Tanina Makwisa ya Nda Sambu na Dibuta na Nge

 1. Inki kuvandaka lukanu ya Yehowa sambu na ngidika ya dibuta?

NTANGU Yehowa kuvukisaka Adami ti Eva na makwela, Adami kumonisaka kyese na yandi na kutubaka poeme ya ntetentete ya Kiebreo yina mesonamaka. (Kuyantika 2:​22, 23) Kansi, Ngangi kuvandaka ti mambu mingi na mabanza kuluta kunatina bana na yandi ya bantu kyese mpamba. Yandi zolaka nde bankwelani ti mabuta kusala luzolo na yandi. Yandi tubilaka bankwelani ya ntete nde: “Beno buta bana mingi, mpidina bana na beno ta zingaka na bisika yonso na nsi-ntoto ti kuyala yo. Beno yala bambisi ya masa, bandeke ti bambisi yonso ya nsi-ntoto.” (Kuyantika 1:28) Kisalu ya nene ya kupesa nsendo ya inki mutindu yau kuvandaka! Kyese ya inki mutindu bau ti bana na bau ya makwisa zolaka kuvanda na yau kana Adami ti Eva salaka luzolo ya Nzambi na bulemfu yonso!

2, 3. Inki mutindu mabuta lenda kuzwa kyese ya kuluta mingi bubu yai?

² Bubu yai mpi, mabuta kevandaka na kyese ya kuluta mingi ntangu bau kesalaka kumosi sambu na kusala luzolo ya Nzambi. Ntumwa Polo kusonikaka nde: “[“Vumi ya Nzambi,” NW] kele mfunu kuluta mambu yonso. Sambu yo ke pesaka beto lusilu ya moyo ya bubu ti ya moyo ke kwisa na ntwala.” (1 Timoteo 4:⁠8) Dibuta yina kezingaka ti vumi ya Nzambi mpi kelandaka lutwadisu ya Yehowa bonso yau kele na kati ya Biblia tazwa kyese na “moyo ya bubu.” (Nkunga 1:​1-3; 119:105; 2 Timoteo 3:16) Ata mambere mosi kaka ya dibuta kesadila minsiku ya Biblia, mambu kevandaka mbote kuluta kana ata muntu mosi ve kesadila yau.

³ Mukanda yai metubila minsiku mingi ya Biblia yina kenataka kyese ya dibuta. Mbala yankaka nge memona nde mingi na kati na yau kemonana mbala na mbala na kati ya mukanda. Sambu na inki? Sambu yau kemonisa bakyeleka ya ngolo yina kesalaka sambu na mambote ya bantu yonso na mambu ya mpila na mpila ya luzingu ya dibuta. Dibuta yina kesalaka ngolo sambu na kusadila minsiku yai ya Biblia kemonaka nde vumi ya Nzambi kevandaka mpenza ti ‘lusilu ya moyo ya bubu.’ Bika beto kutala dyaka minsiku iya na kati ya minsiku yina ya mfunu.

 4. Sambu na inki kudiyala kele mfunu na kati ya makwela?

⁴ Ntotila Salomo kutubaka nde: “Kana nge zaba [“kukanga mpeve na nge ve,” NW] nge kele bonso bwala yina ke na bibaka ve.” (Bingana 25:28; 29:11) ‘Kukanga mpeve na nge,’ kudiyala, kele mfunu sambu na bantu yina kezolaka makwela ya kyese. Kuzyungama na bamawi ya mbi, bonso makasi ti nsatu ya mansoni, tanata mpasi yina kelombaka bamvula sambu na kubongisa—kana kibeni mpila ya kubongisa yau lenda kuvanda.

 5. Inki mutindu muntu ya kukonda kukuka lenda kukuna kudiyala, mpi inki mambote yau kenataka?

⁵ Ya kyeleka, ata mwana mosi ve ya Adami lenda kutwadisa nsuni na yandi ya kukonda kukuka. (Roma 7:​21, 22) Kansi, kudiyala kele mbuma ya mpeve. (Galatia 5:​22, 23) Mpila yina, mpeve ya Nzambi tabuta kudiyala na kati na beto kana beto kesamba sambu na nkadulu yai, kana beto kesadila ndongisila ya mbote yina kele na kati ya Masonuku, mpi kana beto kevukana ti bantu yankaka yina kemonisaka yau mpi kebuya bayina kemonisaka yau ve. (Nkunga 119:​100, 101, 130; Bingana 13:20; 1 Piere 4:⁠7) Nkadilu ya mutindu yina tasadisa beto na “kutina pite,” ata ntangu beto memekama. (1 Korinto 6:18) Beto talosa mubulu mpi tabuya to tanunga nkadilu ya kulauka malafu. Mpi beto tavanda na nkadilu ya pima na ntwala ya bamvwandilu ya masota mpi ya mpasi. Bika bantu yonso​—ti bana mpi​—⁠kulonguka na kukuna mbuma ya mpeve yai ya mfunu.—Nkunga 119:​1, 2.

 6. (a) Inki kele ndonga ya Nzambi metulaka sambu na kimfumu? (b) Inki bakala fwete kuyibuka kana yandi kezola nde kimfumu na yandi kunata kyese na dibuta na yandi?

⁶ Munsiku ya zole ya mfunu kele kundima kimfumu. Polo kutendulaka ndonga ya mbote ya mambu yango ntangu yandi kutubaka nde: “Mono zola beno zaba nde Kristo kele mfumu ya konso muntu, bakala kele mfumu ya nkento na yandi, Nzambi kele mfumu ya Kristo.” (1 Korinto 11:⁠3) Yau kezola kutendula nde bakala muntu ketwadisaka dibuta, nkento na yandi kesadisaka yandi na kwikama yonso, mpi bana kelemfukilaka bibuti na bau. (Efezo 5:​22-25, 28-33; 6:​1-4) Kansi, simba nde kimfumu kenataka na mambote kaka kana yau kesadilama na mutindu mosi ya mbote. Babakala yina kezingaka ti vumi ya Nzambi kezabaka nde kimfumu kele kingolongolo ve. Bau kefululaka Yezu, mfumu na bau. Ata Yezu kuvandaka “mfumu na zulu ya bima yonso,” yandi “kwisaka ve sambu bantu kusadila yandi, kansi yandi kwisaka sambu na kusadila bantu.” (Efezo 1:22; Matayo 20:28) Mutindu mosi, bakala Mukristu kesadilaka kimfumu, sambu na mambote na yandi mosi ve, kansi sambu na kusungimina mambote ya nkento ti bana na yandi.​—⁠1 Korinto 13:​4, 5.

 7. Inki minsiku ya Masonuku tasadisa nkento na kulungisa kisalu ya Nzambi metumaka yandi na kati ya dibuta?

⁷ Na ndambu na yandi, nkento yina kezingaka ti vumi ya Nzambi kenwaninaka ve to kesosaka ve na kuyala bakala na yandi. Yandi keyangalalaka na kuvanda nsadisi na yandi mpi na kusala ti yandi. Biblia ketubilaka nkento bantangu yankaka bonso “yandi mebakamaka” na bakala na yandi, na ntembe ve na kumonisaka nde yandi kele mfumu na yandi. (Kuyantika 20:⁠3) Na nzila ya makwela yandi kekuma na nsi ya “nsiku ya bakala na yandi.” (Roma 7:⁠2) Na ntangu yau yina mosi, Biblia kebinga yandi “nsadisi” mpi “kilungisi.” (Kuyantika 2:​20, NW) Yandi kepesaka bankadulu ti bingangu yina bakala na yandi kekondaka, mpi yandi kepesaka yandi lusadisu yina kele mfunu. (Bingana 31:​10-31) Biblia ketubaka mpi nde nkento kele “nkundi,” yina kesalaka ti nkwelani na yandi na bumosi. (Malashi 2:14) Minsiku ya Masonuku yai kesadisaka bakala ti nkento na kubakisa pozisio ya mosi ti yankaka mpi na kupesana luzitu mpi lukumu ya mbote.

8, 9. Tendula mwa minsiku yina tasadisa bantu yonso na kati ya dibuta na kubongisa bikalulu na bau ya kusolula.

⁸ Na mukanda yai, mfunu ya kusolula memonisama pwelele mbala na mbala. Sambu na inki? Sambu mambu kebongaka kuluta mbote ntangu bantu yina kele na kusolula kewidikila mpenza mbote mosi ti yankaka. Yau kutubilamaka mingi mbala na mbala nde disolo kele nzila ya kukwenda mpi ya kuvutuka. Longoki Yakobo kumonisaka yau mutindu yai: “Konso muntu fweti vanda ya kuyilama na kuwa, . . . yandi fweti yindula ntete ebuna yandi tuba.”​—⁠Yakobo 1:⁠19.

⁹ Yau kele mpi mfunu na kukeba sambu na yina metala mutindu ya beto ketubaka. Bangogo ya kukonda luzitu, ya maswana, to ya kuzomina ngolo kenataka ve disolo ya mbote. (Bingana 15:1; 21:9; 29:​11, 20) Ata ntangu mambu ya beto ketuba kele ya kyeleka, kana yau ketubama na mutindu mosi ya nku, ya lulendo, to na mutindu mosi ya kukonda mawi, yau kemonanaka nde yau kenataka mambi mingi kuluta mambote. Ntubilu na beto fwete kuvanda ya ntomo, “ya kutula mungwa.” (Kolosai 4:​6, NW) Bangogo na beto fwete kuvanda bonso “masa ya madidi ya muntu me nwa na dikopa ya ntalu.” (Bingana 25:11) Mabuta yina kelongukaka na kusolula mbote mesalaka kitambi ya nene sambu na kukuma na kyese.

10. Inki mutindu ya zola kele mfunu na kati ya makwela?

¹⁰ Ngogo “zola” kemonana mbala na mbala na kati ya mukanda yai. Keti nge keyibuka inki mutindu ya zola yina yau ketubila ntetentete? Yau kele kyeleka nde zola ya nkento ti bakala (na Kigreki, eʹros) kevandaka na mfunu mingi na kati ya makwela, mpi na kununga ya makwela, zola ya mudindu ti kinduku (na Kigreki phi·liʹa) keyelaka na kati ya bakala ti nkento. Kansi zola yina memonisama na ngogo ya Kigreki a·gaʹpe kele nkutu mfunu ya kuluta mingi. Yai kele zola ya beto kekunaka sambu na Yehowa, na Yezu, ti na mfinangani na beto. (Matayo 22:​37-39) Yau kele zola ya Yehowa kemonisaka na bantu. (Yoane 3:16) Kyese ya inki mutindu yau kele na mpila beto lenda kumonisa zola ya mutindu mosi sambu na nkwelani ti bana na beto!​—⁠1 Yoane 4:⁠19.

11. Inki mutindu zola kesalaka sambu na mambote ya makwela?

¹¹ Na makwela zola yai ya kumatisama kele kibeni “kikangilu ya kukuka ya bumosi.” (Kolosai 3:14) Yau kekangisaka bankwelani kumosi mpi kepesaka bau mpusa ya kuzola kusala yina kele ya kuluta mbote sambu na mosi mpi yankaka mpi sambu na bana na bau. Ntangu mabuta kekutana ti bamvwandilu ya mpasi, zola kesadisaka bau na kubongisa makambu na bumosi. Ntangu bankwelani kenuna, zola kesadisaka bau na kusadisana mpi na kulanda kusepela mosi sambu na yankaka. “Zola . . . kesosaka mambote na yau mosi ve. . . . kekangaka ntima na mambu yonso, kekwikilaka mambu yonso, kevibidilaka mambu yonso. Zola kele na nsuka ve.”​—⁠1 Korinto 13:​4-8, NW.

12. Sambu na inki zola sambu na Nzambi na ndambu ya bankwelani kekumisaka makwela na bau ngolo?

¹² Mingimingi, bumosi ya makwela kevandaka ngolo ntangu yau mekangisama na zola kaka ve na kati ya bankwelani kansi ntetentete na zola sambu na Yehowa. (Longi 4:​9-12) Sambu na inki? Ee, ntumwa Yoane kusonikaka nde: “Kana beto ke zolaka Nzambi, yo ke songa nde beto ke landaka bansiku na yandi.” (1 Yoane 5:⁠3) Yau yina, bankwelani fwete kulonga bana na bau na vumi ya Nzambi, kele ve kaka sambu bau kezolaka bana na bau na mudindu, kansi mpi sambu yai kele ntuma ya Yehowa. (Kulonga 6:​6, 7) Bau fwete kutina mansoni sambu bau kezolanaka bamosi ti bankaka kaka ve kansi, ntetentete sambu bau kezolaka Yehowa, yina “tasambisa bantu ya pite ti ya bizumba.” (Baebreo 13:​4, NW) Ata nkundi mosi kenataka mavwanga mingi na kati ya makwela, zola sambu na Yehowa tapusa nkwelani yina yankaka na kufula kulanda minsiku ya Biblia. Ya kyeleka, mabuta yina zola sambu na mosi ti yankaka mekangisamaka na zola sambu na Yehowa kele na kyese!

13. Inki mutindu lukanu ya kusala luzolo ya Nzambi tasadisa konso muntu na kutula meso na yandi na mambu yina kele mfunu kibeni?

¹³ Luzingu yonso ya Mukristu mesimbamaka na kusala luzolo ya Nzambi. (Nkunga 143:10) Disongidila ya vumi ya Nzambi yau yai kibeni. Kusala luzolo ya Nzambi kesadisaka mabuta na kutula meso na bau na mambu yina kele kibeni ya mfunu. (Filipi 1:​9, 10) Mu mbandu, Yezu kukebisaka nde: “Mono kwisaka kukabula mwana-bakala na tata na yandi, mwana-nkento na mama na yandi, mwana-nkento na bukilo na yandi ya nkento. Bambeni ya konso muntu ta vanda bantu yina kele na fami na yandi mosi.” (Matayo 10:​35, 36) Ya kyeleka, na kutadila lukebisu ya Yezu, bamingi na kati ya balandi na yandi kunyokwamaka na bamambere ya dibuta na bau. Mvwandilu ya mawa, ya mpasi ya inki mutindu! Ata mpila yina, bikangilu ya dibuta fwete kuvanda ve ya kuluta zola na beto sambu na Yehowa Nzambi mpi sambu na Yezu Kristu. (Matayo 10:​37-39) Kana muntu mevibidila ata nkutu luteleminu ya dibuta kelanda, batelemini lenda kusoba ntangu bau kemona malanda ya mbote ya vumi ya Nzambi. (1 Korinto 7:​12-16; 1 Piere 3:​1, 2) Ata nkutu dyambu yina mesalama ve, ata kima mosi ve ya mbote kebakamaka na kuyambula kusadila Nzambi sambu na luteleminu.

14. Inki mutindu mpusa ya kusala luzolo ya Nzambi tasadisa bibuti na kusala sambu na mambote ya bana na bau?

¹⁴ Kusala luzolo ya Nzambi kesadisaka bibuti na kubaka balukanu ya mbote. Mu mbandu, na bansi yankaka, bibuti kevandaka na kikalulu ya kubaka bana bonso kimvwama, mpi bau ketulaka ntima na bana na bau sambu na kusungimina bau na kimununu na bau. Ata nkutu yau kele mbote sambu na bana ya kuyela na kusungimina bibuti na bau ya kununa, mboninu ya mutindu yina lenda ve kunata bibuti na kupusa bana na bau na kulanda nzila ya luzingu ya mpusa ya bima ya kinsuni. Bibuti tasadila ve bana na bau mambote ata fyoti kana bau kesansa bau sambu na kupesa mbalu na bima ya kinsuni kuluta bima ya kimpeve.​—⁠1 Timoteo 6:⁠9.

15. Inki mutindu mama ya Timoteo, Enise, kuvandaka mbandu ya mbote mpenza ya kibuti yina kusalaka luzolo ya Nzambi?

¹⁵ Mbandu ya mbote sambu na yina metala dyambu yai kele Enise, mama ya nduku ya Polo ya leke, Timoteo. (2 Timoteo 1:⁠5) Ata nkutu yandi vandaka nkento ya nkwikidi ve, Enise kumosi ti Loisi, nkaka ya Timoteo, kusansaka mbotembote Timoteo na kulandaka vumi ya Nzambi. (2 Timoteo 3:​14, 15) Ntangu Timoteo kukumaka mbuta, Enise kupesaka yandi nzila ya kukatuka na nzo mpi na kusala kisalu ya kusamuna Kimfumu bonso nkundi misionere ya Polo. (Bisalu 16:​1-5) Kyese ya inki mutindu yandi vandaka na yau, ntangu mwana na yandi kukumaka misionere ya ngolo! Vumi na yandi ya Nzambi bonso mbuta vandaka kumonisa mbote ndongolo na yandi ya bumwana. Ya kyeleka, Enise kuzwaka luyangalalu ti kyese na kuwa bansangu ya kisalu ya kwikama ya Timoteo, ata nkutu mbala yankaka yandi vandaka kuzanga yandi na nzo.​—⁠Filipi 2:​19, 20.

16. Bonso mwana ya bakala, inki kudibanza ya mbote Yezu kumonisaka, kansi inki kuvandaka lukanu na yandi ya ntetentete?

¹⁶ Yezu kusansamaka na dibuta mosi ya vumi mpi, bonso mbuta, yandi kumonisaka kudibanza ya mbote ya mwana sambu na mama na yandi. (Luka 2:​51, 52; Yoane 19:26) Kansi, lukanu ya ntetentete ya Yezu kuvandaka ya kulungisa luzolo ya Nzambi, mpi sambu na yandi, yai vandaka kutendula kukangudila bantu nzila ya kusepela ti luzingu ya mvula na mvula. Yandi kusalaka dyambu yai ntangu yandi pesaka luzingu na yandi ya bumuntu ya kukuka sambu na bantu ya masumu.​—⁠Marko 10:45; Yoane 5:​28, 29.

17. Inki makwisa ya nkembo ndyatilu ya kwikama ya Yezu kukangudilaka bantu yina kesalaka luzolo ya Nzambi?

¹⁷ Na nima ya lufwa ya Yezu, Yehowa kufutumunaka yandi sambu na luzingu ya zulu mpi kupesaka yandi kiyeka ya nene, na ntembe ve na kutulaka yandi bonso Ntotila na Kimfumu ya zulu. (Matayo 28:18; Roma 14:9; Kusonga 11:15) Kimenga ya Yezu kupesaka bantu nzila ya kusolama sambu na kuyala ti yandi na Kimfumu yina. Yau kangulaka mpi nzila sambu na nsâdila ya bantu yina yankaka kele na ntima ya mbote sambu na kubaka luzingu ya kukuka na zulu ya ntoto yina tavutulama na bankadilu ya paladisu. (Kusonga 5:​9, 10; 14:​1, 4; 21:​3-5; 22:​1-4) Mosi na kati ya mabaku ya mbote ya beto kele na yau bubu yai, kele ya kutubila bamfinangani na beto nsangu yai ya mbote.​—⁠Matayo 24:⁠14.

18. Inki ngyubusa mpi nsyamisa mepesama na mabuta mpi na konso muntu?

¹⁸ Mutindu ntumwa Polo kumonisaka, kuzinga luzingu ya vumi kele ti lusilu sambu nde bantu lenda kubaka balusakumunu yina na luzingu “ya ke kwisa na ntwala.” Ya kyeleka, yai kele mutindu ya kuluta mbote ya kuzwila mambote! Yibuka nde, “nsi-ntoto kele na kuluta kumosi ti bansatu na yau, kansi yina kesala luzolo ya Nzambi kebikala kimakulu.” (1 Yoane 2:​17, NW) Yau yina, nge vanda mwana to kibuti, bakala to nkento, to mpumpa ya mbuta ya kele ti bana to ya kukonda bana, sala ngolo na kusala luzolo ya Nzambi. Ata ntangu nge kele na kunyokwama to kekutana ti bampasi ya kuluta mingi, kuvila ve ata fyoti nde nge kele nsadi ya Nzambi ya moyo. Yau yina, bika bisalu na nge kupesa Yehowa kyese. (Bingana 27:11) Mpi bika ndyatilu na nge kubuta kyese sambu na nge bubu yai mpi luzingu ya mvula na mvula na inza ya mpa yina takwisa!