ურიმი და თუმიმი

საგნები, რომლებიც ერისთვის მნიშვნელოვან საკითხებზე იეჰოვას ნების გასაგებად გამოიყენებოდა.

ლევიანების 8:8-ის თანახმად, სამკერდის დამაგრების შემდეგ მოსემ სამკერდეში ურიმი და თუმიმი ჩადო. თუმცა ამ მუხლში -ში თანდებულად გადმოტანილი ებრაული თანდებული -ზე თანდებულის მნიშვნელობასაც ატარებს, ის გამოსვლის 25:16-ში შეთანხმების კიდობანში ქვის ორი ფილის ჩადებასთან არის გამოყენებული (გმ. 31:18). ზოგის ვარაუდით, ურიმსა და თუმიმში სამკერდეზე დამაგრებული 12 ქვა იგულისხმება. ამ შეხედულებას უსაფუძვლოს ხდის ის ფაქტი, რომ მღვდლების დანიშვნის რიტუალის შესრულებისას მოსემ ჯერ აარონს 12 ქვით შემკული სამკერდე დაუმაგრა, შემდეგ კი მასში ურიმი და თუმიმი ჩაუდო. აგრეთვე გამოსვლის 28:9, 12, 30-დან ჩანს, რომ შეუძლებელია ურიმი და თუმიმი მღვდელმთავრის ეფოდის სამხრეებზე დამაგრებული ორი ონიქსის ქვა ყოფილიყო (გმ. 28:9—14). აშკარაა, ურიმი და თუმიმი სულ სხვა რამ იყო.

მათი დანიშნულება. აღსანიშნავია, რომ აარონს ურიმი და თუმიმი გულთან ახლოს უნდა ჰქონოდა, როცა იეჰოვას წინაშე წარდგებოდა, ანუ წმინდაში წმინდათაწმინდის ფარდასთან დადგებოდა იეჰოვასთვის შესაკითხად. ის ფაქტი, რომ ურიმი და თუმიმი აარონის გულთან ახლოს უნდა ყოფილიყო, იმაზე მიანიშნებს, რომ ისინი ორად გადაკეცილ სამკერდეში ინახებოდა. ისინი ისრაელის ძეებისთვის სამართლის გასაგებად იყო დანიშნული და მაშინ გამოიყენებოდა, როცა ერის მთავრებსა და, შესაბამისად, მთელ ერს სჭირდებოდა იეჰოვასგან რჩევა. ისრაელთა კანონმდებელი იეჰოვა მღვდელმთავარს აგებინებდა, თუ როგორ უნდა მოქცეულიყვნენ (გმ. 28:30).

დავითმა ურიმისა და თუმიმის გამოყენება სთხოვა აბიათარს, რომელიც ქალაქ ნობში მღვდლების განადგურების (ამ დროს მამამისიც მოკლეს) შემდეგ დავითთან გაიქცა და თან ეფოდი წაიღო. როგორც ჩანს, ეს მღვდელმთავრის ეფოდი იყო (1სმ. 22:19, 20; 23:6—15).

შესაძლოა, კენჭები იყო. ბიბლიაში ჩაწერილი შემთხვევებიდან, რომელთა დროსაც იეჰოვას ურიმისა და თუმიმის მეშვეობით რჩევას ეკითხებოდნენ, ჩანს, რომ კითხვის პასუხად შეიძლებოდა მხოლოდ „დიახ“ ან „არა“ მიეღოთ. ყოველ შემთხვევაში კითხვას ისე სვამდნენ, რომ მასზე ძალიან მოკლე და კონკრეტული პასუხის გაცემა შეიძლებოდა. ერთხელ მოხსენიებულია მხოლოდ ურიმი, თუმცა, როგორც ჩანს, მასში თუმიმიც იგულისხმებოდა (1სმ. 28:6).

ბევრი ბიბლეისტის აზრით, ურიმი და თუმიმი კენჭები იყო. მოფატის თარგმანში გამოსვლის 28:30-ში მათ „წმინდა კენჭები“ ეწოდება. ზოგის აზრით, ისინი სამი ნაწილისგან შედგებოდა — ერთზე ამოტვიფრული იყო „დიახ“, მეორეზე — „არა“, მესამეზე კი — არაფერი. კენჭის ამოღებისას პასუხს იღებდნენ დასმულ კითხვაზე, თუ არ ჩავთვლით იმ შემთხვევას, როცა კენჭზე არაფერი ეწერა. სხვები კი ფიქრობენ, რომ მათში ორი ბრტყელი ქვა იგულისხმება, რომელთა ერთი მხარე თეთრი იყო, მეორე კი — შავი. თუ დაბლა დაგდებული ქვების ზემოთა მხარე თეთრი იქნებოდა, ეს ნიშნავდა დიახს, თუ შავი იქნებოდა — არას, და თეთრი და შავი თუ იქნებოდა, მაშინ კითხვა უპასუხოდ რჩებოდა. ერთხელ, როცა საული მღვდლის მეშვეობით დაეკითხა ღმერთს, დასხმოდა თუ არა ფილისტიმელებს, პასუხი არ მიუღია. საულმა დაასკვნა, რომ თავისი ხალხიდან ვიღაცამ შესცოდა, ამიტომ ღმერთს სთხოვა: „ისრაელის ღმერთო, მოგვეცი თუმიმი“. ხელი საულსა და იონათანს დაედო, შემდეგ წილი მათ შორის ყარეს დამნაშავის ვინაობის დასადგენად. ამ შემთხვევაში საულის თხოვნაში „მოგვეცი თუმიმი“, როგორც ჩანს, წილის ყრა არ იგულისხმებოდა, თუმცა შესაძლოა იმაზე მიანიშნებდა, რომ ამ ორ მოქმედებას შორის რაღაც კავშირი იყო (1სმ. 14:36—42).

მეფეებს სამღვდელოებასთან აკავშირებდა. კანონის 33:8—10-ში აარონის საგვარეულო მღვდლები იგულისხმებიან ფრაზაში „შენი თუმიმი და ურიმი შენი ერთგული კაცისაა“. ეს სიტყვები შეიძლება ოქროს ხბოს თაყვანისცემის დროს ლევის ტომის (მისგან წამოვიდა აარონის სამღვდელო საგვარეულო) მიერ გამოვლენილ ერთგულებაზე მიანიშნებდეს (გმ. 32:25—29).

იეჰოვას სიბრძნეზე მეტყველებს ის, რომ მან ურიმისა და თუმიმის გამოყენება შემოიღო და ისინი მღვდელმთავარს ჩააბარა. ამით მეფე მნიშვნელოვანწილად დამოკიდებული გახდა სამღვდელოებაზე და მისი ძალაუფლება შეიზღუდა. შედეგად, მეფეებსა და მღვდლებს ერთმანეთთან უნდა ეთანამშრომლათ (რც. 27:18—21). იეჰოვა საკუთარ ნებას ისრაელს თავისი დაწერილი სიტყვის, აგრეთვე წინასწარმეტყველთა პირით ან სიზმრების მეშვეობით უცხადებდა. როგორც ჩანს, ის წინასწარმეტყველებებსა და სიზმრებს მხოლოდ განსაკუთრებულ შემთხვევებში იყენებდა, მღვდელმთავარი კი, რომელსაც ურიმი და თუმიმი ჰქონდა, მუდამ ხალხის სამსახურში იყო.

გამოყენება შეწყდა ძვ. წ. 607 წელს. იუდაური ტრადიციის თანახმად, ურიმისა და თუმიმის გამოყენება მას შემდეგ შეწყდა, რაც ძვ. წ. 607 წელს მეფე ნაბუქოდონოსორის მეთაურობით ბაბილონელთა ჯარმა იერუსალიმი და მისი ტაძარი გაანადგურა (ბაბილონის თალმუდი, სოტა 48ბ). ამ აზრს მხარს უჭერს ამ საგნების შესახებ ეზრასა და ნეემიას წიგნებში ჩაწერილი ინფორმაცია. როგორც მათი წიგნებიდან ვიგებთ, ზოგიერთი მამაკაცი ამტკიცებდა, რომ სამღვდელო შტოდან იყო, თუმცა თავიანთ სახელებს საგვარეულო ნუსხაში ვერ პოულობდნენ. ამიტომ მათ უთხრეს, რომ არ შეეძლოთ ეჭამათ მღვდლებისთვის განკუთვნილი უწმინდესი საკვებიდან, სანამ ურიმითა და თუმიმით არ წამოდგებოდა მღვდელი. მაგრამ იმ პერიოდში ურიმისა და თუმიმის გამოყენების შესახებ არაფერი წერია და არც მოგვიანებით არის მოხსენიებული ბიბლიაში ეს წმინდა საგნები (ეზრ. 2:61—63; ნემ. 7:63—65).

დიდებული მღვდელმთავარი რჩევისთვის იეჰოვას მიმართავს. ებრაელების მიმართ პავლეს წერილში იესო ქრისტე აღწერილია, როგორც მელქისედეკის წესით დანიშნული დიდებული მეფე-მღვდელი (ებ. 6:19, 20; 7:1—3). იესო ერთდროულად მეფეც არის და მღვდელიც. მის მღვდლობას ძველ ისრაელში მღვდელმთავრის მსახურება განასახიერებდა (ებ. 8:3—5; 9:6—12). კაცობრიობის გასამართლება გადაეცა მას, როგორც მღვდელმთავარს (ინ. 5:22). მიუხედავად ამისა, დედამიწაზე მსახურებისას იესო აცხადებდა: „რასაც გეუბნებით, ჩემით არ ვამბობ. მამა, რომელიც ჩემთან ერთობაში რჩება, აკეთებს თავის საქმეებს“ (ინ. 14:10) და „ჩემით არაფერს ვაკეთებ, არამედ როგორც მამამ მასწავლა, ისე ვლაპარაკობ“ (ინ. 8:28). ის აგრეთვე ამბობდა: „თუ ვასამართლებ, ჩემი სასამართლო ჭეშმარიტია, რადგან მარტო არა ვარ, არამედ ჩემთან არის მამა, რომელმაც გამომგზავნა“ (ინ. 8:16). ეჭვგარეშეა, რომ ზეცად ამაღლებული, მარადიულად გასრულყოფილებული მღვდელმთავარი, კვლავაც ემორჩილება მამას და გასამართლებისას მას მიმართავს რჩევისთვის (ებ. 7:28; შდრ. 1კრ. 11:3; 15:27, 28).