Lusadisu ya Kyeleka Sambu na Mabuta
“Beto lenda tuba na masonga yonso nde mpasi kele na kati ya mabuta ya Amerika. Kima mosi ve takangisa beto na kutuba buna kana beto kemona makwela kefwa bisakasaka, bana mingi kebutuka kukonda batata, [ye] bantu kesala mansoni ti bana ya fyoti to na nganda ya makwela.”
MAMBU yai, ya Tom Brokaw tubaka na televizio ya États-Unis, kesalamaka mpi na bansi yankaka. Nki mpasi kele na mabuta?
Mabuta kele bimvuka ya fyoti, ya kele bonso babriki, ya bo metungilaka kimvuka ya mvimba ya bantu. Kana mavanga mekota na mabuta, yo takota mpi na kimvuka yonso ya bantu. Dyaka, mabuta kesadisaka bana na kuvanda na kyese mpi na mambu ya kelombaka mbongo. Bana kelongukaka malongi ya ntete mpi ya kuluta mfunu na luzingu na kati ya dibuta. Kana dibuta kele na mavanga, nki bana talonguka? Keti bo tavanda na ngemba? Nki bo takuma na kimbuta na bo?
Keti ke ti kima ya lenda sadisa mabuta na ntangu yai ya mpasi? Ee. Dibuta kele kima mosi ya Nzambi yandi mosi salaka. (Kuyantika 1:27, 28) Na Ndinga na yandi, Biblia, yandi pesaka malongi ya kuluta mfunu sambu na dibuta. (Kolosai 3:18-21) Ya kyeleka, beto takuka ve na kusoba kimvuka yonso ya bantu, kansi, beto lenda sadila bandongisila ya Biblia na dibuta na beto mosi. Beto kezola kutela beno masolo ya bantu ya mesadilaka minsiku ya Biblia, ti mambote ya bo memonaka.
Makwela Zolaka Kufwa
Na bansi yankaka, katikati ya makwela yonso ya kesalamaka kesukaka na kufwa. Na dyambu yai bantu menungaka ve ata fyoti! Ntembe kele ve nde kana dikwela mefwa, bibuti mingi ya kebikalaka bo mosi kesalaka kisalu ya ngolo na kusansa bana na bo. Kansi, bantu mingi tandima nde, yo ke mbote na kuyidika mavanga na nzo, mpi kulanda kuzinga kumosi.
Dikwela mosi zolaka kufwa na Kisanga mosi ya Salomon. Bakala vandaka mwana ya mfumu, muntu mosi ya nku mpi ti bikalulu mingi ya mbi. Nkento na yandi monaka ya kumona, kilumbu yankaka yandi zolaka kudikanga nsinga. Na nima, bakala ndimaka na kulonguka Biblia ti Bambangi ya Yehowa. Yandi zabaka nde muntu yonso yina kezo sepedisa Nzambi fwete zaba ve kaka mambu ya mbote ti ya mbi, kansi yandi fwete vanda muntu “yina ke buyaka mbi.” (Nkunga 97:10) Disongidila, yandi fwete buya mambu bonso luvunu, kuyiba, nku, ti kulauka malafu. Yandi ndimaka mambu yai mpi, nswalu, yandi bikisaka bikalulu na yandi ya mbi mpi ya nku. Nkento yitukaka ngolo na kumona mutindu bakala kusobaka, bo kumaka kuzinga mbote na nzo, kikuma nki, yandi sadilaka Ndinga ya Nzambi.
Na Afrika ya Sudi, nkento mosi, Mbangi ya Yehowa, waka nde mfumu na yandi ya kisalu na nzo ti bakala vandaka na ngindu ya kufwa dikwela. Mbangi yai songaka mfumu na yandi ya kisalu ngindu ya Yehowa na yina metala dikwela. Yandi songaka yandi mukanda Kinsweki ya Kyese ya Dibuta. Mukanda yai, ya Bambangi ya Yehowa mebasisaka, kesongaka minsiku ya Biblia yina ketadila dikwela, ti mutindu Biblia kesadisaka bankwelani na kuyidika makambu na kati ya nzo. Mfumu ya kisalu kwendaka kutanga mukanda yango ti bakala na yandi mpi bo salaka ngolo mpenza na kusadila bandongisila ya Biblia ya ke na kati. Nsukansuka, bo bikisaka ngindu na bo ya kufwa dikwela. Yai dikwela yankaka ya minsiku ya Biblia megulusa.
Mabundu ya Kuswaswana
Ebuna kana bakala ke ti dibundu na yandi, nkento mpi ti dibundu na yandi? Biblia mesalaka mbote na kutuba nde Bakristu kukwela “kaka na Mfumu.” (1 Korinto 7:39, NW) Kansi, yo kesalamaka ntangu yankaka, nde nkento to bakala kukota na dibundu yankaka. Keti yo ke kikuma ya kufwa dikwela? Ata fyoti ve.
Na Botswana, bo yulaka nkento mosi, ya mekuma Mbangi ya Yehowa ntama mingi ve, na kutuba kana lusambu na yandi ya mpa mesoba yandi na nki. Yandi songaka bakala na yandi na kupesa mvutu. Bakala na yandi tubaka nde: “Banda ya nkento na mono mekumaka Mbangi ya Yehowa, yandi mesobaka mambu mingi ya mono memonaka. Yandi mekumaka pima, ti mayele mingi ya yandi vandaka na yo ve na ntwala. Yandi zwaka ngolo mpi yandi ndimaka na kuyambula kunwa makaya, kima ya mono mekukaka ve na kusala tii bubu. Nkento na mono mekumaka kuzola bana na beto, mono mosi, ti bantu yankaka na mutindu yankaka mpenza. Yandi mekumaka ti kikalulu ya kulolula bantu mingi, ntetentete bana. Mono kemonaka yandi keluta na kisalu ya kusamuna, sambu na kumeka kusadisa bantu yankaka na kubongisa luzingu na bo. Mono kemonaka nde mono mpi mekumaka kusala mambu ya mbote, ziku kaka sambu yandi kepesaka mbandu ya mbote.” Minsiku ya Biblia mekumisaka mpenza dibuta yai mbote! Bantu mingi yankaka ya kele Bambangi ve kekumisaka mpi bankento to babakala na bo yina kele Bambangi.
Kana Tata Ketina Mikumba na Yandi
Kinduku ya kevandaka na kati ya tata ti bana na yandi kele kima ya mfunu ya kekumisaka dibuta ngolo. Ntumwa Polo pesaka ndongisila yai: “Beno mpi, batata, beno pesa bana na beno makasi ve. Kansi, beno landa na kusansa bo ti malongi mpi balukebisu ya Yehowa.” (Efezo 6:4, NW) Yo yina, beto tayituka ve kana disolo ya zulunalu mosi (The Wilson Quarterly) ketula mpasi mingi ya bantu kemona bubu, na ntu ya batata yina ketinaka mikumba na bo. Disolo yango ketuba nde: “Banda 1960 tii 1990, ntalu ya bana yina kezingaka ve ti batata ya kubutaka bo mebilama mbala zole . . . Kukonda kulungisa mukumba ya kitata kele kikuma ya nene ya mekotisa bantu na bampasi mingi na Amerika.”
Keti yo kesonga nde bana yina bibuti meyambulaka tavanda kaka bana ya mpamba? Ve. Muyimbi-bankunga tubaka nde: “Tata na mono ti mama na mono bo lenda buya mono, kansi nge Mfumu Nzambi, nge ta baka mono.” (Nkunga 27:10) Mwana-bakala mosi ya bamvula uvwa na Thaïlande monaka masonga ya mvese yai. Mama na yandi kufwaka ntangu yandi vandaka na maboko. Na nima, tata na yandi vandaka kuzola yandi ve, yandi bikisaka mwana ti nkaka na yandi ya nkento. Ntangu mwana monaka nde bo kezolaka yandi ve, yandi kumaka kukolama mpi yandi kumaka bandi. Yandi vandaka kunwanisa nkutu nkaka na yandi. Bansamuni ya ntangu yonso zole, Bambangi ya Yehowa, monaka nde yandi vandaka kwisa mingi kuvanda na ntwala ya lupangu ya Nzo ya Kimfumu. Kilumbu mosi, bo bingaka yandi na nzo na bo.
Bo songaka yandi makambu ya Nzambi, nde Nzambi kele bonso tata, Yandi kezolaka bana na Yandi. Bo songaka yandi mpi nde Nzambi mesilaka bantu ya mbote nde bo tazinga na Paladisu awa na ntoto. (Kusonga 21:3, 4) Mwana-bakala yina sepelaka mingi na mambu yai yonso, ye konso kilumbu, yandi vandaka kwisa kulonguka mambu mingi dyaka. Bambangi songaka yandi nde kana yandi kezola mpenza Nzambi kukuma Tata na yandi, yandi fwete bikisa kibandi. Yo ke bonso mambu ya Polo songaka Bantu ya Roma nde: “Beto tula ngolo mpenza na kuzinga na ngemba ti bantu yonso.” (Roma 12:18) Yo lombaka nde yandi mpi kuzinga mbote ti nkaka na yandi. (1 Timoteo 5:1, 2) Ntama mingi ve, yandi yantikaka kusadila minsiku ya Biblia. Na ntembe ve, bo kumaka kuzinga mbote ti nkaka na yandi na nzo. (Galatia 5:22, 23) Bantu ya mfinama bandaka kuyituka mingi na kumona mutindu yandi sobaka bikalulu, ebuna bo kumaka kuzola mpi nde bana na bo kulonguka Biblia ti Bambangi ya Yehowa!
Kikalulu ya Kuzinga na Ngemba
Ntumwa Polo sonikilaka bantu ya Kolosai nde: “Beno yika diaka kuzolana yina ta vukisa beno na kimvuka mosi ya kieleka mpenza. Ngemba ya Kristo kuyala ntima na beno.” (Kolosai 3:14, 15) Kikalulu ya kuzinga na ngemba ti zola ya kebasika na ntima kele bima ya fwete kumisa bumosi ya dibuta ngolo. Yo lenda katula mpi bankabisa ya ngolo yina vandaka na dibuta. Na Albanie, nkento mosi zina Rukia, vandaka tubisa ve leki na yandi ya bakala ya bamvula 17 sambu bo swanaka. Ntangu yandi longukaka Biblia ti Bambangi ya Yehowa, yandi zabaka nde nsadi ya Nzambi fwete zinga na ngemba ti bantu yankaka. “Yandi fweti sosa ngemba, yandi fweti landa kaka yo.”—1 Piere 3:11.
Rukia monaka nde yandi fwete zinga na ngemba ti leki na yandi. Yandi sambaka mpimpa ya mvimba, kilumbu ya kulandaka na suka, ntima kebula, yandi kwendaka na nzo ya leki na yandi. Mwana ya mpangi na yandi kangulaka kyelo mpi, na kuyituka yonso, mwana yulaka nde: “Nki nge mekwisa kusala awa?” Rukia vutulaka na malembe yonso nde, mono kesosa mpangi na mono sambu beto wakana. Sambu na nki? Sambu yandi bakisaka nde Nzambi kezolaka bantu kuvanda na ngemba. Mpangi na yandi kundimaka, bo yambanaka mpi bo dilaka kudila ya kyese. Dibuta yai vukanaka dyaka sambu bo landaka minsiku ya Biblia.
Banduku ya Mbi
“Bubu yai bana mingi kelutisaka kiteso ya bangunga nsambwadi kilumbu mosi na kutala televizio. Ntangu yandi tamanisa nzo-nkanda ya baleke, yandi tavanda memonaka dezia bisika kiteso ya mafunda nana ya bo kefwa bantu ti bankama ya mafuku ya mambu ya mubulu.” Mambu yai kele na mukanda mosi (The 7 Habits of Highly Effective Families). Mambu ya mutindu yai kekumisaka bana bantu ya nki mutindu? Ngindu ya “bantu ya mayele” na dyambu yai kele mutindu mosi ve, kansi Biblia kekebisa beto ngolo na kutina banduku ya mbi. Mu mbandu, yo ketuba nde: “Kana nge landa bantu ya mayele, nge ta kuma mpi mayele; kana nge landa bazoba, nge mpi ta kuma zoba.” (Bingana 13:20) Yo ketuba mpi nde: “Banduku ya mbi ke bebisaka bikalulu ya mbote.” (1 Korinto 15:33) Beto lenda bongisa luzingu ya dibuta kana beto mekwikila nde mambu yai kele ya kyeleka. Yo ketadila banduku ya beto kezingaka ti bo, to bayina beto kelandaka na televizio.
Na Luxembourg, mama mosi vandaka kulonguka Biblia ti Mbangi mosi ya Yehowa. Kilumbu mosi, yandi songaka Mbangi nde, konso nkokila, bana na yandi zole ya bankento, mosi bamvula nsambwadi yankaka bamvula nana, vandaka kuswana mingi ti kunwana. Mbangi yulaka yandi nde na ntwala ya kuswana nki bo kesalaka na nkokila? Mama tubaka nde bo ketalaka televizio na ntangu yandi kekombaka kikuku. Nki bo ketalaka na televizio? Mama nde “Oh, bafilme ya bifwanisu yina kenikanaka bonso bantu.” Ntangu Mbangi tubaka nde bafilme ya mutindu yina kelutaka kumonisa makambu ya nku, mama ya bana yina tubaka nde, mpidina, yandi tatala yo mbotembote.
Kilumbu ya kulandaka, mama tubaka nde bafilme yina bana na yandi vandaka kutala vandaka mbote ve ata fyoti. Yo vandaka kusonga bantu mosi ya nda-nda, ya kevandaka kana na wapi, bo vandaka kupanza na nku yonso bima ya bo vandaka kukuta na nzila. Yandi songaka bana na yandi nde Yehowa kezolaka ve mubulu mpi kesepelaka ve nde beto tala mambu ya nku. (Nkunga 11:5) Bana zolaka na kupesa Yehowa kyese, bo ndimaka na kusala nsaka ya kusala bifwanisu, bo yambulaka kutala televizio. Imene, kikalulu na bo ya nku kusukaka, dibuta kumaka na ngemba mpenza.
Yai ndambu ya bambandu ya kesonga nde kusadila minsiku ya Biblia kebongisaka luzingu na mabuta. Biblia kepesaka bandongisila na mambu yonso. Yo ke masonga mpi kepusaka bantu na kusala mambu ya mbote. (Baebreo 4:12) Kana bantu kelonguka Biblia mpi kesala ngolo na masonga yonso na kusadila mambu ya yo ketuba, mabuta takuma ngolo, bantu takuma mbote, bifu tavanda dyaka mingi ve. Ata muntu mosi mpamba na kati ya dibuta mendima kulanda minsiku ya Biblia, mambu mingi tabonga. Ntembe kele ve, na mambu yonso ya luzingu, beto fwete baka Ndinga ya Nzambi mutindu muyimbi-bankunga ketuba awa nde: “Mambu [to, “Ndinga,” NW] na nge kele mwinda ke pelaka na nzila na mono, yo ke tambusaka makulu na mono.”—Nkunga 119:105.
[Kifwanisu ya kele na lutiti 5]
Mabuta mingi kebongisaka makambu na bo na kusadilaka minsiku ya Biblia