Ẹme Jihova Ọ Rrọ Uzuazọ
Oruvẹ no Obe Hagai gbe Obe Zekaraya Ze
UKPE na họ 520 B.C.E. Ikpe ikpegbezeza e vrẹ no anwẹnọ ahwo Ju nọ i zihe no igbo Babilọn ze a rọ wọ otọhotọ etẹmpol Jihova họ evaọ Jerusalẹm. Ghele na, a re bọ etẹmpol na re he, yọ a fi awhaha họ iruo ebabọ na. Jihova ọ tẹ rehọ Hagai ọruẹaro na mu, nọ emerae ivẹ e ruọ emu no ọ tẹ jẹ rehọ Zekaraya mu re a ta eme Riẹ kẹ ahwo na.
Ute ọvo na Hagai avọ Zekaraya a wo, koyehọ re a tuduhọ ahwo na awọ re a wariẹ mu iruo ebabọ etẹmpol na họ. Eruẹaro na a ginẹ tuduhọ ahwo na awọ, a tẹ wariẹ mu ebabọ na họ, nọ ikpe isoi e te vrẹ no a tẹ bọ etẹmpol na re. A kere eme nọ Hagai avọ Zekaraya a whowho na họ ebe nọ a rehọ edẹ rai se. Hagai o ku ekere obe riẹ họ evaọ 520 B.C.E, Zekaraya o te ku ekere obe riẹ họ evaọ 518 B.C.E. Wọhọ eruẹaro yena, Ọghẹnẹ ọ kẹ omai iruo re, yọ o gwọlọ nọ ma re ru iruo na taure uyerakpọ nana u te ti kuhọ. Iruo nana họ usiuwoma ota na. Joma ruẹ uduotahawọ nọ ma rẹ sai wo no ebe ọ Hagai avọ Zekaraya ze.
“KAREGHẸHỌ EPANỌ WHA RE YERO”
Evaọ edẹ 112, Hagai o whowho evuẹ ene nọ e rẹ kẹ ajọwha. Ọrọ ọsosuọ họ: “Kareghẹhọ epanọ wha re yero. Wha kpo obọ igbehru wha ko ire ze re wha bọ uwou na eva riẹ e vẹ te were omẹ. Mẹ vẹ te rehọ oma via evaọ oruaro mẹ, ere ỌNOWO na ọ tae.” (Hagai 1:7, 8) Ahwo na a te gine ru ere. A rẹ sae jọ ovuẹ avivẹ na ruẹ eyaa Jihova inọ: “Me ve ti ru uwou onana, o vẹ te vọ avọ eru ọnwranwra.”—Hagai 2:7.
Wọhọ epanọ ovuẹ avesa na o ta, ebabọ etẹmpol na nọ a gbabọ kẹ no u ru nọ ‘iruo abọ ahwo na e rọ rrọ gbegbe’ evaọ aro Jihova. Rekọ Jihova ọ ya eyaa inọ ọ te “ghale” ahwo na no umuọ ẹdẹ nọ a ro mu aruẹrẹ na họ. Wọhọ epanọ o rrọ ovuẹ avene na, Jihova ọ rẹ “te raha ogaga ivie erẹwho na” no, ọ vẹ te rehọ Zerubabẹl Ọba na mu wọhọ “ẹmẹro nọ a kere-odẹ họ.”—Hagai 2:14, 19, 22, 23.
Enọ Ikereakere nọ A Kẹ Iyo Rai:
1:6—Eme họ otofa ẹme na ‘Wha be da, yọ o bi mu owhai hi’? Otofa ẹme nana họ udi o te jọ kakao. Fikinọ epanọ Jihova ọ ghale rai hi, udi nọ a bi there kpobi u ti bu hu—o ti bu te epanọ o ti ro mu ahwo na ha.
2:6, 7, 21, 22—Eme hayo ono o ti nuhu erẹwho na, kọ eme o ti noi ze? Jihova ọ be rehọ ẹkwoma ewhowho ovuẹ emamọ Usi na ‘nuhu erẹwho na kpobi.’ Iruo usiuwoma ota na o be jẹ whae ze nọ “efe erẹwho na kpobi” e be rọ ziọ uwou Jihova, uwou na o tẹ be vọ avọ oruaro. Uwhremu na “ỌNOWO ogbaẹmo na” o ve ti “nyuhu ihru gbe akpọ gbe abade je gbe etọ eyaya,” ọ vẹ te rọ enẹ raha uyerakpọ omuomu nana muotọ.—Ahwo Hibru 12:26, 27.
2:9—Idhere vẹ ‘eru uwou uwhremu na o ti ro woma vi ọrọ ọsosuọ’? O tẹ kawo o ti woma vi ọrọ ọsosuọ na evaọ idhere esa: epanọ etẹmpol na ọ tọ te, ohwo nọ ọ jọ eva riẹ wuhrẹ amọfa, gbe ahwo nọ a zurie kpohọ etẹe re a gọ Jihova. Dede nọ etẹmpol owoma ọrọ Solomọn ọ tọ te ikpe 420, no 1027 B.C.E. rite 607 B.C.E., “uwou uwhremu na” o tọ te ikpe 580, no oke ẹbọ riẹ evaọ 515 B.C.E. rite oke nọ a rọ raha iẹe evaọ 70 C.E. Ofariẹ, Mesaya na—Jesu Kristi—ọ jọ evaọ “uwou uwhremu na” wuhrẹ ahwo, yọ ahwo buobu a ziọ eva riẹ te gọ Ọghẹnẹ vi “ọrọ ọsosuọ” na.—Iruẹru 2:1-11.
Eware nọ Ma Jariẹ Wuhrẹ:
1:2-4. Ahwo a tẹ be make wọso omai fiki iruo usiuwoma ota mai, ma rẹ “kake guọlọ uvie” na ghele, orọnikọ ilale obọ mai hi.—Matiu 6:33.
1:5, 7. U re woma re ma ‘kareghẹhọ epanọ ma re yero’ je roro epanọ oware nọ ma bi ru evaọ uzuazọ u bi kpomahọ usu mai kugbe Ọghẹnẹ.
1:6, 9-11; 2:14-17. Ahwo Ju evaọ edẹ Hagai a jẹ rehọ ẹgba rai kpobi ruiruo obọrai rekọ a jẹ re erere iruo abọ rai hi. A je gbabọkẹ etẹmpol na, fikiere a wo oghale Ọghẹnẹ hẹ. Ma rẹ rehọ egagọ Ọghẹnẹ karo jẹ rehọ eva kpobi gọe, kareghẹhọ inọ t’oma fe t’oma yogbe, “Oghale ỌNOWO na u re ru ohwo họ ọdafe.”—Itẹ 10:22.
2:15, 18. Jihova ọ tuduhọ ahwo Ju na awọ inọ a roro oware nọ a bi ru no umuọ ẹdẹ ọyena vrẹ, orọnikọ eware nọ a gbabọkẹ evaọ oke nọ u kpemu hu, rekọ iruo ebabọ na. Joma wo ẹnyaharo nọ ma be gọ Ọghẹnẹ mai na.
‘ORỌNỌ ẸGBA HA, REKỌ FIKI ẸZI MẸ’
Oghẹrẹ nọ Zekaraya o ro muọ iruo aruọruẹ riẹ họ họ, o zizie ahwo Ju na re a ‘rẹriẹ bru’ Jihova ze. (Zekaraya 1:3) Eruẹaruẹ eree nọ i lele i rie e kẹ imuẹro inọ Ọghẹnẹ ọ te thọ ahwo na uke evaọ ọwariẹbọ etẹmpol na. (Rri ẹkpẹti na “Eruẹaruẹ Eree erọ Zekaraya nọ E Vọ avọ Otofa.”) A ti ku iruo ebabọ na họ, orọnọ fiki “ẹgba, hayo ogaga ha, rekọ fiki Ẹzi” Jihova. (Zekaraya 4:6) Ọzae nọ a re se Ogha na ọ be te “bọ uwou-egagọ-ode ỌNOWO na, . . . ọ vẹ te keria je su eva agbara uvie riẹ.”—Zekaraya 6:12, 13.
Ahwo Ebẹtẹle a vi ahwo re a nọ mi izerẹ na kpahe ekoko emuọseba nọ a be hae rọ kareghẹhọ ọraha Jerusalẹm. Jihova ọ ta kẹ Zekaraya inọ a bi ti nwene uweri ọrọ emuọseba ene na, onọ a be hai ru rọ kareghẹhọ okpẹtu nọ u te Jerusalẹm na kpohọ “ezi oghọghọ gbe evawere, gbe emu-eha evawere.” (Zekaraya 7:2; 8:19) Evuẹ ivẹ nọ o whowho lele onana i kugbe ẹdhoguo mukpahe erẹwho na gbe eruẹaro erue, eruẹaruẹ kpahe Mesaya, gbe ovuẹ ọrọ ezihetha ahwo Ọghẹnẹ.—Zekaraya 9:1; 12:1.
Enọ Ikereakere nọ A Kẹ Iyo Rai:
2:1—Fikieme ọzae jọ ọ jẹ rọ rehọ ufi ma Jerusalẹm? O rrọ vevẹ inọ onana u dhesẹ ugbẹhẹ nọ a te bọ wariẹ okpẹwho na. Ukọ-odhiwu na ọ vuẹ ọzae na inọ Jerusalẹm ọ te rro vi epanọ ọ rrọ na, Jihova ọ vẹ te thọe.—Zekaraya 2:3-5.
6:11-13—Kọ etu uvie nọ a ro tu Joshua Ozerẹ Okpehru na u ru rie họ ovie gbe ozerẹ? Ijo, Joshua o no orua uvie ọrọ Devidi ze he. Rekọ etu uvie nọ a ro tu ei na u te ru ei wọhọ Mesaya na. (Ahwo Hibru 6:20) Eruẹaruẹ na kpahe “Ogha” o rugba evaọ oma Jesu Kristi, Ovie gbe Ozerẹ nọ ọ rrọ obọ odhiwu. (Jerimaya 23:5) Wọhọ epanọ Joshua ọ jọ ozerẹ okpehru kẹ ahwo Ju evaọ etẹmpol nọ a wariẹ bọ na, ere ọvona Jesu ọ rrọ ozerẹ okpehru kẹ egagọ uzẹme evaọ etẹmpol abọ-ẹzi Jihova.
8:1-23—Okevẹ evuẹ ikpe nọ Ọghẹnẹ ọ jọ awọ Ebaibol nana whowho na i ro rugba? Re Zekaraya o te ti whowho eyaa udhedhẹ nọ Ọghẹnẹ ọ ya kẹ ahwo riẹ, ọ rẹ kake ta nọ “enẹ ỌNOWO ogbaẹmo na ọ tae.” Evuẹ nana jọ i rugba evaọ ikpe-udhusoi avọ ezeza taure a te ti yẹ Jesu, rekọ o sae jọnọ aikpobi i rugba no anwọ 1919 ze hayo i bi rugba enẹna.a
8:3—Fikieme a ro se Jerusalẹm “ẹwho ezi na”? Taure a tẹ te raha iẹe evaọ 607 B.C.E., Jerusalẹm ọ jọ ‘okpẹwho nọ o re kienyẹ ahwo,’ okpẹwho nọ eruẹaro gbe izerẹ ogbekuo gbe ekpehre ahwo e vọ. (Zefanaya 3:1; Jerimaya 6:13; 7:29-34) Rekọ nọ a tẹ bọ etẹmpol na re no, nọ ahwo na a je se egagọ efuafo Jihova gboja no, a vẹ te jọ etẹe gọ egagọ uzẹme, a ve ti se Jerusalẹm “ẹwho ezi na.”
11:7-14—Eme họ otofa ekpọ nọ Zekaraya o wiri na, nọ o se odẹ ọjọ “Aruoriwo” ọdekọ kọ “Okugbe”? A dhesẹ Zekaraya wọhọ ohwo nọ a vi ze re ọ jọ “othuru igodẹ nọ a ruẹrẹ kpahe kẹ ekpe”—ahwo nọ e wọhọ igodẹ, enọ isu rai a bi fru re. Evaọ ọkwa riẹ wọhọ othuru, a rehọ Zekaraya dhesẹ Jesu Kristi, ọnọ a vi bru ahwo nọ e rrọ ọvọ kugbe Ọghẹnẹ rekọ a tẹ siẹe. Ewiri ọkpọ nọ a se “Aruoriwo” na u dhesẹ inọ Ọghẹnẹ ọ te rehọ ọvọ Uzi nọ ọ re kugbe ahwo Ju na t’oba, ọ gbẹ te rehọ edhere aruoriwo yeri kugbe ai hi. Ewiri ọkpọ nọ a se “Okugbe” na u dhesẹ inọ a be te raha usu nọ o rrọ udevie Juda gbe Izrẹl no.
12:11—Eme họ “uweli Hadarimon eva oria opẹpẹriẹ Mẹgido”? A kpe Josaya ovie Juda evaọ okenọ o je lele Fẹro Nẹko ọrọ Ijipti fiẹmo “eva oria opẹpẹriẹ Mẹgido,” yọ a so “ile-uweri” ro weri uwhu riẹ evaọ ikpe buobu. (2 Iruẹru-Ivie 35:25) Fikiere o wọhọ nọ a rehọ “uweli Hadarimon” ro dhesẹ uweri uwhu Josaya.
Eware nọ Ma Jariẹ Wuhrẹ:
1:2-6; 7:11-14. Jihova ọ rẹ wereva kugbe enọ i kurẹriẹ, jẹ ọwhọkuo rehọ, je zihe bru ei ze ẹkwoma eva kpobi nọ a be rọ gọe, yọ ahwo otiọye na o re se gb’oma. Evaọ abọdekọ riẹ, ọ rẹ tehe ezọ riẹ di kẹ oviẹ ‘enọ e be daezọ ẹme riẹ hẹ, enọ e be rehọ oheri si ikoko rai kpehru, enọ e be rehọ abọ diezọ rai re a siọ ẹme riẹ ba eyo.’
4:6, 7. Ọzadhe ọvuọvo ọ riẹ hẹ nọ ẹzi Jihova ọ sai sino ho re a ruẹse bọ etẹmpol na re. Ma re fi ebẹbẹ nọ ma nyaku kpobi evaọ Ọghẹnẹ nọ ma be gọ na kparobọ otẹrọnọ ma fi ẹrọwọ họ Jihova.—Matiu 17:20.
4:10. Evaọ otọ ẹruọsa Jihova, Zerubabẹl avọ ahwo riẹ a bọ etẹmpol na re wọhọ epanọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ e riẹ. Re ma ru oware nọ Jihova ọ gwọlọ, o ga hrọ họ kẹ omai ahwo-akpọ nọ e gba ha.
7:8-10; 8:16, 17. Re ma wo aruoriwo Jihova, ma re dhesẹ uvi-oziẹ, uyoyou-ẹwo, jẹ ta uzẹme kẹ ohwohwo.
8:9-13. Jihova ọ rẹ ghale omai nọ ma te “kru obọ ga” bi ru iruo nọ ọ rọ kẹ omai. Eghale nana i kugbe udhedhẹ, omofọwẹ, gbe ẹnyaharo evaọ egagọ Ọghẹnẹ.
12:6. Enọ e rrọ ọkwa ẹruọsa evaọ udevie ahwo Jihova a rẹ jọ “wọhọ utuerae,” koyehọ a re wo ọwhọ ọgaga.
13:3. Omaurokpotọ mai kẹ Ọghẹnẹ uzẹme na gbe ukoko riẹ o rẹ vrẹ oma nọ ma re ro kpotọ kẹ ohwo-akpọ jọ kpobi, makọ epanọ ohwo na ọ kẹle omai te kẹhẹ.
13:8, 9. A tẹ ghale ahwo otọ na kpohọ abasa, abava rai Jihova ọ se. Abọvo-abasa ọvo a ru fo wọhọ epaọ isiliva nọ a rehọ erae ru fo. Evaọ edẹ mai na, Jihova ọ se Kristẹndọm no, oria nọ ibuobu nọ i se oma rai Ileleikristi a rrọ. Utho ahwo jọ ọvo, koyehọ Ileleikristi nọ a rehọ ẹzi wholo na ‘a bi se odẹ’ Jihova jẹ be roma kpotọ re o ru ai fo. Orọnikọ Isẹri Jihova unu ọvo te ai te ibe Ileleikristi rai a rọ họ.
Joma Dhesẹ Ọwhọ
Ẹvẹ eme nọ Hagai avọ Zekaraya a whowho i re kpomahọ omai nẹnẹ? Ma te roro kpahe epanọ ovuẹ rai o rọ kẹ ahwo Ju na ajọwha nọ a rọ rẹriẹ ovao ku iruo ebabọ etẹmpol na, kọ oma o gbẹ wọ omai re ma wo obọ vọvọ evaọ iruo usiuwoma ota na?
Zekaraya ọ ruẹaro inọ Mesaya na ọ te tha, be “dhẹ eva ehru eketekete,” inọ ‘ewẹ isiliva ọgba’ a ti ro vivi ei, inọ a ti mu ei, ‘igodẹ riẹ e vẹ te vahabọ.’ (Zekaraya 9:9; 11:12; 13:7) Eroro kpahe orugba eruẹaruẹ itieye nọ Zekaraya ọ ruẹ kpahe Mesaya na o rẹ bọ ẹrọwọ mai ga. (Matiu 21:1-9; 26:31, 56; 27:3-10) Udu nọ ma fihọ Ẹme Jihova gbe ọruẹrẹfihotọ nọ o ru kẹ esiwo mai o rẹ jẹ ga viere.—Ahwo Hibru 4:12.
[Oruvẹ-obotọ]
a Rri Uwou-Eroro Na, January 1, 1996, ẹwẹ-obe avọ 17-30.
[Ẹkpẹti nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 19]
ERUẸARUẸ EREE ERỌ ZEKARAYA NỌ E VỌ AVỌ OTOFA
1:8-17: O kẹ imuẹro ekuhọ ebabọ etẹmpol na je dhesẹ inọ Jerusalẹm gbe ikpewho efa evaọ Juda a ti wo oghale.
1:18-21: O ya eyaa kpahe ‘izeri ene nọ e te vaha Juda,’ koyehọ, isuẹsu kpobi nọ e wọso egagọ Jihova.
2:1-13: O dhesẹ inọ Jerusalẹm ọ te rro gbe nnọ Jihova o ti zihe ruọ “ugbẹhẹ erae nọ e wareriẹ họ,” koyehọ, Jihova ọ te thọ ae uke.
3:1-10: U dhesẹ inọ Setan o wo obọ evaọ ẹwọso iruo etẹmpol na gbe nnọ a thọ Joshua Ozerẹ Okpehru na, a te je ru ei fo.
4:1-14: O kẹ imuẹro inọ ezadhe nọ e re ruaro wọhọ igbehru a ti si ai no gbe nnọ Zerubabẹl Ọba na ọ te bọ etẹmpol na re.
5:1-4: O la irumuomu nọ a be kẹ uye he eka.
5:5-11: O ruẹaro kpahe ekuhọ emuemu.
6:1-8: O ya eyaa inọ ẹnjẹle ọ te sẹro rai jẹ thọ ae.
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 16]
Eme họ ẹjiroro ovuẹ Hagai gbe Zekaraya?
[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 18]
Ẹvẹ enọ e rrọ ọkwa ẹruọsa a rọ “wọhọ utuerae”?