nọ ahwo nọ a jẹ ma uwou na a ti [fi otọhotọ] uwou-egagọ-ode ỌNOWO na họ no, izerẹ na a tẹ nyaze avọ egba, gbe ahwo Livai, emọ Asaf na, a [tẹ] nyaze avọ imigede, nọ a ro jiri ỌNOWO na, wọhọ epanọ Devidi ovie Izrẹl o fihọ; yọ a sua, je jiri jẹ rọ uyere kẹ ỌNOWO na, ‘ỌNOWO na o re wowoma, keme uyoyou ulogbo riẹ rọ kẹ ahwo Izrẹl o rẹ te jọ bẹdẹ bẹdẹ.’ ”—Ẹzra 3:1-11.
10. Didi obọdẹ eme Olezi avọ 118 o ro muhọ je kuhọ?
10 Ọkpọ eme ujiro evona kpahe ewoma Jihova e roma via evaọ ilezi buobu. Usu rai họ Olezi avọ 118, onọ iviuwou emọ Izrẹl a rẹ so ro ku ehaa Ọnyavrẹ na họ. Olezi ọyena ọ rẹ rehọ eme enana muhọ je kuhọ: “O wha kẹ ỌNOWO uyere, keme o re wowoma; uyoyou ulogbo riẹ o rẹ jọ bẹdẹ bẹdẹ! O, jiri ỌNOWO, keme o re wowoma; keme uyoyou ulogbo riẹ o rẹ jọ bẹdẹ bẹdẹ.” (Olezi 118:1, 29) Ẹsejọhọ enana họ eme urere erọ ujiro nọ Jesu Kristi ọ so kugbe ikọ ẹrọwọ riẹ evaọ aso na taure o te ti whu evaọ 33 C.E.—Matiu 26:30.
“Mẹ Lẹ Owhẹ, Dhesẹ Oruaro Ra kẹ Omẹ”
11, 12. Nọ Mosis ọ ruẹ ẹmẹvo oruaro Ọghẹnẹ, didi ewhowhovia o yo?
11 A kaki dhesẹ okugbe nọ ọ rrọ udevie ewoma gbe uyoyou-ẹwo Jihova ikpe-udhusoi buobu no taure oke Ẹzra u te ti te. Nọ emọ Izrẹl a nwane gọ ọmọ-eruẹ oro na evaọ igbrẹwọ na no je kpe enọ i ruthọ na no, Mosis ọ tẹ lẹ Jihova nọ: “Mẹ lẹ owhẹ, dhesẹ oruaro ra kẹ omẹ.” Nọ ọ riẹ nọ Mosis ọ sae ruẹ ovao Riẹ re ọ gbẹ jọ uzuazọ họ na, Jihova ọ tẹ ta nọ: ‘Me re ti ru ewoma mẹ kpobi nya aro ra vrẹ.’—Ọnyano 33:13-20.
12 Ewoma Jihova ọ nya aro Mosis vrẹ okiokiọ riẹ evaọ Ugbehru Saena. Eva oke oyena, Mosis ọ ruẹ ẹvo oruaro Ọghẹnẹ o te je yo uworo onana: “ỌNOWO na, ỌNOWO na, Ọghẹnẹ nọ ọ vọ avọ ohrọ gbe aruoriwo, ọ rẹ kaki muofu hu, o wo uyoyou nọ o rẹ rẹriẹ hẹ gbe ọtẹruo, o wo uyoyou nọ o rẹ rẹriẹ hẹ rọkẹ idu ahwo, nọ ọ rẹ rehọ eyoma gbe iruthọ gbe uzioraha rọ vrẹ, yọ dede o re voro imuemu no ho, ọ rẹ rehọ uye izieraha esẹ kẹ emọ gbe emọ emọ no ige esa ri te ene.” (Ọnyano 34:6, 7) Eme nana i dhesẹ nọ ewoma Jihova o w’obọ kugbe uyoyou-ẹwo gbe ekwakwa efa riẹ. Eroro kpahe enana u ti fiobọhọ k’omai dhesẹ ewoma. Joma kake t’ẹme kpahe okwakwa nọ a fodẹ isiava evaọ ewhowho igbunu ọrọ ewoma Ọghẹnẹ nana.
“Ọghẹnẹ nọ . . . O Wo Uyoyou Nọ O Rẹ Rẹriẹ Hẹ”
13. Evaọ ewhowhovia ewoma Ọghẹnẹ na, didi okwakwa a fodẹ isiava, kọ fikieme onana u je fo?
13 “ỌNOWO na [yọ] Ọghẹnẹ nọ . . . o wo uyoyou nọ o rẹ rẹriẹ hẹ. . . , o wo uyoyou nọ o rẹ rẹriẹ hẹ rọkẹ idu ahwo.” Ubiẹme Hibru nọ a fa “uyoyou nọ o rẹ rẹriẹ hẹ” na o sai je dhesẹ “uyoyou ọriẹruo.” Oye ọvo họ okwakwa nọ a fodẹ isiava evaọ owhowhovia Ọghẹnẹ kẹ Mosis na. U fo yọ, nọ o rrọ nọ uyoyou họ okwakwa ulogbo Jihova na! (1 Jọn 4:8) Eme ọ ujiro kẹ Jihova nọ a riẹ ziezi na “keme o re wowoma; uyoyou ulogbo riẹ o rẹ jọ bẹdẹ bẹdẹ” i fiẹgba họ okwakwa nana.
14. Amono a be mae reawere ewoma gbe uyoyou-ẹwo Ọghẹnẹ?
14 Odhesẹvia ọrọ ewoma Jihova jọ họ “o wo uyoyou nọ o rẹ rẹriẹ hẹ.” Onana u dhesẹ oma via viere evaọ ẹro nọ o bi ro te idibo ahwo-akpọ ẹrọwọ riẹ nọ e roma mudhe no. (1 Pita 5:6, 7) Wọhọ epanọ Isẹri Jihova a rẹ sai sisẹi riẹ, “o wo uyoyou nọ o rẹ rẹriẹ hẹ” kẹ enọ i you rie jẹ be gọe. (Ọnyano 20:6) Orẹwho Izrẹl anwae a siọ uyoyou-ẹwo hayo uyoyou ọriẹruo Jihova ba ẹruẹ fikinọ a siọ Ọmọ riẹ. Rekọ ewoma gbe uyoyou ọriẹruo Ọghẹnẹ kẹ Ileleikristi ẹrọwọ erọ erẹwho kpobi o te jọ bẹdẹ bẹdẹ.—Jọn 3:36.
Jihova—Ọ Vọ avọ Ohrọ gbe Aruoriwo
15. (a) Didi eme ewhowhovia nọ Mosis o yo evaọ Ugbehru Saena na i ro muhọ? (b) Eme ohrọ u kugbe?
15 Ewhowhovia nọ Mosis o yo evaọ Ugbehru Saena na o rehọ eme nana muhọ: “ỌNOWO na, ỌNOWO na, Ọghẹnẹ nọ ọ vọ avọ ohrọ gbe aruoriwo.” Ubiẹme Hibru nọ a fa “ohrọ” na o sai dhesẹ “obọ eva” yọ tei te ubiẹme nọ a rẹ rọ fa “edhede” e kẹle gaga. Fikiere ohrọ u kugbe oma ororokẹ nọ o rẹ jọ didi evaọ eva ohwo. Rekọ ohrọ o gwọlọ vi uvi ohrọoriọ nọ a re wo kẹ ohwo ọvo. U fo re o wọ omai ru oware jọ ro ru uye amọfa vori. Wọhọ oriruo, ekpako Ileleikristi iyoyou a rẹ ruẹ ẹgwọlọ nọ a re ro wo ohrọ kẹ ibe enọ e rọwo, “re ohrọ, avọ evawere” otẹrọnọ onana u fo.—Ahwo Rom 12:8; Jemis 2:13; Jud 22, 23.
16. Fikieme a jẹ sae ta nnọ Jihova ọ rrọ avọ aruoriwo?
16 Ewoma Ọghẹnẹ o dhesẹ oma via evaọ aruoriwo riẹ re. Ohwo aruoriwo o re wo “ọdawẹ kpahe iroro amọfa” je dhesẹ ‘ẹwo ọghaghae maero rọ kẹ iwhrori.’ Jihova họ oriruo nọ ọ mae rro ọrọ aruoriwo evaọ eyerikugbe idibo ẹrọwọ riẹ. Wọhọ oriruo, ẹkwoma enjẹle, Ọghẹnẹ ọ rọ aruoriwo tuduhọ Daniẹl ọruẹaro ọkpako na awọ ọ tẹ jẹ vuẹ ọmọtẹ-kọkọ na Meri uvẹ-ọghọ nọ o ti ro yẹ Jesu. (Daniẹl 10:19; Luk 1:26-38) Wọhọ ahwo Jihova, ma ghine wo ovuhumuo kẹ edhere aruoriwo nọ ọ be rọ rehọ Ebaibol na wuhrẹ omai. Ma re jiri iei fiki odhesẹvia ọ ewoma riẹ nana jẹ gwọlọ rọ aruoriwo yerikugbe amọfa. Okenọ ahwo nọ a wo ute abọ-ẹzi a tẹ be “rehọ ẹzi oma-urokpotọ” kpọ ibe ọnọ ọ rọwo vi, a rẹ daoma re a jọ wowolẹ, avọ aruoriwo.—Ahwo Galesha 6:1.
Ọghẹnẹ nọ Ọ Rẹ Kaki Muofu Hu
17. Fikieme eva e jẹ were omai inọ Jihova “ọ rẹ kaki muofu hu”?
17 “Ọghẹnẹ nọ . . . ọ rẹ kaki muofu hu.” Eme eyena i si ẹjiroro kpohọ odhesẹvia ọfa ọrọ ewoma Jihova. Jihova o re thihakọ iruthọ mai jẹ k’omai oke re ma nwene no ewhrehe oyoma jọ je ru ẹnyaharo abọ-ẹzi. (Ahwo Hibru 5:12–6:3; Jemis 5:14, 15) Odiri Ọghẹnẹ ọ be jẹ kẹ enọ i ri zihe ruọ egegagọ riẹ hẹ erere. A gbe wo oke nọ a rẹ rọ j’owọ kẹ ovuẹ Uvie na je kurẹriẹ. (Ahwo Rom 2:4) Rekọ, dede nọ Jihova o wo odiri, ẹsejọ ewoma riẹ ọ rẹ wọe dhesẹ evedha riẹ, wọhọ epanọ o ru evaọ okenọ emọ Izrẹl a gọ ọmọ-eruẹ oro na eva Ugbehru Saena. Kẹle na evedha Ọghẹnẹ i ti dhesẹ oma via evaọ edhere ologbo evaọ okenọ ọ te raha uyerakpọ omuomu Setan na.—Izikiẹl 38:19, 21-23.
18. Kpahe uzẹme, didi ohẹriẹ o rrọ udevie Jihova avọ isu ahwo-akpọ?
18 “ỌNOWO na [yọ] Ọghẹnẹ nọ ọ vọ avọ . . . ọtẹruo.” Ẹvẹ Jihova o wo ohẹriẹ no isu ahwo-akpọ te, enọ e rẹ y’eyaa ilogbo rekọ a re koko ai hi! Wo ohẹriẹ, egegagọ Jihova a rẹ sai fievahọ eme kpobi nọ e rrọ Ẹme riẹ nọ a kẹ ẹgba. Nọ Ọghẹnẹ ọ vọ avọ uzẹme na, ma re fievahọ eyaa riẹ ẹsikpobi. Evaọ ewoma riẹ, Ọsẹ obọ odhiwu mai ọ rẹ r’obọ k’otọ k’uyo kẹ elẹ mai kẹ uzẹme abọ-ẹzi ẹkwoma uzẹme na nọ ọ rẹ k’omai buobu.—Olezi 43:3; 65:2.
19. Odhesẹvia ologbo ọrọ ewoma vẹ Jihova o dhesẹ kẹ irumuomu nọ i kurẹriẹ no?
19 “ỌNOWO na [yọ] Ọghẹnẹ nọ ọ . . . rẹ rehọ eyoma gbe iruthọ gbe uzioraha rọ vrẹ.” Evaọ ewoma riẹ, Jihova ọ rẹ rọ vrẹ irumuomu nọ i kurẹriẹ. Ma rẹ kẹ uyere gaga inọ Ọsẹ oyoyou obọ odhiwu mai ọ gbẹ edhere kẹ erọvrẹ no ẹkwoma idhe Jesu. (1 Jọn 2:1, 2) Evaọ uzẹme, eva e be were omai inọ enọ i fi ẹrọwọ họ ẹtanigbo na kpobi a rẹ sae reawere emamọ usu kugbe Jihova, avọ ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ akpọ ọkpokpọ nọ ọ y’eyaa riẹ na. Ẹvẹ onana o rrọ ẹjiroro ologbo te nọ ma re ro jiri Jihova fiki ewoma nọ o dhesẹ kẹ ahwo-akpọ!—2 Pita 3:13.
20. Didi imuẹro ma wo inọ Ọghẹnẹ ọ rẹ kẹ eyoma uvẹ hẹ?
20 “Dede [Jihova] o re voro imuemu no ho.” Onana o ghinẹ rrọ ẹjiroro ọfa nọ ma re ro jiri Jihova kẹ ewoma riẹ. Fikieme? Keme abọ ologbo jọ ọrọ ewoma họ o re rri eyoma vo vievie he. Ofariẹ, “okenọ Ọnowo mai Jesu Kristi ọte via no odhiwu tha avọ otu ikọ-odhiwu iride riẹ,” orukele o ti te “enọ e riẹ Ọghẹnẹ hẹ, gbe enọ e kezọ usiuwoma” na ha. A vẹ “te re oja ọraha ibẹdẹ bẹdẹ.” (2 Ahwo Tẹsalonika 1:6-9) Egegagọ Jihova nọ e zọ a vẹ te reawere uzuazọ vọvọ ababọ ekpokpo ahwo oyoma, enọ i “re mukpahe ahwo ezi.”—2 Timoti 3:1-3.
Raro Kele Ewoma Jihova
21. Fikieme ma je dhesẹ ewoma?
21 Ababọ avro, ma wo ẹjiroro buobu nọ ma re ro jiri je yere Jihova kẹ ewoma riẹ. Wọhọ idibo riẹ, kọ ma gbẹ dawo ẹgba mai kpobi re ma dhesẹ okwakwa nana? E, keme Pọl ukọ na ọ tuduhọ ibe Ileleikristi awọ nọ: “Fikiere wha jọ ahwo nọ a [be raro kele] Ọghẹnẹ, wọhọ emọ iyoyou.” (Ahwo Ẹfẹsọs 5:1) Ọsẹ obọ odhiwu mai o re dhesẹ ewoma ẹsikpobi, yọ ere ma re ru re.
22. Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme n’otha?
22 Ma tẹ rọ oma mai kpobi mudhe kẹ Jihova, ababọ avro o rẹ jọ omai oja gaga re ma raro kele ewoma riẹ. Fikinọ mai yọ emọ Adamu ọraha-uzi na, o rẹ lọhọ omai obọ họ re ma ru oware nọ u woma. Rekọ evaọ uzoẹme n’otha na, ma te ruẹ oware nọ o rọ lọhọ k’omai re ma dhesẹ ewoma. Ma te jẹ t’ẹme kpahe idhere sa-sa nọ ma rẹ rọ raro kele Jihova—oriruo nọ ọ mai kpehru ọrọ ewoma.
Ẹvẹ Whọ te k’Uyo?
• Eme họ ewoma?
• Didi eme Ikereakere jọ i fielo họ ewoma Ọghẹnẹ?
• Evẹ họ idhesẹvia ewoma Jihova jọ?
• Fikieme ma jẹ raro kele oriruo ewoma Jihova?
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 10]
Jihova ọ whọku ahwo anwae riẹ keme a rria te eme ujiro rai hi
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 10]
Okiọkotọ ẹrọwọ o zihe kpohọ Jerusalẹm
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 11]
Mosis o yo ewhowhovia ogbunu ọrọ ewoma Ọghẹnẹ
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 13]
A rẹ ruẹ ewoma Jihova evaọ edhere nọ ọ be rọ rehọ Ebaibol na wuhrẹ omai