Eme Ọ Rẹ Kẹ Ohwo Evawere Evaọ Uzuazọ?

“Dhẹozọ Ọghẹnẹ, who koko izi riẹ.”—ỌTAUSI. 12:13.

 1, 2. Ẹvẹ ma sai ro wo erere no obe Ọtausiwoma Na ze?

ỌZAE jọ ọ jariẹ ọnọ o wọhọ nnọ o wo eware kpobi gba. Ọ jọ osu nọ a riẹ gaga, omọvo ahwo nọ e mai fe evaọ akpọ na, gbe ọnọ ọ mai wo areghẹ evaọ oke riẹ. Dede nọ o wọhọ nnọ eware kpobi e jọ obọ riẹ gba, o wọhọ ẹsenọ ọ jẹ nọ omariẹ inọ, ‘Eme ọ rẹ kẹ ohwo evawere evaọ uzuazọ?’

² Oghẹrẹ ohwo otiọye na ọ ginẹ jọ akpọ na—oware wọhọ ikpe idu esa nọ e vrẹ. Odẹ riẹ họ Solomọn, yọ ọ jọ evaọ obe Ọtausiuwoma Na dhesẹ epanọ ọ jẹ rọ gwọlọ oware nọ o rẹ kẹe evawere. (Ọtausi. 1:13) Ma rẹ sai wuhrẹ eware buobu no oriruo Solomọn ze. Evaọ uzẹme, eme areghẹ nọ e rrọ obe Ọtausiwoma Na e rẹ sai fi obọ họ kẹ omai yeri emamọ uzuazọ.

“Ofou Olele Họre”

 3. Ẹvẹ edẹ uzuazọ ohwo-akpọ e rrọ?

³ Solomọn o dhesẹ inọ Ọghẹnẹ ọ ma eware iwoma buobu fihọ akpọ na—eware igbunu buobu gbidi gbidi nọ i re siuru nọ ma rẹ reawere rai. Rekọ, ma rẹ sai wuhrẹ kpahe emama Ọghẹnẹ te oria ovo ho re ma te ti whu keme uzuazọ mai o kpẹre thesiwa. (Ọtausi. 3:11; 8:17) Wọhọ epanọ Ebaibol na e ginẹ ta, edẹ uzuazọ mai e rọ kpẹkpẹe, e rẹ vrẹ vẹrẹ wọhọ uwoho. (Job 14:1, 2; Ọtausi. 6:12) Fikiere ma rẹ rehọ edẹ uzuazọ mai nọ e kpẹre gaga na ru iruo avọ areghẹ. Re ma ru onana o lọhọ tere he, keme akpọ Setan ọ be gwọlọ viẹ omai họ re ma yeri uzuazọ nọ o kare uvi evawere.

 4. (a) Eme ẹme na “ifofe” u dhesẹ? (b) Eme ahwo-akpọ a bi le nọ ma be te ta ẹme kpahe?

⁴ Evaọ obe Ọtausiwoma Na, Solomọn ọ rehọ ẹme na “ifofe” ta ẹme unuẹse buobu ro dhesẹ enwoma nọ e rrọ uzuazọ nọ a rẹ raha kufiẹ ro le eware nọ i fioka ha. Ẹme Hibru nọ a fa “ifofe” na u dhesẹ oware nọ u fioka ha, onọ u wo iruo ho, hayo nọ o rẹ tọ họ. (Ọtausi. 1:2, 3) Ẹsejọ, Solomọn ọ rẹ rehọ ẹme na “ifofe” avọ “ofou olele họre” ro dhesẹ oware ovo na. (Ọtausi. 1:14; 2:11) Evaọ uzẹme, u wo oghẹrẹ ovo nọ ohwo ọ rẹ daoma te nọ ọ jẹ sai kru ofou hu. Ohwo nọ ọ be gwọlọ kru ofou o ti kru oware ovo dhobọ họ. Ere ọvona ohwo nọ o bi le eware nọ i fioka ha ọ te lahiẹ oma riẹ kufiẹ. Uzuazọ mai evaọ akpọ nana o kpẹre vi epanọ ma rẹ rọ raha iẹe kufiẹ ro le eware nọ i fioka ha. Fikiere, re ma sae whaha ethobọ nana, joma rri eware jọ nọ ahwo-akpọ kpobi a bi le, enọ Solomọn ọ ta ẹme kpahe. Orọ ọsosuọ, ma te ta ẹme kpahe akpọriọ gbe ele eyero-akpọ. Kẹsena, ma vẹ te ta kpahe erere nọ ọ rrọ iruo.

Kọ Akpọriọ O rẹ kẹ Omai Evawere?

 5. Eme Solomọn o ru re ọ ruẹsi wo evawere?

⁵ Solomọn ọ daoma yeri uzuazọ akpọriọ re ọ sai wo evawere wọhọ epanọ ahwo buobu a bi ru nẹnẹ na. Ọ ta nọ: “[Mẹ] kẹnẹ oma no enuawere ọvuọvo ho.” (Ọtausi. 2:10) Kọ eme o je ru rọ gwọlọ evawere? Wọhọ epanọ uzou avọ 2 orọ obe Ọtausiuwoma Na u dhesẹ, ‘ọ rehọ udi sasa oma riẹ,’ evaọ oke ovona yọ ọ be rọ areghẹ su oma riẹ, ọ bọ iwou, ọ gaviezọ kẹ ikporakporo, jẹ re emamọ emu.

 6. (a) Fikieme o gbẹ rọ thọ họ re a reawere eware ezi jọ evaọ akpọ? (b) Rọ kpahe eware omosasọ, ẹvẹ ma rẹ rọ jọ owowa?

⁶ Kọ Ebaibol e ta inọ o thọ re ma kuomagbe egbẹnyusu riakpọ kuoma? Vievie. Wọhọ oriruo, Solomọn o muẹrohọ inọ re ohwo ọ roma totọ re emu evaọ okenọ o te no iruo riẹ ze no, yọ okẹ nọ u no obọ Ọghẹnẹ ze. (Se Ọtausiwoma Na 2:24; 3:12, 13.) Ofariẹ, Jihova ọvo ọ ta kẹ emoha re a ‘ghọghọ, re eva rai e vọ avọ oghọghọ evaọ edẹ upelẹ rai kpobi’ rekinọ a re ru onana evaọ omamọ edhere. (Ọtausi. 11:9) Ẹhẹ, ma gwọlọ eriosehọ gbe eware omosasọ. (Wawo Mak 6:31.) Rekọ, ma rẹ kuvẹ hẹ re eware omosasọ i zihe ruọ oware nọ o mai wuzou evaọ uzuazọ mai. Ukpoye, eware omosasọ e rẹ jọ wọhọ enuawere nọ a re ro wurie unu nọ a tẹ re uzedhe emu na no. Ababọ avro, whọ riẹ inọ makọ epanọ enuawere e rẹ were owhẹ te kẹhẹ, i ti kru owhẹ ẹbẹ hẹ nọ whọ gbẹ re oware ofa ha, yọ e rẹ vọ eva ha. Ere ọvona, Solomọn o vuhumu uwhremu na inọ re ohwo o yeri uzuazọ akpọriọ ọvo yọ “ofou olele họre.”—Ọtausi. 2:10, 11.

 7. Fikieme ma jẹ rọ areghẹ salọ eware omosasọ nọ ma rẹ roma kẹ?

⁷ Ofariẹ, orọnikọ eware omosasọ kpobi i kiehọ họ. Ibuobu rai e vọ avọ enwoma, e rẹ raha uruemu mai gbe usu mai kugbe Ọghẹnẹ. Ima ahwo buobu a raha uzuazọ rai no fikinọ a ‘gwọlọ riakpọ kuoma’ ẹkwoma ivovavovo gbe imu egaga nọ a be rehọ fihọ oma, idi egaga nọ a be da vrẹta, hayo edhọ nọ a bi fi. Jihova ọ vẹvẹ omai unu inọ ma tẹ kuvẹ re udu gbe ibiaro mai i su omai thọ, ma ti kie ruọ ebẹbẹ.—Gal. 6:7.

 8. Fikieme o jẹ rọ oware areghẹ re ma kiẹ oghẹrẹ nọ ma bi yeri uzuazọ mai riwi?

⁸ Ma tẹ roma kẹ akpọriọ gaga o sai ru omai gbabọkẹ eware nọ e mai wuzou. Kareghẹhọ inọ edẹ uzuazọ ohwo-akpọ i tulo ho, yọ ma sae r’obọ s’udu hu inọ umutho ikpe mai na e te kare ẹyao gbe ebẹbẹ. Oyejabọ nọ Solomọn o ro muẹrohọ uwhremu na inọ o rẹ mae kẹ omai erere otẹrọnọ ma re kpohọ uwhori, maero kọ orọ Oleleikristi nọ ọ gọ Jihova ziezi viukpenọ ma re kpohọ “uwou eha.” (Se Ọtausiwoma Na 7:2, 4.) Fikieme o jẹ rọ ere? Nọ ma be gaviezọ kẹ ovuẹ nọ a be kẹ evaọ uwhori na jẹ be kareghẹhọ emamọ uzuazọ nọ odibo Jihova nọ o whu na o yeri, o te lẹliẹ omai kiẹ oghẹrẹ nọ ma bi yeri uzuazọ mai riwi. Onana o sae wọ omai ru inwene re ma rehọ edẹ uzuazọ mai nọ i kiọkọ ru iruo avọ areghẹ.—Ọtausi. 12:1.

Kọ Eyero-Akpọ E rẹ Kẹ Omai Evawere?

 9. Eme Solomọn o ti vuhumu kpahe eyero-akpọ?

⁹ Solomọn ọ jọ omọvo ahwo nọ e mai fe okenọ o kere obe Ọtausiuwoma Na. (2 Irv. 9:22) O wo igho nọ ọ sai ro ru oware kpobi nọ ọ gwọlọ. O kere nọ: ‘Koware koware nọ ibiaro mẹ e gwọlọ mẹ ko rai dhere ai hi.’ (Ọtausi. 2:10) Rekọ ọ tẹ te ruẹ nnọ orọnikọ eyero-akpọ e rẹ kẹ ohwo evawere he. Kẹsena ọ tẹ ta nọ: “Ohwo nọ o you ugho ugho o rẹ dae ẹro ho, ọnọ o you efe avọ erere o rẹ dae ẹro gbehe.”—Ọtausi. 5:10.

10. Ẹvẹ ma re ro wo uvi efe gbe uvi evawere?

¹⁰ Dede nọ eyero-akpọ e rẹ sae kẹ ohwo erere ribri hi, enwenọ ahwo kpobi a bi le ei ghele. Evaọ ọkiẹriwo jọ nọ a ru kẹle na evaọ obọ America, a tẹ ghale emọ-isukulu nọ i mu yunivasiti họ obọ kpohọ abane, abasa rai a ta nọ ugogo oware nọ a bi le evaọ uzuazọ họ “re a fe.” A tẹ maki fe no, kọ a ti gine wo evawere? O nwane rrọ ere he. Enọ e rẹ kiotọ eware i muẹrohọ no inọ ohwo o te se ekwakwa-efe gboja gaga, o rẹ jọ bẹbẹ kẹ ohwo otiọye na re o wo evawere gbe edẹro. Nọ oware nọ Solomọn o vuhumu no anwẹdẹ. O kere nnọ: “Me koko isiliva avọ oro jegbe efe ivie . . . Who ri rai, ai kpobi ifofe gbe ofou o kie lele.”a (Ọtausi. 2:8, 11) Ukpoye, ma tẹ rehọ uzuazọ mai gọ Jihova no eva ze re ọ kẹ omai eghale riẹ, ẹsiẹ ma re wo efe nọ ọ ginẹ rrọ uvi efe.—Se Itẹ 10:22.

Iruo vẹ E rẹ Kẹ Ohwo Uvi Evawere?

11. Eme Ikereakere na e ta kpahe erere nọ o re no iruo ze?

¹¹ Jesu ọ ta nọ: “Ọsẹ mẹ o gbe bi ru iruo rite enẹna, me te je bi ru re.” (Jọn 5:17) Ababọ avro Jihova avọ Jesu a wo evawere no iruo ze. Ebaibol na i dhesẹ evawere nọ Jihova o wo no iruo emama riẹ ze nọ e ta nọ: “Ọghẹnẹ ọ tẹ ruẹ nọ eware kpobi nọ ọ ma na i re wowoma.” (Emu. 1:31) Ikọ-odhiwu a je “do edo oghọghọ” nọ a ruẹ eware nọ Ọghẹnẹ ọ ma. (Job 38:4-7) Solomọn omariẹ ọ riẹ erere nọ o re no emamọ iruo ze.—Ọtausi. 3:13.

12, 13. (a) Ẹvẹ imava jọ a dhesẹ evawere nọ a wo no iruo nọ a rọ oruọzewọ ru ze? (b) Eme o rẹ lẹliẹ ohwo fiẹ-unu ẹsejọ evaọ iruo nọ o bi ru?

¹² Ahwo buobu a riẹ epanọ iruo nọ a rẹ rọ oruọzewọ ru i woma te. Wọhọ oriruo, José ọnọ ọ rehọ eware nọ ọ be drọ ro wo ugho ziezi no, ọ ta nọ, “Nọ whọ tẹ sae drọ uwoho nọ who wo họ iroro fihọ ẹwẹ akpala no, oma u re mu owhẹ wọhọ ẹsenọ who fi ẹbẹbẹ ologbo jọ kparobọ no.” Ọhreki nọ a re se Miguelb ọ tẹ jẹ ta nọ: “Iruo e rẹ wha evawere tha keme i re fi obọ họ kẹ owhẹ rẹrote uviuwou ra. E rẹ jẹ lẹliẹ owhẹ rri oma ra nnọ whẹ yọ ohwo jọ re.”

¹³ Evaọ abọdekọ riẹ, iruo buobu i re fou ehoo, e rẹ sae kẹ owhẹ uvẹ nọ who re ro ru eware ekpokpọ buobu hu. Ẹsejọ ahwo nọ wha gbẹ rrọ iruo na a rẹ sae wha evedha se owhẹ, tube kienyẹ owhẹ dede. Solomọn o dhesẹ nnọ ọyẹlẹ—ẹsejọhọ fikinọ o mu ogbẹnyusu kugbe ahwo nọ i wuzou—a rẹ sae hwae osa nọ a rẹ hwa ọgba. (Ọtausi. 2:21) Eware efa e riẹ nọ e rẹ sae wha evedha ze. Ẹsejọhọ okọ nọ u je titi vẹre o rẹ sai kie fikinọ igho orẹwho na i kie hayo eware nọ a rẹro rai hi e via. (Se Ọtausiwoma Na 9:11.) Ẹsibuobu, ohwo nọ o bi ru iruo gaga re eware e sae lọhọ kẹe ọ vẹ te vioja jẹ fiẹ-unu nọ ọ tẹ ruẹ uwhremu na inọ ọ “ruẹ uye kẹ ofou.”—Ọtausi. 5:16.

14. Iruo vẹ e rẹ wha uvi evawere ze ẹsikpobi?

¹⁴ Kọ iruo jọ e riẹ nọ a rẹ jọ fiẹ-unu hu? José, ọnọ ma fodẹ ẹsiẹe inọ ọ rẹ drọ eware na, o muẹrohọ nnọ: “Eware nọ whọ drọ i te kri no e rẹ sai vru hayo raha no. Eware nọ ma be jọ egagọ Ọghẹnẹ ru e rrọ ere he. Fiki ẹmeoyo kẹ Jihova nọ o be lẹliẹ omẹ ta usiuwoma na, me fi obọ họ kẹ amọfa zihe ruọ uvi Ileleikristi nọ i wo ozodhẹ Ọghẹnẹ no, yọ a ti wo erere no onana ze bẹdẹ bẹdẹ. Oware ovo o riẹ nọ a sae rọ wawo onana na.” (1 Kọr. 3:9-11) Miguel ọ ta ọkpọ ẹme ọvona inọ ẹta usiuwoma Uvie na o be wha evawere sei vi okọ riẹ. Ọ ta nọ: “Uvumọ oware o riẹ hẹ nọ a rẹ rọ wawo eva nọ e rẹ were owhẹ okenọ who te wuhrẹ ohwo oware jọ evaọ Ebaibol jẹ ruẹ nnọ oware nọ who wuhrẹ i riẹ na u te rie udu.”

“Gbolo Ebrẹdi Ra”

15. Eme o rẹ ginẹ kẹ ohwo evawere evaọ uzuazọ?

¹⁵ Orọ urere, eme o rẹ ginẹ kẹ ohwo evawere evaọ uzuazọ? Ma re wo uvi evawere otẹrọnọ ma rehọ umutho ikpe nọ ma be rria akpọ na ro ru eva were Jihova je ru oware ezi. Ma rẹ sai wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ, ma rẹ sai fi obọ họ kẹ emọ mai ru oware nọ Ebaibol e ta, ma rẹ sai fi obọ họ kẹ amọfa riẹ Jihova, yọ ma rẹ sai mu usu nọ o rẹ tọ kugbe inievo mai. (Gal. 6:10) Enana kpobi yọ eware nọ e rẹ jọ ribri yọ e rẹ wha eghale se enọ i wo rai. Solomọn ọ rehọ oware isiuru jọ ro dhesẹ erere nọ o rrọ ewoma oruo. Ọ ta nọ: “Gbolo ebrẹdi ra fihọ evaọ ame, keme whọ te rueriẹe nọ edẹ buobu e vrẹ no.” (Ọtausi. 11:1) Jesu ọ tuduhọ ilele riẹ awọ inọ: “Kẹ a rẹ te kẹ owhai.” (Luk 6:38) Jihova omariẹ ọ tẹ jẹ ya eyaa inọ ọ te hwosa kẹ enọ i ru ewoma kẹ amọfa.—Itẹ 19:17; se Ahwo Hibru 6:10.

16. Oke vẹ họ uzedhe oke nọ ma rẹ rọ jiroro oware nọ ma rẹ rọ uzuazọ mai ru?

¹⁶ Ebaibol e tuduhọ omai awọ re ma rọ areghẹ salọ oware nọ ma rẹ rọ uzuazọ mai ru enẹna nọ ma gbẹ rrọ emoha na. Ma te ru enẹ, ma te fiẹ-unu hu evaọ ikpe nọ e be tha. (Ọtausi. 12:1) O te da omai gaga otẹrọnọ ma raha oke uzoge mai kufiẹ ro le eware akpọ, re ukuhọ riẹ ma vẹ te ruẹ inọ kpakọ eware ifofe, ofou gheghe ma je le!

17. Eme u ti fi obọ họ kẹ owhẹ salọ uzuazọ uyero nọ o mai woma?

¹⁷ Wọhọ ọsẹ oyoyou, Jihova ọ gwọlọ nnọ whọ reawere uzuazọ, inọ who ru oware uwoma, re whọ jẹ whaha idhọvẹ nọ i fioka ha. (Ọtausi. 11:9, 10) Ẹvẹ whọ sai ro ru onana? Fi itee abọ-ẹzi họ re whọ jẹ daoma le ai tobọ. Enwene ikpe 20 nọ e vrẹ, eware ivẹ e jọ otọ kẹ Javier nọ ọ rẹ jọ salọ, emamọ iruo usiwo imu gbe iruo odibọgba oke-kpobi. Ọ ta nọ: “Dede nọ iruo edọkita e rẹ wha evevọwẹ ze, oware ovo o riẹ hẹ nọ a rẹ rọ wawo oghọghọ nọ me wo nọ me fi obọ họ kẹ ahwo buobu riẹ uzẹme na. Iruo odibọgba oke-kpobi na e lẹliẹ omẹ reawere uzuazọ vọvọ no. Oware ovo nọ o da omẹ họ, mẹ kaki muhọ họ.”

18. Fikieme uzuazọ nọ Jesu ọ jọ otọakpọ obonẹ yeri o rọ rrọ emamọ uzuazọ?

¹⁸ Nọ o rrọ ere na, eme họ oware nọ o mae ghare nọ ma rẹ daoma wo? Obe Ọtausiuwoma Na o ta nọ: “Emamọ odẹ u woma vi udẹ oghaghae, gbe ẹdẹ uwhu, o vi ẹdẹ eyẹ.” (Ọtausi. 7:1) Uzuazọ Jesu o mai ru ẹme nana vẹ. O gine wo emamọ odẹ evaọ aro Jihova. Nọ Jesu o kru ẹgbakiete riẹ te uwhu, ọ tẹ kpare esuo Jihova kpehru je dhe idhe ẹtanigbo na, onọ u rovie edhere esiwo k’omai. (Mat. 20:28) Omoke nọ Jesu ọ rria otọakpọ na, o fi obọdẹ oriruo hotọ kpahe oghẹrẹ nọ ma re ro yeri uzuazọ nọ o rẹ wha evawere ze, u fo re ma daoma rọ aro kele iei.—1 Kọr. 11:1; 1 Pita 2:21.

19. Ohrẹ areghẹ vẹ Solomọn ọ kẹ?

¹⁹ Ma rẹ sai wo emamọ odẹ evaọ aro Ọghẹnẹ re. Ewo emamọ odẹ evaọ aro Ọghẹnẹ o ghare omai obọ vi efe. (Se Matiu 6:19-21.) Ma rẹ gwọlọ idhere sa-sa nọ ma re ro ru oware uwoma kẹdẹ kẹdẹ evaọ aro Jihova re ma sai wo evawere. Wọhọ oriruo, ma rẹ sae ta usiuwoma kẹ ahwo, bọ orọo gbe uviuwou mai ga, je sikẹle Ọghẹnẹ ẹkwoma ekpohọ iwuhrẹ gbe eruo uwuhrẹ omobọ mai. (Ọtausi. 11:6; Hib. 13:16) Kọ whọ gwọlọ yeri uzuazọ nọ o rẹ wha evawere ze? Otẹrọ ere, hai fi ohrẹ Solomọn na họ iruo inọ: “Dhẹozọ Ọghẹnẹ, who koko izi riẹ; keme onana họ iruo kpobi nọ i te ohwo e ruo.”—Ọtausi. 12:13.

[Oruvẹ-obotọ]

Ẹvẹ Whọ te k’Uyo?

• Fikieme ma je roro gaga kpahe itee nọ ma fihọ evaọ uzuazọ?

• Ẹvẹ ma re rri akpọriọ gbe eyero-akpọ?

• Iruo vẹ e te wha evawere ibẹdẹ bẹdẹ ze?

• Oware ulogbo vẹ ma rẹ daoma wo?

[Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 23]

Ẹvẹ eware omosasọ e rẹ jọ omai oja te evaọ uzuazọ?

[Uwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 24]

Emejabọ iruo usiuwoma ota na e rẹ rọ kẹ evevọwẹ?