“Mẹ Rọ Kugbe Owhai”

‘Ukọ ỌNOWO na ọ tẹ vuẹ ae nọ, “Mẹ rọ kugbe owhai, ere ỌNOWO na ọ tae.” ’—HAGAI 1:13.

 1. Eme Jesu ọ rọ wawo edẹ mai na?

MA BE rria etoke nọ a re ruẹ ọkpọ riẹ evaọ ikuigbe he. Wọhọ epanọ eruẹaruẹ Ebaibol nọ i bi rugba i dhesẹ, ma ruọ “ẹdẹ Ọnowo na” no anwọ 1914. (Eviavia 1:10) Ẹsejọhọ whọ riẹ kpahe eruẹaruẹ nọ i kie kpahe “ẹdẹ Ọnowo na,” fikiere whọ riẹ nnọ Jesu ọ rehọ “ẹdẹ Ọmọ ohwo” evaọ ogaga Uvie rọ wawo “edẹ Noa” gbe “ẹdẹ Lọt.” (Luk 17:26, 28) Fikiere Ebaibol na i dhesẹ nnọ eware nọ e via evaọ edẹ Noa gbe edẹ Lọt e rrọ wọhọ eruẹaruẹ nọ i dhesẹ eware nọ e te via evaọ oke mai na. Ghele na, oware ofa jọ o riẹ nọ a rọ wawo edẹ mai na onọ u fo nọ ma re roro kpahe gaga.

 2. Didi iruo Jihova ọ rọ kẹ Hagai gbe Zekaraya?

² Joma ta ẹme kpahe uyero nọ o jọ evaọ edẹ Hagai gbe Zekaraya, eruẹaro ahwo Hibru na. Didi ovuẹ eruẹaro ẹrọwọ ivẹ yena a whowho nọ u kie kpahe idibo Jihova evaọ oke mai na? Hagai avọ Zekaraya a jọ ‘ikọ ỌNOWO na’ rọkẹ ahwo Ju okenọ a zihe no igbo Babilọn ze no. A vi rai re a kẹ emọ Izrẹl na imuẹro nnọ a wo uketha Ọghẹnẹ evaọ ọwariẹbọ etẹmpol na. (Hagai 1:13; Zekaraya 4:8, 9) Dede nọ ebe nọ Hagai gbe Zekaraya a kere e rrọ kpẹkpẹe, e rrọ abọ Ikereakere nọ “Ọghẹnẹ o gie ẹwolo ku . . . re e jọ erere rọ kẹ ewuhrẹ gbe ozọ-usio, avọ ọkpọvio gbe odhesẹkẹ eva ẹrẹreokie.”—2 Timoti 3:16.

Ma rẹ Kezọ kẹ Ovuẹ Rai

 3, 4. Fikieme ovuẹ Hagai gbe Zakaraya o rẹ rọ jọ oware isiuru kẹ omai?

³ Ovuẹ Hagai gbe Zekaraya o jọ erere ologbo kẹ ahwo Ju erọ edẹ rai, yọ eruẹaruẹ rai i rugba evaọ oke yena. Rekọ, fikieme o sai ro mu omai ẹro inọ ebe ivẹ nana e roja kẹ omai nẹnẹ? Ahwo Hibru 12:26-29 o rẹ sai fi obọ họ kẹ omai ruẹ uyo na. Pọl ukọ na ọ jọ etẹe wariẹ eme nọ e rrọ Hagai 2:6, onọ o ta nnọ Ọghẹnẹ o “ti nyuhu ihru gbe akpọ.” Enuhu na o “te raha egbara ivie na; [jẹ] raha ogaga ivie erẹwho na.”—Hagai 2:22.

⁴ Nọ ọ wariẹ eme ọ Hagai no, Pọl ọ tẹ ta kpahe oware nọ o te via kẹ “ivie erẹwho na” jẹ ta kpahe epanọ Uvie nọ u re nuhu hu nọ u ti te Ileleikristi nọ a wholo obọ na u ro kpehru vi erọ erẹwho na. (Ahwo Hibru 12:28) Nọ o rọnọ a kere obe Ahwo Hibru evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ ọrọ Ekele Oke Mai na, ma rẹ sae jọ onana ruẹ inọ eruẹaruẹ Hagai gbe Zekaraya nọ Pọl ọ ta ẹme te evaọ obe Ahwo Hibru na e riobọ kpohọ oke nọ o gbẹ rrọ obaro. Okiọkotọ Ileleikristi nọ a wholo nọ e rrọ ibe ereuku Jesu evaọ Uvie Mesaya na a gbẹ rrọ otọakpọ na nẹnẹ. Fikiere, eme ọ Hagai gbe Zekaraya i wuzou kẹ oke mai na.

 5, 6. Eware vẹ e jẹ via nọ e lẹliẹ Hagai avọ Zekaraya ruẹaro?

⁵ Obe Ẹzra u gbiku eware jọ nọ e via taure Hagai avọ Zekaraya a te ti mu aro họ ẹruẹ. Nọ ahwo Ju a zihe no igbo Babilọn ze no evaọ 537 B.C.E., Zerubabẹl Ọba na avọ Joshua (hayo Jeshua) Ozerẹ Okpehru na a rẹrote iruo ẹwọhọ otọhotọ etẹmpol ọkpokpọ na evaọ 536 B.C.E. (Ẹzra 3:8-13; 5:1) Dede nọ oyena o wha oghọghọ ulogbo ze, u kri hi, ozọ o tẹ te ruọ ahwo Ju na ẹro. Wọhọ epanọ Ẹzra 4:4 o ta, “ahwo otọ na [koyehọ, ewegrẹ] a tẹ ta oyẹlẹ họ ahwo Juda oma, ru ozọ mu ai re a seba ẹbọ.” Ewegrẹ eyena, maero kọ ahwo Sameria, a tẹ bọwo ahwo Ju na ota. Otu ọwọsuọ nana a bẹbẹ ovie Pasia họ re ọ whaha iruo ebabọ etẹmpol na.—Ẹzra 4:10-21.

⁶ Ọwhọ nọ a kaki je ro ruiruo etẹmpol na vẹre o te kpotọ. Ahwo Ju na a te muọ eware obọrai họ ele. Rekọ, evaọ 520 B.C.E., ikpe 16 nọ a rọ wọ otọhotọ na họ no, Jihova ọ tẹ rehọ Hagai avọ Zekaraya mu re a bọ ahwo na ga re a wariẹ muọ iruo etẹmpol na họ. (Hagai 1:1; Zekaraya 1:1) Fiki ọwhọ nọ enyukọ Ọghẹnẹ e kẹ rai gbe imuẹro uketha Jihova nọ a rọ ẹro ruẹ, ahwo Ju na a tẹ wariẹ muọ iruo etẹmpol na họ, a tẹ bọe re evaọ 515 B.C.E.—Ẹzra 6:14, 15.

 7. Ẹvẹ eware nọ e via evaọ oke Hagai gbe Zekaraya i ro tho erọ oke mai na?

⁷ Kọ whọ riẹ epanọ enana kpobi i ro kpomahọ omai? Ma wo iruo ewhowho “usiuwoma uvie na.” (Matiu 24:14) A fi ẹgba họ iruo yena viere nọ Ẹmo Akpọ I ọ vrẹ no. Wọhọ epanọ a si obọ no ahwo Ju erọ oke anwae no igbo Babilọn na, ere a si obọ no ahwo Jihova ọgbọna no igbo Babilọn Ologbo na, uvie-ulogbo egagọ erue akpọ-soso. Idibo Ọghẹnẹ nọ a wholo na a duoma rai họ iruo usiuwoma ota, ewuhrẹ, gbe ẹkpọ ahwo kpohọ egagọ uzẹme. Iruo yena e kẹre haro gaga no nẹnẹ, yọ ẹsejọhọ who bi wo obọ evaọ iruo na. Enẹna họ oke nọ a re ro ruiruo na, keme ekuhọ uyerakpọ omuomu nana o kẹlino! Iruo nana nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ udu riẹ na e rẹ nyaharo bẹsenọ Jihova o re dhomahọ iruẹru ahwo-akpọ eva ‘uye ulogbo’ na. (Matiu 24:21) Oyena u ti hwere eyoma n’otọ, u ve ru nọ egagọ uzẹme ọvo e te rọ jọ otọakpọ na soso.

 8. Fikieme o sai ro mu omai ẹro nnọ Ọghẹnẹ ọ be thọ iruo mai uke?

⁸ Wọhọ epanọ eruẹaruẹ Hagai gbe Zekaraya i dhesẹ na, u re mu omai ẹro nnọ Jihova ọ te thọ omai uke jẹ kẹ omai eghale riẹ nọ ma be rehọ udu kpobi dhe iruo nana. Dede nọ otujọ a be gwọlọ si idibo Ọghẹnẹ kpemu hayo whaha iruo rai, uvumọ egọmeti ọ re sae whaha ẹnyaharo iruo usiuwoma ota na ha. Dai roro epanọ Jihova ọ ghale iruo Uvie na te no, nọ o wha ẹvi ze no evaọ ikpe na kpobi nọ Ẹmo Akpọ I o kuhọ no rite oke mai na. Rekọ iruo e gbẹ v’otọ.

 9. Oware vẹ nọ o via evaọ oke anwae ma re muẹrohọ, kọ fikieme?

⁹ Ẹvẹ eware nọ ma wuhrẹ mi Hagai gbe Zekaraya e sae rọ kẹ omai ajọwha re ma yoẹme kẹ ujaje Ọghẹnẹ inọ ma ta usiuwoma je wuhrẹ ahwo? Joma muẹrohọ eware jọ nọ ma rẹ sai wuhrẹ no ebe Ebaibol ivẹ nana ze. Wọhọ oriruo, roro kpahe eware jọ nọ i kie kpahe iruo ebabọ etẹmpol nọ ahwo Ju nọ a zihe no igbo ze a je ru na. Wọhọ epanọ ma ruẹ no na, ahwo Ju nọ a zihe no obọ Babilọn ziọ Jerusalẹm na a tilẹmu iruo ebabọ etẹmpol na ha. Nọ a wọ otọhotọ na họ no, oma o tẹ lọhọ ai. Eriwo ọthothọ vẹ ọ ruọ ahwo na udu? Kọ eme ma rẹ sai wuhrẹ no oyena ze?

Ewo Eriwo Ọgbagba

10. Eriwo ọthọthọ vẹ ahwo Ju a wo, kọ eme o no rie ze?

¹⁰ Ahwo Ju nọ a zihe ze na a jẹ ta nọ: “Oke u ri te he.” (Hagai 1:2) Okenọ a muọ ebabọ etẹmpol na họ, wọ otọhotọ riẹ họ evaọ 536 B.C.E., a jẹ ta ha inọ “oke u ri te he.” Rekọ a tẹ te kuvẹ re ọwọsuọ ahwo erẹwho ekẹloma gbe egọmeti ẹkwotọ na o kpomahọ ae. Ahwo Ju na a te ti fiẹgba họ ẹbọ iwou obọrai gbe akpọriọ rai. Bi dhesẹ ohẹriẹ nọ o rrọ ikpiwou obọrai nọ a rehọ ire eghaghae bọ avọ etẹmpol nọ a bọ yagha na, Jihova ọ tẹ nọ inọ: “Kọ oke rai u te no nọ wha rẹ rọ ria iwou nọ a hwa ehru rai, yọ uwou onana o rọ gheghe?”—Hagai 1:4.

11. Fikieme Jihova ọ rọ kẹ ahwo Ju evaọ oke Hagai ohrẹ?

¹¹ Ẹhẹ, ahwo Ju a nwene oware nọ a rọ karo no. Ukpenọ a rẹ rehọ ẹjiroro Jihova inọ a wariẹ bọ etẹmpol na karo, ahwo Ọghẹnẹ a tẹ tẹrovi omobọ rai gbe iwou rai. A te gbabọkẹ ẹbọ uwou egagọ Ọghẹnẹ. Eme ọ Jihova nọ a kere fihọ Hagai 1:5 o tuduhọ ahwo Ju awọ re a ‘muẹrohọ epanọ a bi yeri.’ Jihova ọ be ta kẹ ae nnọ a dhizu re a roro kpahe oware nọ a bi ru re a je roro epanọ eware i bi ro yoma kẹ ae fikinọ a be rehọ iruo ebabọ etẹmpol na karo evaọ uzuazọ rai hi.

12, 13. Ẹvẹ Hagai 1:6 u dhesẹ uyero ahwo Ju na, kọ eme họ otofa owọ Ebaibol yena?

¹² Iruo Ọghẹnẹ nọ ahwo Ju na a gbabọkẹ o lẹliẹ eware yoma kẹ ae. Muẹrohọ eriwo Ọghẹnẹ nọ o rrọ Hagai 1:6: “Wha kporo buobu, wha ve vu kakao; wha be re emu rekọ eva e rẹ vọ owhai hi; wha be da edada, yọ o rẹ bẹ owhai hi; wha bi ku iwu họ oma, yọ oma rai o roro ho; gbe enọ e be rehọ osa, yọ a bi fi ai họ ekpa ighogho.”

¹³ Ahwo Ju na a rrọ otọ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ rae, ghele na otọ na u bi wou ekakọ wọhọ epanọ o hae jọ họ. Jihova o mi rai eghale riẹ no, wọhọ epanọ ọ vẹvẹ e rai unu vẹre. (Iziewariẹ 28:38-48) Ababọ uketha riẹ, ahwo Ju na a be kọ eware, rekọ a be sai wo emuore nọ ọ rẹ vọ ae eva ha. Fikinọ Ọghẹnẹ ọ be ghale ae he, a be ruẹ iwu nọ i re ru ai oma roro ho. O tẹ tubẹ wọhọ nnọ a bi fi igho rai họ ẹkpa nọ o wo ighogho, keme a bi wo uvumọ erere no iruo rai ze he. Kọ eme họ otofa ẹme na: “Wha be da edada, yọ o rẹ bẹ owhai hi”? Orọnikọ a tẹ da idi bẹ kọ u dhesẹ oghale Ọghẹnẹ hẹ; ọ ghọ idieda-thomawa. (1 Samuẹle 25:36; Itẹ 23:29-35) Ukpoye, a rehọ eme na dhesẹ edhere ọfa nọ eghale Ọghẹnẹ e rọ nya siọ ahwo Ju na ba no. Udi nọ a bi there kpobi u ti wo ẹvi hi, u ti bu te epanọ o rẹ rọ bẹ ohwo ho.

14, 15. Didi oware ma wuhrẹ no Hagai 1:6 ze?

¹⁴ Orọnikọ erru nọ ma rẹ whẹhọ iwou mai họ okpoware nọ a gwọlọ nọ ma jọ onana wuhrẹ hẹ. Ikpe buobu taure a te ti kpohọ igbo obọ Babilọn, Emọs ọruẹaro na ọ whọku ikpahwo nọ e rrọ Izrẹl fiki “iwou nọ a rehọ akọ-eni bọ” gbe ekiẹzẹ nọ a bi “kiẹzẹ ehwa nọ a rọ akọeni ru.” (Emọs 3:15; 6:4) Ikpiwou gbe eware nọ a ru ona họ na e tọ họ. Nọ ewegrẹ rai a fi ai kparobọ, a tẹ kwa eware na rehọ. Ghele na, ikpe buobu e vrẹ no, nọ a no igbo ikpe 70 evaọ Babilọn ze no, ahwo Ọghẹnẹ buobu a ri wuhrẹ no onana ze he. Kọ ma ti wuhrẹ oware jọ noi ze? U re fo re mai omomọvo ọ nọ inọ: ‘Evaọ uzẹme, ẹvẹ mẹ be raha oke bu te fihọ uwou mẹ gbe erru nọ mẹ be whẹhọ iẹe? Kọ ẹvẹ kpahe isukulu efa nọ mẹ rẹ nya re mẹ nyaharo evaọ iruo mẹ, dede nọ ere oruo o te rehọ oke buobu mi omẹ evaọ ikpe buobu, nọ o te rehọ oke nọ mẹ hae rọ kẹ egagọ Ọghẹnẹ?’—Luk 12:20, 21; 1 Timoti 6:17-19.

¹⁵ Oware nọ ma jọ Hagai 1:6 se na u re ru omai kareghẹhọ inọ ma gwọlọ eghale Ọghẹnẹ evaọ uzuazọ mai. Ahwo Ju oke anwae na a kare oghale yena, yọ okpẹtu o no rie ze te ai. Ma tẹ rrọ edafe hayo iyogbere, ma gbe bi wo eghale Jihova ha, usu mai kugbe Ọghẹnẹ u ti gbẹkoko ho. (Matiu 25:34-40; 2 Ahwo Kọrint 9:8-12) Dede na, ẹvẹ ma sai ro wo oghale yena?

Jihova Ọ rẹ Rehọ Ẹkwoma Ẹzi Riẹ Fi Obọ Họ kẹ Idibo Riẹ

16-18. Evaọ oke anwae, otofa vẹ Zekaraya 4:6 o wo?

¹⁶ Oma o wọ Zekaraya, ibe ọruẹaro Hagai, re ọ fodẹ uzedhe edhere nọ Jihova ọ rọ tuduhọ jẹ ghale enọ e roma kẹe evaọ oke yena. Yọ onana u dhesẹ epanọ ọ te rọ ghale owhẹ re. Ma se nọ: “Orọnọ ẹgba, hayo ogaga ha, rekọ fiki Ẹzi mẹ, ere ỌNOWO ogbaẹmo na ọ tae.” (Zekaraya 4:6) Ẹsejọhọ who yo nọ a se owọ Ebaibol nana unuẹse buobu no, rekọ didi otofa u wo kẹ ahwo Ju evaọ edẹ Hagai gbe Zekaraya, kọ didi otofa u wo kẹ owhẹ?

¹⁷ Kareghẹhọ inọ eme nọ Ọghẹnẹ ọ rehọ ẹkwoma Hagai gbe Zekaraya ta i duobọte ahwo Ju gaga evaọ oke yena. Eme nọ eruẹaro ivẹ yena a ta e bọ ahwo Ju nọ i wo ẹrọwọ ga. Hagai o muọ aroọruẹ họ evaọ amara avọ ezeza ọrọ 520 B.C.E. Zekaraya o muọ aroọruẹ họ evaọ amara avọ eree ọrọ ukpe yena. (Zekaraya 1:1) Wọhọ epanọ whọ rẹ sae jọ Hagai 2:18 ruẹ, a wariẹ muọ iruo otọhotọ etẹmpol na họ gidigba evaọ amara avọ izii. Enẹ a rọ kẹ ahwo Ju na ajọwha nọ a ro mu iruo họ, yọ a yoẹme kẹ Jihova avọ udu inọ ọ be thae uke. Eme nọ e rrọ Zekaraya 4:6 i kie kpahe uketha Ọghẹnẹ.

¹⁸ Okenọ ahwo Ju a zihe ziọ otẹwho rai evaọ 537 B.C.E., a wo ogbaẹmo ho. Ghele na, Jihova ọ thọ rai jẹ kpọ ae nọ a je no obọ Babilọn ze. Yọ ẹzi riẹ ọ jẹ kpọ eware okenọ a muọ iruo ebabọ etẹmpol na họ. Nọ a tẹ wariẹ rehọ udu kpobi muọ iruo na họ, ọ te rehọ ẹkwoma ẹzi ọfuafo riẹ thọ ae.

19. Ọzadhe vẹ ẹzi Ọghẹnẹ o fi kparobọ?

¹⁹ Ẹkwoma eruẹaruẹ eree sa-sa, a kẹ Zekaraya imuẹro inọ Jihova ọ te jọ kugbe ahwo riẹ, a vẹ te wha iruo ebabọ etẹmpol na te urere. Eruẹaruẹ avọ ene na, onọ a kere fihọ uzou avọ 3, u dhesẹ inọ Setan ọ wọso omodawọ ahwo Ju nọ a be dawo oma epanọ a rẹ rọ bọ etẹmpol na re na. (Zekaraya 3:1) Eva e te were Setan vievie he re ọ ruẹ Joshua Ozerẹ Okpehru na nọ ọ be gbodibo kẹ ahwo na evaọ etẹmpol ọkpokpọ na. Dede nọ Ẹdhọ ọ te daoma gaga re ọ whaha ahwo Ju na ẹbọ etẹmpol na, ẹzi Jihova o ti ru iruo evaọ edhere ologbo ro si ezadhe kpobi no jẹ bọ ahwo Ju na ga re a nyaharo bẹsenọ a rẹ bọ etẹmpol na re.

20. Ẹvẹ ẹzi ọfuafo na o ro fi obọ họ kẹ ahwo Ju na wha oreva Ọghẹnẹ haro?

²⁰ O wọhọ nnọ ahwo na a rẹ sae roma za ọwọsuọ nọ ọ rrọ aro rai hi, onọ u bi no obọ ahwo egọmeti nọ e whaha iruo na ze. Ghele na, Jihova ọ yeyaa inọ o ti si ọzadhe nana nọ o wọhọ “ugbehru” na no, o ve ti zihe ie ruọ “oria opẹpẹriẹ.” (Zekaraya 4:7) Ere o ginẹ via! Ovie na, Dariọs I, ọ kiotọ ẹme na, ọ tẹ jọ uwou-ovie na duku obe nọ Sairọs o kere onọ o kẹ ahwo Ju na udu inọ a bọ etẹmpol na. Fikiere Dariọs o te si awhaha na no, ọ tẹ kẹ udu inọ a jọ ẹkpa-igho esuo na rehọ ugho kẹ ahwo Ju na ro ru iruo na. Rri epanọ ẹkẹ o kurẹriẹ! Kọ ẹzi Ọghẹnẹ o wo obọ evaọ onana? Avro ọ riẹ hẹ. A bọ etẹmpol na re evaọ 515 B.C.E., ukpe avọ ezeza ọrọ esuo Dariọs I na.—Ẹzra 6:1, 15.

21. (a) Evaọ oke anwae, ẹvẹ Ọghẹnẹ o ro “nyuhu erẹwho kpobi,” kọ ẹvẹ “efe erẹwho na kpobi” e rọ lahwe? (b) Ẹvẹ eruẹaruẹ yena i bi ro rugba nẹnẹ?

²¹ Eva Hagai 2:5, ọruẹaro na ọ kareghẹhọ ahwo Ju na ọvọ nọ Ọghẹnẹ o lele i rai re eva Ugbehru Saena okenọ “ugbehru na kpobi u [je] nyuhu gaga.” (Ọnyano 19:18) Evaọ edẹ Hagai gbe Zekaraya, Jihova ọ be te wha enuhu ologbo ọfa ze, wọhọ epanọ a rehọ eme udhesẹ nọ e rrọ owọ avọ 6 gbe owọ avọ 7 dhesẹ iẹe na. Ozighi ọ te jọ Uvie-Ulogbo Pasia, rekọ iruo etẹmpol na e te nyaharo ọvo rite ekuhọ. Enọ e rrọ ahwo Ju hu, “efe erẹwho na kpobi,” a ve ti kuomagbe ahwo Ju evaọ oria egagọ yena jiri Ọghẹnẹ. Evaọ edhere ologbo evaọ oke mai na, Ọghẹnẹ ọ rehọ ẹkwoma usiuwoma ota mai ‘nuhu erẹwho’ na no, yọ “efe erẹwho na kpobi” a kuomagbe okiọkotọ nọ a wholo na no be gọ Ọghẹnẹ. Evaọ uzẹme, enọ a wholo na avọ igodẹ efa na a rehọ oruaro vọ uwou Jihova no. Uvi eg’Ọghẹnẹ yena a be rọ ẹrọwọ hẹrẹ okenọ Jihova o ti ro “nyuhu ihru gbe akpọ” na evaọ edhere ọfa. Ọghẹnẹ o ti ru onana re a ruẹse raha je fi ogaga ivie erẹwho na kparobọ.—Hagai 2:22.

22. Ẹvẹ a bi ro “nyuhu” erẹwho na, eme u no rie ze no, kọ eme ọ gbẹ rrọ obaro?

²² Onana o rẹ kareghẹhọ omai ozighi nọ ọ roma via no evaọ udevie ẹko ahwo sa-sa nọ a rehọ “ihru gbe akpọ gbe abade je gbe etọ eyaya” dhesẹ na. Wọhọ oriruo, a gele Setan Ẹdhọ na avọ idhivẹri riẹ ziọ otọakpọ. (Eviavia 12:7-12) Ofariẹ, usiuwoma ota nọ idibo Ọghẹnẹ nọ a wholo a be jọ kobaro u nuhu ikoko ahwo-akpọ sa-sa nọ e rrọ uyerakpọ nana no. (Eviavia 11:18) Ghele na, “otu obuobu” ọrọ efe erẹwho na kpobi a kuomagbe Izrẹl abọ-ẹzi no be gọ Jihova. (Eviavia 7:9, 10) Otu obuobu na a bi ruiruo kugbe Ileleikristi nọ a wholo na evaọ ewhowho emamọ usi na inọ kẹle na Ọghẹnẹ o ti nuhu erẹwho na eva Amagẹdọn. Oware yena nọ o te via na u ti rovie edhere nọ egagọ uzẹme i ti ro te ẹgbagba riẹ evaọ otọakpọ na soso.

Kọ Whọ Kareghẹhọ?

• Okevẹ gbe otọ uyero vẹ Hagai avọ Zekaraya a jọ jẹ ruẹaro?

• Ẹvẹ whọ sai ro fi ovuẹ nọ Hagai avọ Zekaraya a whowho na họ iruo?

• Fikieme whọ rọ ruẹ nnọ Zekaraya 4:6 o rrọ uduotahawọ?

[Iwoho nọ e rrọ ẹwẹ-obe avọ 7]

Ikere Hagai gbe erọ Zekaraya e kẹ omai imuẹro uketha Ọghẹnẹ

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 10]

“Kọ oke rai u te no nọ wha rẹ rọ ria iwou nọ a hwa ehru rai, yọ uwou onana o rọ gheghe?”

[Uwoho nọ o rrọ ẹwẹ-obe avọ 11]

Ahwo Jihova a bi wo obọ evaọ ẹnyate enọ e rrọ “efe erẹwho na kpobi”