Oruaro Uwou Jihova Nọ O Mae Rro

“Me ve ti ru uwou onana, o vẹ te vọ avọ eru ọnwranwra, ere [Jihova] ọgbaẹmo na ọ tae.”—HAGAI 2:7.

 1. Didi usu ẹzi ọfuafo o wo kugbe ẹrọwọ gbe iruo?

OKENỌ ọ jẹ ta usiuwoma no uwou ruọ uwou, omọvo Isẹri Jihova jọ ọ tẹ nya ku aye ohwo ichọche Pentecostal jọ ọnọ ọ ta nọ, ‘Ma wo ẹzi ọfuafo, rekọ whai họ ahwo nọ a bi ruiruo na.’ Avọ areghẹ, a te ru ei vevẹ kẹe nọ ohwo nọ o wo ẹzi ọfuafo, o re wo ọwhọ nọ o re ro ruiruo Ọghẹnẹ. Jemis 2:17 o ta nọ: “Ere orọwọ o mariẹ, nọ u wo iruo ho, u whu no re.” Avọ obufihọ ẹzi Jihova, Isẹri riẹ a wo ẹrọwọ ọgaga, ọ tẹ jẹ rehọ ‘oruaro vọ uwou riẹ no’ ẹkwoma ahwo riẹ nọ o bi ro ru iruo ikiẹrẹe—maero kọ ‘ẹta usiuwoma Uvie na evaọ erẹwho otọakpọ na kpobi wọhọ isẹri rọ kẹ erẹwho na.’ Nọ a te ru iruo ọnana vọ Jihova eva no, “kẹsena urere u te zi te.”—Matiu 24:14.

 2. (a) Didi eghale oma dhehọ iruo Jihova o rẹ wha ze? (b) Fikieme ma jẹ ghọghọ nọ o tẹ wọhọ nọ u bi “lehie” hrọ?

² No eme Jesu eyena ze, ma re ku ei họ nọ iruo mai nẹnẹ e rẹ rẹriẹ ova ku ẹta ‘usiuwoma Ọghẹnẹ evawere na’ kẹ amọfa, onọ a mu họ omai obọ na. (1 Timoti 1:11) Epanọ ma dhoma họ iruo Jihova te, ere urere na o rẹ kẹle omai obọ te. Eva Habakuk 2:2, 3, ma se eme Jihova nọ: “Kere eruaruẹ na; kere eme na vevẹ fihọ akpala re i vẹ kẹ ohwo kpobi nọ o ti se ai. Keme eruaruẹ na e be hẹrẹ oke rai; o re ti ru ei vẹrẹ—ọrue ọ riẹ hẹ. O tẹ rọ nọ u bi lehie, hẹrẹ iẹe; ọ rẹ seba ẹtha ha, ọ te raha oke he.” Ẹhẹ, “eruaruẹ na” o te ziọ uzẹme ‘o tẹ make rọ nọ u bi lehie.’ Evaọ onana, ukpe avọ 83 ọrọ esuo Uvie Jesu na, ahwo jọ a bi roro nọ etoke elehie na ma rọ obọnana. Ukpoye, kọ ogbẹrọ nọ eva e rẹ were omai nọ urere na o rẹ te nyaze he? Evaọ etoke ikpe 1990 enana, a kpare awhaha no usiuwoma ota mai gaga no, avọ igbunu, evaọ ofẹ Ovatha-Ọre Europe, abọ Africa, gbe ekuotọ efa. Onọ o wọhọ ‘elehie’ na o be kuvẹ kẹ “igodẹ” efa re a koko ai họ no ekuotọ enana ze enọ i rovie fihọ no kẹle na.—Jọn 10:16.

 3. Fikieme otoriẹ mai kpahe “oge ọnana” nọ a kpọvi no na o jẹ k’omai ajọwha re ma ruiruo Ọghẹnẹ kpata kpata?

³ “Ọ te raha oke he,” ere ọruẹaro na ọ ta. Jesu ọ ta nọ oge omuomu ọnana ọ te vrẹ hẹ bẹsenọ “eware enana kpobi e te gba no.” (Matiu 24:34) Kọ otoriẹ okpokpọ mai orọ eme riẹ i dhesẹ nọ iruẹru usiuwoma ota mai na o gbẹ kpata tere he?a Uzẹme na u dhesẹ nọ ere o rọ vievie he! Oge mai na ọ gbẹ be jọ emuemu gbe ofruriọ gbudie nọ u wo ibe he evaọ ikuigbe. (Wawo Iruẹru 2:40.) Ma rẹ ruabọhọ iruo mai kpatakpata. (2 Timoti 4:2) Eruẹaruẹ na kpobi kpahe oke uye ulogbo na i dhesẹ nọ ọ te nyaze idudhe, kpregede, ọ te bẹbẹ ze—wọhọ oji. (1 Ahwo Tẹsalonika 5:1-4; Eviavia 3:3; 16:15) ‘Fikiere wha ruẹrẹ oma họ; keme okenọ wha roro ho Ọmọ ohwo ọ te rọ tha.’ (Matiu 24:44) Nọ oge omuemu ohwo-akpọ ọnana o bi kpo gede gede evaọ ẹroro ọraha na, evaọ uzẹme ma gwọlọ ku ẹruore ọghaghae mai ọrọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ na fiẹ hẹ ẹkwoma ezihe kpohọ ‘oma rọ thoviẹ oluhu’ erọ isiuru akpọ!—2 Pita 2:22; 3:10; Luk 21:32-36.

 4. Didi eyero o te gwọlọ erukẹre ‘emu ẹruoke’ nọ a rẹ rọ ze, kọ ẹvẹ a rọ nyate ẹgwọlọ ọnana no?

⁴ Nwane rọ uzẹme kpahe eruẹaruẹ Jesu, etoke “emuhọ uye” o jariẹ evaọ 1914 nọ ohwo-akpọ ọ rọ ruọ ‘oke ekuhọ eyero eware na.’ Uweri, eware okpẹtu, gbe uzithọ i vihọ no rite ẹdẹ mai ọnana. (Matiu 24:3-8, 12) Eva oke ovo na, Jihova o vi otu ọrigbo ẹrọwọ gbe areghẹ nọ a kẹ ẹzi na re a rehọ ‘emuore ẹzi evaọ ẹruoke’ kẹ uviuwou Olori rai, Kristi. (Matiu 24:45-47) No agbara-uvie riẹ ze evaọ obọ idhiwu, Ovie Mesaya ọnana ọ be kpọ ọruẹrẹfihotọ ẹkuọ ẹzi ọnana evaọ otọakpọ na kpobi.

‘Ẹkẹ Emuore’ Buobu

 5. Ẹvẹ a be rọ rẹro te ugogo okwakwa “emuore”?

⁵ Roro kpahe ẹruẹrẹhọ ‘emuore’ na. (Luk 12:42) Oware ọsosuọ nọ o rọ udo Oleleikristi na họ Ẹme Ọghẹnẹ, Ebaibol na. Re a riẹ Ebaibol na wuhrẹ ziezi, o gwọlọ efafa nọ a rẹ sai se, nọ e rọ gbagba. Evaọ ikpe enana kpobi na ẹgwọlọ ọnana a ru rie gba no ẹrera, maero muhọ evaọ 1950 okenọ a siobọno New World Translation of the Christian Greek Scriptures evaọ Oyibo. Evaọ 1961 a te kporo New World Translation ọrọ Ebaibol na kpobi, a tẹ jẹ fae fihọ evẹrẹ ilogbo efa. Iko 3 nọ a siobọ no evaọ ukpe iruo 1996 o tẹ wha unu na te 27, evaọ usu rai 14 họ Ebaibol na nọ a fa re no. Re a ruẹse sai ru iruo ọnana evaọ Ebaibol na, jegbe ebe efa nọ a fa no Ebaibol ze, Ileleikristi 1,174 nọ e roma kẹ a bi ruiruo vọvọ evaọ efafa evaọ erẹwho 77.

 6. Ẹvẹ Ukoko-Ulogbo o rọ nyate ẹgwọlọ ebe nọ a kere no Ebaibol ze no?

⁶ Be tha iruo efefafa buobu enana uke, eria egha 24 erọ Watch Tower Society nọ a bi jo kporo ebe a bi kporo ebe bu vi epaọ ọsosuọ. Fiki onana, a be rehọ ijini nọ i re kporo ebe vẹrẹ vẹrẹ gaga ro vi evaọ egha ilogbo. Ekporo emagazini Uwou-Eroro gbe Awake! na i bi viharo n’amara t’amara, nọ i te unu ọ 943,892,500 no, nọ o rehọ unu ọ 13.4 evaọ udhusoi ro bu vi orọ ukpe nukpo no. Ebaibol gbe ebe ikokoli nọ a bi kporo evaọ United States, Brazil, Finland, Germany, Italy, Japan, Korea, gbe Mexico e rehọ unu 40 evaọ udhusoi ro bu vi erọ 1995 no kpohọ ebe 76,760,098 evaọ 1996. Egha efa a fi ẹkẹ rai họ ẹvi ekporo ebe enana no re.

 7. Ẹvẹ eme Aizaya 54:2 ọ jẹ rọ kpata kpata obọnana?

⁷ Ẹvi na buobu ọ roma via evaọ etoke 1990 fiki awhaha nọ a si no iruo Isẹri Jihova evaọ abọ Ovatha-Ọre Europe gbe Africa. Ohọwo emu ẹzi ọ rọ ruaro evaọ eria enana. Fikiere use na o te bi do kpata kpata viere: “Fa ẹta uwou ra ruaro, re whọ riẹ ohọ-ubro ighẹ ra fihọ; who zihe kpemu hu, riẹ ufi ra thethei re who thihi ẹthẹ ra gaga.”—Aizaya 54:2.

 8. Didi uyo unevaze u bi fiobọhọ rehọ uketha ugho ze?

⁸ Fikiere u te fo re a kẹre ekwakwa iwou-egha 104 erọ Ukoko-Ulogbo na buobu. Fiki ọbẹwẹ igho evaọ ekuotọ kpokpọ buobu nọ i rovie fihọ, unevaze nọ a be jọ ekuotọ nọ i fe ru kẹ iruo akpọ na soso i bi fiobọhọ kẹ abọ buobu ọrọ araha nọ a bi ruẹ. Avọ evawere, ikoko gbe omomọvo a bi ru ziezi, evaọ ẹzi obe ọ Ọnyano 35:21: “Ohwo kpobi nọ o dhẹ ruọ oma, gbe e nọ ẹzi ọ ruọ oma kpobi a tẹ nyaze, a tẹ rehọ ekẹ ro se ỌNOWO na.” Ma rehọ uvẹ onana bi yere ahwo nọ a wo abọ no kpobi evaọ ẹkẹ ọghọ ọnana.—2 Ahwo Kọrint 9:11.

 9. Ẹvẹ obe Ahwo Rom 10:13, 18 o bi ro wo orugba nẹnẹ?

⁹ Evaọ etoke 1996 ebe Watch Tower Society na i ghine jiri odẹ Jihova gbe ẹjiroro riẹ rite oka otọakpọ na. O nwane wọhọ epanọ Pọl ukọ na ọ ruẹaro. Nọ ọ jẹ t’ẹme no eruẹaruẹ Joẹl gbe Olezi avọ 19 ze, o te kere nọ: “ ‘Kohwo kohwo nọ ọ be fa odẹ [Jihova] a re ti siwi ei.’ Rekọ mẹ nọe, a ri yo vẹre? [Ẹhẹ], a yo hrọ; keme ‘Uru rai o nya akpọ na kpobi duwuvi jegbe eme rai duwu oka avọ oka akpọ na.’ ” (Ahwo Rom 10:13, 18) Fiki ejiri odẹ ọghaghae na Jihova, ahwo riẹ a wo abọ ologbo no evaọ oruaro nọ a rọ vọ uwou egagọ riẹ no. Rekọ, ẹvẹ awhowho ọnana ọ nyaharo te no evaọ etoke 1996? Iviena kiẹ oma iruo nọ e rọ evaọ ewẹ-obe 26 rite 29 na.

Ivuẹvu Akpọ-Soso

10. Abọ isiuru vẹ whọ mai muẹrohọ evaọ iruẹru ahwo Jihova, nọ o rọ oma iruo nọ o rọ ewẹ-obe 26 rite 29 na?

¹⁰ Eme ọ Jesu nọ ma re duku eva Luk 10:2 i ri wo ẹgba vienẹ ẹdọvo ho: “Ivuẹvu na i ghine bu, rekọ iruiruo e rẹ kakao; fikiere wha lẹ Olori ivuẹvu na re o vi iruiruo kpo obọ ivuẹvu riẹ.” Kọ who bi dede use yena rehọ? Ima ahwo evaọ otọakpọ kpobi a bi ru ere. Onana u dhesẹ oma via evaọ unu iwhowho Uvie nọ o mai bu kpobi erọ 5,413,769 nọ e niyẹrẹ usiuwoma ota evaọ etoke 1996. Ofariẹ, inievo ekpokpọ 366,579 e họ-ame. Ẹvẹ ma rri “efe erẹwho” enana ghare te, enọ i bi wo abọ enẹna evaọ ‘oruvọ uwou egagọ Jihova’ na!—Hagai 2:7.

11. Fikieme mai kpobi ma je wo ẹjiroro oghọghọ ulogbo?

¹¹ Iyẹrẹ ẹvi evaọ ekuotọ nọ i rovie obọ i gbunu kẹhẹ. Kọ mai isẹri edekọ ma rẹ re ahwo nọ e be reawere ẹvi otiọye na ihri? Ukpoye, ma be ghọghọ kugbe ai. Erẹwho kpobi a wo emuhọ ọsese. Ọruẹaro nọ ọ jọ etoke Hagai, Zekaraya, o kere nọ: ‘Ono ọ vro ẹdẹ eware esese no?’ (Zekaraya 4:10) Ma be ghọghọ thesiwa inọ evaọ ekuotọ nọ iruo isẹri na ọ jẹ s’owọ viotọ ziezi no, iwhowho Uvie ima buobu e riẹ enẹna, yọ kẹse kẹse a bi ru ẹkuotọ na re, ẹsejọ koka koka evaọ ikpewho ilogbo buobu dede. Kọ ma wo ẹjiroro nọ ma je siuke kpemu nọ Jihova ọ be rehọ uvẹ esiwo rọ kẹ eria nọ awhaha ọ jọ vẹre na? Vievie! Jesu ọ ta nọ: “Akpọ na họ udhu na.” (Matiu 13:38) A rẹ gbẹ kẹ uvi isẹri, wọhọ epanọ ilele ọsosuọ na a kẹ uvi isẹri evaọ ekuhọ eyero eware ahwo Ju.—Iruẹru 2:40; 10:42; 20:24; 28:23.

Ẹnya họ Obobaro

12. Didi ajọwha ma wo nọ ma rẹ rọ nyaharo ‘liọliọ’? (Je rri ẹkpẹti na, “Ivuẹvu ‘No Obọ Oka Akpọ na Ze.’ ”)

¹² Ẹhẹ, ma rẹ nya ‘liọliọ’ kugbe akẹkẹ ẹnjẹle ọfuafo Jihova na. (Izikiẹl 1:12) Ma re wo eme Pita na họ iroro: “O rẹ kpẹlẹ [Jihova] obọ kpahọ eya riẹ hẹ, wọhọ epanọ ahwo jọ a re roro, rekọ o re thihakọ krẹkri kẹ owhai, ọ guọlọ nọ ohwo ọvo o whu hu, rekọ ahwo kpobi a zite ekurẹriẹ.” (2 Pita 3:9) Jọ ẹzẹ oriruo inievo mai nọ e rọ ekuotọ nọ ọbẹwẹ ọrọ u fi ọwhọ họ omai oma. O tẹ rọ omai ẹro wọhọ nọ Amagidọn o bi lehie ẹtha yọ o be rọ ere kuvẹ kẹ ekokohọ ahwo idu udhusoi buobu evaọ ekuotọ enana jegbe ekuotọ buobu nọ a bi ru fo. Who du vro riẹ hẹ: “Ẹdẹ ologbo Jihova o kẹle i no. O kẹle i no, yọ o be tha kpata kpata gaga.” (Zefanaya 1:14, NW ) Ma rẹ jẹ kpakpa oma re re ma kẹ uvi isẹri urere!

13, 14. (a) Eme a rẹ sae ta kpahe ẹghale ebe evaọ etoke ọ 1996 na? (b) Didi ọruẹrẹkpahe obọdẹ ikoko na a re ru kukpe kukpe, kọ ẹvẹ whọ be ruẹrẹ oma kpahe re who wo abọ?

¹³ Dede nọ enana e roma via evaọ oma iruo mai na ha, ẹvi nọ o rọ Ebaibol, ebe, gbe emagazini nọ a fihọ ada evaọ ukpe n’ukpo na a re gbiku riẹ hẹ. Wọhọ oriruo, emagazini nọ a jọ akpọ na soso fihọ ada o wo ẹvi 19 evaọ udhusoi, enọ a fihọ ada i bu te 543,667,923. Emagazini mai i fiobọhọ no evaọ usiuwoma ota na—evaọ iyẹrẹ, ẹgbede, oria imoto, evaọ eria ekiọthuọ. Iyẹrẹ i dhesẹ nọ evaọ ekuotọ nọ usiuwoma Uvie na o nya wariẹ họ no, ewoma emagazini mai u duobọ te idu ikpahwo no yọ a be jẹ iwuhrẹ Ebaibol rehọ.

¹⁴ Kukpe kukpe evaọ amara April, ikoko e rẹ ruẹrẹ iruo emagazini obọdẹ họ, a vẹ vravra emagazini na okikpo n’uwou ruọ uwou gbe evaọ eria ẹgbede. Kọ ukoko ra o ti wo abọ evaọ onana evaọ etoke April 1997 na? A ruẹrẹ Uwou-Eroro Na gbe Awake! ọ April họ ziezi, yọ oghẹrẹ nọ a ro fiei họ ada evaọ akpọ na soso o ti wo ẹkẹ erere rie! Evaọ ukoliko Saiprọs, ikoko na, nọ a wo odẹme jọ nọ a rẹ ta nọ “daoma rehọ ovuẹ Uvie na nya te ahwo kpobi,” a tubẹ nya lele oma iruo emagazini otiọye no evaọ amara kpobi, nọ a ro te unu enọ a fihọ ada nọ o mae bu kpobi orọ 275,359 eva ukpe na, nọ u dhesẹ ẹvi ọ 54 evaọ udhusoi.

Evuẹ Urere Hagai

15. (a) Fikieme Jihova o je vi evuẹ efa ẹkwoma Hagai? (b) Didi uwuhrẹ ovuẹ avọ esa Hagai o wha se omai?

¹⁵ Nọ edẹ 63 e vrẹ no nọ ọ kẹ ovuẹ avivẹ riẹ no, Jihova ọ tẹ rọ uwhowho avọ esa kẹ Hagai onọ ma re wo họ udu nẹnẹ na. Hagai ọ tẹ ta ẹme wọhọ epaọ ẹsenọ ahwo Ju a be jẹ wariẹ wọ otọhotọ etẹmpol na họ, onọ a ghine ru no ikpe 17 nọ i kpemu. Uno ere no Jihova ọ tẹ ruẹ nọ u fo re o ru orufuọ. Te izerẹ gbe ahwo na a si enẹ h’emu no yọ fikiere a tẹ rọ gbegbe evaọ aro Jihova. Kọ o sae jọ nọ ahwo Jihova jọ nẹnẹ a si enẹ hemu no re, bi tube dhe oma rai họ idhere oyẹlẹ gbe ilale efe akpọ na? O rọ kpata kpata inọ mai kpobi ma fi idu mai họ oruaro u rote odẹ Jihova “no inẹnẹ vrẹ,” avọ udufihọ eyaa riẹ: “No inẹnẹ vrẹ mẹ rẹ ghale owhẹ.”—Hagai 2:10-19; Ahwo Hibru 6:11, 12.

16. Didi ‘enuhu’ o kẹle otọ no, kọ eme u ti noi ze?

¹⁶ Evaọ ẹdẹ ọvo ọyena, ẹme ‘Jihova ogbaẹmo na’ o te bru Hagai ze ọrọ avọ isiane gbe orọ urere. O dhesẹ oware nọ o rẹ via nọ O te “nyuhu ihru gbe akpọ,” ta nọ: “Mẹ vẹ te raha egbara ivie na; mẹ vẹ te raha ogaga ivie erẹwho na, me ve gele ekẹkẹ avọ enọ e rọ ae ẹdhẹ kie; enyenya avọ enọ e be dhẹ ae a re ti nwrotọ, kohwo kohwo ọgbọdọ ọrivẹ riẹ o re ti kpe i.” (Hagai 2:6, 21, 22) Fikiere ‘enuhu’ na o ti te oba evaọ okenọ Jihova o te ru otọakpọ na fo no eva Amagidọn. Evaọ okioye yọ a rehọ “efe erẹwho na” rueva no, re a ru otọhotọ ukoko ohwo-akpọ kẹ akpọ ọkpokpọ na. Ẹvẹ onana o te wha oghọghọ ze te jẹ kẹ Jihova ujiro!—Hagai 2:7; Eviavia 19:6, 7; 21:1-4.

17. Ẹvẹ a rọ rehọ Jesu mu no wọhọ “ẹmẹro”?

¹⁷ Nọ o je kuọ eruaruẹ riẹ họ, Hagai o te kere nọ: “[Jihova] ogbaẹmo na ọ ta nọ, ẹdẹ ọyena mẹ rẹ te rehọ owhẹ, O Zerubabẹl . . . , me ve ti ru owhẹ rọ ẹmẹro nọ a kere-odẹ họ; keme mẹ sanọ owhẹ no, ere [Jihova] ogbaẹmo na ọ tae.” (Hagai 2:23) Kristi Jesu họ Ovie Mesaya Jihova enẹna gbe Ozerẹ Okpehru, nọ ọ be jọ obọ odhiwu gua iruo ivẹ nọ Zerubabẹl Osu na gbe Joshua Ozerẹ Okpehru na a je he ru sa-sa evaọ Jerusalẹm otọakpọ. Wọhọ ẹmẹro ọkwa nọ a kere odẹ họ nọ o rọ obọze Jihova, Jesu họ ọnọ o zihe ruọ “E” wọhọ okwakwa iruo Jihova evaọ ẹrọtha orugba “eya kpobi nọ Ọghẹnẹ ọ ya.” (2 Ahwo Kọrint 1:20; Ahwo Ẹfẹsọs 3:10, 11; Eviavia 19:10) Evuẹ eruaruẹ nọ e rọ Ebaibol na kpobi e tẹro vi ọruẹrẹfihotọ Jihova ẹkwoma Kristi wọhọ Ovie gbe ozerẹ Ọtanigbo.—Jọn 18:37; 1 Pita 1:18, 19.

18. Ẹvẹ ‘ẹme Jihova ogbaẹmo’ na o ro wo orugba oruaro no?

¹⁸ Evaọ uzẹme edẹ mai nana, etẹmpol ẹzi elo Jihova a rẹ jọ ruẹ oruaro nọ o mae rro! Yọ kẹlena, nọ Jihova ọ tẹ raha eyero Setan kpobi no, Hagai 2:9 o ve ti wo orugba oruaro vọvọ: “Eva uwou onana mẹ rẹ te rehọ efe gbe ọruẹriọ tha, ere [Jihova] ogbaẹmo na ọ tae.” Udhedhẹ o nwae ze no!—udhedhẹ okrẹkri ehrugbakpọ, onọ “ẹmẹro” Jihova o kẹ imuẹro riẹ, Kristi Jesu, ‘Ọmọ Ovie Udhedhẹ’ na, ọnọ a kere kpahe nọ: “Udhedhẹ riẹ o basa ha . . . Ogaga ỌNOWO Ogba-ẹmo o ti ro ru onana.” (Aizaya 9:6, 7) Evaọ ebẹdẹ bẹdẹ oruaro uwou egagọ Jihova u ti lo via evaọ ẹria udhedhẹ esuo ehrugbakpọ riẹ. Joma daji uwou oyena ọvo!—Olezi 27:4; 65:4; 84:10.

[Footnotes]

Kọ Whọ Sae k’Iyo Nana Vevẹ?

◻ Ẹvẹ uwou Jihova ọ be rọ “vọ avọ oruaro” nẹnẹ?

◻ Fikieme o gbẹ re kpata te enẹ ẹdẹvo ho re a ta usiuwoma na?

◻ Didi ẹgba nọ a rẹ rọ ta usiuwoma na Iyẹrẹ Iruo Ukpe 1996 na o kẹ?

◻ Ẹvẹ Kristi o bi ro ruiruo wọhọ “ẹmẹro” Jihova nọ a kere odẹ họ?

[Box on page 23]

Ivuẹvu “No Obọ Oka Akpọ na Ze”

EVA Aizaya 43:6, ma se ujaje Jihova nọ: “[Whọ da obọ ji hi]. Rehọ emezae mẹ nọ e rọ ugbo ze jegbe emetẹ mẹ no obọ oka akpọ na ze.” Ikereakere ọnana o bi wo orugba ogbunu nẹnẹ evaọ Ẹkpẹlobọ-Ọre Europe. Wọhọ oriruo, rehọ orẹwho Esuo-Ọgbahọ na vẹre ọrọ Moldova. Iwhre jọ e riẹ nọ a tẹ ghale ahwo na akuava, enọ e rọ Isẹri a bu te ẹko ọvo. A re kpohọ ugbothabọ re a sae ruẹ ẹkuotọ nọ a rẹ jọ ta usiuwoma, rekọ a bi ru omodawọ na! Iwhowho-uvie buobu evaọ ikoko enana yọ emọ esẹ gbe ini enọ a vi kpohọ igbo obọ Siberia evaọ emuhọ etoke ọ 1950. Enẹna emọ rai e be kobaro evaọ iruo na. Evaọ usu iwhowho-uvie 12,565 na, 1,917 e họ-ame evaọ ukpe nukpo. Ikoko 43 rai i wo ole iwhowho-uvie 150 evaọ ọvuọvo, yọ ikogho i vihọ no ene kpohọ eree no evaọ ukpe iruo ọkpokpọ na.

Je gbunu re họ ẹvi nọ ọ rọ obọ Albania. Evaọ obei Isẹri omarokpotọ kakao a thihakọ olahiẹ nọ o mai yoma kpobi evaọ ole ikpe 50. A kpe ibuobu rai. Onana o tẹ kareghẹhọ omai eyaa Jesu: “Whọ dhẹ ozọ eware nọ whọ bete ruẹ uye rai hi, riri, ukumuomu na ọ be guọlọ re omu otu rai jọ fihọ uwouodi, re ọ jawo owhai . . . Fi eva họ ri bọwo ẹdẹ uwhu, mẹ rẹte kẹ owhai etu uvie uzuazọ.” (Eviavia 2:10; je rri Jọn 5:28, 29; 11:24, 25.) Eme ma be ruẹ enẹna evaọ obọ Albania? Ghinọ orugba ologbo ọrọ eyaa Jihova nọ a rẹ ruẹ eva Aizaya 60:22: ‘Ekakao na i re ti zihe ruọ odu’! Evaọ 1990 owhowho-uvie ọvuọvo ọ jọ Albania niyẹrẹ. Ghele, “iruiruo” efa no Italy gbe ekuotọ efa ze a tẹ kuyo kẹ use Jesu: ‘Fikiere wha nya i ru ilele ahwo . . . wha họ ai ame.’ (Matiu 28:19; Luk 10:2) Evaọ oke ehaa Ekareghẹhọ uwhu Jesu evaọ 1996, iwhowho-uvie nọ i bi ruiruo ziezi a bu te 773 no, yọ enana a koko ahwo 6,523 họ ziọ iwuhrẹ ehaa Ekareghẹhọ rai, enọ e rehọ akwaree bu viọ unu iwhowho-uvie na! Unu ahwo buobu e ziọ ehaa na nọ a niyẹrẹ rai no eria ẹkuẹko ze. Dede nọ iwhowho-uvie ot’ẹwho e riẹ hẹ, ikpewho Kukës gbe Divjakë a wo ahwo nọ a ziọ ehaa nọ i bu te 192 gbe 230. Krujë, nọ o wo owhowho-uvie ọvo, o wo ahwo 212 nọ e nyaze. Iwhowho-uvie 30 evaọ Korçë a haya uwou kẹ ahwo 300. Nọ unu ahwo eyena a vọ uwou na no, a te siẹthẹ gbe ahwo 200 efa keme oria ẹkeria o gbẹ riẹ hẹ. Udhu na o ghinẹ wae no kẹ ivuẹvu!

Iyẹrẹ ọnana ono obọ Romania ze: “Nọ ma jẹ ta usiuwoma n’uwou ruọ uwou, ma tẹ nyaku ohwo jọ nọ ọ ta nọ ọ rọ omọvo Isẹri Jihova yọ ọ be rria ẹwho ọsese jọ nọ, wọhọ epanọ ma riẹ, Isẹri e rọ họ. Ọ tẹ ta kẹ omai nọ u te noi no ahwo 15 efa e riẹ enọ evaọ ikpe buobu na a bi ru iwuhrẹ evaọ Edene oka gbe Ẹdoka gbe nọ a muọ usiuwoma họ ẹta n’uwou ruọ uwou no dede. Okiokiọ riẹ ma te kpohọ ẹwho ọyena. Ezae 15 a rọ ibrikpẹ ivẹ be hẹrẹ omai, gbe eyae, gbe emaha enọ e rehọ ebe 20 gbe emagazini ekpokpọ 20. Ma te dhesẹ epanọ a re ru iwuhrẹ Ebaibol kẹ ai. Ma tẹ suile kugbe jẹ kiyo enọ rai nọ e mae rọ kpata kpata. Ohwo nọ ọ be kobaro utu na ọ tẹ feva nọ: ‘Umutho edẹ nọ i kpemu, mẹ lẹ se Jihova avọ oviẹ re o vi othuru jọ se omai, whaọ a kuyo olẹ mẹ no.’ Eva e were omai thesiwa, yọ nọ ma je kpo, wọhọ ọmọ nọ o wo ọsẹ gbe oni hi nọ o ti duku ọsẹ riẹ, ọ tẹ ta nọ: ‘Iviena jọ ma thọrọ owhai ẹro ho. Wha zihe ze te wariẹ ruẹ omai!’ Ma ghine ru ere, yọ enẹna ma bi ru iwuhrẹ Ebaibol ihrẹ evaọ ẹwho ọyena. Evaọ ekuotọ ekpokpọ buobu, iruo na i muhọ evaọ edhere igbunu avọ ebe Ebaibol, onọ a wo ovuhumuo rai gaga, yọ onana u te dhesẹ nọ Ọghẹnẹ o wo iruo na.”

[Pictures on pages 24, 25]

A bi koko “efe erẹwho na” họ evaọ Ikoliko Abade (1), Obọze-Ọre America (2), Africa (3), Esia (4), Ẹkpẹlobọ-Ọre America (5), gbe Europe (6)