Joma Rẹrote Inievo-Emetẹ Na

 1. Emamọ eware vẹ inievo-emetẹ na a bi ru evaọ ukoko na, kọ eme u dhesẹ nọ eware e lọhọ kẹ ae tere he? (Rri uwoho nọ o rrọ uke emagazini na.)

MA WO inievo-emetẹ buobu nọ e be ginẹ daoma gaga evaọ ukoko na. Onana o be were omai eva kẹhẹ! Inievo nana a re ru ẹme jẹ kuyo evaọ obọ ewuhrẹ, yọ a re kpohọ usi uwoma ziezi. Ejọ i re fiobọhọ ru Ọgwa Uvie fo jẹ ruẹrẹ eware nọ e jariẹ raha. A re je fiobọhọ kẹ inievo efa evaọ ukoko na. Orọnọ eware e nwane lọhọ kẹ ae tere he. Ejọ e be rẹrote esẹgbini rai nọ e kpako no. U te je wo inievo-emetẹ efa nọ ahwo uviuwou rai a bi kpokpo. Efa, ae ọvo a be yọrọ emọ rai. Re a sae kuọ emọ na, o nwane lọhọ kẹ ae tere he.

 2. Fikieme ma rẹ rọ rẹrote inievo-emetẹ mai?

² Fikieme ma rẹ rọ rẹrote inievo-emetẹ mai? Ma te rri akpọ na nẹnẹ, ma rẹ ruẹ nọ ahwo a rẹ kẹ eyae adhẹẹ hẹ. Ma rẹ jọ oghẹrẹ ahwo otiọye he. U te no ere no, Ebaibol ọ ta nọ ma fiobọhọ kẹ ae. Wọhọ oriruo, Pọl ukọ na ọ ta kẹ inievo nọ e jọ ukoko obọ Rom nọ a dede Fibi rehọ jẹ “kẹe oghẹrẹ obufihọ kpobi nọ ọ gwọlọ.” (Rom 16:1, 2) Pọl ọ riẹ nọ ahwo Farisi a se eyae gb’ahwo ho keme ọ jọ usu rai vẹre. Rekọ nọ o kurẹriẹ no, ọ tẹ jẹ hae kẹ eyae na adhẹẹ je fiobọhọ kẹ ae wọhọ epanọ Jesu o je ru.​—1 Kọr. 11:1.

 3. Ẹvẹ Jesu o rri eyae na, kọ ẹvẹ ọ rehọ enọ i bi ru oreva Ọghẹnẹ?

³ Jesu o je bru ọghọ họ eyae na oma. (Jọn 4:27) Isu egagọ ahwo Ju evaọ oke yena a se eyae gb’ahwo ho. Rekọ Jesu o rri rai ere vievie he. Obe jọ nọ o fa otọ eme Ebaibol o ta nọ: “Jesu ọ ta ẹme ọvuọvo nọ u dhesẹ nọ o je rri eyae vo ho.” Jesu o rri eyae na ghaghae, maero kọ enọ i bi ru oreva Ọsẹ riẹ. O tube se eyae itieye na inievo-emetẹ riẹ, jẹ ta nọ te ai te ezae nọ i bi ru oreva Ọghẹnẹ yọ ahwo uviuwou riẹ.​—Mat. 12:50.

 4. Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

⁴ Ẹsikpobi Jesu ọ jẹ hai fiobọhọ kẹ eyae nọ e be gọ Ọghẹnẹ. Ọ jẹ hai jiri ai jẹ thothọ rai. Joma ta kpahe epanọ ma sae rọ rehọ aro kele Jesu rẹrote inievo-emetẹ na.

 5. Ẹvẹ o rẹ sae jọ inievo-emetẹ jọ oma evaọ ukoko na?

⁵ Mai kpobi, te inievo-emezae te inievo-emetẹ, ma gwọlọ nọ ahwo a se omai gboma. Rekọ ẹsejọ ahwo a rẹ nwani se inievo-emetẹ na gboma tere he. Fikieme? Muẹrohọ ẹme nọ inievo-emetẹ sa-sa a ta. Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Judithb ọ ta nọ, “Fikinọ mẹ re rọo ho, o rẹ jọ omẹ oma nọ a bi se omẹ gboma tere he evaọ ukoko na. O wọhọ nọ mẹ yọ ohwo ọvo ho.” Christiana, ọkobaro nọ ọ kwa kpohọ oria nọ iwhowho-uvie e rrọ tere he ọ ta nọ, “Nọ ohwo o te kpohọ ukoko jọ obọ, oma o rẹ sae jariẹ goli.” O rẹ sae jọ inievo-emezae jọ oma ere re. Inievo jọ nọ ahwo uviuwou rai a rrọ ukoko na ha, o rẹ sae jarai oma nọ a rrọ abọ ọna ha, yọ a rrọ abọdekọ họ. Keme a gbe bi ru eware kugbe ahwo uviuwou rai tere he, yọ inievo ukoko na a bi se ai gboma tere he. Inievo-emetẹ jọ nọ e be mọ, nọ a be sai no uwou ze tere he, oma o rẹ sae jarai goli. Ere o rẹ sae jọ kẹ enọ e be rẹrote ai re. Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Agnes ọ ta nọ, “A te zizie omẹ kẹ oware jọ, mẹ rẹ sae nya ha, keme mẹ ọvo mẹ be rẹrote oni mẹ.”

 6. Wọhọ epanọ o rrọ Luk 10:38-42, eme Jesu o ru nọ u dhesẹ nọ o se Mata avọ Meri gb’ahwo?

⁶ Jesu ọ jẹ hae jọ kugbe eyae nọ e jọ idibo Ọghẹnẹ, yọ ọ jọ emamọ ogbẹnyusu kẹ ae. Ọ jọ ogbẹnyusu Meri avọ Mata, yọ o wọhọ nọ inievo ivẹ yena a rọo ho evaọ oke yena. (Se Luk 10:38-42.) Jesu o ru oware ovuovo nọ o kẹ rai uye hayo ru ozọ mu ai hi, makọ evaọ ẹmeunu. Wọhọ oriruo, ozọ Jesu u mu Meri hi, ọ keria aro riẹ re o yo ẹme Ọghẹnẹ, nwanọ epanọ u fo nọ olele ọ rẹ keria aro owuhrẹ riẹ.c Yọ Mata nọ eva e jẹ dha inọ Meri o bi fiobọhọ kẹe he, ọ vuẹ Jesu oware nọ o be kẹe uye ababọ ozọ. Jesu ọ rehọ omoke yena nọ o ro weze bru eyae ivẹ yena wuhrẹ ai obọdẹ eware jọ. O gine dhesẹ nọ o se rai gb’ahwo keme ọ nyae ruẹ e rai gbe oniọvo-ọmọzae rai Lazarọs evaọ oke ofa. (Jọn 12:1-3) Agbẹta nọ Meri avọ Mata a rọ vuẹ se Jesu inọ ọ nyaze ti fiobọhọ kẹ ae nọ Lazarọs ọ jẹ mọ gaga na.​—Jọn 11:3, 5.

 7. Idhere jọ vẹ ma sae rọ tuduhọ inievo-emetẹ mai awọ?

⁷ Uvẹ nọ inievo-emetẹ jọ a wo nọ a sai ro kuomagbe ibe Ileleikristi rai họ, nọ a te kpohọ ewuhrẹ. Fikiere, ẹsikpobi nọ ma te kpohọ ewuhrẹ, joma dede ai rehọ, lele ai ta ẹme, je dhesẹ kẹ ae nọ a rrọ ghaghae kẹ omai. Judith nọ ma ta ẹme kpahe oke ẹsiẹ na ọ ta nọ, “Eva e rẹ were omẹ gaga nọ ahwo a te jiri omẹ kẹ uyo nọ mẹ kẹ, nọ a te zizie omẹ inọ me lele ai kpohọ usi uwoma, hayo ru eware efa nọ i dhesẹ nọ a rri omẹ ghaghae.” Fikiere joma hai ru eware nọ i dhesẹ nọ ma rri inievo-emetẹ mai ghaghae. Oniọvo-ọmọtẹ nọ a re se Evelyn ọ ta nọ, “Mẹ riẹ nọ ewuhrẹ o te vo omẹ, inievo na a te rọ ifonu vi uwou se omẹ, a vẹ nọ omẹ sọ mẹ sasa. Onana o rẹ lẹliẹ omẹ riẹ nọ inievo na a rri omẹ ghaghae.”

 8. Idhere efa vẹ ma sae rọ rehọ aro kele Jesu?

⁸ Ma rẹ sai se inievo-emetẹ na gboma wọhọ epanọ Jesu o ru. Ma rẹ sai zizie ai ziọ uwou mai te re emu hayo zizie ai re a kuomagbe omai evaọ arozaha. Oke kpobi nọ ma zizie i rai, joma ta ẹme nọ ọ rẹ bọ ae ga. (Rom 1:11, 12) Jọ ekpako ukoko a rọ aro kele Jesu evaọ ẹme nana. Jesu ọ riẹ nọ o sae dina jọ bẹbẹ kẹ ahwo jọ nọ a re rọo ho. Rekọ ọ ta vevẹ nọ orọnikọ orọo hayo emọ-iyẹ oye o rẹ lẹliẹ ohwo wo evawere he. (Luk 11:27, 28) Ukpoye oware nọ o rẹ ginẹ lẹliẹ eva were ohwo họ egagọ Jihova nọ ọ rẹ rọ karo.​—Mat. 19:12.

 9. Eme ekpako ukoko a rẹ sai ru ro fiobọhọ kẹ inievo-emetẹ?

⁹ Ekpako ukoko o mae tubẹ gwọlọ nọ a re tete inievo-emetẹ na wọhọ ẹsenọ a rrọ ahwo uviuwou rai. (1 Tim. 5:1, 2) U ti woma re ekpako ukoko a daoma rehọ omoke jọ lele inievo-emetẹ na ta ẹme taure ewuhrẹ o te ti muhọ, gbe nọ ewuhrẹ ọ tẹ fa no. Christiana nọ ma fodẹ ẹsiẹ na ọ ta nọ, “U wo ọkpako ukoko jọ nọ o muẹrohọ nọ eware e lọhọ kẹ omẹ hẹ, ọ tẹ nọ omẹ epanọ eware e rrọ. Eva e were omẹ gaga inọ o bi roro kpahe omẹ.” Ekpako ukoko a tẹ be hae rehọ omoke jọ lele inievo-emetẹ na ta ẹme, u re dhesẹ nọ a you rai.d Agnes nọ ma ta kpahe ẹsiẹ na ọ fodẹ oware jọ nọ u ro wuzou gaga re inievo-emetẹ a hai lele ekpako na ta ẹme. Ọ ta nọ: “Onana u re fiobọhọ kẹ omẹ riẹ ae ziezi, a vẹ jẹ riẹ omẹ ziezi re. Kẹsena nọ me te wo ẹbẹbẹ jọ, mẹ vẹ sae dhẹ bru ai re a fiobọhọ kẹ omẹ.”

10. Eme o rẹ sae lẹliẹ eva were inievo-emetẹ mai?

¹⁰ O rẹ were omai kpobi, te ọzae te aye nọ a te jiri omai kẹ oware nọ ma ru. Rekọ amọfa a gbẹ be daezọ nọ ma tẹ maki ru oware uwoma ha, o rẹ sae kẹ omai uye. Ọkobaro jọ nọ ọ re rọo ho nọ a re se Abigail ọ ta nọ ẹsejọ o re rri nọ ohwo ọvo ọ be daezọ oware nọ o bi ru hu. Ọ tẹ jẹ ta nọ: “Ẹsejọ o rẹ wọhọ nọ ohwo ọvo ọ riẹ omẹ hẹ. Keme oghẹrẹ nọ a riẹ omẹ kpobi họ, mẹ yọ oniọvo ohwo otiọna hayo ọmọtẹ ohwo otiọna.” Rekọ rri epanọ o rrọ kẹ oniọvo-ọmọtẹ nọ a re se Patricia nọ ọ rọo ho. Ọ jọ iruo imishọnare ikpe buobu. Kẹsena o te zihe kpo nyae rẹrote ọsẹgboni riẹ. Whaọ enẹna ọ vrẹ ikpe udhosa-gbikpe no yọ ọ gbẹ rrọ ọkobaro. Sista Patricia ọ ta nọ: “Oware jọ nọ u bi fiobọhọ kẹ omẹ họ, ahwo a be hai jiri omẹ inọ mẹ be daoma gaga.”

11. Ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ nọ o rri eyae nọ e jẹ gbodibo kẹe ghaghae?

¹¹ Jesu o rri eyae nọ e rehọ “eyero obọrai” gbodibo kẹe ghaghae. (Luk 8:1-3) Orọnikọ ọ kẹ ae uvẹ nọ a sae rehọ eyero obọrai gbodibo kẹe ọvo ho, rekọ o wuhrẹ i rai eware ididi jọ. Wọhọ oriruo, ọ vuẹ rai nọ o ti whu, kẹsena ọ vẹ te kparoma ze. (Luk 24:5-8) O wuhrẹ eyae nana epanọ a sai ro fi edawọ nọ i ti te ai kparobọ wọhọ epanọ o wuhrẹ ikọ na. (Mak 9:30-32; 10:32-34) Ikọ na e dhẹ siọ Jesu ba oke nọ a mu ei, rekọ eyae jọ e jariẹ nọ i dikihẹ gba Jesu evaọ oke nọ a kare iẹe fihọ ure-oja na.​—Mat. 26:56; Mak 15:40, 41.

12. Obọdẹ iruo vẹ Jesu ọ kẹ eyae na?

¹² Jesu ọ kẹ eyae na obọdẹ iruo. Eyae e kake ruẹ e riẹ nọ ọ kparoma no. Jesu ọ ta kẹ eyae nana inọ a nyae vuẹ ikọ riẹ inọ ọ kparoma no uwhu ze no. (Mat. 28:5, 9, 10) Evaọ Pẹntikọst 33 C.E., o wọhọ nọ eyae e jọ usu ahwo nọ a ku ẹzi ọfuafo na ku. O tẹ rrọ ere, kiyọ eyae nana e jọ usu ahwo nọ e jẹ jẹ evẹravẹrẹ, jẹ rọ ere vuẹ amọfa kpahe “iruo urirẹ Ọghẹnẹ.”​—Iruẹru 1:14; 2:2-4, 11.

13. Eme inievo-emetẹ mai a bi ru nẹnẹ, kọ ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ iruo rai e da omai ẹro?

¹³ U fo nọ ma re jiri inievo-emetẹ na kẹ iruo buobu nọ a bi ru evaọ ukoko na. Ejọ rai e be bọ Egwa Uvie gbe iwou ukoko na efa jẹ be rẹrote ai. A bi wuhrẹ evẹrẹ efa rọ ta usi uwoma, a bi ru iruo evaọ Ebẹtẹle, yọ ejọ i bi kuobọgbe ru iruo ogbodhẹ. Efa e be fa ebe mai fihọ evẹrẹ sa-sa, yọ ejọ e rrọ ekobaro gbe imishọnare. Inievo-emetẹ mai jọ a be hai kpohọ Isukulu Rọkẹ Etausiuwoma Uvie Na, gbe Isukulu Giliad wọhọ epanọ inievo-emezae e rẹ nya na. U te no ere no, eyae ekpako gbe idibo iruiruo a be tha ezae rai uke re a sai ru iruo buobu nọ a wo evaọ ukoko na. O gbẹ rrọ eyae rai nọ e be thae uke he, “ezae” nana nọ a rọ “kẹ ekẹ” na a hae sae wọ ewha egbẹgbẹdẹ nọ e rrọ ae uzou ziezi hi. (Ẹf. 4:8) Idhere vẹ who roro nọ whọ sai ro fiobọhọ kẹ inievo-emetẹ nana re owha rai u vori?

14. Ma te rri ẹme nọ ọ rrọ Olezi 68:11, eme u fo nọ ekpako ukoko a re ru?

¹⁴ Ekpako ukoko nọ i wo orimuo a rẹ kareghẹhọ nọ inievo-emetẹ na yọ “ogbaẹmo ulogbo,” nọ o be ta usi uwoma na ziezi. (Se Olezi 68:11.) Fikiere ekpako ukoko a rẹ daoma wuhrẹ mi inievo-emetẹ na. Abigail nọ ma fodẹ ẹsiẹ na ọ ta nọ eva e rẹ were iẹe nọ inievo-emezae a tẹ be hae nọe onaa nọ ọ be rọ ta usi uwoma evaọ ẹkwotọ rai. Ọ ta nọ, “Onana u re ru omẹ riẹ nọ mẹ rrọ ghaghae evaọ ukoko Jihova.” U te no ere no, ekpako ukoko a ruẹ nọ inievo-emetẹ nọ e kpako no a be hai fiobọhọ kẹ inievo-emetẹ nọ e gbẹ maha nọ a te wo ẹbẹbẹ. (Tait. 2:3-5) U gine fo nọ ma re jiri inievo-emetẹ mai na!

15. Oke vẹ o sae rọ gwọlọ nọ ohwo jọ ọ rẹ thothọ inievo-emetẹ na?

¹⁵ Ẹsejọ o rẹ gwọlọ nọ ohwo jọ ọ rẹ thothọ oniọvo-ọmọtẹ nọ o wo ẹbẹbẹ jọ. (Aiz. 1:17) Wọhọ oriruo, oniọvo-ọmọtẹ nọ ọzae riẹ o whu no, hayo nọ ọzae riẹ ọ nyaseba no ọ sae gwọlọ nọ ohwo jọ o re dikihẹ kẹe re o lele iei ru eware jọ nọ ọzae riẹ ọ jẹ hai ru kẹe. Oniọvo-ọmọtẹ nọ ọ kpako no ọ sae gwọlọ nọ ohwo jọ o fiobọhọ kẹe lele edọkita ta ẹme kpahe oghẹrẹ usiwo-imu jọ. Yọ oniọvo-ọmọtẹ nọ ọ rrọ ọkobaro nọ o bi kuobọgbe iruo efa jọ evaọ ukoko na ọ sae gwọlọ ohwo nọ ọ rẹ thothọ riẹ otẹrọnọ amọfa a be ta nọ o bi kpohọ usi uwoma te ekobaro nọ i kiọkọ họ. Idhere efa vẹ ma sai ro fiobọhọ kẹ inievo-emetẹ mai? Joma wariẹ ta kpahe oriruo Jesu.

16. Wọhọ epanọ o rrọ Mak 14:3-9, ẹvẹ Jesu ọ rọ thothọ Meri?

¹⁶ Jesu ọ jẹ hae thothọ eyae nọ e jẹ gọ Ọghẹnẹ otẹrọnọ a ru emamọ oware rekọ ahwo a be rọ ekpehre ubiẹro rri rai. Wọhọ oriruo, ọ thothọ Meri evaọ oke nọ Mata ọ jẹ dheva kẹe inọ ọ nyasiọ ọye ọvo ba bi ru eware. (Luk 10:38-42) Ọ wariẹ thothọ Meri evaọ oke nọ ahwo a jẹ fo ẹe kẹ emamọ oware nọ o ru. (Se Mak 14:3-9.) Jesu ọ riẹ nọ emamọ eva Meri o ro ru oware na, o te jiri ei. Ọ ta nọ: “Oware uwoma o ru kẹ omẹ na . . . Onọ ọ rẹ sai ru o ru na.” Ọ tubẹ ruẹaro nọ a te fodẹ emamọ oware nọ Meri o ru na evaọ “oria kpobi nọ a te jọ ta usi uwoma na evaọ akpọ na soso.” Yọ nwanọ ere uzoẹme nana u bi ru na. U woma kẹhẹ inọ oke nọ Jesu ọ jẹ ta kpahe oware uwoma nọ aye nana o ru oye ọ rọ ta nọ a te ta usi uwoma na nya akpọ na soso duwu. Ẹme nana o ru udu Meri te otọ dede nọ a jẹ fo ẹe kẹ oware nọ o ru na.

17. Kẹ oriruo nọ u dhesẹ nọ u fo re ma thothọ oniọvo-ọmọtẹ.

¹⁷ Kọ whọ be hae thọ inievo-emetẹ na nọ amọfa a tẹ be fuọ ae? Ma rehọ iẹe nọ a be hae fo oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ ọzae riẹ ọ rrọ ukoko ho inọ ọ be hae kake ziọ ewuhrẹ hẹ, yọ o re kri ekpo ho nọ ewuhrẹ ọ tẹ fa no. Yọ inievo jọ a be ta nọ ọthobọ ọ rẹ rọ wha emọ riẹ ziọ ewuhrẹ. Inievo na a tẹ be fo ẹe inọ o bi fi oma họ otọ kẹ ọzae riẹ nọ ọ rrọ ukoko ho na ga hrọ. Rekọ uzẹme riẹ họ, oniọvo na ọ be daoma. O sae jọ nọ o wo oke nọ ọzae na o fihọ kẹe nọ ọ rẹ sae la vrẹ hẹ. Yọ o wo udu nọ ọ sai ro si emọ na lele oma ziọ ewuhrẹ ẹsikpobi hi. Kọ eme u fo nọ who re ru nọ who te yo eme itiena kpahe oniọvo na? Whọ tẹ be hai jiri oniọvo-ọmọtẹ na jẹ be fodẹ emamọ eware nọ o bi ru, o rẹ sai ru nọ a rẹ rọ whaha eme itieye na nọ i fo ho na.

18. Idhere efa vẹ ma sai ro fiobọhọ kẹ inievo-emetẹ mai?

¹⁸ Ma tẹ be hai fiobọhọ kẹ inievo-emetẹ mai, u re dhesẹ nọ ma you rai. (1 Jọn 3:18) Agnes nọ ma ta ẹsiẹ inọ ọ be rẹrote oni riẹ nọ ọ be mọ na ọ ta nọ: “Ẹsejọ inievo jọ evaọ ukoko na a rẹ nyaze ti fiobọhọ kẹ omẹ rẹrote oni mẹ re mẹ sai wo uvẹ nọ me re ro ru eware efa, yọ ejọ i re there emu ze dede. Onana u re ru omẹ riẹ nọ a you omẹ je rri omẹ ghaghae evaọ ukoko na.” Inievo jọ a fiobọhọ kẹ Judith re. Oniọvo jọ evaọ ukoko riẹ o wuhrẹ i rie epanọ ọ sae rọ ruẹrẹ eware jọ evaọ omoto riẹ. Sista Judith ọ ta nọ, “Eva e be were omẹ gaga inọ inievo na a gwọlọ nọ oware ovo o rẹ via kẹ omẹ hẹ, a gwọlọ nọ mẹ dhẹ omoto mẹ na gbẹsinẹdẹ.”

19. Idhere efa vẹ ekpako e sai ro fiobọhọ kẹ inievo-emetẹ na?

¹⁹ Epọvo na re, u fo nọ ekpako ukoko a rẹ gwọlọ idhere nọ a re ro fiobọhọ kẹ inievo-emetẹ na. A riẹ nọ Jihova ọ gwọlọ nọ a rẹrote ai. (Jem. 1:27) Fikiere a re wo ororokẹ wọhọ Jesu, a re si izi keke hrọ họ. (Mat. 15:22-28) Ekpako ukoko a te bi fiobọhọ kẹ inievo-emetẹ na, inievo nana a rẹ riẹ nọ a se rai gb’ahwo evaọ ukoko na. Nọ ọsẹro utu usi uwoma ota amọ Evelyn ọ riẹ nọ Evelyn ọ be kwa kpohọ uwou ofa, ọ tẹ nwane ta kẹ inievo jọ re aikpobi a lele iei kwa. Evelyn ọ ta nọ, “Ọ wọ owha ulogbo no omẹ uzou. Oghẹrẹ nọ ekpako na a rọ tuduhọ omẹ awọ je fiobọhọ kẹ omẹ u dhesẹ nọ a se omẹ gb’ohwo evaọ ukoko na. U te je dhesẹ nọ mẹ rẹ sae dhẹ bru ai oke kpobi nọ me wo ẹbẹbẹ.”

20-21. Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ inievo-emetẹ mai kpobi a rrọ ghaghae?

²⁰ Ma rẹ jọ ukoko kpobi ruẹ inievo-emetẹ buobu nọ e be daoma ziezi, nọ u fo nọ ma re fiobọhọ kẹ. Wọhọ epanọ ma wuhrẹ mi Jesu na, u fo nọ ma re se inievo-emetẹ na gboma, jẹ daoma re ma riẹ oghẹrẹ nọ eware e rrọ kẹ ae. Ma rẹ jẹ hai jiri ai rọkẹ eware nọ a bi ru evaọ ukoko na. Ma vẹ jẹ thothọ rai nọ o tẹ gwọlọ ere.

²¹ Nọ Pọl ukọ na o je ku ileta nọ o kere se ukoko obọ Rom họ, ọ fodẹ inievo-emetẹ izii soso. (Rom 16:1, 3, 6, 12, 13, 15) Ma riẹ nọ eva e te were inievo yena gaga inọ o yere i rai je jiri ai rọkẹ iruo nọ a bi ru. Joma hai fiobọhọ kẹ inievo-emetẹ nọ e rrọ ukoko mai jẹ hai jiri ai. Ma te ru ere, u re dhesẹ nọ a rrọ ghaghae kẹ omai evaọ ukoko na.