“Kisalu Ya Busantu Ti Kingangu Na Nge”

“Beno pesa banitu na beno na nkayilu ya moyo, ya busantu, ya kuzolama na Nzambi, kisalu ya busantu ti kingangu na beno.”​—⁠ROMA 12:​1, NW.

KETI nge memekaka na kulonguka ndinga ya mpa? Kana ee, nge tandima nkatu ntembe nde yau kele kisalu ya fyoti ve. Na kutuba ya mbote, mambu melombama mingi kuluta kulonguka ya bangogo ya mpa mpamba. Nsadilu ya mbote ya ndinga kelombaka mpi mbakisa ya gramele (grammaire) na yau. Nge fwete kubakisa inki mutindu bangogo kekwelanaka mosi na ya nkaka mpi inki mutindu yau kevukanaka na kubasisa mabanza ya mvimba.

² Yau kele kiteso mosi ti mutindu ya beto kebakaka nzayilu ya Ndinga ya Nzambi. Mambu kelombama mingi kuluta kulonguka mikapu ya Masonuku na kingenga. Beto mpi, na mpila ya kutuba, fwete kulonguka gramele ya Biblia. Beto kele na mfunu ya kubakisa inki mutindu mikapu kekwelanaka mosi ti ya nkaka ye inki mutindu yau lenda kusadisa bonso minsiku ya lenda kusadilama na luzingu ya konso kilumbu. Beto lenda kukuma “me yilama mbote-mbote . . . na mpila ya kusala konso kisalu ya mbote.”​—⁠2 Timoteo 3:⁠17.

³ Na nsi ya ngidika ya Nsiku ya Moize, kwikama lendaka kumonisama, na kiteso ya mingi, na kusadilaka bansiku ya tendulamaka mbotembote. Kansi, na mvu 33 T.B., Yehowa kufwaka Nsiku, na kutuba mbote, yandi “bulaka yo bansonso na [nti ya mpasi, NW]” yina ya bau kufwilaka Mwana na yandi. (Kolosai 2:​13, 14) Na nima na yau, bantu ya Nzambi kupesamaka ve lisiti mosi ya nda ya bankayilu ya kupesa mpi bansiku ya kulanda. Kansi, bau kuzabisamaka nde: “Beno pesa banitu na beno na nkayilu ya moyo, ya busantu, ya kuzolama na Nzambi, kisalu ya busantu ti kingangu na beno.” (Roma 12:​1, NW) Ee, yau vandaka kulomba nde Bakristu kudipesa bau mosi ti ntima, moyo, mabanza, mpi ngolo na bau ya mvimba na kisalu ya Yehowa. (Marko 12:30; fwanisa ti Nkunga 110:⁠3.) Kansi, kusala “kisalu ya busantu ti kingangu na beto” disongidila inki?

⁴ Ngogo “kingangu” mebalulama na ngogo ya Kigreki lo·gi·kosʹ, ya ketendula “ngindula” to “ngangu.” Bansadi ya Nzambi mebingama na kusadila kansansa na bau ya melongama na Biblia. Na kifulu ya kubaka banzengelo na bau na lufulu ya bantuma ya mingi ya meyitaka kutulama, Bakristu fwete kutesa na dikebi yonso minsiku ya Biblia. Bau kele na mfunu ya kubakisa mbotembote “gramele” ya Biblia, inki mutindu minsiku na yau ya mpila na mpila kekwelanaka mosi na ya nkaka. Na mpila nde, bau lenda kubaka banzengelo ya bukatikati ti kingangu na bau.

⁵ Keti yau kesongidila nde Bakristu kele ti nsiku ve? Ata fyoti ve. Masonuku ya Bukristu ya Kigreki kebuya pwelele lusambu ya biteki, bizumba, kugonda, luvunu, lusambu ya bampeve ya mbi, nsadilu ya mbi ya menga, ti masumu ya nkaka ya mpila na mpila. (Bisalu 15:​28, 29; 1 Korinto 6:​9, 10; Kusonga 21:⁠8) Ebuna, na kiteso ya kuluta yina vandaka kulombama na bana ya Izraele, beto fwete kusadila kingangu na beto sambu na kulonguka mpi kusadila minsiku ya Biblia. Kibeni kaka bonso kubakisa ndinga ya mpa, yau kelombaka ntangu ti ngolo. Inki mutindu kingangu na beto lenda kukunama?

Kuna Kingangu na Nge

⁶ Ntete, beto fwete kuvanda balongoki ya Biblia ya kele ti mpusa ya ngolo. Ndinga ya kupemama ya Nzambi kele mfunu “sambu na kulonga . . . , sambu na kusungika bifu . . . , sambu na kubongisa [bima, sambu na kulongisila na lunungu, NW].” (2 Timoteo 3:16) Beto lenda kukinga ve nde mvutu na dikambu mosi tabasika kaka na mvese mosi mpamba ya Biblia. Kansi, yau lenda kulomba nde beto kuyindula na bamvese mingi ya Masonuku yina kemwanga nsemo na mvwandilu to dikambu mosi. Beto fwete kusala nsosa ya mbote ya ngindu ya Nzambi na dyambu yango. (Bingana 2:​3-5) Beto mpi kele na mfunu ya mbakisa, sambu “muntu ya mbakisa kele yina ya kezwaka lutwadisu ya mbote.” (Bingana 1:​5, NW) Muntu ya mbakisa lenda kukabula dyambu mosi na bitini na yau mpi kumona kuwakana na yau mosi ti ya nkaka. Bonso ti kimvuka ya bitini ya mabanza, yandi kevukisaka yau kumosi, na mpila nde yandi lenda kumona dyambu na bumvimba.

⁷ Baka, mu mbandu, dyambu ya kuvanda kibuti. Bingana 13:24 ketuba nde tata yina kezolaka mwana na yandi “ta longa yandi.” Kana beto metadila kaka yau, mukapu yai lenda kusadilama na kupesa nzikisa ya ndola ya makasi, ya ngolo. Kansi, Kolosai 3:21 kemonisa nsongisa ya bukatikati: “Beno batata, beno simbisa bana na beno makasi ve, mbaimbai bo ta vanda na kikesa diaka ve.” Bibuti yina ya kesadilaka kingangu na bau mpi kewakanisaka minsiku yai, takuma ve na mutindu ya kulonga yina ya bau kebingaka nde “ya mbi.” Bau fwete kutadila bana na bau ti tiya, mbakisa, mpi luzitu. (Efezo 6:⁠4) Yau yina, na dyambu ya bibuti to dyambu ya nkaka ya kelomba minsiku ya Biblia, beto lenda kukangula kingangu na beto na kutesaka bitini ya mambu yonso yina kekwelana ti yau. Na mutindu yai, beto lenda kumona “gramele” ya minsiku ya Biblia, inki Nzambi kuyindulaka, inki mutindu kulungisa yau.

⁸ Mutindu ya zole ya beto lenda kuna kingangu na beto kele kubuya na kubaka mboninu ya ngolo, ya kesobaka ve. Kutadila makambu na mutindu ya kesobaka ve kevutulaka nima kuyela ya kingangu na beto. Tadila dyambu ya luyangidilu. Biblia ketuba nde: “Nsi-ntoto kele na maboko ya muntu ya mbi.” (1 Yoane 5:19) Keti yau kemonisa nde konso mukanda, filme, to manaka ya televizio ya nza kesalaka kele ya kubeba mpi ya Satana? Mboninu ya mutindu yai lenda kuvanda ve ya ngangu ata fyoti. Ya kyeleka, bamosi lenda kupona na kubuya kimakulu televizio, bafilme, to mikanda ya kinsuni. Yau kele nswa na bau, muntu lenda kutonga bau ve sambu na yau. Ebuna bau mpi lenda ve kupusa bankaka na kubaka lukanu ya mutindu mosi. La Société mebasisaka masolo yina kemonisaka minsiku ya Biblia ya fwete kusadisa beto na kuvanda na nsola ya mayele na nsaka to luyangidilu na beto. Kubikisa bangindu yina mpi kuditambika na ntwala ya bangindu ya mansoni, nku ya ngolo, to lusambu ya bampeve ya mbi, ya kemonanaka mingi na luyangidilu ya nza yai, kele kibeni kukonda mayele. Na kutuba ya kyeleka, nsola ya mayele ya luyangidilu kelombaka nde beto kusadila kingangu na beto na kusadilaka minsiku ya Biblia sambu na kuvanda ti kansansa ya mbote na ntwala ya Nzambi ti bantu.​—⁠1 Korinto 10:​31-33.

⁹ Baluyangidilu mingi bubu yai kele pwelele ya kufwana ve na Bakristu.a Yau yina, beto fwete kulonga ntima na beto na “kuyina mambu ya mbi” na mpila nde beto lenda kuvanda ve bonso bankaka, na mvunkama ya ntete, ya vandaka kuwa “diaka nsoni ve.” (Nkunga 97:10; Efezo 4:​17-19) Na kuyindulaka na mambu ya mutindu yina, beto kele na mfunu ya “kubaka nzayilu ya kyeleka mpi luswasukusu.” (Filipi 1:​9, NW) Ngogo ya Kigreki ya mebalulama na “luswasukusu” kemonisa “nkadilu ya kumona nswalu mambu ya mbote.” Ngogo ketubila bitini ya nitu ya muntu, yina kele na mawi bonso kumona. Ntangu yau kekuma na luyangidilu to dyambu ya nkaka ya kelomba lukanu ya konso muntu, kumona na beto ya mambu ya mbote fwete kusadilama ngolo na mpila nde beto lenda kumona kaka ve mambu ya metendulama mbote, mambu ya pwelele, kansi dyaka yina ya kezabana ve mbotembote. Na ntangu yau yina mosi beto fwete kutina nkadilu ya kusadila minsiku ya Biblia na kiteso ya kuluta, ya kukonda ngangu mpi kutuba nde bampangi na beto yonso fwete kusala mutindu mosi.​—⁠Filipi 4:⁠5.

¹⁰ Mutindu ya tatu ya kukuna kingangu na beto kele kubakisa sansa ya bangindulu ya Yehowa mpi kukuna yau na ntima na beto. Na Ndinga na yandi, Yehowa ketendulaka kimuntu ti bantuma na yandi. Mu mbandu, na Nkunga 15, beto ketanga yina metadila mutindu ya munzenza yina Yehowa lenda kubinga na tenta na yandi. Muntu mosi ya kesadilaka lunungu, ketubaka kyeleka na ntima na yandi, kele ya kwikama na balusilu na yandi, mpi kebakaka baluta ya bwimi ve. Na kutangaka Nkunga yai, kudiyufula nge mosi, ‘Keti bikalulu yai ketendula mono? Keti Yehowa lenda kubinga mono na kuvanda munzenza na tenta na yandi?’ Biyeka na beto ya kumona kesyamisama mutindu beto kekuma ya kuwakana ti mutindu ya Yehowa ya kuyindula.​—⁠Bingana 3:​5, 6; Baebreo 5:⁠14.

¹¹ Kele kibeni na dyambu yau yai Bafarize kubedilaka. Bafarize kuzabaka bitini yonso ya metunga Nsiku kansi bau lendaka ve kumona “gramele” na yau. Bau lendaka kutuba na ntu bitini mingi ya Nsiku, kansi bau kubelaka na kubakisa muntu ya kusalaka yau. Yezu kusongaka bau nde: “Matiti ya ke pesaka ntomo na madia, bonso mente ti rue ti matiti ya mutindu na mutindu, beno ke kabisaka yo na ndambu kumi ebuna ndambu mosi beno ke pesaka Nzambi makabu, kansi beno ke zolaka kusala bantu mambu ya mbote ve, beno ke zolaka Nzambi ve.” (Luka 11:42) Na mabanza mpi ntima na bau ya ngolo, Bafarize kunungaka ve na kusadila kingangu na bau. Ngangu na bau ya bisakasaka kukumaka pwelele ntangu bau kutongaka balongoki ya Yezu nde bau kubukaka mpi kudyaka bambuma na kilumbu ya Kisabatu; ebuna, na kilumbu kaka yau yina mosi bau kuwaka ve mpasi ya kansansa ntangu bau kukanaka sambu na kufwa Yezu!​—⁠Matayo 12:​1, 2, 14.

¹² Beto kezola kuvanda na luswaswanu ti Bafarize. Nzayilu na beto ya Ndinga ya Nzambi fwete kusadisa beto na kukuma na luwisanu ya ngolo ti Yehowa bonso muntu. Inki mutindu beto lenda kusala buna? Na nima ya kutanga kitini mosi ya Biblia to ya mukanda mosi ya kewakana ti Biblia, bankaka mesadisamaka na kuyindulaka na bangyufula bonso yai, ‘Inki mabanza yai kelonga mono na yina metadila Yehowa ti bikalulu na yandi? Inki mutindu mono lenda kumonisa bikalulu ya Yehowa na bangwisana na mono ti bankaka?’ Kufimpaka na bangyufula ya mutindu yina kekangulaka kingangu na beto na kukuma bantu yina ke “kusala bonso [Nzambi].”​—⁠Efezo 5:⁠1.

Bampika ya Nzambi ti Yezu, ya Bantu Ve

¹³ Bankuluntu fwete kubikisa bayina kele na nsi ya lutaninu na bau na kusadila kingangu na bau. Bamambere ya dibundu kele ve bampika ya bantu. Polo kusonikaka nde: “Kana mono sosaka nde bantu kumona kiese sambu na mono, mono zolaka [kuvanda mpika ya, NW] Kristu ve.” (Galatia 1:10; Kolosai 3:​23, 24) Na luswaswanu, Bafarize zolaka nde bantu kundima nde yau kuvandaka mfunu mingi na kundimama na bantu mpamba, na Nzambi ve. (Matayo 23:​2-7; Yoane 12:​42, 43) Bafarize kudipesaka kiyeka ya badiktatere ya bikalulu ya mbote na kutulaka bansiku na bau mosi ye na kusambisaka bankaka na kutala inki bikalulu ya mbote bau kele na yau. Bayina ya kulandaka Bafarize kukumaka bamolo na kusadila kansansa na bau ya kulongamaka na Biblia, na kukumaka na kutuba ya mbote bampika ya bantu.

¹⁴ Bankuluntu ya Bakristu kezaba bubu yai nde kibuka tasadila bau ve bakonti. Konso Mukristu fwete kunata kilo na yandi mosi. (Roma 14:4; 2 Korinto 1:24; Galatia 6:⁠5) Yau fwete kuvanda mpila yina. Na kutuba ya mbote, kana yau kuvandaka nde bamambere ya kibuka kuvanda bampika ya bantu, kelemfuka kaka sambu bau kelangidilama, inki bau lendaka kusala kana bantu yina kele mfinama ti bau ve? Polo kuvandaka ti kikuma ya kuwa kyese sambu na bantu ya Filipi nde: “Na mutindu ya beno kelemfukaka ntangu yonso, kaka ve ntangu ya mono kele pana, kansi kuluta dyaka awa ntangu ya mono kele ve, beno fula na kusala ti boma mpi matekita sambu na luguluku na beno mosi.” Kyeleka bau kuvandaka bampika ya Kristu, kansi ya Polo ve.​—⁠Filipi 2:⁠12.

¹⁵ Yau yina, na mambu ya kansansa, bankuluntu kebakaka ve banzengelo sambu na bayina kele na nsi ya lutaninu na bau. Bau ketendulaka minsiku ya metadila dyambu yango ye bau kebikisaka nswa na bantu ya yau metadila na kubaka banzengolo na kusadilaka kingangu na bau. Yai kele mukumba ya nsaka ve, kansi yau kele yina ya muntu yandi mosi fwete kunata.

¹⁶ Tadila ntangu Yehowa vandaka kusadila bazuzi sambu na kutwadisa Izraele. Biblia ketela beto nde: “Na ntangu yina bantu ya Izraele vandaka ata ntotila mosi ve; konso muntu vandaka kusala kaka mutindu yandi me zola.” (Bazuzi 21:25) Ebuna Yehowa kupesaka lusadisu sambu bantu na yandi kuzwa lutwadisu. Konso mbanza kuvandaka ti mbuta-muntu ya lendaka kupesa lusadisu ya mayele na bangyufula ti na makambu. Dyaka, banganga-nzambi, Balevi, vandaka kusadisa bonso ngolo sambu na mambote na kulongaka bantu bansiku ya Nzambi. Ntangu mambu ya ngolo kibeni vandaka kubwa, nganga-nzambi ya nene lendaka kuyufula Nzambi na nsadisa ya Urimi ti Tumimi. Mukanda Insight on the Scriptures ketendula nde: “Muntu ya kudipesaka na bangidika yai, ya kuzwaka nzayilu ya nsiku ya Nzambi mpi ya kusadilaka yau, vandaka ti lutwadisu ya mbote sambu na kansansa na yandi. Kusala na yandi na ‘mutindu yandi me zola’ na dyambu ya mutindu yina lendaka kubuta ve mambu ya mbi. Yehowa kupesaka nswa na bantu na kumonisa nkadilu ti nsadilu ya luzolo to ya konda luzolo.”​—⁠Buku ya 2, balutiti 162-3.b

¹⁷ Bonso bazuzi ya Izraele ti banganga-nzambi, bankuluntu ya dibundu kepesaka lusadisu ya mayele na makambu ye kepesaka ndongisila ya mfunu. Na bantangu ya nkaka, nkutu bau “[ke] sungika bifu . . . [kenganina, NW] . . . [ke] pesa atasio . . . [ke] pesa kikesa . . . [ke] kanga ntima.” (2 Timoteo 4:⁠2) Bau kesalaka buna na kulandaka bansiku ya Nzambi, ya bau mosi ve. Mambu ya mfunu ya inki mutindu yau tavanda kana bankuluntu mepesa mbandu mpi mesala ngolo na kusimba bantima!

¹⁸ Ntima kele “masini” ya kisalu na beto ya Bukristu. Yau yina Biblia ketuba nde: “Luzingu na nge ke katukaka na yo.” (Bingana 4:23) Bankuluntu yina kesyamisaka bantima tamona nde na nsadisa na yau, bayina kele na dibundu, tapusama na kusala yina yonso ya bau lenda na kisalu ya Nzambi. Bau tavanda bantu ya kebakaka dibanza bau mosi, na kusosaka ve ntangu yonso kupusama na bankaka. Yehowa kezolaka ve kulemfuka ya kupusama na kingolongolo. Yandi kesosaka bulemfu yina kekatukaka na ntima ya kufuluka ti zola. Bankuluntu lenda kusyamisa kisalu ya ntima ya mbote ya mutindu yina na kusadisaka bayina kele na kibuka na kuyedisaka kingangu na bau.

Beto Kuna “Mabanza ya Kristu”

¹⁹ Mutindu beto metubila, yau mefwana ve na kuzaba kaka bansiku ya Nzambi. Muyimbi Bankunga kudodokilaka nde “[Tendudila mono, NW] bansiku na nge, [sambu] mono landa yo na ntima na mono ya mvimba.” (Nkunga 119:34) Yehowa kutendulaka na Ndinga na yandi “mabanza ya Kristu.” (1 Korinto 2:16) Bonso muntu ya kusadilaka Yehowa ti kingangu na yandi, Yezu kubikisilaka beto mbandu ya kukuka. Yandi kubakisaka bansiku ti minsiku ya Nzambi, ye yandi kusadilaka yau nkatu kifu. Na kulongukaka mbandu na yandi, beto “tavanda ya mvimba ya kukuka na kubakisa na mabanza . . . inki kele nene ti nda ti ntela ti mudindu, ye na kuzaba zola ya Yezu yina melutaka nzayilu.” (Efezo 3:​17-19, NW) Ee, mambu ya beto kelongukaka sambu na Yezu melutaka nzayilu ya malongi ya nene; yau kepesaka beto dibanza ya pwelele ya yina Yehowa kele.​—⁠Yoane 14:​9, 10.

²⁰ Yau yina, mutindu beto kelonguka Ndinga ya Nzambi, beto lenda kuswasukisa mabanza ya Yehowa na mambu mpi kuzwa banzengolo ya bukatikati. Yau talomba kikesa. Beto fwete kukituka balongoki ya Ndinga ya Nzambi yina kele ti mpusa ya ngolo, na kukumaka bantu ya lenda kumona kimuntu ya Yehowa mpi bantuma na yandi. Beto kele na kulonguka gramele ya mpa, na mpila ya kutuba. Ebuna bayina kesala mutindu yina talandaka lukebisu ya Polo na “[ku]pesa banitu na [bau] na nkayilu ya moyo, ya busantu, ya zolana na Nzambi, kisalu ya busantu ti kingangu na [bau].”​—⁠Roma 12:⁠1.

[Footnotes]

[Study Questions]

1, 2. Inki mutindu kulonguka na kusadila minsiku ya Biblia kele bonso kulonguka ndinga ya mpa?

 3. Na yina metadila kisalu ya Nzambi, inki nsobana kukotaka na mvu 33 T.B.?

4, 5. Inki melombama sambu na kusadila Yehowa ti kingangu na beto?

 6. Inki kulonguka ya Biblia kelombaka?

 7. Inki mutindu bibuti lenda kusadila minsiku ya Biblia ya ketadila kulonga?

 8. Inki mutindu beto lenda kubuya na kubaka mboninu ya ngolo, ya kesobaka ve, ntangu yau ketadila luyangidilu?

 9. Inki kele ntendula ya “luswasukusu yonso”?

10. Inki mutindu beto lenda kukuma na kubakisa bumuntu ya Yehowa mutindu yau kemonana na Nkunga 15?

11. Inki mutindu Bafarize “zolaka kusala bantu mambu ya mbote ve mpi zolaka Nzambi ve”?

12. Inki mutindu beto lenda kukuma na luwisanu ya ngolo ti Yehowa bonso muntu?

13. Inki mutindu Bafarize kumonisaka nsadilu ya badiktatere ya bikalulu ya mbote?

14, 15. (a) Inki mutindu bankuluntu lenda kudimonisa nde bau mosi kele bankundi bansadi ti kibuka? (b) Inki mutindu bankuluntu fwete kuyidika mambu ya kansansa?

16. Inki bangidika kuvandaka na Izraele sambu na kuyidika makambu?

17. Inki mutindu bankuluntu lenda kumonisa nde bau kepesaka bandongisila na kulandaka minsiku ya Nzambi kansi yina ya bau mosi ve?

18. Sambu na inki yau kele mfunu nde bankuluntu kusimba bantima?

19, 20. Sambu na inki yau kele mfunu sambu na beto na kukuna mabanza ya Kristu?

[Caption on page 1]

[Noti]

[Caption on page 1]

[Bangyufula]

[Caption on page 15]

[Ntendula ya Bifwanisu ya lutiti 15]

Bankuluntu kesadisaka bankaka na kusadila kingangu na bau

[Caption on page 1]

Inki Nge Longukaka?

◻ Inki nsoba ya ketadila kisalu ya Nzambi kukotaka na mvu 33 T.B.?

◻ Inki mutindu beto lenda kukuna kingangu na beto?

◻ Inki mutindu bankuluntu lenda kusadisa bayina kele na kibuka na kuvanda bampika ya Yehowa ti Yezu?

◻ Sambu na inki beto fwete kukuna “mabanza ya Kristu”?