Lukwikilu na Nge Kemekama Ntangu Yai

“Bampangi na mono, kana bampasi ya mutindu na mutindu ke bwila beno, beno fweti baka yo bonso mambu mosi ya kiese; sambu beno zaba nde, kana lukwikilu na beno kele kaka ata na ntangu ya mpasi, mpidina ke songa nde beno zaba kukanga ntima.”​—YAKOBO 1:​2, 3.

 1. Sambu na inki Bakristu fwete vila ve nde lukwikilu na bau tamekama?

BAKRISTU ya kyeleka kewaka ve nzala ya kumona mpasi, bau mpi kewaka kyese ve kana bantu kepesa bau mpasi to kevweza bau. Kansi, bau kevilaka ve bangogo yai na zulu ya Yakobo, yina butukaka divumu mosi ti Yezu, kusonikaka. Yezu songaka balongoki na yandi pwelele nde munyokudi ti bampasi yankaka lendaka kukumina bau sambu bau kelundaka minsiku ya Nzambi. (Matayo 10:34; 24:​9-13; Yoane 16:33) Ata mpidina, mimekamu ya mutindu yina lenda natila beto kyese. Inki mutindu?

 2. (a) Inki mutindu mimekamu ya lukwikilu na beto lenda natila beto kyese? (b) Inki mutindu kukanga ntima lenda manisa kisalu na yau na kati na beto?

² Kikuma ya ntete ya lenda pesa beto kyese kana lukwikilu na beto kemekama kele nde yau lenda buta bambuma ya mbote. Mutindu Yakobo ketuba, kutula ngolo na kati ya mimekamu to bampasi “ke songa nde be[t]o zaba kukanga ntima.” Beto lenda baka mambote kana beto meyedisa kikalulu yai ya mfunu ya Bukristu. Yakobo sonikaka nde: “Bika kukanga ntima kumanisa kisalu na yau, sambu beno kuka kuvanda ya kulunga mpi ya mbote na mambu yonso, sambu beno konda kima ve.” (Yakobo 1:​4, NW) Kukanga ntima kele ti “kisalu” ya kusala. Kisalu na yau kele kukumisa beto ya kulunga na mambu yonso, kusadisa beto na kukuma Bakristu ya kupya mbotembote. Yau yina, kana beto mebikisa mimekamu kusala kisalu na yau tii na nsuka, beto sosa ve kusukisa yau nswalu na bamwaye ya kewakana ve ti Masonuku, lukwikilu na beto takuma ya kumekama mpi ya ngolo. Kana beto vandaka ve ti kikalulu ya kubwisa ntima, ya mawa, ya bumbote, to ya zola na mutindu na beto ya kutadila mambu to bantu yankaka, kukanga ntima lenda kumisa beto ya kulunga. Mambu kelandanaka mutindu yai: Mpasi kubuta kukanga ntima; kukanga ntima kuyedisa bikalulu ya Bukristu; bikalulu ya Bukristu kupesa beto kyese.​—⁠1 Piere 4:14; 2 Piere 1:​5-8.

 3. Sambu na inki beto fwete wa ve boma to kuvutuka nima na ntwala ya mimekamu ya lukwikilu?

³ Ntumwa Piere monisaka mpi kikuma ya beto fwete wa ve boma to kuvutuka nima na ntwala ya mimekamu ya lukwikilu na beto. Yandi sonikaka nde: “Ata beno ke na mawa bubu yai sambu na bampasi yai ya mutindu na mutindu ya beno ke mona, kansi na ntangu yina beno ta mona kiese. Bampasi yina kele sambu na kumeka beno, kana beno ke na lukwikilu ya kieleka to ve. Ata wolo yina ke bebaka, kansi bo ke mekaka yo ntete na tiya; kiteso mosi mpi, lukwikilu na beno yina me luta wolo na mfunu, Nzambi ke mekaka yo sambu na kutala kana yo kele ngolo to ve. Ebuna ntangu Nzambi ta songa Yesu Kristo na bantu yonso, yandi ta zitisa lukwikilu na beno, yandi ta pesa yo lukumu.” (1 Piere 1:​6, 7) Bangogo yai fwete pesa beto kikesa mingi na bilumbu yai sambu “mpasi ya nene,” ntangu ya nkembo, lukumu, luzitu ti luguluku, mefinama mingi na kiteso ya bantu yankaka kezaba ve. Yau mefinama mingi kuluta ntangu yina beto yambaka lukwikilu.​—⁠Matayo 24:21; Roma 13:​11, 12.

 4. Inki mawi mpangi mosi vandaka na yau sambu na mimekamu yina yandi ti Bakristu yankaka ya kupakulama kumonaka?

⁴ Na disolo ya ntete, beto monaka mimekamu yina bwilaka nsadila ya bapakulami kubanda na 1914. Keti yau vandaka kima ya kuwila kyese? Wa mutindu A. H. Macmillan yibukaka ntangu yina: “Mono monaka mimekamu ya ngolo kekwisa na zulu ya organizasio mpi kemeka lukwikilu ya bantu na kati na yau. Kansi na ngolo ya mpeve ya Nzambi, organizasio bikalaka kaka mpi fulaka na kukwenda na ntwala. Mono memonaka nde yau kele mayele na kubwisa ntima mpi kukinga Yehowa, yandi tendula mambu ya Masonuku pwelele, na kisika ya kudasukila bangindu ya mpa. . . . Ata beto kesoba ntendula ya mambu mbala na mbala ntangu yonso na mabanza na beto, yau tasoba ve ngidika ya lutondo ya nkudulu ti lusilu ya Nzambi silaka beto na kupesa beto luzingu ya kukonda nsuka. Ebuna, yau vandaka mfunu ve nde beto lembisa lukwikilu na beto sambu mambu kulunganaka ve to sambu yau lombaka kupesa ntendula ya mpa.”​—⁠Nzozulu ya Nkengi (ya Kingelesi), Augusti 15, 1966, lutiti 504.

 5. (a) Inki mambote bapakulami kuzwaka na nima ya mimekamu? (b) Sambu na inki beto fwete tula dikebi na dyambu ya kumekama bubu yai?

⁵ Bakristu ya kupakulama yina bikalaka na luzingu na nima ya nsungi ya mimekamu ya 1914-19, katukaka na kimpika ya mupepe ya mbi ya inza mpi na bisalu mingi ya lusambu ya Babilone. Bapakulami bikalaka bonso bantu ya kusukula mpembe mpi fulaka na kyese yonso na kupesa bimenga ya lukembilu na Nzambi. Bau landaka mpi kutula ntima nde bau vandaka bantu ya Nzambi kundimaka. (Yezaya 52:11; 2 Korinto 6:​14-18) Mfundusu kuyantikaka na nzo ya Nzambi, kansi nsungi ya kumana na yau songamaka ve. Kisalu ya kumeka ti kuyungula bantu ya Nzambi kele na kulanda. Lukwikilu ya bantu ya “kibuka ya nene” yina kele mpi ti kivuvu ya kuguluka na “mpasi ya nene” ya mefinama kele na kumekama. (Kusonga 7:​9, 14, NW) Yau kemekama bonso mutindu lukwikilu ya nsadila ya bapakulami mekamaka to na mitindu yankaka.

Inki Mutindu Nge Lenda Mekama?

 6. Inki mutindu ya mimekamu ya ngolo bampangi mingi memonaka?

⁶ Bakristu mingi keyindulaka nde bau takutana ti mpasi kimuntu-kimuntu bonso yai: “[Bantwadisi ya Bayuda] bingaka diaka bantumwa, bo bulaka bo, ebuna bo songaka bo nde: ‘Beno longa diaka ve na zina ya Yesu.’ Ebuna bo bikisaka bo. Bantumwa katukaka na Kimvuka ya Bayuda na kiese yonso, sambu Nzambi monaka nde bo me fwana na kumona nsoni sambu na zina ya Yesu.” (Bisalu 5:​40, 41) Dyaka, nkenda ya bantu ya Nzambi ya ntangu na beto, mingimingi na nsungi ya bamvita ya inza ya mvimba, kemonisa nde minyokudi bulaka mpi mesalaka Bambangi ya Yehowa mambu yankaka ya kuluta mbi.

 7. Inki mambu ya nene Bakristu yankaka ya ntangu na beto mesalaka sambu na kumonisa lukwikilu?

⁷ Na dyambu yai ya kunyokula Bakristu, inza ketulaka ve luswaswanu na kati ya nsadila ya bapakulami ti kibuka ya nene ya “mameme ya nkaka.” (Yoane 10:16) Banda ntama, bibuka yai yonso zole kemekamaka ngolo. Bo ketulaka bau na boloko mpi kefwaka bau bantangu yankaka, kaka sambu bau kezolaka Nzambi mpi kekwikilaka yandi. Bibuka yai yonso zole kevandaka na mfunu ya mpeve ya Nzambi, kivuvu na bau kuvanda ya kuzinga na zulu to na ntoto. (Fwanisa ti Nzozulu ya Nkengi [ya Kifalansa], Yuni 15, 1996, lutiti 31.) Na nsungi ya bamvu 1930 ti 1940 na Allemagne ya Nazi, bansadi ya Yehowa mingi, nkutu ti bana, monisaka lukwikilu mosi ya ngituka mpenza, mpi mingi bo mwesaka bau mpasi ya kuluta mpasi. Na bamvula ya mekatuka kuluta, bantu ya Yehowa nyokwamaka na bansi bonso Burundi, Érythrée, Éthiopie, Malawi, Mozambique, Rwanda, Singapour, ti Zaïre. Ye mimekamu ya mutindu yina kele kaka na kulanda.

 8. Inki mutindu mambu ya mpangi mosi ya Afrika ketuba kemonisa nde kumekama ya lukwikilu na beto kele ve kaka dyambu ya kubulama?

⁸ Kansi, mutindu beto yitaka kutuba, mimekamu ya lukwikilu na beto kekwisaka mpi na mpila mosi ya kubumbana. Mimekamu yankaka kemonanaka ve mbala mosi kukonda mpasi. Inki nge lendaka kusala na mambu ya mutindu yai. Mpangi mosi ya Angola, tata ya bana kumi, vandaka na dibundu mosi yina salaka bilumbu mingi ya kukabwana ti bankengi. Na nima, bankaka zwaka mpila ya kwenda kutala dibundu yango. Bau yulaka yandi mutindu yandi vandaka kusala sambu na kudisa dibuta na yandi. Mvutu vandaka pete ve, yandi tubaka kaka nde yau vandaka mpasi. Keti yandi vandaka kuka kudisa bana na yandi ata mbala mosi na lumbu mosi? Yandi vutulaka nde: “Na mpasi. Beto melongukaka na kuzinga ti bima yina beto kele na yau.” Na nima, na kikesa yonso, yandi tubaka nde: “Keti yai kele ve mambu ya beto fwete mona na bilumbu yai ya nsuka?” Lukwikilu ya mutindu yai kemonanaka na inza, kansi yau kele mingi na kati ya Bakristu ya kyeleka, yina ketulaka kibeni ntima nde balusilu ya Kimfumu talungana.

 9. Inki mutindu munsiku ya kele na 1 Korinto 11:3 kemeka beto?

⁹ Kibuka ya nene mpi kemekama na yina metala kulanda bantuma ya teokrasi. Dibundu ya Bukristu ya inza ya mvimba ketambulaka na kulanda minsiku ya Nzambi ti ya teokrasi. Ntete yau kelomba kundima Yezu bonso Ntwadisi, muntu ya meponamaka na kuvanda Mfumu ya dibundu. (1 Korinto 11:⁠3) Kulemfuka na yandi ti na Tata na yandi kemonikaka kana beto kekwikila na mambu ti banzengolo ya dibundu ketula sambu beto salenu luzolo ya Yehowa kumosi. Dyaka, konso dibundu kele ti bantu yina meponamaka sambu na kutwadisa yau. Bau kele bantu ya kukonda kukuka, ye beto lenda mona bifu na bau kukonda mpasi; kansi Biblia ketuma beto na kuzitisa bankengi ya mutindu yina ti kulemfukila bau. (Baebreo 13:​7, 17) Keti ntangu yankaka nge kemonaka mpasi na kusala mutindu yina? Keti dyambu yai kemekaka mpenza lukwikilu na nge? Kana nde ee, keti nge kele na kubaka mambote ya mumekamu yai ya lukwikilu na nge?

10. Inki mutindu beto kemekama na yina metala kisalu ya kusamuna?

¹⁰ Dibaku na beto ti ntuma ya kubasika mbala na mbala na kisalu ya bilanga kemekaka beto mpi. Sambu na kununga mumekamu yai, beto fwete zaba nde kusala kisalu ya mbote kelomba ve kukwisa ti ntalu mosi ya kemonisa kaka kidimbu nde beto samunaka. Yibuka mutindu Yezu sikisaka nsukami mosi ya mufwidi yina pesaka kimvwama na yandi yonso. (Marko 12:​41-44) Beto lenda kudiyula nde, ‘Keti mono mpi kele na kudipesa na kisalu ya bilanga?’ Beto yonso fwete vanda Bambangi ya Yehowa kilumbu ya mvimba, ya kuyilama na kusimba mabaku yonso sambu na kusemisa nsemo na beto.​—⁠Matayo 5:⁠16.

11. Inki mutindu nsemo ya mpa to ndongisila lenda vanda mumekamu?

¹¹ Kima yankaka ya lenda meka beto kele lutondo na beto sambu na nsemo ya mingi ya ke na kutendula kyeleka ya Biblia ti bandongisila yina mpika ya kwikama kepesaka. (Matayo 24:45) Ntangu yankaka yau kelombaka nde beto soba bikalulu, bonso na ntangu ya bo monisaka pwelele nde binwi-makaya fwanaka kubikisa makaya sambu na kubikala na dibundu.a (2 Korinto 7:⁠1) Beto lenda mekama mpi ntangu yau kelombaka nde beto ndima na kuyambula muziki to nsaka yankaka ya beto kezolaka mingi.b Keti beto tasosa mpila ya kumonisa nde ndongisila yina kele mbote ve? To beto tapesa nzila na mpeve ya Nzambi, yau soba mabanza na beto, yau sadisa beto na kulwata kimuntu ya Bukristu?​—⁠Efezo 4:​20-24; 5:​3-5.

12. Inki muntu fwete sala na kukumisa lukwikilu ngolo na nima ya mbotika?

¹² Na bamvu-kumi mingi, ntalu ya bantu ya kibuka ya nene kele na kumata, ye na nima ya mbotika na bau, bau keyelaka na kukumisa kinduku na bau ngolo ti Yehowa. Yau kele ve dyambu ya kukwenda kaka na balukutakanu ya nene, ya dibundu na Nzo ya Kimfumu, to kusamuna na bantangu yankaka. Baka mbandu: Muntu mosi lenda vanda kekwendaka dyaka ve na Babilone ya Nene, kintinu ya inza ya mvimba ya lusambu ya luvunu. Kansi, keti yandi mebuyaka yau mpenza? Keti yandi mekangamaka na mambu yina kemonisa mpeve ya Babilone ya Nene​—⁠mpeve mosi ya kedyataka minsiku ya lunungu ya Nzambi? Keti yandi kemonaka kwikama na bikalulu ti na makwela bonso kima ya mpamba? Keti meso na yandi kevandaka mingi na mambu ya kinsuni kuluta mambu ya kimpeve? Ee, keti yandi kezolaka ve kudipakula potopoto ya inza?​—⁠Yakobo 1:⁠27.

Mambote ya Lukwikilu ya Kumekama

13, 14. Inki bantu yankaka salaka na nima ya kubanda lusambu ya kyeleka?

¹³ Kana ya kyeleka mpenza beto metinaka Babilone ya Nene mpi beto mebasikaka na inza, beto tavutula dyaka ve meso na bima ya mebikala na nima. Bonso mutindu Luka 9:62 kemonisa, muntu yonso na kati na beto yina ketala na nima lenda vidisa dibaku ya kuvanda na Kimfumu ya Nzambi. Yezu tubaka nde: “Muntu yina me baka nsengo, ke zola kubundula ntoto, kana yandi tala na nima, yandi me fwana ve na kusala na Kimfumu ya Nzambi.”

¹⁴ Bantu yankaka kumaka Bakristu; kansi, tuka ntangu yina, bau mendimaka mabanza ya ngidika ya bima yai. Bau nwanisaka ve mpeve ya inza. (2 Piere 2:​20-22) Bansaka ya inza meyibaka dikebi ti ntangu na bau, ebuna bau keyelaka ve. Na kisika ya kutula mabanza ti ntima na Kimfumu ya Nzambi ti lunungu na yandi, bau metulaka bima yai na kisika ya ntete na luzingu na bau, ebuna bau mekotaka na nzila ya kusosa bima ya kinsuni. Kana bau ndima ve nde lukwikilu na bau kele pete, tiya ve madidi mpi ve, mpi kana bau sosa ve ndongisila ya Nzambi sambu na kusoba, kigonsa yai kekinga bau: kuvidisa kinduku na bau ya mbalu ti Yehowa mpi kimvuka na yandi.​—⁠Kusonga 3:​15-19.

15. Inki beto fwete sala sambu Nzambi kulanda na kundima beto?

¹⁵ Sambu Nzambi kundima beto na kuguluka na mpasi ya nene yina kefinama nswalu, beto fwete lunda bunkete, beto fwete ‘kumisa bamvwela na beto mpembe na menga ya Mwana-dimeme.’ Kana beto vanda ve bantu ya bunkete, ya lunungu na ntwala ya Nzambi, yandi tandima ve kisalu na beto ya santu. Ya kyeleka mpenza, muntu yonso na kati na beto fwete ndima nde lukwikilu na beto ya kumekama tasadisa beto na kukanga ntima ti na kusosa ve makambu ti Nzambi.

16. Inki mutindu luvunu lenda vanda mumekamu ya lukwikilu na beto?

¹⁶ Bantangu yankaka, bansangu ti bamfumu ya inza kekusilaka beto, bau kemwangaka luvunu na yina metala malongi ti luzingu na beto. Yau fwete yitukisa beto ve, sambu Yezu tubaka nde ‘nsi-ntoto ta menga beno, sambu beno kele bantu ya nsi-ntoto ve.’ (Yoane 17:14) Keti beto tapesa nzila na bantu yai ya Satana mekangaka meso, bau bangisa beto, bau lembisa beto nitu, ye bau nata beto na kuwa nsoni sambu na nsangu ya mbote? Keti beto tandima nde luvunu ya bau ketuba sambu na kyeleka kukangisa beto na kukwenda ntangu yonso na balukutakanu to na kisalu ya kusamuna? To beto tavanda kikesa, ngolo, mpi ya kusyaminina ngolo dyaka sambu na kulanda kumwanga kyeleka ya Yehowa ti ya Kimfumu na yandi?

17. Inki mambu beto kezaba yina lenda pusa beto na kulanda kumonisa lukwikilu?

¹⁷ Na kutadilaka mbikudulu ya Biblia yina melunganaka, beto kele na kuzinga kibeni na ntangu ya nsuka. Inza ya mpa ya lunungu ya beto ketudilaka kivuvu ya kekatuka na Biblia kesalama mpi beto tamona yau ti kyese na yau. Tii kuna kilumbu yango kukwisa, bika beto yonso kumonisa lukwikilu ya ngolo na Ndinga ya Nzambi mpi beto monisa lukwikilu na beto na kusamunaka nsangu ya mbote ya Kimfumu na inza ya mvimba nkatu kulemba. Yindula mafunda ya bantu yina kele na kubaka mbotika konso mposo. Keti yai kele ve kikuma ya kufwana sambu beto bakisa nde kana Yehowa kezenga nkanu na yandi nswalu ve, yau lenda pesa dyaka bantu mingi nzila ya kuguluka? Keti beto kele ve na kyese mingi mutindu Yehowa mepesaka nzila nde kisalu ya kusamuna Kimfumu yina kegulusa myoyo kulanda na kusalama? Mpi keti beto kele ve na kyese mutindu mafuku ya bantu mendimaka kyeleka mpi memonisaka lukwikilu na bau?

18. Inki lukanu nge kebaka na yina metala kusadila Yehowa?

¹⁸ Beto lenda tuba ve tii inki ntangu lukwikilu na beto ya ntangu yai talanda na kumekama. Kansi, kima mosi ya kyeleka kele nde: Yehowa kele ti kilumbu ya sikisiki ya kusambisa zulu ti ntoto ya mbi ya ntangu yai. Na kuvingilaka, bika beto tula lukanu ya kulanda mbandu ya kwikama ya lukwikilu ya kumekama ya Yezu, Mulungisi ya lukwikilu na beto. Mpi bika beto landa mbandu ya nsadila ya bapakulami ya menuna ti ya bantu yankaka yina kesalaka ti kikesa yonso na kati na beto.

19. Inki mambu nge lenda tudila ntima nde yau tanunga inza yai?

¹⁹ Lukanu na beto fwete vanda ya kusamuna nkatu kulemba nsangu ya mbote ya mvula na mvula na makanda yonso, bandinga yonso, ti na bantu yonso, kumosi ti wanzio yina ketambula na kati ya zulu. Beto zabisa bau mambu ya wanzio yai ketuba: “Beno wa Nzambi boma, beno pesa yandi lukumu! Sambu ntangu yina ya yandi ta sambisa bantu yo me lunga.” (Kusonga 14:​6, 7) Ntangu Nzambi tasambisa imene, lukwikilu na beto ya kumekama tabuta inki? Kununga mosi ya lukumu​—⁠beto takatuka na kimpika ya ngidika ya bima yai sambu na kukota na inza ya mpa ya lunungu ya Nzambi! Kana beto kekanga ntima na mimekamu ya lukwikilu na beto, beto talenda tuba bonso ntumwa Yoane nde: “Ndungunu ya menungaka inza yau yai: lukwikilu na beto.”​—1 Yoane 5:​4, NW.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Keyibuka?

◻ Inki mutindu nge lenda tendula nde mimekamu ya lukwikilu lenda natila beto kyese?

◻ Tanga mwa mimekamu ya lukwikilu na beto yina kemonanaka ve mbala mosi kukonda mpasi.

◻ Inki mutindu beto lenda baka mambote mingi na kunungaka mimekamu ya lukwikilu?

[Bifwanisu ya kele na lutiti 17]

A. H. Macmillan (na twala na diboko ya kinkento), awa ntangu yandi ti bantwadisi yankaka ya Watch Tower kotaka boloko ya kukonda kusala kima

Yandi vandaka ntumwa na lukutakanu mosi na Detroit, Michigan, 1928

Na bamvula na yandi ya nsuka, Mpangi Macmillan vandaka monisa kaka lukwikilu

[Bifwanisu ya kele na lutiti 18]

Bonso dibuta yai, Bakristu mingi na Afrika memonisaka lukwikilu mosi ya kumekama