Ewhovuẹ Udhedhẹ Ọghẹnẹ A Whowho I Rai Nọ A Wo Evawere
“Enọ ỌNOWO ọ ta no igbo i reti zihe tha; a vẹ ze Zayọn avọ ile esuọ, a veti wo etu uvie oghọghọ ebẹdẹ bẹdẹ.”—AIZAYA 35:10.
1. Eme akpọ na ọ gwọlọ gaga?
NẸNẸ, vi epaọ anwẹdẹ, ohwo-akpọ ọ gwọlọ ọwhovuẹ emamọ usi. Ẹgwọlọ ọkpakpata ọ riẹ re ohwo ọ ta uzẹme na kpahe Ọghẹnẹ gbe ẹjiroro riẹ, osẹri aruọwha nọ ọ rẹ vẹvẹ irumuomu na unu kpahe ọraha nọ ọ be tha je fiobọhọ kẹ otu oruọzewọ re a ruẹ udhedhẹ Ọghẹnẹ.
2, 3. Rọ kpahe Izrẹl, ẹvẹ Jihova o ro ru eyaa riẹ gba onọ a kere eva Emọs 3:7?
2 Evaọ edẹ Izrẹl, Jihova ọ yaa nọ ọ te rọ oghẹrẹ ewhovuẹ itieye na mu. Eva abọ ekuhọ ikpe-udhusoi avọ izii B.C.E., Emọs ọruẹaro na ọ ta nọ: “Uzẹme Ọnowo ỌGHẸNẸ na o re ru oware ovo ho ajokpanọ o dhesẹ idhere riẹ kẹ eruẹaro na, idibo riẹ.” (Emọs 3:7) Evaọ ikpe-udhusoi nọ i lele ewhowho ọnana, Jihova o te ru eware igbunu buobu. Wọhọ oriruo, evaọ 607 B.C.E., o te ku ofu riẹ ku ahwo riẹ nọ ọ salọ fikinọ a veghe uzou jẹ reabe azẹ. Ọ tẹ jẹ kẹ erẹwho nọ e wariẹ e rai họ uye fikinọ a je viuke fiki uye-oruẹ Izrẹl. (Jerimaya, izou 46-49) Kẹsena, evaọ 539 B.C.E., Jihova ọ tẹ rehọ ekie Babilọn ọruaro nọ ọ jọ ogaga akpọ na ze, yọ fikiere, evaọ 537 B.C.E., ikiọkotọ Izrẹl a te zihe kpohọ ẹkuotọ rai re a wariẹ bọ etẹmpol na.—2 Iruẹru-Ivie 36:22, 23.
3 Enana yọ eware nọ e via nọ i nuhu akpọ, yọ rọwo kugbe eme ọ Emọs, Jihova o rovie e rai kẹ eruẹaro riẹ kri no enọ e jọ ewhovuẹ, jẹ vẹvẹ Izrẹl unu kpahe oware nọ o be tha. Evaọ udevie ikpe-udhusoi avọ eree B.C.E., ọ tẹ rehọ Aizaya ruiruo. Evaọ udevie ikpe-udhusoi avọ ihrẹ B.C.E., ọ tẹ rehọ Jerimaya ruiruo. Kẹsena, evaọ ubrobọ urere ikpe-udhusoi ọyena, ọ tẹ rehọ Izikiẹl ruiruo. Enana gbe eruẹaro ẹrọwọ efa a kẹ isẹri ilogbo kpahe ẹjiroro Jihova.
Evuhu Ewhovuẹ Ọghẹnẹ Nẹnẹ
4. Eme u dhesẹ ẹgwọlọ ohwo-akpọ kẹ ewhovuẹ udhedhẹ?
4 Kọ ẹvẹ orọ nẹnẹ? Oma o be lọhọ ahwo buobu evaọ akpọ na nẹnẹ nọ a tẹ ruẹ ukoko ohwo-akpọ nọ o bi kiekpo. Ahwo nọ i you ẹrẹreokie u bi duobọ te ai udu nọ a tẹ ruẹ eviẹhọ gbe emuemu Kristẹndọm. Wọhọ epanọ Jihova ọ ruẹaro riẹ ẹkwoma Izikiẹl, a bi ‘dimẹ je bunu fiki eware aghọ nọ e be via evaọ udevie riẹ.’ (Izikiẹl 9:4) Ghele, ahwo buobu a riẹ oware nọ ẹjiroro Jihova o rọ họ. U fo re a ta kẹ ai.
5. Ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ nọ ewhovuẹ e rẹ te jariẹ evaọ edẹ mai na?
5 Kọ ohwo jọ nẹnẹ ọ rọ nọ ọ be rọ oghẹrẹ aruọwha Aizaya, Jerimaya, gbe Izikiẹl ta via? Jesu o dhesẹ nọ ohwo jọ ọ te jariẹ. Nọ ọ jẹ t’ẹme kpahe eviavia edẹ mai na, ọ tẹ ta nọ: “A rẹ te vuẹ ovuẹ usiuwoma uvie na kẹ akpọ na kpobi, re o jọ isẹi kẹ erẹwho akpọ na kpobi; kẹsena urere u te zi te.” (Matiu 24:14) Ono o bi ru eruẹaruẹ ọyena gba nẹnẹ, be gọ wọhọ ọwhovuẹ, ọtausiuwoma? Eware nọ i thoma evaọ edẹ mai na gbe oke Izrẹl anwae i re fiobọhọ k’omai k’uyo onọ oyena.
6. (a) Dhesẹ oware nọ “Izrẹl Ọghẹnẹ” a rọ ẹro ruẹ evaọ etoke ẹmo akpọ ọsosuọ. (b) Ẹvẹ Izikiẹl 11:17 o ro rugba evaọ oma Izrẹl anwae?
6 Evaọ etoke edẹ ebi Ẹmo Akpọ I na, ahwo Jihova oke onana, ikiọkotọ “Izrẹl Ọghẹnẹ” nọ a kẹ ẹzi na, a tẹ nya ruọ oghẹrẹ igbo nọ Izrẹl a jọ evaọ Babilọn. (Ahwo Galesha 6:16) A tẹ ruẹ uye igbo ẹzi evaọ Babilọn Ologbo na, egagọ erue sa-sa akpọ nọ Kristẹndọm ọ jọ viodẹ jẹ reabe na. Ghele, eme ọ Jihova rọ kẹ Izikiẹl i dhesẹ nọ a gbabọ kẹ ai hi. Ọ ta nọ: “Me reti si owhai no udevie ahwo na, me ve je koko owhai no ewho nọ wha vaha kpohọ na ze, mẹ vẹ rehọ otọ Izrẹl na kẹ owhai.” (Izikiẹl 11:17) Re a ruẹse ru eyaa yena gba kẹ Izrẹl anwae, Jihova ọ tẹ kpare Sairọs ohwo Pasia na kpehru, ọnọ o fi Ogaga Esuo-Akpọ Babilọn kparobọ o te rovie edhere kẹ ikiọkotọ Izrẹl re a zihe kpohọ ẹkuotọ rai. Rekọ ẹvẹ orọ nẹnẹ?
7. Eme ọ via evaọ 1919 nọ u dhesẹ nọ Jesu o brukpe Babilọn Ologbo na no? Ru ei vevẹ.
7 Evaọ emuhọ ikpe-udhusoi ọnana, imuẹro ilogbo e jariẹ inọ Sairọs Ologbo jọ ọ rọ iruo. Ono họ ohwo yena? Omọfa vrẹ Jesu Kristi hi, ọnọ a ro mu Uvie odhiwu anwọ 1914. Ovie ologbo ọnana o dhesẹ evezi kẹ inievo ikiọkotọ riẹ evaọ otọakpọ okenọ, evaọ ukpe 1919, Ileleikristi nọ a kẹ ẹzi na a ro wo ufuoma no igbo ẹzi a te zihe ai kpohọ “ẹkuotọ” eyero ẹzi rai. (Aizaya 66:8; Eviavia 18:4) Fikiere Izikiẹl 11:17 o wo orugba oke onana. Evaọ oke anwae, o gwọlọ ekie Babilọn re u rovie edhere kẹ emọ Izrẹl re a zihe kpohọ ẹkuotọ rai. Evaọ oke mai nana eziheze Izrẹl Ọghẹnẹ o kẹ imuẹro inọ Babilọn Ologbo na o kie no evaọ abọ Sairọs Ologbo na. Enjẹle avivẹ ọrọ Eviavia uzou 14, o whowho ekie ọnana nọ o bo via nọ: ‘Babilọn Ologbo na o kie no, ọye nọ o ru erẹwho na kpobi da udi ofu ọfariẹ-ogbe riẹ na.’ (Eviavia 14:8) Ẹvẹ u nwene te no kẹ Babilọn Ologbo na, maero rọkẹ Kristẹndọm! Kọ ẹvẹ onana o rẹ jọ oghale kẹ Ileleikristi uzẹme te!
8. Ẹvẹ obe Izikiẹl o ro dhesẹ evawere ahwo Ọghẹnẹ nọ a wo ufuoma no evaọ 1919?
8 Eva Izikiẹl 11:18-20, ma se epanọ ọruẹaro na o dhesẹ evawere ahwo Ọghẹnẹ te nọ a zihe ai ze no. Orugba ọsosuọ eme riẹ i dhesẹ orufuọ Izrẹl evaọ edẹ Ẹzra gbe Nehemaya. Orugba oke mai nana u dhesẹ oware ovo na. Joma ruẹ epanọ o jẹ rọ ere. Jihova ọ ta nọ: “Okenọ a te [ẹkuotọ rai] ino, a ve si eware etọtọ gbe eware iyoma no eva riẹ.” Nwane wọhọ epanọ a ruẹaro riẹ, muhọ evaọ 1919, Jihova o te ru ahwo riẹ fo jẹ wariẹ kẹ ai ẹgba re a gọe. A te muọ iruemu gbe iwuhrẹ Babilọn kpobi nọ i zue rai oma evaọ aro riẹ họ esino okegbe ẹzi rai.
9. Didi eghale ilogbo Jihova ọ rọ kẹ ahwo riẹ, muhọ evaọ 1919?
9 Kẹsena, wọhọ epanọ owọ avọ 19 o ta, Jihova ọ tẹ gbẹ ta nọ: “Mẹ vẹ te kẹ owhai eva evo, me veti fi ẹzi ọkpokpọ họ ae eva; me veti si eva utho rai no, mẹ vẹ kẹ ae eva ekpokpọ.” Rọwo kugbe eme enana, evaọ 1919, Jihova o te ku idibo riẹ nọ ọ kẹ ẹzi gbe, ọ tẹ kẹ ai “eva evo,” re a ruẹse gọe “avọ evevo.” (Zefanaya 3:9) Ofariẹ, Jihova ọ tẹ kẹ ahwo riẹ ẹzi ọfuafo re o kẹ ai ẹgba ruiruo isẹri na re o jẹ jọ eva rai mọ ibi iwoma nọ a dhesẹ eva Ahwo Galesha 5:22, 23 na. Yọ viukpọ udu aghẹmeeyo, nọ o wọhọ utho, Jihova ọ tẹ kẹ ai udu olọlọhọ, odibọgba, ọrọ ẹmeoyo, udu nọ u re ru lele oreva riẹ.
10. Fikieme Jihova ọ jẹ ghale ahwo riẹ nọ o zihe ze no umuọ 1919 vrẹ?
10 Fikieme o je ru onana? Jihova omariẹ o dhesẹ oware nọ o soriẹ. Ma se eva Izikiẹl 11:20 nọ: “Re a nya evaọ ijaje mẹ, a ve je yo ẹme koko izi mẹ; a vẹ te jọ ahwo mẹ, mẹ vẹ jọ Ọghẹnẹ rai.” Izrẹl Ọghẹnẹ a wuhrẹ re a yoẹme kẹ uzi Jihova ukpenọ a re lele ẹjiroro obọ rai. A wuhrẹ re a ru oreva Ọghẹnẹ ababọ ozodhẹ ohwo-akpọ. Fikiere, a tẹ hẹriẹ oma no Ileleikristi iwhayo Kristẹndọm. A jọ ahwo Jihova. Fikiere, Jihova ọ tẹ ruẹrẹ oma họ re ọ rehọ ai ruiruo wọhọ ewhovuẹ riẹ, ‘erigbo ẹrọwọ gbe areghẹ’ riẹ.—Matiu 24:45-47.
Evawere Ewhovuẹ Ọghẹnẹ
11. Ẹvẹ obe Aizaya u dhesẹ evawere ahwo Jihova?
11 Kọ whọ sai roro kpahe evawere rai okenọ a vuhu ọkwa ọghọ nọ a be reawere riẹ mu? Wọhọ ekru, a wariẹ do eme Aizaya 61:10 na anọ: “Mẹ rẹte ghọghọ gaga eva ỌNOWO na, ẹwẹ mẹ ọ rẹte ghọghọ evaọ Ọghẹnẹ mẹ.” Eyaa Aizaya 35:10 o jọ oma rai rugba: “Enọ ỌNOWO ọ ta no igbo i reti zihe tha; a vẹ te ze Zayọn avọ ile esuọ, a veti wo etu uvie oghọghọ ebẹdẹ bẹdẹ; a reti wo evewerọ avọ oghọghọ, te uwero te enuobro e gbẹte jọ họ.” Oyena ojọ oghẹrẹ evawere ewhovuẹ udhedhẹ Ọghẹnẹ Jihova evaọ 1919 nọ a rọ ruẹrẹ oma họ re a ta usiuwoma kẹ ahwo-akpọ na kpobi. No okioye rite ẹdẹ ọnana, a ri whrehe abọ evaọ iruo nana ha, yọ evawere rai u vihọ no. Evaọ Ovuẹ obọ Ugbehru riẹ, Jesu ọ ta nọ: “Ahwo nọ a [re ru udhedhẹ] eva e were ae, keme a retise ai emọ Ọghẹnẹ.” (Matiu 5:9) Ikiọkotọ “emọ Ọghẹnẹ” nọ a kẹ ẹzi na a ruẹ ẹgbagba ewhowho yena no anwọ 1919 rite inẹnẹ.
12, 13. (a) Ono o kuomagbe Izrẹl Ọghẹnẹ evaọ egagọ Jihova, kọ didi iruo a ru? (b) Didi oghọghọ ulogbo idibo Jihova nọ a kẹ ẹzi a ruẹ no?
12 Nọ ikpe na e be nyaharo na, unu Izrẹl Ọghẹnẹ na a te muhọ evihọ rite 1930 okenọ ekokohọ unu ikiọkotọ nọ a kẹ ẹzi na e kẹle ẹgba no. Kọ ẹvi etausiuwoma na ọ jọ okioye serihọ? Vievie. Ogbotu obuobu Ileleikristi nọ i wo ẹruore otọakpọ e tẹ be roma via, enana i te ti kuomagbe inievo rai nọ a kẹ ẹzi na evaọ iruo usiuwoma ota na. Jọn ukọ na ọ ruẹ ogbotu obuobu ọnana evaọ eruẹaruẹ, yọ oghẹrẹ nọ o dhesẹ i rai u gbunu: “Fikiere a jẹ rọ aro akaba uvie Ọghẹnẹ, a jẹ be gọ e taso tuvo eva uwou egagọ-ode ẹri riẹ.” (Eviavia 7:15) Ẹhẹ, ogbotu obuobu na a te muọ iruo họ kpatakpata evaọ egagọ Ọghẹnẹ. Wọhọ oware nọ u no rie ze, nọ unu enọ a kẹ ẹzi na i muhọ ekiekpo no evaọ 1935, iruo ẹta usiuwoma na o tẹ be nyaharo yọ egbẹnyusu ẹrọwọ rai i gbe bi vihọ.
13 Evaọ edhere ọnana eme ọ Aizaya 60:3, 4 o ro wo orugba: “Erẹwho na e rẹ te nyaze elo ra, ivie na e rẹte nyaze elo ọnwranwra ra. Kpare ovao rai re wha ri wariẹ, re wha ruẹ: ai kpobi a kokohọ, bi bru owhai tha; emezae rai i re ti no ugbo tha, emetẹ rai a rẹ te wọ ae họ abọ.” Evawere nọ eware enana e wha se Izrẹl Ọghẹnẹ a dhesẹ i rie wowoma evaọ Aizaya 60:5, oria nọ ma jo se nọ: “Kẹsena wha rẹ te ruẹ, wha ve ti lo nwranwranwra, eva rai e vẹ te jajavi avọ oghọghọ; keme efe abade na i re ti su bru owhai tha, gbe efe erẹwho na i re ti bru owhai tha.”
Ukoko Jihova O be Nyaharo
14. (a) Didi eruẹaruẹ eware obọ odhiwu Izikiẹl ọ ruẹ, kọ didi ujaje a kẹ riẹ? (b) Eme ahwo Jihova oke mai nana a vuhumu no, kọ didi owha-iruo a riẹ nọ o re rai uzou?
14 Evaọ ukpe 613 B.C.E., Izikiẹl ọ tẹ ruẹ eruẹaruẹ urirẹ ọrọ ukoko obọ odhiwu Jihova, nọ o wọhọ akẹkẹ nọ ọ be dhẹ. (Izikiẹl 1:4-28) Ukuhọ riẹ, Jihova ọ tẹ ta kẹe nọ: “Ọmọ ohwo, nya, kpohọ obọ unuwou Izrẹl, re whọ vuẹ ae eme mẹ.” (Izikiẹl 3:4) Evaọ ukpe 1997 ọnana, ma riẹ nọ ukoko obọ odhiwu Jihova ọ gbẹ be dhẹ haro kpohọ erugba ẹjiroro Ọghẹnẹ. Fikiere, oma o gbẹ be w’omai re ma t’eme kpahe ẹjiroro nana kẹ amọfa. Evaọ edẹ riẹ, Izikiẹl ọ jẹ t’eme nọ Jihova o vi rie ovavo. Nẹnẹ, ma be t’eme no Ẹme nọ Jihova ọ rọ ẹgba riẹ kere ze, Ebaibol na. Yọ ẹvẹ ovuẹ nọ obe oyena u wo kẹ ohwo-akpọ owoma te! Nọ ahwo buobu a be ruawa kpahe obaro na, Ebaibol na o dhesẹ nọ eware i yoma gaga no—yọ evaọ oke ovo na, iwoma gaga no—vi epanọ a roro.
15. Fikieme eyero o je yoma vi epanọ ahwo buobu a roro?
15 Eware e mai yoma keme, wọhọ epanọ ma wuhrẹ no uwuhrẹ nọ o vrẹ no na ze, Kristẹndọm gbe egagọ erue efa a te raha ae no riẹriẹriẹ kẹle na wọhọ epanọ o via kẹ Jerusalẹm evaọ 607 B.C.E. Ere ọvo ho eyero isuẹsu akpọ ọnana kpobi nọ a jọ obe Eviavia rehọ arao ojihẹ dhesẹ nọ o wo izou ihrẹ gbe izei ikpe na a te raha ai no wọhọ epanọ o via kẹ erẹwho egedhọ nọ e wariẹ Jerusalẹm họ. (Eviavia 13:1, 2; 19:19-21) Evaọ edẹ Izikiẹl, Jihova o dhesẹ idudu nọ ọraha Jerusalẹm ọ te wha ze. Rekọ eme riẹ i ti wo otofa viere nọ ahwo a te vuhu ọraha akpọ ọnana nọ ọ be tha kpatakpata na mu no. Jihova ọ ta kẹ Izikiẹl nọ: “Fikiere dimẹ ọmọ ohwo; dimẹ avọ uweri gbe enuobro ọgaga eva aro rai. Okenọ a ta kẹ owhẹ nọ, ‘Eme who je bi dimẹ?’ whọ vẹ ta nọ, ‘Fiki usi nọ me yo na. Okenọ o ze ino udu kpobi u re ti noẹta, abọ kpobi e rẹte variẹ dhidhidhi, ohwo kpobi o re ti kiewawa, ighilawọ kpobi e rẹ te lọhọ no wọhọ ame. Ri, o be tha, a re ti ru ei gba,’ Ere Ọnowo na ỌGHẸNẸ ọ tae.” (Izikiẹl 21:6, 7; Matiu 24:30) Eware idudu e rọ obaro. Ọdawẹ odidi mai kẹ ibe ahwo-akpọ o rẹ w’omai re ma vẹvẹ ai unu, re ma fodẹ “usi” ofu Jihova nọ o be tha na kẹ ai.
16. Rọ kẹ ahwo omarokpotọ, ẹvẹ oyero o ro woma vi epanọ ahwo buobu a roro?
16 Eva okiọvo na, rọ kẹ ahwo omarokpotọ, eware i woma gaga no vi epanọ ahwo buobu a roro. Evaọ edhere vẹ? Inọ Jesu Kristi o whu kẹ izieraha mai no yọ enẹna o bi su wọhọ Ovie Uvie Ọghẹnẹ. (1 Timoti 1:15; Eviavia 11:15) Ebẹbẹ ohwo-akpọ nọ a roro nọ a sai kuhọ họ a ti ku ai họ kẹle ẹkwoma Uvie obọ odhiwu nana. Uwhu, ẹyao, ofruriọ, ohọo, gbe emuemu e rẹ te vrẹ, yọ Uvie Ọghẹnẹ o ti su otọakpọ aparadase na ababọ ọwọsuọ. (Eviavia 21:3, 4) Ahwo-akpọ a te reawere udhedhẹ Ọghẹnẹ—usu udhedhẹ, ọrọ uyoyou kugbe Jihova Ọghẹnẹ je kugbe ohwohwo.—Olezi 72:7.
17. Didi ẹvi o wha oghọghọ se idu ewhovuẹ udhedhẹ Ọghẹnẹ no?
17 Evaọ abọjọ akpọ na, ogbotu ahwo omarokpotọ a bi dede ovuẹ udhedhẹ Ọghẹnẹ rehọ. Re a fodẹ umutho iriruo jọ, ukpe n’ukpo, Ukraine ọ niyẹrẹ ẹvi 17 evaọ udhusoi unu iwhowho-uvie riẹ. Mozambique ọ niyẹrẹ ẹvi 17 evaọ udhusoi, Lithuania ẹvi 29 evaọ udhusoi. Russia o wo ẹvi ẹko 31 evaọ udhusoi, yọ Albania a wo ẹvi 52 evaọ udhusoi unu iwhowho-uvie riẹ. Ubu nana kpobi i dhesẹ ahwo oruọzewọ idu buobu nọ e gwọlọ reawere udhedhẹ Ọghẹnẹ gbe enọ e rehọ edikihẹ rai no kẹ ẹrẹreokie. Ẹvi ologbo otiọye na ọ rẹ wha oghọghọ se okugbe-inievo Ileleikristi na kpobi.
18. Tọ ahwo a gaviezọ tọ a gaviezọ họ, eme o rẹ jọ uruemu mai?
18 Kọ ahwo a bi dede ovuẹ na rehọ vẹrẹ tere evaọ oria nọ whọ be rria? Otẹrọ ere, ma ghọghọ kugbe owhẹ. Evaọ ekuotọ jọ, o rẹ rehọ euwa iruo buobu taure a tẹ te ruẹ omọvo nọ o wo isiuru. Kọ ahwo nọ e be jọ ekuotọ itieye na ruiruo a rẹ lọhọ obọ hayo whrehe udu? Ijo. Isẹri Jihova a kareghẹhọ eme Ọghẹnẹ nọ ọ ta kẹ Izikiẹl okenọ Ọ kaki vi ọruẹaro ọboba na re ọ ta usiuwoma kẹ ibe ahwo Ju riẹ: “Tọ a re yo tọ a re yo ho (keme ae ekru nọ ọ vẹso) a rẹ te riẹ nọ ọruaro jọ ọ [jọ] udevie rai.” (Izikiẹl 2:5) Wọhọ Izikiẹl, ma rẹ gbẹ ta kẹ ahwo kpahe udhedhẹ Ọghẹnẹ tọ a gaviezọ tọ a gaviezọ họ. Nọ a tẹ gaviezọ, eva e rẹ were omai. Rekọ nọ a te kiuke ku omai, bi se omai ẹkoko, tube kpokpo omai dede, ma re thihakọ. Ma you Jihova, yọ Ebaibol na ọ ta nọ: “Uyoyou u re . . . [wo] odiri eva eware kpobi.” (1 Ahwo Kọrint 13:4, 7) Fikinọ ma be ta usiuwoma avọ ithihakọ, ahwo a riẹ ahwo nọ Isẹri Jihova a rọ no. A riẹ kpahe ovuẹ mai. Okenọ urere na o tẹ ze, a te riẹ nọ Isẹri Jihova a daoma re a fiobọhọ kẹ ai reawere udhedhẹ Ọghẹnẹ.
19. Wọhọ idibo Ọghẹnẹ uzẹme na, uvẹ logbo vẹ ma re kru ghaghae?
19 Kọ ọghọ jọ o rẹ rro vi orọ ẹgọ Jihova? Ijo! Evawere ilogbo mai u no usu mai kugbe Ọghẹnẹ ze avọ ẹriẹ nọ ma bi ru oreva riẹ. “Oghale u te ahwo nọ a riẹ edo oghọghọ, enọ e be hẹ nya evaọ elo ovao ra, Eyo ỌNOWO.” (Olezi 89:15) Joma yọrọ oghọghọ nọ ma rọ rọ ewhovuẹ udhedhẹ Ọghẹnẹ bi ro se ahwo-akpọ. Joma rọ oma totọ ru ẹkẹ abọ mai evaọ iruo nana bẹsenọ Jihova ọ rẹ te ta nọ u te no.
Kọ Whọ Kareghẹhọ?
◻ Amono họ ewhovuẹ udhedhẹ Ọghẹnẹ nẹnẹ?
◻ Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ Babilọn Ologbo na o kie no evaọ 1919?
◻ Eme o mae rọ “otu obuobu” na oja?
◻ Fikieme obaro na u je yoma vi epanọ ahwo buobu a roro nẹnẹ?
◻ Rọ kẹ ahwo udu oruọzewọ, ẹvẹ obaro na o jẹ mai woma vi epanọ a roro?
[Pictures on page 29]
Nọ a tẹ ruẹ ekiekpo ukoko ohwo-akpọ, udu u re no ahwo buobu ẹta
[Pictures on page 31]
Ewhovuẹ udhedhẹ Ọghẹnẹ họ ahwo nọ a be mai wo evawere evaọ otọakpọ nẹnẹ