Evuhumu Emamọ Ewhovuẹ Na

“[Mẹ họ] Ọnọ ọ tua ẹme odibo riẹ, o je ru ẹjiroro ikọ riẹ gba.” —AIZAYA 44:25, 26.

 1. Ẹvẹ Jihova o ro dhesẹ ewhovuẹ uzẹme na via, kọ ẹvẹ ọ rọ fere erọ erue via?

JIHOVA ỌGHẸNẸ họ Oride nọ o re Vuhu ewhovuẹ uzẹme riẹ. O re vuhu ai ẹkwoma evuẹ nọ ọ rọ kẹ ai nọ o re ru gba. Jihova ọ tẹ jẹ rọ Ọferevia Ologbo ọrọ ewhovuẹ erue. Ẹvẹ ọ be rọ fere ai via? O re fi ọzadhe họ eka gbe aruọruẹ rai. Evaọ edhere ọnana o ro dhesẹ nọ eruẹaro igbenu gheghe a rọ, enọ evuẹ rai i no iroro obọ rai ze—ẹhẹ, iroro igheghẹ, erọ uwo rai!

 2. Didi ozighi evaọ udevie ewhovuẹ o roma via evaọ oke emọ Izrẹl?

² Te Aizaya te Izikiẹl a ta nọ ewhovuẹ Jihova Ọghẹnẹ a jọ. Kọ ere a ghinẹ jọ? Joma ruẹ. Aizaya ọ ruẹaro evaọ Jerusalẹm no ole 778 B.C.E. rite okenọ 732 B.C.E. o te rọ vrẹ no. A mu Izikiẹl kpohọ igbo obọ Babilọn evaọ 617 B.C.E. Ọ tẹ jọ obei jẹ ruẹaro kẹ inievo ahwo Ju riẹ. Eruaro ivẹ enana e rehọ aruọwha whowho nọ a rẹ te raha Jerusalẹm. Eruaro efa a jẹ ta nọ Ọghẹnẹ ọ te kuvẹ re onana o via ha. Kọ amono e jọ emamọ ewhovuẹ?

Jihova Ọ Fere Eruaro Erue Via

 3, 4. (a) Didi evuẹ ivẹ nọ i wo ohẹriẹ a vuẹ emọ Izrẹl evaọ Babilọn, kọ ẹvẹ Jihova ọ rọ fere ọwhovuẹ ọrue via? (b) Eme Jihova ọ ta nọ o te via kẹ eruẹaro erue?

³ Okenọ Izikiẹl ọ jọ obọ Babilọn, a kẹ riẹ eruẹaruẹ oware nọ o jẹ via evaọ etẹmpol Jerusalẹm. Eva unuẹthẹ ovatha-ọre etẹmpol na ezae 25 e jariẹ. Emọ ivie ivẹ e jọ usu rai, Jazanaya avọ Peletaya. Ẹvẹ Jihova o rri rai? Izikiẹl 11:2, 3 o kuyo nọ: “Ọmọ ohwo, enana họ ahwo nọ a bi ru umuomu jẹ gba ẹguae oyoma [kpahe] okpẹwho na; be ta nọ, ‘Oke u [ri te nọ] a rẹ rọ bọ iwou?’ ” Ewhovuẹ udhedhẹ omoya enana a jẹ ta nọ, ‘Ese ọvo ọ rọ Jerusalẹm oma ha. Whaọ, kẹlena ma be te bọ iwou efa fihọ iẹe eva!’ Fikiere Ọghẹnẹ ọ tẹ ta kẹ Izikiẹl re ọ ruẹaro nọ u wo ẹhẹriẹ no orọ eruẹaro erue na. Evaọ owọ avọ 13 ọrọ uzou 11 na, Izikiẹl ọ tẹ ta k’omai oware nọ o via kẹ omọvo rai jọ: “Whaọ nọ ute okenọ mẹ [ruẹaro no], Peletaya ọmọzae Bẹnaya o te whu.” Ẹsejọhọ onana o via keme Peletaya họ ọmọ-ovie nọ ọ viodẹ jẹ mae kpomahọ ahwo na gbe ọgẹdhọ nọ ọ mae rro. Uwhu idudhe riẹ u te dhesẹ nọ ọruẹaro erue ọ jọ!

⁴ Uwhu nọ Jihova ọ rọ tehe Peletaya na o whaha eruẹaro erue edekọ re a siọ odẹ Ọghẹnẹ ba ẹrọ ta erue he. Ahwo eviẹhọ enana a tẹ gbẹ ruabọ họ aruọruẹ eware nọ i mukpahe oreva Ọghẹnẹ. Fikiere Jihova Ọghẹnẹ ọ tẹ ta kẹ Izikiẹl nọ: “Uye u te eruẹaro igheghẹ nọ i bi lele oreva rai, yọ a be ruẹ oware ovo ho!” Wọhọ Peletaya, a gbẹ te ‘jọ họ’ fikinọ a rehọ oheri kẹ Jerusalẹm ‘aruọruẹ udhedhẹ, kpakiyọ udhedhẹ o riẹ hẹ.’—Izikiẹl 13:3, 15, 16.

 5, 6. Makinọ ewhovuẹ erue na kpobi e jariẹ, ẹvẹ a rọ kpare Aizaya kpehru wọhọ ọruaro uzẹme?

⁵ Rọkẹ Aizaya, evuẹ Ọghẹnẹ riẹ kpobi kpahe Jerusalẹm i rugba. Evaọ ezi uvo ọrọ 607 B.C.E., ahwo Babilọn a tẹ raha okpẹwho na a tẹ rehọ okiọkotọ ahwo Ju kpohọ Babilọn wọhọ erigbo. (2 Iruẹru-Ivie 36:15-21; Izikiẹl 22:28; Daniẹl 9:2) Kọ eware okpẹtu enana e whaha eruẹaro erue na no eme erue nọ a jẹ rọ fa ahwo Ọghẹnẹ ova? Ijo, ewhovuẹ erue eyena a tẹ ruabọhọ iruo rai ọvo!

⁶ Epaọ ẹsenọ enana i te he, emọ Izrẹl nọ e jọ igbo a tẹ jẹ rẹriẹ ova ku ejile omoya Babilọn, eboẹva, gbe ebuẹva-isi. Ghele, Jihova o dhesẹ ewhovuẹ erue enana kpobi fihọ ahwo igheghẹ, nọ e be ruẹaro ẹkpẹlobọ. U kri hi o te dhesẹ nọ Izikiẹl họ ọwhovuẹ uzẹme riẹ, wọhọ epanọ Aizaya ọ jọ. Jihova o ru eme kpobi nọ ọ rehọ ẹkwoma rai ta gba, wọhọ epanọ ọ yaa nọ: “[Mẹ họ ọnọ] ọ raha eka etaerue je ru otu eboẹva na gheghẹ; nọ o zihe enọ i wo areghẹ kpemu, o te ru eriariẹ rai zihe ruọ [ugheghẹ]. Ọnọ ọ tua eme odibo riẹ, o je ru ẹjiroro ikọ riẹ gba.”—Aizaya 44:25, 26.

Evuẹ Udubro Kpahe Babilọn gbe Jerusalẹm

 7, 8. Didi ovuẹ Ọghẹnẹ Aizaya o wo kẹ Babilọn, kọ eme họ otofa eme riẹ?

⁷ A te raha Juda avọ Jerusalẹm no, nọ ohwo ọvo ọ gbẹ te riae, evaọ ikpe 70 he. Ghele, Jihova ọ rehọ ẹkwoma Aizaya avọ Izikiẹl whowho nọ a te wariẹ bọ okpẹwho na a vẹ te wariẹ rria otọ na evaọ uzedhe oke nọ ọ ruẹaro riẹ! Onana yọ aruọruẹ ogbunu. Fikieme? Keme a riẹ Babilọn wọhọ ẹwho nọ o re siobọno erigbo riẹ vievie he. (Aizaya 14:4, 15-17) Fikiere ono o ti siobọno erigbo enana? Ono ọ rẹ sai fi Babilọn ọruaro na kparobọ, avọ igbẹhẹ ilogbo riẹ gbe ame nọ ọ wariẹ okpẹwho na họ? Jihova Erumeru na o te! Yọ ọ ta nọ o ti ru ere: “[Mẹ họ] . . . Ọnọ ọ ta kẹ edidi na [koyehọ, ame nọ ọ wariẹ okpẹwho na họ] nọ, ‘Kpọ, me ti ru ithẹ rai kpọ.’ Ọnọ ọ ta kpahe Sairọs, nọ, ‘Ọye họ othuruigodẹ mẹ, o reti ru ẹgwọlọ mẹ gba,’ rọ kẹ Jerusalẹm a te wariẹe bọ, gbe uwou egagọ ode na, ‘A ti fi otọhọotọ ra họ.’ ”—Aizaya 44:25, 27, 28.

⁸ Roro kpahe oyena! Ethẹ Yufretis na, obrudhe imuozọ kẹ ahwo na, o wọhọ ogẹgẹ ame nọ u kie fihọ oria ọroro evaọ aro Jihova. Idudhe, obrudhe na ọ te kpọ! Babilọn o re ti kie. Dede nọ ole ikpe 150 taure a te ti yẹ Sairọs ohwo Pasia na, Jihova o ru Aizaya rọ ruẹaro kpahe ọraha nọ ovie ọnana ọ te raha Babilọn o ve je siobọno erigbo ahwo Ju riẹ ẹkwoma udu nọ ọ te kẹ ai re a zihe nya e bọ Jerusalẹm gbe etẹmpol riẹ.

 9. Ono Jihova ọ fodẹ wọhọ okwakwa nọ ọ te rọ raha Babilọn?

⁹ Ma ruẹ eruẹaruẹ ọnana eva Aizaya 45:1-3: “Enẹ ỌNOWO na ọ ta kẹ ọriẹ nọ a wholo, ro bru Sairọs, ọnọ omẹ gba obọze riẹ mu no, re ọ raha erẹwho na nọ e rọ aro riẹ, . . . re o rovie ẹthẹ kẹe re ọ se unuwou na ba [esihọ]: Mẹ te karo kẹ owhẹ, mẹ vẹ te hra ugbehru na ẹrẹrẹe; mẹ vẹ te whọlọ ethẹ ekpọna na ehehẹhẹ me ve ti bru ekpọ eroo na ibro ivẹ. Mẹ te rehọ efe no ebi ze kẹ owhẹ, jegbe eware nọ a kuakoko họ eria idhere, [whọ] vẹ riẹ nọ mẹ, [họ Jihova, NW ], Ọghẹnẹ ahwo Izrẹl, nọ o se [owhẹ] odẹ.”

10. Edhere vẹ a ro “wholo” Sairọs, kọ ẹvẹ Jihova ọ rọ t’ẹme kẹe bu vi ikpe udhusoi taure a te ti yẹi?

¹⁰ Muẹrohọ nọ Jihova ọ t’ẹme kẹ Sairọs epaọ ẹsenọ a yẹi no. Onana o tẹ rọwo kugbe eme Pọl inọ Jihova o “muodẹ se eware nọ erọ họ wọhọ ẹsenọ e jọ vẹre.” (Ahwo Rom 4:17) Ofariẹ, Ọghẹnẹ o se Sairọs wọhọ ọnọ “a wholo.” Fikieme o je ru erei? Whaọ ozerẹ okpehru Jihova o ku ewhri ewholo họ Sairọs uzou hu. Uzẹme, rekọ onana yọ ewholo aruọruẹ. U dhesẹ eromuo fihọ ọkwa. Fikiere Ọghẹnẹ ọ rẹ sae ta kpahotọ kpahe eromuo Sairọs wọhọ ewholo.—Wawo 1 Ivie 19:15-17; 2 Ivie 8:13.

Ọghẹnẹ O ru Eme Ewhovuẹ Riẹ Gba

11. Fikieme ahwo Babilọn a ro roro nọ a wo omofọwẹ?

¹¹ Eva okenọ Sairọs ọ wọ ohọre kpohọ Babilọn, ahwo nọ e jọ eva riẹ a jọ omofọwẹ. Ethẹ Yufretis nọ ọ rọ didi jẹ rọ kẹkẹre na o wariẹ okpẹwho rai họ. Oria nọ ethẹ na ọ jọ ro eva okpẹwho na, inueri e riẹ buobu evaọ ofẹ ovatha-ọre riẹ. Re ọ hẹriẹ inueri na no okpẹwho na, Nebukadineza ọ tẹ bọ oware nọ o se “ugbẹhẹ ologbo, onọ o wọhọ ugbehru nọ u re kpoho ho . . . [Ọ] kpare uzou riẹ kpehru gaga.”a Ugbẹhẹ onana o wo inuẹthẹ nọ i wo ethẹ eroo ilogbo. Re a tẹ rueva rai, ohwo ọ rẹ gadiẹ ukiekpotọ nọ u no ẹroro ethẹ na ze. Agbẹta nọ irigbo Babilọn a je weri inọ a sai siobọno ai vievie he na!

12, 13. Ẹvẹ eme Jihova ẹkwoma ọwhovuẹ riẹ Aizaya i ro wo orugba okenọ Babilọn o kie fihọ Sairọs obọ?

¹² Rekọ o rọ ere he kẹ irigbo ahwo Ju enọ i fi ẹrọwọ họ Jihova! A wo uvi ẹruore. Ẹkwoma eruaro riẹ, Ọghẹnẹ ọ yaa nọ o ti siobọno ai. Ẹvẹ Ọghẹnẹ o ro ru eyaa riẹ gba? Sairọs o jie uzi kẹ isoja riẹ re a kpọ ame Ethẹ Yufretis na ikilomita buobu eva ofẹ ẹkpẹlobọ-ọre Babilọn. Fikiere, a te zihe uketha ulogbo okpẹwho na ruọ unueri oyaya gheghe. Evaọ aso imuozọ na, egbaidi Babilọn a te kpe inuẹthẹ ivẹ ilogbo na enọ e rọ ofẹ ame Yufretis na fihọ. Orọnikọ Jihova ọ ghinẹ rehọ obọ riẹ bẹre ethẹe eroo na ibribro ho; hayo kọ o wiri ekpọ oro nọ i kru rai na ha, rekọ edhere igbunu nọ o ru re a rovie ai fihọ na ababọ eware nọ a rọ zae i wo iruo ọvo na. Igbẹhẹ Babilọn i gbe wo iruo ho. U du gwọlọ nọ egbaẹmo Sairọs a rẹ gadiẹ ai re a tẹ rueva ha. Jihova ọ karo kẹ Sairọs, si “ehaise ẹkuotọ na” no, ẹhẹ, ọzadhe kpobi. A dhesẹ Aizaya no wọhọ ọwhovuẹ uzẹme Ọghẹnẹ.

¹³ Nọ okpẹwho na o kie fihọ obọ Sairọs kpobi no, efe riẹ kpobi o te kie fihọ iẹe abọ, kugbe enọ a ko dhere, enọ e rọ ibrikpẹ nọ i siomano. Fikieme Jihova Ọghẹnẹ o je ru onana kẹ Sairọs? Re ọ ruẹse riẹ nọ Jihova, ‘Ọnọ ọ rehọ odẹ riẹ sei,’ họ Ọghẹnẹ eruẹaruẹ uzẹme gbe Olori Osu ehrugbakpọ na. Ọ rẹ riẹ nọ Ọghẹnẹ ọ ruẹrẹhọ re ọ ziọ ogaga re ọ ruẹse siobọno ahwo Riẹ, Izrẹl, no igbo.

14, 15. Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ Sairọs o re yere Jihova kẹ obokparọ Babilọn riẹ?

¹⁴ Gaviezọ kẹ eme Jihova se Sairọs: “Fiki odibo mẹ Jekọp gbe Izrẹl nọ omẹ sanọ, me se owhẹ odẹ, me se owhẹ odeva, dede yọ whọ riẹ omẹ hẹ. Mẹ họ Jihova, ọfa ọ rọ họ, Ọghẹnẹ ọfa ọ rọ thọ omẹ wa ha. Mẹ rehọ ohọ zuo owhẹ, dede yọ whọ riẹ omẹ hẹ, re ahwo a riẹ nọ, no ovatha-ọre rite ukiediwo-ọre ọfa ọ riẹ thọ omẹ wa ha. Mẹ họ Jihova—ọfa ọ riẹ hẹ. Mẹ ma elo gbe ebi, me ru udhedhẹ, [koyehọ, rọ kẹ ahwo riẹ enọ e rọ igbo] mẹ tẹ jẹ ma uye [rọ kẹ Babilọn], mẹ họ Jihova nọ ọ ma eware na kpobi.”—Aizaya 45:4-7, NW.

¹⁵ Jihova họ ọnọ Sairọs ọ rẹ kẹ ọghọ na ọrọ Babilọn nọ o fi kparobọ, keme Ọye họ ọnọ ọ kẹ riẹ ogaga re ọ wha oreva Riẹ haro mukpahe okpẹwho ọgeva ọyena je siobọno ahwo Riẹ. Evaọ onana uruo, Ọghẹnẹ o bo se idhiwu riẹ re i hwẹ ẹgba ẹrẹreokie ziọ otọ. O bo se otọakpọ riẹ re o rovie jẹ lẹliẹ eware ẹrẹreokie dhẹ via jẹ wha esiwo se ahwo riẹ nọ e jọ igbo. Idhiwu gbe otọakpọ ẹwoho riẹ a te dede ujaje riẹ rehọ. (Aizaya 45:8) Bu vi ikpe udhusoi nọ o whu no, a te dhesẹ Aizaya via wọhọ ọwhovuẹ uzẹme Jihova!

Emamọ Usi Ọwhovuẹ na Kẹ Zayọn!

16. Didi emamọ usi a re whowho evaọ okpẹwho Jerusalẹm nọ a raha no na evaọ okenọ a fi Babilọn kparobọ no?

¹⁶ Rekọ eware efa e gbẹ riẹ. Aizaya 52:7 o ta kpahe emamọ usi kẹ Jerusalẹm: “Ẹvẹ awọ ọnọ ọ wha usi uwoma na o woma te eva obọ ehru igbehru, ọye nọ ọ be vuẹ ovuẹ udhedhẹ, ọnọ ọ be rehọ emamọ usi uwoma ze, ọnọ ọ be vuẹ ovuẹ usiwo, nọ ọ be ta kẹ Zayọn nọ, ‘Ọghẹnẹ ra [ọ ze ovie no].’ ” Dai roro epanọ u woma te re a ruẹ ọwhovuẹ nọ o bi bikẹle Jerusalẹm no igbehru ze! Ababọ avro o wo usi. Didi usi? Usi ojaja kẹ Zayọn. Usi udhedhẹ, ẹhẹ, usi ewoma Ọghẹnẹ. A te wariẹ bọ Jerusalẹm avọ etẹmpol riẹ! Ọwhovuẹ na o te woro avọ oghọghọ obokparọ: ‘Ọghẹnẹ ra ọ ze ovie no!’

17, 18. Ẹvẹ Babilọn nọ Sairọs o fikparobọ na u ro kpomahọ odẹ Jihova?

¹⁷ Okenọ Jihova ọ kuvẹ re ahwo Babilọn a gale agbara-uvie ivie nọ e rọ uyẹ Devidi uzou vi, o tẹ wọhọ nọ Ọ gbẹ jọ Ovie he. O tẹ wọhọ nọ Madọk, ẹdhọ oride Babilọn, họ ovie. Ghele, okenọ Ọghẹnẹ Zayọn o fi Babilọn kparobọ no, o te dhesẹ esuo ehrugbakpọ riẹ—inọ ọye họ Ovie nọ ọ mae rro. Yọ re o dhesẹ uzẹme nana, a te wariẹ bọ Jerusalẹm, “ẹwho Ovie Ologbo na,” kugbe etẹmpol riẹ. (Matiu 5:35) Rọ kẹ ọwhovuẹ nọ ọ rehọ emamọ usi otiọye ze, dede nọ ovu ọ vọ awọ riẹ, jẹ rọ gbegbe, avọ iyiyẹ, evaọ aro enọ i you Zayọn gbe Ọghẹnẹ riẹ, i w’erru thesiwa!

¹⁸ Evaọ edhere eruẹaruẹ, ekie Babilọn u dhesẹ nọ a rehọ uvie Ọghẹnẹ mu no gbe nọ ọnọ ọ be wha emamọ usi na yọ ọnọ o bi whowho ekie Babilọn. Ofariẹ, ọwhovuẹ anwae ọnana, nọ Aizaya ọ ruẹaro riẹ na, o dikihẹ kẹ ọwhovuẹ emamọ usi nọ o mae rro—nọ o mae rro fiki ewoma usi na gbe uzoẹme Uvie riẹ, avọ ewoma igbunu kẹ ahwo ẹrọwọ kpobi.

19. Didi ovuẹ kpahe ẹkuotọ Izrẹl Jihova ọ kẹ ẹkwoma Izikiẹl?

¹⁹ A rehọ emamọ eruẹaruẹ ezihetha rọ kẹ Izikiẹl re. Ọ ruẹaro nọ: “Enẹ Ọnowo na ỌGHẸNẸ ọ tae: . . . wha [rẹ] te ria okpẹwho na, wha vẹ te wariẹ bọ eria nọ a raha. A vẹ te ta nọ, ‘Otọ onana nọ o jọ ufofe vẹre na u ziheruọ ogege Idẹn no.’ ”—Izikiẹl 36:33, 35.

20. Didi uduotahawọ oghọghọ Aizaya ọ rọ kẹ Jerusalẹm evaọ eruẹaruẹ?

²⁰ Evaọ igbo Babilọn, ahwo Ọghẹnẹ a jẹ viẹ kẹ Zayọn. (Olezi 137:1) Enẹna, a rẹ sai wo evawere. Aizaya ọ tudu họ ae awọ nọ: “Wha kuomagbe varuọ ile esuọ whai eria ifofe obọ Jerusalẹm; keme ỌNOWO na ọ sasa ahwo riẹ oma no, ọ ta Jerusalẹm no igbo no. ỌNOWO na ọ ruẹre ugbobọ ẹri riẹ na họ no eva aro erẹwho kpobi, ekakọ akpọ na kpobi a rẹte ruẹ esiwo Ọghẹnẹ mai.”—Aizaya 52:9, 10.

21. Ẹvẹ eme Aizaya 52:9, 10 i ro rugba nya lele ekie Babilọn?

²¹ Ẹhẹ, ahwo Jihova nọ ọ salọ a wo ẹjiroro ologbo nọ a rẹ rọ ghọghọ. A te wariẹ nya e rria eria nọ e jọ ifofe vẹre na, a ve ti ru ai wọhọ ogba Idẹn. Jihova ọ “ruẹre ugbobọ ẹri riẹ na họ” kẹ ai no. O wọhọ ẹsenọ o kpiri abọ ewu riẹ re o ruiruo re ọ ruẹse rehọ ai zihe ziọ ẹkuotọ oyoyou rai. Enana e rọ eviavia nọ i fioka ha ha. Ijo, ahwo nọ e jẹ rria evaọ okioye a ruẹ ‘ugbobọ’ Ọghẹnẹ nọ o ro dhesẹ ogaga riẹ evaọ iruẹru ahwo re ọ rehọ esiwo ogbunu orẹwho ze. A kẹ rai imuẹro nọ a rẹ vro ho inọ Aizaya avọ Izikiẹl yọ ewhovuẹ uzẹme Jihova. Ohwo ọvo ọ rẹ vro riẹ hẹ inọ Ọghẹnẹ Zayọn ọvo họ Ọghẹnẹ uzẹme nọ ọ rọ uzuazọ evaọ otọakpọ na kpobi. Eva Aizaya 35:2, ma se nọ: “A rẹ te ruẹ oruaro ỌNOWO na, oro Ọghẹnẹ mai.” Ahwo nọ e jẹ edhesẹ ọkwa Ọghẹnẹ ọnana nọ Jihova o wo na rehọ a re kurẹriẹ gọe.

22. (a) Fikieme ma jẹ kẹ uyere nẹnẹ? (b) Fikieme eva e jẹ mae were omai inọ Jihova ọ fere ewhovuẹ erue via?

²² Ẹvẹ ma rẹ kẹ uyere te inọ Jihova o dhesẹ ewhovuẹ uzẹme riẹ via! Ghinọ uzẹme nọ ọye họ “Ọnọ ọ tua ẹme odibo riẹ, o je ru ẹjiroro ikọ riẹ gba.” (Aizaya 44:26) Eruẹaruẹ ezihetha nọ ọ kẹ Aizaya avọ Izikiẹl i ru uyoyou ulogbo riẹ rro, aruoriwo, gbe ohrọ riẹ kẹ idibo riẹ. Uzẹme, Jihova o te kẹ ajiri mai kpobi fiki onana! Yọ mai nẹnẹ ma rẹ mae were eva nọ ọ fere ewhovuẹ erue via. Oware nọ o soriẹ ze họ ibuobu rai e rọ otọakpọ na nẹnẹ. Evuẹ igbenu rai e be siọ ẹjiroro Jihova nọ o whowho. Uzoẹme n’otha na u ti fiobọhọ k’omai vuhu ewhovuẹ erue eyena.

[Footnotes]

Kọ Whọ Sae k’Iyo Nana Vevẹ?

◻Ẹvẹ Jihova o ro dhesẹ ewhovuẹ uzẹme riẹ via?

◻Ẹkwoma Aizaya, ono Jihova ọ fodẹ wọhọ okwakwa nọ a ti ro fi Babilọn kparobọ?

◻Ẹvẹ eruẹaruẹ Aizaya nọ i dhesẹ ekie Babilọn i ro rugba?

◻Didi ewoma ekie Babilọn o wo kpahe odẹ Jihova?

[Picture on page 17]

Babilọn ọ jọ wọhọ oria nọ a rẹ sai fikparobọ vievie he kẹ erẹwho nọ ejọ evaọ edẹ Izikiẹl