Beto Tatambula na Zina ya Yehowa Mvula na Mvula!
“Beto ta [tambula na zina ya Yehowa, NW], Nzambi na beto, tii kuna.”—MISHE 4:5.
1. Inki bansangu kele na Mishe banda na kapu ya 3 tii ya 5?
YEHOWA kele na kima mosi ya kusonga bantu na yandi, yo yina yandi kesadila profete na yandi Mishe. Lukanu ya Nzambi kele ya kupesa bantu ya mbi ndola. Yandi tapesa ndola na bantu ya Izraele sambu bo longaka apostazi. Kansi, yo kele kyese mingi na kuzaba nde Yehowa tasakumuna bantu yina ketambulaka na zina na yandi. Bansangu yai kemonana pwelele banda na kapu ya 3 tii ya 5 ya mbikudulu ya Mishe.
2, 3. (a) Inki kikalulu bamfumu ya Izraele fwete monisa, kansi nki bo kesala mpenza? (b) Inki mutindu nge lenda tendula kutuba ya kifwani yina Mishe 3:2, 3 ketubila?
2 Profete ya Nzambi ketuba nde: “Beno bambuta ya bana ya Yakobi, beno bazuzi ya bantu ya Israele, beno wa! Keti beno ve bantu ya bo tulaka na kulandaka mbote-mbote bansiku ya Nzambi?” Ya kyeleka, kisalu na bo kele yo yina, kansi nki kibeni bo kesala? Mishe ketuba nde: “Beno ke buyaka mambu ya mbote, beno ke zolaka mambu ya mbi. Beno ke baka bantu na mono bonso bambisi ya kudia ya bo ke katula mukanda ya nitu ti misuni yina ke fika mikwa. Bo ke buka-buka mikwa, bo ke zenga mbisi bitini-bitini, na nima bo ke tula yo yonso na nzungu. Tala mutindu beno ke niokula bantu na mono!”—Mishe 3:1-3.
3 Yo kele mawa mingi kibeni na kumona nde bamfumu kenyokula bansukami, ya kele ve na muntu ya kukotila bo! Bantu yina kewa mambu ya Mishe ketuba kebakisa kukonda mpasi mutindu ya kutuba yina yandi mesadila. Ntangu bo kebongisaka dimeme yina bo mefwa sambu na kutokisa yo, bo kekatulaka ntete kimpusu na nima bo kezengaka yo bitini-bitini. Bantangu yankaka bo kezenga-zengaka mikwa sambu na kubasisa butomfu. Ebuna bo ketokisaka misuni ti mikwa na kati ya nzungu mosi ya nene, bonso yina Mishe metubila. (Ezekiele 24:3-6, 10) Kingana yai mefwana mpenza sambu na kutendula mpasi yina bamfumu ya ntima ya mbi kemonisa bantu yina kele na kiyeka na bo na bilumbu ya Mishe.
Yehowa Kezolaka nde Beto Monisa Lunungu
4. Inki luswaswanu kele na kati ya Yehowa ti bantwadisi ya Izraele?
4 Luswaswanu kele ya nene na kati ya Yehowa, yina kele Ngungudi ya zola, ti bantwadisi ya Izraele. Bo kenunga ve na kutanina mameme, sambu bo kemonisaka ve lunungu. Na kisika ya kusala mutindu yina, bo kenyokula bantu yai kele bonso mameme, bo kesadila bo ve lunungu mpi bo keyala bo na “menga ya bantu,” mutindu Mishe 3:10 ketuba. Inki malongi beto lenda baka na dyambu yai?
5. Yehowa kezolaka nde bantu yina ketwadisaka bantu na yandi kusala inki?
5 Nzambi kezola nde bantu yina kele na mikumba na kati ya bantu na yandi kusadila lunungu. Yai kele dyambu ya bansadi ya Yehowa kesalaka bubu yai. Nkutu, ngindu yai kewakana ti yina kele na Yezaya 32:1, kisika beto ketanga nde: “Kilumbu kele ya ntotila mosi ta telama yina ta yalaka bantu na masonga, bantu na yandi mpi ta sambisaka bantu na nzila ya mbote.” Kansi, inki mambu vandaka kusalama na ntangu ya Mishe? Bantu yina ‘ke buyaka mambu ya mbote, kansi ke zolaka mambu ya mbi’ kelanda na kusala mambu ya kukonda lunungu.
Bisambu ya Banani Yehowa Kewaka?
6, 7. Inki dyambu ya mfunu kele na Mishe 3:4?
6 Keti bantu ya mbi ya bilumbu ya Mishe lenda tula ntima nde Yehowa kundima bo? Ata fyoti ve! Mishe 3:4 ketuba nde: “Beno ta didila Mfumu Nzambi, kansi yandi ta wila beno ve; yandi ta tala beno ve sambu beno salaka mbi.” Bangogo yai kemonisa pwelele kima mosi ya mfunu mingi.
7 Kana beto kesala masumu Yehowa tandima ve bisambu na beto. Yandi tandima yo mpi ve kana beto ketambulaka dikulu mosi na nzila yankaka na nseke, disongidila, kana beto kebumbaka masumu na beto, kansi beto kebula ntulu nde beto kesadilaka Nzambi na kwikama yonso. Na Nkunga 26:4, Davidi kuyimbaka nde: “Mono ke vandaka ve ti bantu ya mpamba, mono ke taka kinduku ve ti bantu ya luvunu.” Ya kyeleka, Yehowa tapesa ve ata fyoti mvutu na bisambu ya bantu yina kezitisaka ve Ndinga na yandi na luzolo yonso!
Mpeve ya Nzambi Kepesaka Beto Ngolo
8. Nzambi kukebisaka baprofete ya luvunu ya ntangu ya Mishe na nki mambu?
8 Ya kyeleka, mambu ya mbi kemonana mingi kibeni na kati ya bantu yina ketwadisa bantu ya Izraele na kimpeve! Baprofete ya luvunu kesala nde bantu ya Nzambi kuyungana na kimpeve. Bantwadisi yina kesosaka mambote na bo mosi ketuba nde, “ngemba ta vanda” kansi ‘bo kesonga bantu yina ke pesa bo kima ve, nde Nzambi ta pesa bo ndola.’ Yo yina, Yehowa ketuba nde: “Beno baprofete yai, imene na beno! Mpimpa ke bwila beno mpenza! Ntangu yai beno ta mona diaka kima ve. Mutindu beno ke nataka bantu na mono na nzila ya mbi, mono ta songa beno diaka ve mambu na mbona-meso, beno ta kuka diaka ve kutuba mambu yina ke kwisa na ntwala. Bantu yina ke tubaka mambu yina ke kwisa na ntwala, nsoni ta simba bo sambu mambu yango ta bwa ve; banganga-ngombo ta kuma kisakasaka sambu na nsoni. Bo yonso ta fika minoko na bo.”—Mishe 3:5-7a.
9, 10. ‘Kufika munoko’ ketendula inki,’ mpi sambu na nki Mishe kele ve na kikuma ya kusala dyambu ya mutindu yina?
9 Sambu na nki bo “ta fika minoko na bo”? Bantu ya ntangu ya Mishe tasala yo sambu na nsoni. Bantu yai ya mbi fwete wa mpenza nsoni sambu “Nzambi ke pesa bo ve yina ya bo ke sosa.” (Mishe 3:7b) Yehowa kewaka ve ata fyoti bisambu ya konso muntu ya mbi yina kevandaka lulendo.
10 Mishe kele ve ata ti kikuma mosi ya ‘kufika munoko’ na yandi. Yandi kewa nsoni ve. Yehowa kendima bisambu na yandi. Wa mambu yina Mishe 3:8 ketuba, kisika profete ya kwikama ketuba nde: “Kansi mono, Mfumu Nzambi me fulusa mono na Mpeve na yandi; mono kele ngolo, ntima na mono me fuluka na masonga.” Mishe kepesa Nzambi matondo mingi, sambu na kisalu na yandi ya kuzingaka mingi mpi ya yandi salaka na kwikama yonso, konso ntangu ‘Mfumu Nzambi kufulusaka yandi na mpeve na yandi; yandi vandaka ngolo’! Dyambu yai kupesaka yandi kikesa ya “kusonga bantu ya Israele, bana ya Yakobi, mubulu ti masumu na bo.”
11. Inki mutindu bantu kebakaka ngolo ya kusamuna nsangu ya Nzambi?
11 Mishe kele mpenza na mfunu ya ngolo yina meluta ngolo ya bantu sambu na kusamuna nsangu ya kupesa bantu ndola yina Nzambi kusongaka yandi. Mpeve ya Yehowa kele mfunu. Ebuna beto? Beto lenda sala kisalu na beto ya kusamuna kaka kana Yehowa kupesa beto ngolo na nsadisa ya mpeve santu na yandi. Kikesa yonso ya beto kesalaka na kusamuna tanunga ve kana beto kesala masumu na luzolo yonso. Ebuna Nzambi tandima mpi ve bisambu ya beto kesala sambu na kulomba yandi kikesa ya kusala kisalu yai. Ya kyeleka, kana beto kele ve na ‘mpeve ya Yehowa’ beto lenda kuka ve na kusamuna bansangu ya kusambisa ya Tata na beto ya zulu. Na nzila ya bisambu yina Nzambi kendimaka mpi na lusadisu ya mpeve santu, beto kekukaka kutuba ndinga ya Nzambi na kikesa yonso bonso Mishe.
12. Sambu na nki balongoki ya ntete ya Yezu ‘kulandaka na kuzabisa bantu nsangu ya Nzambi na kikesa yonso’?
12 Mbala yankaka nge keyibuka disolo yina kele na Bisalu 4:23-31. Yindula kana nde nge vandaka mosi na kati ya balongoki ya Yezu ya mvu-nkama ya ntete. Bantu ya nku vandaka kusosa kukangisa balongoki ya Kristu munoko. Kansi, balongoki yai ya kwikama kusambaka na Nkwa-Kimfumu, bo bondilaka yandi nde: “Mfumu, tala mutindu bo ke bangika beto, ebuna pesa beto bantu yina ke sadilaka nge kikesa yonso ya kuzabisa bantu nsangu na nge.” Ebuna nki kusalamaka na nima? Ntangu bo sambaka Nzambi imene, kisika yina ya bo vandaka me kutakana, yo nikanaka, mpi bo yonso fulukaka na Mpeve ya Nzambi, ebuna bo yantikaka kuzabisa nsangu ya Nzambi na kikesa yonso. Yo yina, bika beto samba Yehowa mpi beto tula ntima na lusadisu ya yandi kepesaka na nzila ya mpeve santu na yandi na ntangu beto kesala kisalu na beto ya kusamuna.
13. Inki tabwila Yeruzalemi ti Samaria, mpi sambu na inki?
13 Yindula dyaka mambu yina kulutaka na bilumbu ya Mishe. Mishe 3:9-12 kemonisa nde bamfumu yina maboko na bo kele ya kufuluka na menga kesambisa bantu sambu na kubaka avoka, banganga-Nzambi kelonga kaka sambu na mbongo, ebuna baprofete ya luvunu ketuba mambu yina takwisa na ntwala sambu na mbongo. Mpila ya kuyituka kele ve na kumona desizio yina Nzambi kubakaka nde Yeruzalemi, yina kuvandaka ntu-mbanza ya Yuda, takuma “mayumbu na mayumbu”! Sambu lusambu ya luvunu ti bikalulu ya mbi mekuma mingi na Izraele, Nzambi mepesa Mishe mpeve na yandi sambu na kukebisa bantu nde Nzambi takumisa Samaria “mayumbu na mayumbu.” (Mishe 1:6) Ya kyeleka, profete yai kuvandaka na luzingu ntangu basoda ya Asiria kufwaka Samaria na mvu 740 ya N.T.B. (2 Bantotila 17:5, 6; 25:1-21) Ya kyeleka, Mishe kusamunaka bansangu yai ya kusambisa Yeruzalemi ti Samaria kaka na ngolo ya Yehowa.
14. Inki mutindu mbikudulu yina kele na Mishe 3:12 kulunganaka, mpi yo fwete pusa beto na kusala inki?
14 Ya kyeleka, Yuda lenda ve kutina ndola ya Yehowa. Ntangu mbikudulu yina kele na Mishe 3:12 talungana, Sioni bo ta “bundula yo bonso bilanga.” Na mutindu beto kebakisaka yo bubu yai, beto kezaba nde mambu yai kusalamaka ntangu bantu ya Babilone kubebisaka Yuda ti Yeruzalemi na mvu 607 ya N.T.B. Bamvula kulutaka mingi banda na ntangu yina Mishe kutubaka mambu yai tii kuna yo kwisaka kulungana, kansi yandi vandaka kutula ntima nde yo tasalama. Ya kyeleka, beto mpi fwete tula ntima nde inza ya mbi ya ntangu yai tafwa na ‘kilumbu ya Nzambi’ yina Biblia kutubilaka.—2 Piere 3:11, 12.
Yehowa Mevutula Mambu na Ndonga
15. Inki mutindu nge lenda tendula na bangogo na nge mosi mbikudulu yina kele na Mishe 4:1-4?
15 Kana beto tala dyaka mambu yina kulutaka na ntangu ya ntama, beto kemona nde Mishe ketubila dyaka nsangu mosi ya kyese kibeni ya kepesa kivuvu. Na Mishe 4:1-4, beto kekuta bangogo yina kepesa mpenza kikesa! Mishe ketuba nde: “Na bilumbu ke kwisa, ngumba yina kele Nzo-Nzambi yo ta kuma ngumba mosi ya nda mpenza, yo ta luta bangumba yonso na nda. Bantu mingi ta kwisa kufuluka kuna. . . . Yandi ta sambisaka bantu ya nsi-ntoto, yandi [tavutula mambu na ndonga ata makanda yina, NW] kele ngolo, ata bayina kele ntama ti Israele. Bambele na bo ya bitumba bo [ta] kumisa yo bansengo, makonga na bo ta kuma bakupukupu. Bantu ta kwenda diaka ve na bitumba. Bo ta yilama mpi diaka ve sambu na kunwana bitumba. Konso muntu ta zinga na ngemba na [“tavanda na nsi ya,” NW] bilanga na yandi ya vinu ti ya bafige; ata muntu mosi ve ta kwisa kupesa yandi boma. Mfumu Nzambi, Nzambi [ya basoda], muntu me tuba yo.”
16, 17. Inki mutindu Mishe 4:1-4 kelungana bubu yai?
16 “Bantu” mpi “makanda yina kele ngolo” ya Mishe ketubila awa kele banani? Bo kele ve makanda ti baluyalu ya inza yai. Kansi, mbikudulu yai kelungana na bantu ya mekatuka na makanda yonso yina mevukana bubu yai na kisalu ya santu ya lusambu ya kyeleka na ngumba ya Yehowa.
17 Mutindu mbikudulu ya Mishe ketuba yo, kubika fyoti bantu talandaka lusambu ya kukonda mvindu ya Yehowa na mutindu mosi ya kulunga na ntoto ya mvimba. Na bilumbu na beto, “bantu yina kele na ntima ya kuyilama sambu na luzingu ya mvula na mvula” ke na kulonguka banzila ya Yehowa. (Bisalu 13:48, NW) Yehowa kesambisa bantu mpi kevutula mambu na ndonga na kimpeve sambu na bantu ya lukwikilu yina kenwaninaka Kimfumu. Bo kele na kati ya “kibuka ya nene” (NW) yina taguluka na “mpasi mingi.” (Kusonga 7:9, 14) Sambu bo mekumisaka dezia bambele na bo ya bitumba bansengo ya kusadila bilanga, ata bubu yai bo kezingaka na ngemba ti bampangi na bo yina kele Bambangi ya Yehowa mpi ti bantu yankaka. Yo kele kyese kibeni na kuvanda na kati na bo!
Beto Kele na Lukanu ya Kutambula na Zina ya Yehowa
18. Kuvanda ‘na nsi ya bilanga ya vinu ti ya bafige’ kele kidimbu ya inki?
18 Na bilumbu na beto, ya bantu ya ntoto ya mvimba kele na boma, beto kele na kyese na kumona nde bantu mingi kelonguka banzila ya Yehowa. Beto kekinga ntangu yina ya mekuma penepene, ya bantu yonso yina kezolaka Nzambi tayambula bitumba ebuna bo tavanda na nsi ya bilanga na bo mosi ya vinu ti ya bafige. Banti ya bafige bo kekunaka yo mbala mingi na bilanga ya vinu. (Luka 13:6) Kuvanda na nsi ya kilanga ya vinu ti ya bafige na nge mosi kele kidimbu ya luzingu ya ngemba, ya kimvwama, mpi ya lutaninu. Ata bubu yai, bangwisana na beto ti Yehowa kepesaka beto ngemba ya mabanza mpi lutaninu ya kimpeve. Ntangu luzingu ya mutindu yai tavanda na nsi ya luyalu ya Kimfumu, beto tawaka dyaka boma ve mpi beto tavandaka mpenza na lutaninu.
19. Kutambula na zina ya Yehowa ketendula inki?
19 Sambu Nzambi kundima beto mpi kusakumuna beto, beto fwete tambula na zina ya Yehowa. Profete Mishe kemonisa mbotembote mambu yai na kapu 4 verse 5: “Bantu ya nkaka ya nsi-ntoto, konso bantu ke [tambulaka na zina ya nzambi na bo, NW], kansi beto, beto ta [tambula na zina ya Yehowa], Nzambi na beto, tii kuna.” Kutambula na zina ya Yehowa ketendula ve kaka kutuba nde yandi kele Nzambi na beto. Yo kelombaka ve kukwenda kaka na balukutakanu ya Bukristu mpi na kisalu ya kusamuna Kimfumu, ata bisalu ya mutindu yina kevandaka mfunu. Kana beto ketambula na zina ya Yehowa, yo ketendula nde beto mekudipesaka na yandi mpi kesalaka ngolo na kusadila yandi na kwikama na moyo na beto ya mvimba mpi na zola. (Matayo 22:37) Ya kyeleka, beto bantu ya kesambilaka yandi, beto kele na lukanu ya kutambula mvula na mvula na zina ya Yehowa, Nzambi na beto.
20. Inki Biblia yitaka kutuba na Mishe 4:6-13?
20 Ntangu yai, bika beto tadila bangogo ya mbikudulu ya Mishe 4:6-13. Yo lombaka nde “Yeruzalemi” kukwenda na kimpika na “Babilone.” Mambu yai kukuminaka bantu ya Yeruzalemi na mvu 607 ya N.T.B. Kansi, mbikudulu ya Mishe kesonga nde ndambu ya bantu zolaka kuvutuka na Yuda, ebuna ntangu bo zolaka kutunga dyaka Sioni, Yehowa zolaka kusala yonso na mpila nde bambeni na bo kufwa.
21, 22. Inki mutindu Mishe 5:2 kulunganaka?
21 Mishe kapu 5 kutubilaka mambu yankaka ya mpasi. Mu mbandu, wa mambu yina kele na Mishe 5:1-4. Mishe kutubaka na mbikudulu na yandi nde Ntotila yina ya Nzambi kuponaka, yina “dikanda na yandi kele ya ntama,” tabasika na Betelemi. Yandi tayala bonso ngungudi “na ngolo ya Mfumu Nzambi.” Dyaka, Ntotila yai tavanda muntu ya nene, na Izraele mpamba ve, kansi “na nsi-ntoto yonso.” Bantu ya inza lenda mona mpasi na kubakisa muntu yai, kansi beto, beto mezaba yandi mbote.
22 Nani kuvandaka muntu ya kuluta mfunu na bantu yonso yina kubutukaka na Betelemi? Mpi nani tavanda muntu ya nene “na nsi-ntoto yonso”? Kaka Mesia, Yezu Kristu, muntu yankaka ve! Ntangu Herode ya Nene kuyulaka bamfumu ya banganga-Nzambi ti balongi ya nsiku nde Mesia tabutuka na wapi, bo vutulaka nde: “Na Betelemi, na ntoto ya Yudea.” Bo vutukilaka nkutu mambu yina kele na Mishe 5:1. (Matayo. 2:3-6) Bantu yankaka yina kuvandaka ve na lukumu mingi kuzabaka mpi dyambu yai, sambu na Yoane 7:42 bo tubaka nde: “Mukanda ya Nzambi ke tubaka nde Mesia ta vanda muntu mosi ya dikanda ya Davidi. Yandi ta katuka na Betelemi, bwala yina ya Davidi vandaka kuzingila.”
Kikesa ya Kyeleka Sambu na Bantu
23. Inki mutindu Mishe 5:6 kelungana ntangu yai?
23 Mishe 5:5-14 kemonisa nde bantu ya Asiria tanunga mvita, kansi yo tavanda kaka sambu na ntangu fyoti mpi nde Nzambi tapesa ndola na makanda ya kukonda bulemfu. Mishe 5:6 kesila nde Bayuda yina kubalulaka ntima tavutuka na bwala na bo, kansi bangogo yai kelungana mpi na ntangu na beto. Mishe ketuba nde: “Bantu ya Israele yina ta bikala bo ta vandila bantu mingi ya nsi-ntoto bonso malulu ya Mfumu Nzambi me tinda, to bonso mvula ke nokila matiti.” Mishe kesadila kifwani yai ya kitoko sambu na kumonisa nde bana ya Yakobi ya kimpeve yina kubikalaka, to Izraele ya kimpeve, tavanda lusakumunu ya Nzambi tatindila bantu. “Mameme ya nkaka” ya Yezu, yina kele na kivuvu ya kuzinga na ntoto, kele na kyese na kusala kumosi ti “Israele ya Nzambi” ya ntangu na beto yina mebikalaka, bo kesadisaka bo na kupesa bantu yankaka kikesa na kimpeve. (Yoane 10:16; Galatia 6:16; Sofonia 3:9) Na kisika yai, kele na dyambu mosi ya mfunu ya beto fwete tadila. Sambu beto kele bansamuni ya Kimfumu, beto yonso fwete vanda na kyese sambu na dibaku ya nene ya beto kele na yo ya kupesa bantu yankaka kikesa ya kyeleka.
24. Inki mambu yina kele na Mishe kapu ya 3 tii ya 5 ya mesimba ntima na nge?
24 Inki nge melonguka banda na kapu ya 3 tii ya 5 ya mbikudulu ya Mishe? Mbala yankaka nge melonguka mambu yai: (1) Nzambi kezolaka nde bantu yina ketwadisaka bantu na yandi kusadila lunungu. (2) Yehowa tandima ve bisambu na beto kana beto kesala masumu na luzolo yonso. (3) Beto takuka kusala kisalu na beto ya kusamuna kaka kana Nzambi kepesa beto kikesa na nzila ya mpeve santu na yandi. (4) Sambu Nzambi kundima beto, beto fwete tambula na zina ya Yehowa. (5) Beto bansamuni ya Kimfumu, beto fwete vanda na kyese sambu na dibaku ya beto kele na yo ya kupesa bantu kikesa ya kyeleka. Ziku kele ti mambu yankaka kusimbaka ntima na nge. Inki mambu yankaka beto lenda longuka na mukanda ya Biblia yai kele na bambikudulu? Disolo yina kelanda tasadisa beto na kubaka malongi ya mfunu na bakapu zole ya nsuka ya mbikudulu ya Mishe yina kekumisa lukwikilu na beto ngolo.
Inki Mutindu Nge Tavutula?
• Nzambi kezolaka nde bantu yina ketwadisaka bantu na yandi kusala inki?
• Sambu na nki kisambu ti mpeve santu kevandaka mfunu na kisalu ya beto kesadilaka Yehowa?
• Inki mutindu bantu ‘ketambulaka na zina ya Yehowa’?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 12]
Keti nge lenda tendula kingana ya Mishe yina ketubila nzungu ya kulambila?
[Bifwanisu ya kele na lutiti 15]
Bonso Mishe, beto kesalaka kisalu na beto ya kusamuna ti kikesa