Keba na Kukonda Lukwikilu

“Bampangi na mono, beno keba, na kati na beno muntu lenda [kuma] na ntima ya mbi. . . ya kukonda lukwikilu, kana. . . yandi. . .  buya Nzambi ya moyo.”​—BAEBREO 3:12.

 1. Inki mambu ya boma ya Polo sonikilaka Bakristu ya Baebreo kebenda dikebi na beto?

BOMA mingi na kuwa nde bantu ya kuvandaka ti ngwisana ya mbote ti Yehowa lendaka kukuma ti “ntima ya mbi” mpi ‘kubuya Nzambi ya moyo’! Yai kele lukebisu mosi ya ngolo mpenza! Mambu yai, Polo sonikilaka yau ve bamimpani, kansi bantu ya yitaka kupesa luzingu na bau na Yehowa, sambu bau vandaka na lukwikilu na kimenga ya nkudulu ya Yezu Kristu.

 2. Inki bangyufula beto tatadila?

² Inki mutindu muntu ya kele ti kimpeve ya mbote mutindu yai lendaka kuma na ‘ntima ya mbi ya kukonda lukwikilu’? Inki mutindu muntu yina memona zola ya Nzambi ti mambote na yandi ya beto mefwana ve na kubaka lendaka kubuya yandi na luzolo yonso? Mpi, keti dyambu ya mutindu yai lenda kumina beto? Yai bangindu ya kebenda mpenza dikebi na beto, ebuna yau kele mfunu nde beto sosa kuzaba kikuma ya Polo pesilaka lukebisu yai.​—1 Korinto 10:⁠11.

Kikuma ya Ndongisila ya Ngolo Yai

 3. Inki mambu natilaka Bakristu mpasi na Yeruzalemi ti na nzyunga na yau na mvu-nkama ya ntete?

³ Yo kemonika nde Polo tindaka mukanda yai na Bakristu ya Baebreo yina vandaka na Yudea na 61 T.B. Nsoniki mosi ya nkenda tubaka nde na ntangu yina, “yau vanda na Yeruzalemi to na konso kisika yankaka ya provense yina, ngemba vandaka ve sambu na muntu yonso ya mayele to ya masonga.” Mpamba ve, Basoda ya nku ya Roma ti bimpumbulu ya ba Zeloti (Bayuda ya vandaka nwanisa Baroma) ti bamiyibi yina vandaka fwa bantu, bau yonso yedisaka kikalulu ya kufwa nsiku ti ya kusala nku na ntangu yina. Mambu yai yonso natilaka Bakristu mpasi, sambu bau vandaka sala ngolo na kukota ve na mambu ya mutindu yai. (1 Timoteo 2:​1, 2) Ee, sambu bau vandaka kota ve na mambu yina, bantu yankaka vandaka mona bau bonso bantu ya mpamba to bantu ya mbi. Mbala mingi bo vandaka monisa Bakristu mpasi ti kubotula bima na bau.​—⁠Baebreo 10:​32-34.

 4. Inki mpasi mabundu ya Bayuda pesaka Bakristu ya Baebreo?

⁴ Mpasi yankaka ya Baebreo vandaka na yau vandaka katuka na lusambu. Kikesa ya balongoki ya Yezu kuyedisaka ngolo dibundu ya Bukristu, ebuna yau pesaka Bayuda zwa ti makasi​—⁠mingimingi bamfumu ya mabundu na bau. Kima mosi ve vandaka kangisa bau na kukanga ti kunyokula balandi ya Yezu Kristu.a (Bisalu 6:​8-14; 21:​27-30; 23:​12, 13; 24:​1-9) Bakristu yina Bayuda kunyokulaka ve na kubula, vandaka mpi na mpasi. Bo vandaka vweza bau ti kuseka bau. Bo vandaka finga dibundu ya Bukristu nde dibundu mosi ya mpa, ya kukonda lukumu bonso yina vandaka na dibundu ya Bayuda, ya kukonda tempelo, kinganga-nzambi, bankinsi, bimenga, ti mambu yankaka. Nkutu bo fwaka ntwadisi na bau Yezu bonso bandi. Na kusala lusambu na bau, yau lombaka nde Bakristu kuvanda na lukwikilu, kikesa, ti kukanga ntima.

 5. Sambu na inki yau vandaka mfunu nde Bakristu yina vandaka na Yudea kuvanda ya kuyilama na kimpeve?

⁵ Kuluta dyaka, Bakristu ya Baebreo yina vandaka na Yudea, zingaka na nsungi mosi ya kuluta mpasi ya insi yina. Mambu mingi ya Mfumu na bau, Yezu Kristu, tubaka nde yau tavanda kidimbu ya nsuka ya ngidika ya Bayuda yantikaka dezia na kulungana. Nsuka vandaka dyaka ntama ve. Sambu na kuguluka, yau lombaka nde Bakristu kuvanda ya kuyilama na kimpeve ti kukeba ntangu yonso sambu na ‘kutina na bangumba.’ (Matayo 24:​6, 15, 16) Keti bau tavanda na lukwikilu mpi ngolo ya kufwana na kimpeve sambu na kusukinina ve mutindu Yezu songaka bau? Mwa ntembe kuvandaka.

 6. Inki kima vandaka mfunu mingi sambu na Bakristu na Yudea?

⁶ Na bamvula kumi ya yitaka lufwa ya ngidika yonso ya Bayuda, yau kemonana pwelele nde Bakristu ya Baebreo vandaka na bampasi mingi, na kati ti na nganda ya dibundu. Bau vandaka na mfunu ya kikesa. Kansi bau vandaka mpi na mfunu ya ndongisila ti lutwadisu ya lendaka sadisa bau na kumona nde nzila ya bau ponaka vandaka nzila ya mbote. Mpi nde, mpasi na bau ti kukanga ntima vandaka ve kisalu ya mpamba. Kyese mingi na kumona nde Polo kwisaka kubasika sambu na kusadisa bau.

 7. Sambu na inki beto mpi fwete tula dikebi na mambu yina Polo sonikilaka Bakristu ya Baebreo?

⁷ Mambu ya Polo sonikilaka Bakristu ya Baebreo fwete vanda mfunu mingi sambu na beto. Sambu na inki? Sambu beto kezinga mpi na nsungi ya mutindu mosi. Konso kilumbu, inza yai ya Satana keyala kezola kaka kunatila beto bampasi. (1 Yoane 5:19) Mambu ya Yezu kutubaka ti bantumwa sambu na “nsuka ya ngidika ya bima yai” (NW), kele na kulungana na meso na beto. (Matayo 24:​3-14; 2 Timoteo 3:​1-5; 2 Piere 3:​3, 4; Kusonga 6:​1-8) Kima ya kuluta mfunu, beto kezola kuvanda ya kuyilama na kimpeve, na mpila nde beto “baka ngolo ya kutina mambu yonso yina ta bwa.”​—Luka 21:⁠36.

Muntu ya Kuluta Moize na Nene

 8. Inki Polo syamisaka bampangi na yandi Bakristu na kusala na bangogo yina kele na Baebreo 3:⁠1?

⁸ Polo sonikaka kima mosi ya kuluta mfunu: “Tadila ntumwa mpi nganga-nzambi ya nene yina beto kesamuna​—⁠Yezu.” (Baebreo 3:​1, NW) ‘Kutadila’ kima, disongidila “kuzaba yau mbotembote, . . . kubakisa yau, kutadila yau mbotembote.” (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) Na yau, Polo vandaka kusyamisa bankundi na yandi bankwikidi na kusala ngolo kibeni sambu na kuzaba mbotembote kisika ya Yezu na lukwikilu ti kuguluka na bau. Kana bau sala buna, yau tapesa ngolo na lukanu na bau ya kuvanda kaka ngolo na lukwikilu. Ebuna, inki kisika Yezu vandaka na yau, ye sambu na inki beto fwete “tadila” yandi?

 9. Sambu na inki Polo kebinga Yezu nde “ntumwa” mpi “nganga-nzambi ya nene”?

⁹ Polo bingaka Yezu nde “ntumwa” mpi “nganga-nzambi ya nene.” “Ntumwa” kele muntu yina bo ketindaka na ntwala. Awa yau kesonga nzila ya Nzambi kesadilaka sambu na kusolula ti bantu. “Nganga-nzambi ya nene” kele muntu yina bantu kesadilaka bonso nzila ya kufinama na Nzambi. Bisalu yina zole kele mfunu mingi na lusambu ya kyeleka, ebuna Yezu kele muntu ya kevukisa yo yonso zole. Yandi kele muntu ya Nzambi tindaka na ntoto sambu na kulonga kyeleka na yandi. (Yoane 1:18; 3:16; 14:⁠6) Yezu kele dyaka muntu ya Yehowa tulaka bonso Nganga-Nzambi ya Nene ya kyeleka na tempelo na yandi ya kimpeve sambu na kulolula masumu. (Baebreo 4:​14, 15; 1 Yoane 2:​1, 2) Kana beto mebakisa kibeni mambote ya beto lenda baka na nsadisa ya Yezu, beto tavanda ti kikesa mpi lukanu ya ngolo ya kukangama na lukwikilu.

10. (a) Inki mutindu Polo sadisaka Bakristu ya Baebreo na kuzaba nde lusambu ya Bakristu kele ya kuluta ya Bayuda? (b) Inki kyeleka ya muntu yonso kezaba Polo sadilaka sambu na kutendula ngindu na yandi mbotembote?

¹⁰ Sambu na kutubila mingi mbalu ya lukwikilu ya Bakristu, Polo kefwanisa Yezu na Moize, yina Bayuda vandaka mona bonso profete ya kuluta nene na kati ya bankaka na bau. Kana Bakristu ya Baebreo lendaka kubakisa kibeni nde Yezu kele nene kuluta Moize, kima mosi ve lendaka kabisa ntima na bau na kuzaba nde lusambu ya Bakristu kele ya kuluta lusambu ya Bayuda. Polo monisaka nde Moize solamaka kaka bonso muntu ya mefwana na kupesa “nzo” ya Nzambi​—⁠kikanda, to dibundu ya Izraele​—⁠yandi vandaka kaka muntu ya kisalu, to nsadi ya kwikama. (Kutanga 12:⁠7) Kansi Yezu vandaka Mwana na kati ya nzo mpi mfumu na yau. (1 Korinto 11:3; Baebreo 3:​2, 3, 5) Sambu na kutendula ngindu na yandi mbotembote, Polo tangaka kyeleka yai ya muntu yonso kuzaba: “Konso nzo ke na muntu ke tungaka yo, ebuna Nzambi muntu salaka bima yonso ti mambu yonso.” (Baebreo 3:⁠4) Ke ti muntu ve ya lenda tula ntembe nde Nzambi meluta bantu yonso, sambu yandi kele Mutungi, to Ngangi, ya bima yonso. Yau yina, Yezu yina sadisaka Nzambi fwete vanda mpi ya kuluta bigangwa yonso ya mebikala, ata Moize.​—⁠Bingana 8:30; Kolosai 1:​15-17.

11, 12. Sambu na inki Polo syamisaka Bakristu ya Baebreo na kusimba kivuvu na bau ‘tii na nsuka,’ ye inki mutindu beto lenda sadila ndongisila na yandi?

¹¹ Ya kyeleka, Bakristu ya Baebreo vandaka na kivuvu mosi ya kuluta mbote. Polo yibusaka bau nde bau vandaka ‘bantu yina bingamaka na zulu,’ dibaku mosi ya kuluta konso kima ya muntu lendaka baka na ngidika ya Bayuda. (Baebreo 3:​1, NW) Yau fwete vanda nde bangogo ya Polo pesaka Bakristu yina ya kupakulama kyese sambu bau vandaka vingila dikabu ya mpa. Yau lendaka pesa bau ve ntantu sambu na bima ya ngidika ya Bayuda yina bau bikisaka. (Filipi 3:⁠8) Polo syamisaka bau na kusimba ngolo dibaku yina, sambu kana bau sakana ti yau, bau lenda vidisa yau. Yandi tubaka nde: “Kristu ke landaka luzolo ya Nzambi, sambu yandi kele mwana yina . . . Nzambi tulaka na kuvanda mfumu ya nzo na yandi . . . Kana beto ke sala kaka na kikesa [“tii na nsuka,” NW], kana beto ke tula ntima kaka [tii na nsuka] na kubaka kima yina ya beto me tulaka ntima, beto kele nzo ya Nzambi.”​—⁠Baebreo 3:⁠6.

¹² Ee, sambu na kuguluka na nsuka ya ngidika ya bima ya Bayuda yina vandaka mefinama, yau lombaka nde Bakristu ya Baebreo kusimba kivuvu na bau ya Nzambi pesaka bau ‘tii na nsuka.’ Bubu yai mpi beto fwete sala mutindu mosi kana beto kezola kuguluka na nsuka ya ngidika yai. (Matayo 24:13) Beto fwete pesa ve nzila na basusi ya luzingu ti ntembe ya bantu ketula, to bikalulu na beto ya kukonda kukuka, yau nikisa lukwikilu na beto na balusilu ya Nzambi. (Luka 21:​16-19) Ntangu yai beto tadila bangogo ya Polo ya melanda sambu na kumona mutindu ya beto lenda baka ngolo.

“Beno Kumisa Ve Ntima na Beno Ngolo”

13. Inki lukebisu Polo pesaka, ye inki mutindu yandi sadilaka Nkunga 95?

¹³ Na nima ya kutendula nde Bakristu ya Baebreo vandaka na kivuvu ya kuluta mbote, Polo pesaka lukebisu yai: “Yo yina, Mpeve-Santu ke tuba nde: ‘Kana beno ke wa ndinga na [yandi] bubu yai, beno kusala ntu-ngolo ve [“beno kumisa ve ntima na beno ngolo,” NW] mutindu beno salaka ntete ntangu beno buyaka [yandi], mutindu beno salaka na kilumbu yina ya beno mekaka [yandi] na ntoto ya zelo na zelo.’ ” (Baebreo 3:​7, 8) Polo bakaka mambu yai na Nkunga 95, yau yina yandi tubaka nde ‘mpeve-santu ke tuba.’b (Nkunga 95:​7, 8; Kubasika 17:​1-7) Nzambi sonikisaka Masonuku na ngolo ya mpeve santu na yandi.​—⁠2 Timoteo 3:⁠16.

14. Inki bantu ya Izraele salaka na ntwala ya mambote yonso ya Yehowa sadilaka bau, ye sambu na inki?

¹⁴ Ntangu bau basikaka na kimpika na Ezipte, Yehowa pesaka bana Izraele lukumu ya nene sambu yandi salaka kuwakana ti bau. (Kubasika 19:​4, 5; 24:​7, 8) Kansi, na kisika ya kumonisa ntonda na bau sambu na mambu ya Nzambi sadilaka bau, bau kolamaka kaka mwa bilumbu fyoti na nima. (Kutanga 13:25–14:10) Sambu na inki bau salaka buna? Polo kemonisa kikuma: bau kumisaka ntima na bau ngolo. Kansi, inki mutindu bantima ya mendimaka Ndinga ya Nzambi kekumaka dyaka ngolo? Ye inki beto fwete sala na kubwa ve mutindu yina?

15. (a) Inki mutindu bantu ya ntama ti ya bubu mewaka ‘ndinga ya Nzambi’? (b) Inki bangyufula beto fwete kudiyula na yina metala ‘ndinga ya Nzambi’?

¹⁵ Polo yantikaka lukebisu na yandi ti nsa mosi ya ketadila beto mpi: “Kana beno ke wa ndinga na [yandi] bubu yai.” Nzambi sadilaka Moize ti baprofete yankaka sambu na kutuba na bantu na yandi. Na nima Yehowa tubaka na nzila ya Mwana na yandi, Yezu Kristu. (Baebreo 1:​1, 2) Bubu yai, Ndinga ya Nzambi yonso ya mvimba, Biblia ya Santu, kele na maboko na beto. Beto kele mpi ti “mpika ya kwikama mpi ya mayele” (NW), yina Yezu tulaka sambu na kupesa beto ‘madia na ntangu ya mbote.’ (Matayo 24:​45-47) Yau kemonisa nde Nzambi kele kaka na kutuba. Kansi, keti beto kewidikila? Mu mbandu, inki beto kesalaka kana bo melongisila beto na yina metala kulwata, kuyidika nitu to kupona nsaka ya kutala to miziki? Keti beto ‘kewaka,’ disongidila keti beto ketulaka dikebi mpi kelemfukaka na mambu ya beto kewaka? Kana beto kele ti kikalulu ya kutendula bikuma ya bisalu na beto to kupona ndongisila, beto kekangula nzila sambu ntima na beto kukuma ngolo.

16. Inki nzila mosi lenda nata ntima na beto na kukuma ngolo?

¹⁶ Ntima na beto lenda kuma mpi ngolo kana beto kebuya kusala kima ya beto lenda sala to ya beto fwete sala. (Yakobo 4:17) Yehowa salaka mambu mingi sambu na bantu ya Izraele, kansi bau tulaka lukwikilu ve, bau kolamaka na Moize, bau ndimaka lapolo ya mbi na yina metala ntoto ya Kana, mpi bau buyaka na kukota na Ntoto ya Lusilu. (Kutanga 14:​1-4) Yau yina Yehowa silaka nde bau fwete sala bamvula 40 na ntoto ya zelo na zelo​—⁠nsungi ya nda ya kufwana sambu kibuka yonso yina ya kondaka lukwikilu kufwa. Ntangu Nzambi manaka bau nzala, yandi tubaka nde: “ ‘Konso ntangu mabanza na bo ke kwendaka kisakasaka, bo zaba banzila na mono ve.’ Mono waka makasi, ebuna mono silaka nde ‘Bo ta pema kisika mosi ti mono ata fioti ve!’ ” (Baebreo 3:​9-11) Keti beto mebaka dilongi mosi awa?

Dilongi Sambu na Beto

17. Sambu na inki bantu ya Izraele kwikilaka ve ata nkutu bau monaka bisalu ya ngolo ya Yehowa mpi waka ndinga na yandi?

¹⁷ Bantu yonso ya Izraele yina basikaka na Ezipte monaka na meso na bau bisalu ya ngolo ya Yehowa mpi waka ndinga na yandi na makutu na bau. Kansi, bau bikalaka kaka ya konda lukwikilu nde Nzambi lendaka nata bau kukonda kigonsa tii na Ntoto ya Lusilu. Sambu na inki? Yehowa tubaka nde: “Bo zaba banzila na mono ve.” Bau zabaka mambu ya Yehowa kutubaka mpi kusalaka, kansi bau yedisaka ve kikalulu ya kutula ntima nde yandi lendaka kutanina bau. Ntima na bau vandaka ntete na bampusa na bau mosi, yau yina bau vilaka banzila ti lukanu ya Nzambi. Ee, bau kwikilaka ve lusilu na yandi.

18. Polo kemonisa nde inki bisalu lenda nata beto na kukuma ti ‘ntima ya mbi ya kukonda lukwikilu’?

¹⁸ Mambu yankaka yai ya Polo songaka Baebreo ketadila beto mpi: “Bampangi na mono, beno keba, na kati na beno muntu lenda [kuma] na ntima ya mbi  . . . ya kukonda lukwikilu, kana. . . yandi . . . buya Nzambi ya moyo.” (Baebreo 3:12) Yandi monaka kisika mambu keyantikaka ntangu yandi tubaka nde ‘ntima ya mbi ya kukonda lukwikilu’ kekwisaka na nima ya ‘kubuya Nzambi ya moyo.’ Na ntwala yandi tubilaka ntete ngindu ya ‘kuvila nzila’ kana beto sala keba ve. (Baebreo 2:⁠1) Kansi, ngogo ya Kigreki ya bo mebalula ‘kubuya,’ ketendula “kubasika” mpi yau kewakana ti ngogo “apostazi.” Yau kele ti ngindu ya kubuya na luzolo yonso, kugambuka, mpi kubeba, ti ngindu mosi ya kuwisa nzanzi.

19. Inki mutindu kukonda kuwa ndongisila lenda natila muntu mambi? Pesa mbandu.

¹⁹ Dilongi kele nde kana beto mebaka kikalulu ya kukonda ‘kuwa ndinga na yandi,’ ya kubuya kulanda ndongisila ya Yehowa, yina ya Ndinga na yandi ti mpika ya kwikama kepesaka, ntama mingi ve ntima na beto takuma ngolo mpenza. Mu mbandu, nkento ti bakala ya kezo kwelana lenda lutisa fyoti ndilu na kinduku na bau. Inki tabwa kana bau buya na kuzaba nde dyambu yina kele kigonsa? Yau tavutula bau nima, to yau takangula nzila sambu bau kwenda na ntwala? Mutindu mosi, kana mpika ya kwikama kepesa ndongisila nde beto pona miziki to bansaka yankaka, keti beto kendimaka yau na kyese mpi kebikisaka bikalulu ya beto fwete bikisa? Polo kesyamisa beto na ‘kuyambula ve lukutakanu na beto.’ (Baebreo 10:​24, 25, NW) Ata beto kezaba ndongisila yai, bankaka kemonaka lukutakanu ya Bakristu bonso kima ya mpamba. Bau kemonaka nde yau kele mbi ve na kutina balukutakanu yankaka to na kubuya yau.

20. Sambu na inki yau kele mfunu nde beto ndima ndongisila ya Masonuku na mutindu mosi ya mbote?

²⁰ Kana beto kendima ve “ndinga” ya Yehowa, ya kele pwelele na Biblia ti na mikanda ya ketendula yau, ntama mingi ve beto takuma bantu ya ‘ke buyaka Nzambi ya moyo.’ Bayina kele bamolo na kusadila ndongisila lenda kuma bantu ya kikesa sambu na kuvweza yau, kusawula yau ti kumona yau bonso kima ya fyoti. Kana beto kezola ve bo songisa beto, beto takuma na ‘ntima ya mbi ya kukonda lukwikilu,’ mpi yo kevandaka mpasi mingi na kubikisa kikalulu ya mutindu yina. (Fwanisa ti Efezo 4:19.) Yeremia tubaka mbotembote nde: “Nani lenda zaba ntima ya muntu? Yo me fulukaka na luvunu; yo ke na maladi mingi, mpila ya kubelula yo kele ve.” (Yeremia 17:⁠9) Kikuma yoyina, Polo syamisaka Bakristu ya Baebreo nde: “Bantu ya nkaka kupesa kikesa na bankaka na kati ya beno na beno konso kilumbu, awa ya beto ke ntete na ntangu ya kubinga nde ‘Kilumbu ya Bubu yai’, sambu muntu lenda kuma [ntima] ngolo ve na kati na beno, masumu mpi lenda kusa yandi ve.”​—⁠Baebreo 3:⁠13.

21. Inki melombama na beto yonso, ye inki bivuvu beto kele na yau?

²¹ Beto kele na kyese mingi mpenza sambu tii bubu yai, Yehowa kele na kutuba ti beto na nzila ya Ndinga na yandi ti organizasio na yandi! Beto kele na ntonda mingi sambu na “mpika ya kwikama mpi ya mayele” sambu yandi kelanda kusadisa beto na kutula “kaka ntima tii na nsuka mutindu beto tulaka ntima na luyantiku.” (Baebreo 3:14) Yai kele ntangu ya beto fwete ndima zola ti lutwadisu ya Nzambi. Kana beto kesala mutindu yina, beto tasepela na lusilu yankaka ya kitoko ya Yehowa​—⁠‘kukota na’ kupema na yandi. (Baebreo 4:​3, 10, NW) Yai kima yankaka ya Polo tubilaka Bakristu ya Baebreo, yau kele mpi kima ya beto tatubila na disolo ya melanda.

Keti Nge Lenda Tendula?

◻ Sambu na inki Polo pesaka Bakristu ya Baebreo ndongisila mosi ya ngolo?

◻ Inki mutindu Polo sadisaka Bakristu ya Baebreo na kumona nde bau vandaka na kima mosi ya kuluta kuvanda na kati ya dibundu ya Bayuda?

◻ Inki mutindu ntima ya muntu kekumaka ngolo?

◻ Inki beto fwete sala sambu beto kuma ve ti ‘ntima ya mbi ya kukonda lukwikilu’?

[Banoti na nsi ya lutiti]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 8]

Keti nge ketulaka lukwikilu na Yezu, Moize ya Nene?