Ẹgọ Wọhọ Ewhovuẹ Udhedhẹ Ọghẹnẹ

‘Ẹvẹ awọ ọnọ ọ be wha usi udhedhẹ ze o woma te.’—AIZAYA 52:7.

 1, 2. (a) Wọhọ epanọ a ruẹaro riẹ eva Aizaya 52:7, didi usiuwoma a re whowho? (b) Eme họ otofa eme eruẹaruẹ Aizaya na rọ kẹ Izrẹl anwae?

USIUWOMA jọ o riẹ nọ a re whowho! Oyehọ usi udhedhẹ—uvi udhedhẹ. Oyehọ ovuẹ esiwo nọ u wo abọ kpahe Uvie Ọghẹnẹ. U kri no nọ Aizaya ọruẹaro na o ro kere kpahiẹe, yọ a sẹro eme riẹ kẹ omai eva Aizaya 52:7, oria nọ ma jọ se nọ: “Ẹvẹ awọ ọnọ ọ wha usi uwoma na o woma te eva obọ ehru igbehru, ọye nọ ọ be vuẹ ovuẹ udhedhẹ, ọnọ ọ be rehọ emamọ usi uwoma ze, ọnọ ọ be vuẹ ovuẹ usiwo, nọ ọ be ta kẹ Zayọn nọ, ‘Ọghẹnẹ [rai ọ ze ovie no].’ ”

² Jihova ọ kẹ Aizaya ọruẹaro riẹ ẹgba re o kere ovuẹ oyena rọkẹ erere Izrẹl anwae jẹ rọ kẹ erere mai nẹnẹ. Eme u dhesẹ? Evaọ oke nọ Aizaya o ro kere eme eyena, yọ ẹsejọhọ ahwo Asiria a mu abọ ẹkpẹlobọ-ọre uvie Izrẹl kpohọ igbo no. Uwhremu na, a vẹ te rehọ ahwo nọ e jẹ rria ofẹ obọze-ọre uvie Juda kpohọ igbo ọ Babilọn. Eyena e jọ edẹ idhọvẹ gbe ukpokpoma evaọ orẹwho na keme ahwo na a je yoẹme kẹ Jihova ha fikiere a jọ udhedhẹ kugbe Ọghẹnẹ hẹ. Wọhọ epanọ Jihova ọ vuẹ rai, uruemu uzioraha rai o jẹ wha ẹhẹriẹ fihọ udevie rai avọ Ọghẹnẹ rai. (Aizaya 42:24; 59:2-4) Rekọ, ẹkwoma Aizaya, Jihova ọ tẹ ruẹaro nọ evaọ ẹruoke riẹ inuẹthẹ Babilọn i re ti rovie fihọ. Ahwo Ọghẹnẹ a ve ti wo ufuoma nọ a re ro zihe ziọ ẹwho rai, a vẹ te wariẹ bọ etẹmpol Jihova. A re ti zihe Zayọn tha, yọ egagọ Ọghẹnẹ uzẹme na ọ rẹ te jẹ nyaharo evaọ Jerusalẹm.—Aizaya 44:28; 52:1, 2.

 3. Ẹvẹ eyaa ezihetha rọ kẹ Izrẹl ọ rọ jọ eruẹaruẹ udhedhẹ re?

³ Eyaa esiwo ọnana ọ tẹ jẹ rọ eruẹaruẹ udhedhẹ. Re a zihe ai kpohọ ẹkuotọ nọ Jihova ọ rọ kẹ emọ Izrẹl o rẹ jọ imuẹro ohrọ Ọghẹnẹ gbe ekurẹriẹ rai. U ti dhesẹ nọ a rọ udhedhẹ kugbe Ọghẹnẹ.—Aizaya 14:1; 48:17, 18.

‘Ọghẹnẹ Rai Ọ ze Ovie No!’

 4. (a) Ẹvẹ a sae rọ tae evaọ 537 B.C.E. inọ ‘Jihova o zihe ruọ ovie no’? (b) Ẹvẹ Jihova ọ rọ kpọ eware no rọkẹ ewoma ahwo riẹ evaọ ikpe obaro?

⁴ Okenọ Jihova o ru esiwo ọnana evaọ 537 B.C.E., u te fo re a ru owhowhovia ọnana kẹ Zayọn: ‘Ọghẹnẹ rai ọ ze ovie no!’ Uzẹme, Jihova họ “Ovie ebẹdẹ bẹdẹ.” (Eviavia 15:3) Rekọ esiwo ahwo riẹ nana yọ edhesẹ kpokpọ esuo-okpehru riẹ. Evaọ edhere igbunu, o dhesẹ oruaro ogaga riẹ vi ogaga-esuo ohwo-akpọ nọ o mae rro kpobi rite oke oyena. (Jerimaya 51:56, 57) Fiki odhesẹvia ẹzi Jihova, eguae-iyoma nọ a gba kpahe ahwo riẹ i te brudhe. (Ẹsta 9:24, 25) Kẹse kẹse Jihova ọ jẹ hẹ thọ ai evaọ idhere buobu re o ro ru ivie Midia gbe Pasia yoẹme evaọ ẹwha haro oreva esuo-okpehru riẹ. (Zekaraya 4:6) Eware igbunu nọ e via evaọ edẹ eyena a kere i rai fihọ otọ k’omai evaọ ebe Ebaibol ọ Ẹzra, Nehemaya, Ẹsta, Hagai, gbe Zekaraya. Yọ ẹvẹ o rẹ kẹ uduotahawọ te re a kiẹ ae riwi!

 5. Didi eware ilogbo a riobọhọ eva obe ọ Aizaya 52:13–53:12 na?

⁵ Ghele, eware nọ e via evaọ 537 B.C.E. gbe obaro riẹ yọ emuhọ gheghe. Nwani lele eruẹaruẹ ezihetha evaọ uzou 52 na, Aizaya o te kere kpahe ẹnyaze Mesaya. (Aizaya 52:13–53:12) Ẹkwoma Mesaya na, ọnọ o ti dhesẹ oma via wọhọ Jesu Kristi na, Jihova ọ te rọ rehọ ovuẹ esiwo gbe udhedhẹ tha nọ o mai woma vi o nọ o via evaọ 537 B.C.E.

Ọwhovuẹ Udhedhẹ Jihova nọ Ọ Mae Rro

 6. Ono họ ọwhovuẹ udhedhẹ Jihova nọ ọ mae rro kpobi, kọ didi owha-iruo ọ ta kpahe omobọ riẹ?

⁶ Jesu Kristi họ ọwhovuẹ udhedhẹ Jihova nọ ọ mae rro. Ọye họ Ẹme Ọghẹnẹ, Ọtota obọ Jihova. (Jọn 1:14) Rọwo kugbe onana, umutho oke jọ nọ ọ họ-ame no evaọ Ethẹ Jọdan, Jesu o te tovrẹ evaọ uwou-egagọ ọ Nazarẹt o te se owha-iruo riẹ do via no Aizaya uzou avọ 61 ze. Owha-iruo riẹ na u dhesẹ nọ u kugbe “obusino” gbe ‘ezihetha,’ jegbe uvẹ nọ a rẹ rọ ruẹ ọjẹrehọ Jihova. Ghele, Jesu o ru vi ewhowho ovuẹ udhedhẹ. Ọghẹnẹ o vi rie ze re ọ jẹ kẹ ehri udhedhẹ nọ o rẹ tọ.—Luk 4:16-21.

 7. Eme u re no udhedhẹ kugbe Ọghẹnẹ ze onọ Jesu Kristi o ru lọhọ?

⁷ Eva etoke eyẹ Jesu, enjẹle e roma via kẹ ithuru-igodẹ kẹle Bẹtlẹhẹm, bi jiri Ọghẹnẹ jẹ ta nọ: “Oruaro u te Ọghẹnẹ eva ehru, jegbọ udhedhẹ u te akpọ udevie ahwo awere riẹ!” (Luk 2:8, 13, 14, ẹjẹlẹ ibieme na ọmai.) Ẹhẹ, udhedhẹ o rẹ te jọ kẹ ahwo nọ Ọghẹnẹ o dhesẹ ewoma riẹ kẹ keme a fi ẹrọwọ họ ọruẹrẹfihotọ nọ o bi ru ẹkwoma Ọmọ riẹ. Eme oyena u ti dhesẹ? U ti dhesẹ nọ dede nọ a yẹ ahwo-akpọ evaọ izieraha, a rẹ sai wo edikihẹ ọfuafo kugbe Ọghẹnẹ, usu ọjẹrehọ kugbei. (Ahwo Rom 5:1) A rẹ sae reawere ufuoma udu, udhedhẹ, onọ o sae lọhọ evaọ edhere ọfa ha. Evaọ oke nọ Ọghẹnẹ o ve fihọ, a re ti wo ufuoma no oware kpobi nọ uzioraha nọ a reuku riẹ mi Adam o wha ze, nọ u kugbe ẹyao gbe uwhu. Ahwo a gbe ti tuaro hayo diezọ hayo jọ emo ho. Ewhrehe nọ o rẹ kẹ idhọvẹ gbe ẹyao iroro nọ o rẹ raha ohwo fihọ otọ a ve ti si ai no bẹdẹ bẹdẹ. O vẹ te lọhọ re a reawere uzuazọ evaọ ẹgbagba bẹdẹ bẹdẹ.—Aizaya 33:24; Matiu 9:35; Jọn 3:16.

 8. Ono a rehọ udhedhẹ Ọghẹnẹ kẹ?

⁸ Amono a rẹ rehọ udhedhẹ Ọghẹnẹ kẹ? A rẹ rehọ iẹe kẹ ahwo nọ i fi ẹrọwọ họ Jesu Kristi kpobi. Pọl ukọ na o kere nọ ‘Ọghẹnẹ ọ jọ oma Kristi ruẹ ewoma re ọ wariẹ zihe eware kpobi ziọ oma riẹ re o ru udhedhẹ ẹkwoma azẹ Jesu nọ o whẹ evaọ ure oja na.’ Ukọ na o te fi bae inọ ẹruẹrẹhọ ọnana o ti kugbe ‘eware obọ odhiwu’—koyehọ, ahwo nọ e te jọ ibe isu kugbe Kristi evaọ obọ odhiwu. U ti je kugbe ‘eware nọ e rọ otọakpọ na’—koyehọ, ahwo nọ a te kẹ aruoriwo re a rria bẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ na nọ a tẹ rehọ iẹe ziọ eyero Aparadase vọvọ no. (Ahwo Kọlọsi 1:19, 20) Fikinọ a rehọ uvẹ aghare idhe Jesu jegbe ẹmeoyo rai kẹ Ọghẹnẹ no udu ze, enana kpobi a rẹ te reawere emamọ usu kugbe Ọghẹnẹ.—Wawo Jemis 2:22, 23.

 9. (a) Udhedhẹ kugbe Ọghẹnẹ u re kpomahọ isu efa vẹ? (b) Avọ irẹro udhedhẹ evaọ eria kpobi, didi udu Jihova ọ rọ kẹ Ọmọ riẹ no?

⁹ Ẹvẹ udhedhẹ oyena kugbe Ọghẹnẹ o r’oja te! Otẹrọnọ udhedhẹ kugbe Ọghẹnẹ o riẹ hẹ, emamọ udhedhẹ ọfa nọ o rẹ tọ o rẹ sae jọ usu ọfa ha. Udhedhẹ kugbe Jihova họ otọhotọ udhedhẹ uzẹme evaọ otọakpọ na. (Aizaya 57:19-21) Gbagba, Jesu Kristi họ Ọmọ-Ovie Udhedhẹ. (Aizaya 9:6) Ọnana nọ ahwo a rẹ rehọ ẹkwoma riẹ ruẹrẹhọ kugbe Ọghẹnẹ na, ọye Jihova o mu ogaga esuo na họ obọ. (Daniẹl 7:13, 14) Yọ rọ kpahe eware nọ esuo Jesu wọhọ ọmọ-ovie ọ te wha se ohwo-akpọ, Jihova ọ yaa nọ: “Udhedhẹ riẹ o basa ha.”—Aizaya 9:7; Olezi 72:7.

10. Ẹvẹ Jesu ọ rọ kẹ oriruo evaọ ewhowho ovuẹ udhedhẹ Ọghẹnẹ?

¹⁰ Ahwo-akpọ kpobi a gwọlọ ovuẹ udhedhẹ Ọghẹnẹ. Jesu omariẹ ọ kẹ oriruo ajọwha evaọ ewhowho riẹ. O ru ere evaọ eria etẹmpol na evaọ Jerusalẹm, evaọ akotọ igbehru, akotọ edhere, rọ kẹ aye ohwo Sameria evaọ akotọ ozae, gbe evaọ iwou ahwo na. Oria nọ ahwo a rọ kpobi, Jesu o ru uvẹ re o whowho kpahe udhedhẹ gbe Uvie Ọghẹnẹ.—Matiu 4:18, 19; 5:1, 2; 9:9; 26:55; Mak 6:34; Luk 19:1-10; Jọn 4:5-26.

A Wuhrẹ I Rai re A Lele Ithihi Kristi

11. Didi iruo Jesu o wuhrẹ ilele riẹ kẹ?

¹¹ Jesu o wuhrẹ ilele riẹ re a whowho ovuẹ udhedhẹ Ọghẹnẹ. Wọhọ epanọ Jesu ọ jọ “oruọzewọ gbe oseisẹri uzẹme” Jihova na, a vuhumu nọ a wo owha-iruo re a je se isẹri. (Eviavia 3:14; Aizaya 43:10-12) A rri bru Kristi wọhọ Osu rai.

12. Ẹvẹ Pọl o ro dhesẹ epanọ iruẹru usiuwoma na u wuzou te?

¹² Pọl ukọ na ọ jiroro kpahe epanọ usiuwoma ota u wuzou te, ta nọ: “Ikereakere na e ta nọ, ‘Ohwo ọvo nọ ọ rọwo riẹ nọ a re ti ru oma vua ọ rọ họ.’ ” Koyehọ, ohwo ọvo nọ o fi ẹrọwọ họ Jesu Kristi wọhọ Oruiruo nọ o Wuzou esiwo Jihova nọ a re ti ru omavo ọ rọ họ. Yọ a rẹ rọ fiki oria nọ ohwo o no ze kpomovuọ họ iẹe oma ha, keme Pọl o fibae nọ: “Keme ẹhẹriẹ ọvo ọ rọ udevie Ju gbe Griki hi; Ọnowo ọvo na họ Ọnowo ahwo kpobi nọ ọ be rehọ ekẹ ibuobu riẹ kẹ ahwo kpobi nọ a [be] fa odẹ riẹ. Keme, ‘kohwo kohwo nọ ọ be fa odẹ [Jihova] a re ti siwi ei.’ ” (Ahwo Rom 10:11-13) Kọ ẹvẹ ahwo a ti ro wuhrẹ kpahe uvẹ oyena?

13. Eme o gwọlọ otẹrọnọ ahwo a re yo usiuwoma na, kọ ẹvẹ Ileleikristi ọsosuọ a rọ kuyo kẹ ẹgwọlọ ọyena?

¹³ Pọl o duobọ te ẹgwọlọ ọyena nọ ọ rọ nọ enọ nọ i fo nọ idibo Jihova kpobi nẹnẹ a re roro kpahe. Ukọ na ọ nọ inọ: “Rekọ kẹvẹ ahwo a re ti ro se odẹ ohwo nọ a re rọwo ho? Jegbe ẹvẹ a rẹ te rọ rọwo ohwo nọ a ti yo usi riẹ hẹ? Ẹvẹ a re ro yo ababọ ọtausiuwoma? Kẹvẹ ahwo a rẹ [rọ] ta usiuwoma kẹ ae ajokpa nọ a re vi ai?” (Ahwo Rom 10:14, 15) Okerefihotọ Egagọ-Ahwo-Ikristi ọsosuọ yọ imuẹro ọgaga inọ ezae gbe eyae, t’emaha t’ekpako, a nya lele oriruo nọ Kristi gbe ikọ riẹ a fihọ otọ. A te zihe ruọ iwhowho ajọwha usiuwoma na. Evaọ aruorokele Jesu, a ta usiuwoma kẹ ahwo evaọ oria kpobi nọ a re jo duku ai. Nọ a gwọlọ nọ ohwo ọvo o re vo ai ẹro ho na, a tẹ jẹ ta usiuwoma evaọ ẹgbede je n’uwou ruọ uwou.—Iruẹru 17:17; 20:20.

14. Ẹvẹ o rọ rọ uzẹme inọ “awọ” ahwo nọ e be ta usiuwoma na i wo “eru”?

¹⁴ Dede, orọnikọ ohwo kpobi ọ rẹ rehọ evawere dede etausiuwoma Ileleikristi na rehọ họ. Ghele, eme nọ Pọl ọ ta no Aizaya 52:7 ze e rọ uzẹme. Nọ ọ nọ onọ na no inọ, ‘Kọ ẹvẹ a rẹ rọ ta usiuwoma ajokpanọ a vi rai?’ o te fibae nọ: “Wọhọ epanọ a kere nọ, ‘Kinọ eru awọ ahwo nọ a be ta usiuwoma!’ ” Ibuobu mai a re roro nọ awọ mai i wo erru hu, hayo erọ wowoma ha. Fikiere, kọ eme onana u dhesẹ? Awọ gheghe na, eye e rẹ wọ ohwo nya nọ o te bi kpohọ otafe re ọ ta usiuwoma kẹ amọfa. Awọ eyena eye i ghine dikihẹ kẹ ohwo na. Yọ o sai mu omai ẹro inọ rọ kẹ ahwo buobu enọ i je yo usiuwoma na mi ikọ na gbe ilele Jesu Kristi ikpe-udhusoi ọsosuọ, Ileleikristi ọsosuọ eyena a ghinẹ jọ wowoma evaọ eriwo. (Iruẹru 16:13-15) Tube woma viere dede, a jọ ghaghae evaọ aro Ọghẹnẹ.

15, 16. (a) Ẹvẹ Ileleikristi ọsosuọ a ro dhesẹ nọ a ghinẹ rọ ewhovuẹ udhedhẹ? (b) Eme u re fiobọhọ k’omai wha odibọgba mai haro wọhọ epanọ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ a ru?

¹⁵ Ilele Jesu a wo ovuẹ udhedhẹ, yọ a jẹ rehọ edhere udhedhẹ vuẹe. Jesu ọ rehọ ithubro enana kẹ ilele riẹ: “Kuwou kuwou nọ wha ruọ eva, wha kake ta nọ, ‘Udhedhẹ u te uwou onana!’ Otẹrọnọ ọmọ udhedhẹ ọ rọ etẹe, udhedhẹ rai u ve te i; rekọ ọ gbẹ riẹ hẹ u ve zihe bru owhai.” (Luk 10:5, 6) Sha·lohmʹ, hayo “udhedhẹ,” yọ oghẹrẹ uyere ahwo Ju. Ghele, uthubro Jesu o kẹre vi onana. Wọhọ “unuẹworo Kristi,” ilele riẹ nọ a kẹ ẹzi na a jẹ hẹ ta kẹ ahwo nọ: “Wha za oma bru Ọghẹnẹ ze.” (2 Ahwo Kọrint 5:20) Rọwo kugbe uthubro Jesu, a jẹ ta ẹme kẹ ahwo kpahe Uvie Ọghẹnẹ gbe otofa nọ o rẹ sai wo kẹ ai omomọvo. Ahwo nọ a gaviezọ a te wo oghale; ahwo nọ e siọ ovuẹ na u te kie kpe ai.

¹⁶ Isẹri Jihova a be wha odibọgba rai haro evaọ edhere ọvo na nẹnẹ. Usiuwoma nọ a bi ro bru ahwo na orọnikọ o rọ obọ rai hi; Ọnọ o vi rai na ọye o wo rie. Owha-iruo rai họ re a vuẹ ovuẹ na. Otẹrọnọ ahwo a jẹ riẹ rehọ, yọ a fi oma rai họ edhere ewo eghale igbunu no. A tẹ se iẹe, yọ a se udhedhẹ kugbe Jihova Ọghẹnẹ gbe Ọmọ riẹ, Jesu Kristi.—Luk 10:16.

Eruo Udhedhẹ Evaọ Akpọ Ẹvohẹ

17. Otẹ make rọnọ ahwo ogbẹta a nyaku omai, eme ma re ru, kọ fikieme?

¹⁷ Makọ epanọ ahwo na a ru kpobi, u wuzou kẹ idibo Jihova re a hẹ kareghẹhọ nọ ewhovuẹ udhedhẹ Ọghẹnẹ a rọ. Ahwo akpọ na a rẹ sae vro-avro ọgaga a ve je muofu ẹkwoma eme-ẹsọ nọ a rẹ ta hayo eka nọ a rẹ la ahwo nọ a ru rai eva dha. Ẹsejọ otu mai jọ a ru erei no evaọ okejọ nọ u kpemu. Ghele, otẹrọnọ ma whẹ uruemu okpokpọ na h’oma no ma te je sioma no akpọ na no, ma rẹ gbẹ raro kele idhere rai hi. (Ahwo Ẹfẹsọs 4:23, 24, 31; Jemis 1:19, 20) Makọ oghẹrẹ uruemu nọ amọfa a re dhesẹ, ma re fi ohrẹ na họ iruo ghele: “Otẹ make bẹ, epa umutho nọ orọ owhai oma na, wha rehọ iẹ lele ahwo kpobi ria dhedhẹ.”—Ahwo Rom 12:18.

18. Didi uruemu ma re dhesẹ otẹrọnọ ohwo egọmeti jọ ọ dharo kẹ omai, kọ fikieme?

¹⁸ Ẹsejọ odibọgba mai ọ rẹ wọ omai rova dhe ahwo egọmeti. Nọ a te bi dhesẹ ogaga udu-esuo rai, a rẹ sae ‘gwọlọ mi omai’ re ma dhesẹ oware nọ o soriẹ nọ ma je bi ru eghẹrẹ eware jọ hayo oware nọ o soriẹ nọ ma je bi siomano eghẹrẹ eware jọ. A rẹ sae gwọlọ riẹ oware nọ o soriẹ nọ ma je bi whowho ovuẹ nọ ma bi whowho na—onọ o be fere egagọ erue via jẹ be ta kpahe ekuhọ eyero eware enana. Adhẹẹ mai kẹ oriruo nọ Kristi o fihọ o rẹ wọ omai re ma dhesẹ ẹwo gbe adhẹẹ odidi. (1 Pita 2:23; 3:15) Ẹsibuobu, isu-egagọ hayo ahwo nọ a wo uzou rai a re tunye ahwo egọmeti itieye na. Uyo uwowolẹ mai o rẹ sai fiobọhọ kẹ ai vuhumu nọ iruẹru mai o rọ enwoma kẹ ai hi hayo rọ kẹ udhedhẹ okogho na ha. Oghẹrẹ uyo otiọye na o rẹ wha adhẹẹ ze, obufihọ, gbe udhedhẹ rọ kẹ ahwo nọ e be jẹe rehọ.—Taitọs 3:1, 2.

19. Didi iruẹru Isẹri Jihova a re dhomahọ vievie he?

¹⁹ A jọ otọakpọ na soso riẹ Isẹri Jihova no wọhọ ahwo nọ i re wo abọ kugbe ozighi akpọ na ha. A re wo abọ kugbe ohọre akpọ na ha kpahe ovioma, egagọ, hayo esuo-ohrowo. (Jọn 17:14) Fikinọ Ẹme Ọghẹnẹ ọ kpọ omai re ma ‘yo ẹme enọ a kẹ udu na,’ ma re tube roro kpahe oma dhehọ eruo ozighi hi re a ruẹse thọ izi egọmeti. (Ahwo Rom 13:1) Isẹri Jihova a ri kuomagbe ogbẹguae ọvuọvo ho enọ e gwọlọ mi egọmeti esuo. Fiki ute nọ Jihova o fihọ kẹ idibo Ileleikristi riẹ, oma dhehọ rai evaọ azẹ-okpe hayo eruo oghẹrẹ ozighi kpobi yọ oware nọ o kare iroro! Orọnikọ unu ọvo Ileleikristi uzẹme a rẹ rọ ta kpahe udhedhẹ hẹ; a rẹ rria lele oware nọ a bi whowho na re.

20. Rọ kpahe udhedhẹ, didi odẹ Babilọn Ologbo na o ru no?

²⁰ Wo ohẹriẹ no Ileleikristi uzẹme, enọ i dikihẹ kẹ ikoko egagọ Kristẹndọm a ri dhesẹ oma via wọhọ ewhovuẹ udhedhẹ hẹ. Egagọ Babilọn Ologbo na—ichọche Kristẹndọm gbe egagọ nọ i wo abọ kpahe Ileleikristi hi—a wo ọjẹrehọ kẹ, je w’obọ kugbe, tubẹ kobaro no dede evaọ emo erẹwho na. A tẹ jẹ kpakpa ekpokpo makọ ekpe whu no idibo ẹrọwọ Jihova. Rọ kpahe Babilọn Ologbo na, obe Eviavia 18:24 o whowho nọ: “Keme eva riẹ a jẹ ruẹ azẹ eruẹaro gbe erezi na, gbe ahwo kpobi nọ a kpe i eva akpọ na.”

21. Didi uruemu ahwo buobu nọ i wo udu ezi a re dhesẹ nọ a tẹ ruẹ ohẹriẹ nọ o rọ uruemu ahwo Jihova gbe enọ e rọ egagọ erue?

²¹ Wo ohẹriẹ no egagọ Kristẹndọm gbe abọdekọ Babilọn Ologbo na, egagọ uzẹme yọ ẹgba ọgbakugbe, ọrọ udhedhẹ. Rọ kẹ ilele uzẹme riẹ, Jesu Kristi ọ ta nọ: “Fiki onana ahwo kpobi a jẹ riẹ nọ whai ilele mẹ re whai ohwo o te you ohwo.” (Jọn 13:35) Oyena yọ uyoyou nọ o rẹ kparobọ vi iwhru orẹwho, ovioma, okọ, gbe uyẹ enọ e be hẹriẹ ahwo-akpọ edekọ na. Nọ a muẹrohọ onana no, ima ahwo buobu evaọ otọakpọ na kpobi a tẹ be ta kẹ idibo Jihova nọ a kẹ ẹzi na nọ: “Je oma lele owhai, keme ma yo nọ Ọghẹnẹ avọ owhai a gbẹrọ.”—Zekaraya 8:23.

22. Ẹvẹ ma bi rri iruo isẹrise na onọ o gbẹ gwọlọ eruo na?

²² Wọhọ ahwo Jihova, ma be ghọghọ gaga evaọ oware nọ o via no, rekọ iruo na i ri re he. Okenọ ọ tẹ kọ ibi jẹ gbẹbe họ ekakọ riẹ no, ọwhẹrẹ ọ rẹ r’abọ muoma ha. Ọ rẹ ruabọhọ iruo, maero nọ oke ivuẹvu u te te no. Oke ivuẹvu o rẹ gwọlọ omodawọ gaga. Yọ obọnana ivuẹvu ologbo ọrọ egegagọ Ọghẹnẹ uzẹme na o riẹ nọ o rro vi orọ anwẹdẹ kpobi. Onana yọ oke oghọghọ. (Aizaya 9:3) Uzẹme, ma rẹ nyaku ọwọsuọ gbe ababọ-isiuru. Wọhọ omomọvo, ẹsejọhọ ma bi lele ẹyao ọgaga jọ thuẹ, idabolo uviuwou, hayo ọbẹwẹ ugho. Rekọ uyoyou kẹ Jihova o rẹ wọ omai haro re ma thihakọ. Ovuẹ nọ Ọghẹnẹ o muhọ omai obọ na yọ oware nọ u fo nọ ahwo a re yo. O rọ ovuẹ udhedhẹ. Uzẹme, oyehọ ovuẹ nọ Jesu omariẹ o whowho—usiuwoma Uvie Ọghẹnẹ na.

Didi Uyo Whọ te Kẹ?

◻ Didi orugba Aizaya 52:7 o wo kẹ Izrẹl anwae?

◻ Ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ oma via wọhọ ọwhovuẹ udhedhẹ nọ ọ mae rro kpobi?

◻ Ẹvẹ Pọl ukọ na ọ rọ rehọ Aizaya 52:7 jẹhọ iruo nọ Ileleikristi a be jọ wo abọ na?

◻ Eme u kugbe re a jọ ewhovuẹ udhedhẹ evaọ edẹ mai na?

[Pictures on page 6]

Wọhọ Jesu, Isẹri Jihova yọ ewhovuẹ udhedhẹ Ọghẹnẹ

[Pictures on page 8]

Isẹri Jihova a rẹ yọrọ udhedhẹ makọ oghẹrẹ uyo nọ ahwo a kẹ kpobi kẹ ovuẹ Uvie na