Bo Vandaka Kuvingila Mesia

“Bantu vandaka kutula ntima nde mambu ya nene ke kwisa; bo yonso vandaka kuyindula nde: ‘Ziku Yoane kele Mesia.’”​—LUKA 3:15.

 1. Bangungudi yankaka kuwaka inki nsangu yina wanzyo mosi kupesaka?

MPIMPA mebwa. Bangungudi kele na nseke mpi kelangidila mameme na bo. Bo mewa boma ntangu wanzyo ya Yehowa metelama na lweka na bo mpi nsemo ya lukumu ya Nzambi kesema na nzyunga na bo! Wanzyo mezabisa bo nsangu yai ya kyese: “Beno kuwa boma ve, sambu mono me kwisa kuzabisa beno nsangu ya mbote yina ta pesa kiese mingi na bantu yonso. Na mpimpa yai, bo me butila beno Ngulusi na bwala ya Davidi. Yandi kele Kristo” muntu yina tavanda Mesia. Wanzyo mezabisa bangungudi nde, bo tamona mwana yango melala na kidikilu na mbanza yina kele penepene na bo. Na mbala mosi, “ndonga ya nene ya bawanzio ya zulu” meyantika kukumisa Yehowa na kutubaka nde: “Lukumu kele na Nzambi kuna na zulu, Ngemba kele awa na nsi-ntoto na kati ya bantu yina ya yandi ke ndimaka.”​—Luka 2:8-14.

 2. Ngogo “Mesia” ketendula nki, mpi inki mutindu bantu lendaka kuzaba yandi?

² Yo fwete vanda nde bangungudi kudiyulaka nde: ‘Nani kele Mesia yango?’ Ya kyeleka, sambu bangungudi yango kele Bayuda bo mezaba nde “Mesia” to “Kristu” ketendula “Mupakulami” ya Nzambi. (Kub. 29:5-7) Kansi, inki mutindu bo lendaka kulonguka mambu mingi mpi kundimisa bankaka nde mwana yina wanzyo kutubilaka bo tavanda Mesia yina Yehowa kuponaka? Na kulongukaka bambikudulu yina kele na Masonuku ya Kiebreo mpi na kufwanisaka yo ti mambu mpi luzingu ya mwana yina.

Sambu na Inki Bantu Vandaka Kuvingila?

3, 4. Inki mutindu beto kebakisa mbikudulu yina kele na Daniele 9:24, 25?

³ Ntangu Yoane Mbotiki kuyantikaka kisalu na yandi ya kusamuna bamvula mingi na nima, bangogo mpi bisalu na yandi kupusaka bantu na kudiyula kana Mesia mekwisa. (Tanga Luka 3:15.) Yo lenda vanda nde bantu yankaka kubakisaka mbote-mbote mbikudulu yina metala Mesia ya vandaka kutubila “bamposo nsambwadi.” Kana yo kele mpidina, bo lendaka kuzaba ntangu yina Mesia zolaka kukwisa. Kitini mosi ya mbikudulu yango ketuba nde: “Yantika na kubasika ya ndinga ya kuyidika mpi kutunga dyaka Yeruzalemi tii na Mesia Ntwadisi, bamposo nsambwadi taluta, mpi dyaka bamposo makumi sambanu na zole.” (Dan. 9:24, 25, NW) Bantu mingi ya mayele kendimaka nde bamposo yai kele bamposo ya bamvula. Mu mbandu mbalula mosi (the Revised Standard Version) ketuba nde: “Bo pesaka bamposo makumi nsambwadi ya bamvula.”

⁴ Bubu yai, bansadi ya Yehowa mezaba nde bamposo 69, to bamvula 483, yina Daniele 9:25 ketubila kuyantikaka na mvu 455 N.T.B. ntangu Artazeresesi, Ntotila ya Persia kupesaka Nehemia nswa ya kuyidika mpi ya kutunga dyaka Yeruzalemi. (Neh. 2:1-8) Bamposo yina kusukaka bamvula 483 na nima, disongidila na mvu 29, ntangu Yezu muntu ya Nazareti kubakaka mbotika mpi kupakulamaka na mpeve santu, mpidina yandi kumaka Mesia.​—Mat. 3:13-17.a

 5. Inki bambikudulu beto tatadila ntangu yai?

⁵ Bika beto tadila ntangu yai bambikudulu yankaka ya metala Mesia, yina kulunganaka na lubutuku ya Yezu, na luyantiku ya luzingu na yandi mpi na kisalu na yandi. Ntembe kele ve nde, yo takumisa ngolo lukwikilu na beto na ndinga ya mbikudulu ya Nzambi. Yo tapesa beto mpi banzikisa ya pwelele ya kemonisa nde Yezu kuvandaka mpenza Mesia yina bo vandaka kuvingila tuka ntama.

Bambikudulu Kutubilaka Kileki na Yandi

 6. Tendula mutindu Kuyantika 49:10 kulunganaka.

⁶ Mesia tabutuka na dikanda ya Yuda na Izraele. Na ntwala ya lufwa ya Yakobi, yandi sakumunaka bana na yandi na kutubaka nde: “Nge Yuda ta simbaka nti ya kimfumu tii kuna, bana na nge mpi ta simbaka kiyeka ya kimfumu ntangu yonso tii kuna munkwa na yo [Silo] ta kwisa; yandi muntu ta yalaka bantu yonso.” (Kuy. 49:10) Bayuda mingi ya mayele vandaka kutuba nde bangogo yina vandaka kutadila Mesia. Yantika na luyalu ya Davidi, Ntotila ya Yudea, nti ya kimfumu (Kimfumu) mpi kiyeka ya kimfumu (ngolo ya kupesa bantuma) kuvandaka na dikanda ya Yuda. Ndonga ya bantotila zolaka kusuka na “Silo,” sambu mutekolo yina zolaka kuvanda ntotila zolaka kuyala kimakulu. Nzambi kuzabisaka Sedesiasi ntotila ya nsuka na dikanda ya Yuda nde, Kimfumu tapesama na muntu yina kele ti nswa ya mekatuka na nsiku. (Ezek. 21:26, 27) Na nima ya Sedesiasi, Yezu kuvandaka mutekolo mosi kaka ya Davidi yina mbikudulu kutubilaka Kimfumu na yandi. Na ntwala ya lubutuku ya Yezu, wanzyo Gabriele kusongaka Maria nde: “Mfumu-Nzambi ta tula yandi ntotila bonso vandaka nkaka na yandi Davidi. Yesu ta yalaka bantu ya Israele mvula na mvula; Kimfumu na yandi ta suka ve.” (Luka 1:32, 33) Ntembe kele ve nde, Silo kele Yezu Kristu yina kuvandaka muntu ya dikanda ya Yuda mpi mutekolo ya Davidi.​—Mat. 1:1-3, 6; Luka 3:23, 31-34.

 7. Mesia kubutukaka na wapi, mpi sambu na nki dyambu yai kuvandaka ya kuyituka?

⁷ Mesia tabutuka na Betelemi. Mbikudi Mishe kusonikaka nde: “Nge Betelemi-Efrata, nge kele bwala mosi ya fioti na ntoto ya Yuda, kansi na kati ya bantu na nge mono ta basisa mfumu yina ta yalaka bantu ya Israele. Dikanda na yandi kele ya ntama.” (Mis. 5:2) Mbikudulu kutubaka nde Mesia tabutuka na Betelemi mbanza mosi ya Yudea, yina kemonana nde bo vandaka kubinga na ntama Efrata. Ata Maria mama ya Yezu, mpi Yozefi tata na yandi ya lundi vandaka kuzinga na Nazareti, ntuma yina ntotila ya Roma kupesaka bantu na kukwenda kusonikisa bazina na babwala ya bibuti na bo kusalaka nde Maria mpi Yozefi kuvutuka na Betelemi kisika yina Yezu kubutukaka na mvu 2 N.T.B. (Mat. 2:1, 5, 6) Mbikudulu yai kulunganaka na mutindu ya kuyituka mpenza!

8, 9. Mbikudulu kutubaka nki na yina metala lubutuku ya Mesia mpi mambu yina tasalama na nima na yo?

⁸ Mesia tabutuka na mwense. (Tanga Yezaya 7:14.) Ngogo ya Kiebreo bethu·lahʹ ketendula “mwense,” kansi ngogo yankaka (ʽal·mahʹ) kele na Yezaya 7:14. Kuna mbikudulu kutubaka nde “mwana-nkento [ha·ʽal·mahʹ]” tabuta mwana bakala. Biblia kesadilaka ngogo (ʽal·mahʹ) sambu na kutubila Rebeka, mwana-nkento yina kuzabaka ntete ve bakala na ntwala ya makwela na yandi. (Kuy. 24:16, 43) Na ngolo ya mpeve, Matayo kusadilaka ngogo ya Kigreki “mwense” (par·theʹnos) sambu na kumonisa nde Yezaya 7:14 kulunganaka na lubutuku ya Yezu. Matayo mpi Luka kusonikaka nde Maria kuvandaka mwense ntangu yandi kumaka ti divumu na nzila ya mpeve ya Nzambi.​—Mat. 1:18-25; Luka 1:26-35.

⁹ Bo tafwa bana-fyoti na nima ya kubutuka ya Mesia. Dyambu ya kiteso mosi kusalamaka bamvu-nkama mingi na ntwala, ntangu Farao kupesaka ntuma ya kulosa ba bebe ya babakala ya Baebreo na nzadi Nile. (Kub. 1:22) Kansi, dyambu mosi ya kebenda dikebi kele na Yeremia 31:15, 16, ya kemonisa Rashele kedila bana na yandi ya babakala yina “bambeni” kukangaka. Kudila na yandi kuwakanaka tii na bwala Rama, na teritware ya Benyamini na nordi ya Yeruzalemi. Matayo kemonisa nde bangogo ya Yeremia kulunganaka ntangu Ntotila Erode kupesaka ntuma ya kufwa bana-fyoti ya babakala na Betelemi mpi na babwala ya nzyunga. (Tanga Matayo 2:16-18.) Yindula mpasi yina kuvandaka na kisika yina!

10. Tendula mutindu Ozea 11:1 kulunganaka na Yezu.

¹⁰ Nzambi tabinga Mesia na kukatuka na Ezipte, mutindu yo salamaka na bantu ya Izraele. (Ozea 11:1) Na ntwala nde Erode kupesa ntuma ya kufwa bana-fyoti, wanzyo mosi kuzabisaka Yozefi, Maria mpi Yezu na kukwenda na Ezipte. Bo bikalaka kuna “tii kuna ya Erode fwaka. Mambu yina bwaka mpamba ve, sambu mambu yina ya Mfumu Nzambi songaka profete [Ozea] na kutuba, yo kwisa kulunga: ‘Mono bingaka Mwana na mono na kukatuka na Ezipte.’” (Mat. 2:13-15) Ya kyeleka, Yezu yandi mosi lendaka ve kutwadisa mambu yonso ya metala lubutuku mpi luyantiku ya luzingu na yandi, sambu yo lungana mutindu bambikudulu kutubilaka yo.

Mesia Meyantika Kisalu!

11. Inki mutindu bo yidikaka nzila na ntwala sambu na Mupakulami ya Yehowa?

¹¹ Bo tayidika nzila na ntwala sambu na Mupakulami ya Nzambi. Malashi kubikulaka nde “profete Elia” tasala kisalu yai, kuyidika bantima ya bantu sambu na kukwisa ya Mesia. (Tanga Malashi 4:5, 6.) Yezu yandi mosi kutubaka nde Yoane Mbotiki kele “Elia” yai. (Mat. 11:12-14) Dyaka, Marko kutubaka nde kisalu ya Yoane kulungisaka mbikudulu ya Yezaya. (Yez. 40:3; Mar. 1:1-4) Yezu kuyidikaka ve mambu sambu Yoane kusala kisalu yina kufwananaka ti ya Elia ya kuyidikila yandi nzila. Kisalu ya “Elia” yina mbikudulu kutubilaka, kusalamaka na kuwakana ti luzolo ya Nzambi sambu yo vanda nzila ya kuzaba Mesia.

12. Inki kisalu kusadisaka na kuzaba Mesia?

¹² Kisalu yina Nzambi tapesa yandi tasadisa bantu na kuzaba Mesia. Na sinagoga na Nazareti, mbanza yina yandi yelaka, Yezu kutangaka rulo ya Yezaya mpi kutubaka bangogo yai ya kulunganaka na yandi mosi: “Mpeve ya Mfumu Nzambi kele na mono. Yandi solaka mono sambu na kuzabisa nsangu ya mbote na bansukami, yandi tindaka mono na kuzabisa bantu yina ya bo kangaka na bitumba nde bo ta bikisa bo, mpi na kuzabisa bantu ya kufwa-meso nde bo ta mona diaka. Yandi tindaka mono mpi na bantu yina ya bo ke monisaka mpasi, sambu na kukatula bo na mpasi yina, mpi sambu na kuzabisa bantu nde na mvula yai Mfumu Nzambi ta tala bantu na yandi na disu ya mbote!” Sambu yandi vandaka mpenza Mesia, Yezu vandaka ti bikuma ya mbote ya kutuba nde: “Mambu yai ya bo sonikaka na Mukanda ya Nzambi, yo me lunga bubu” yai.​—Luka 4:16-21.

13. Mbikudulu kutubaka nki na yina metala kisalu ya kusamuna ya Yezu na Galilea?

¹³ Mbikudulu kutubilaka kisalu ya kusamuna ya Mesia na Galilea. Na yina metala “ntoto ya Zabuloni ti ntoto ya Neftali” Yezaya kusonikaka nde: “Bantu yina vandaka kutambula na mpimpa me mona mwini ya ngolo; bo vandaka kuzinga na ntoto ya mpimpa mingi, kansi ntangu yai mwini na mwini ke pela na bo.” (Yez. 9:1, 2) Yezu kuyantikaka kisalu na yandi ya kusamuna na Galilea, yandi vandaka kuzinga na Kapernaumi, kisika bantu mingi ya Zabuloni mpi Neftali kubakaka mambote ya nsemo ya kimpeve yina yandi natilaka bo. (Mat. 4:12-16) Na Galilea, Yezu kusalaka Disolo na Zulu ya Ngumba, kuponaka bantumwa na yandi, kusalaka kimangu na yandi ya ntete, mpi kumonanaka na balongoki kiteso ya 500 na nima ya lufutumuku na yandi. (Mat. 5:1–7:27; 28:16-20; Mar. 3:13, 14; Yoa. 2:8-11; 1 Kor. 15:6) Mpidina yandi lungisaka mbikudulu ya Yezaya na kusamunaka na “ntoto ya Zabuloni ti ntoto ya Neftali.” Ya kyeleka, Yezu kusamunaka mpi nsangu ya mbote ya Kimfumu na bisika yankaka ya Izraele.

Bambikudulu Kutubilaka Bisalu Yankaka ya Mesia

14. Inki mutindu Nkunga 78:2 kulunganaka na Yezu?

¹⁴ Mesia tasadila bingana to bambandu. Azafi, muyimbi-bankunga kuyimbaka nde: “Mono ke zola kutubila beno na bingana.” (Nk. 78:2) Inki mutindu beto mezaba nde mbikudulu yai kulunganaka na Yezu? Matayo kezabisa beto yo. Na nima ya kutubila kingana yina Yezu kufwanisaka Kimfumu ti mbuma ya mutarde mpi nkisi ya mampa, Matayo ketuba nde: “Yesu vandaka kutuba na bantu mambu yina yonso kaka na bingana mpamba. Yandi vandaka kusala mutindu yina sambu na kulungisa mambu yina ya profete ya Nzambi tubaka: ‘Mono ta tubaka na bo na bingana; Mono ta zabisaka bo mambu yina ya Nzambi me bumbaka katuka ntangu yandi salaka bima yonso.’” (Mat. 13:31-35) Kutuba na bingana to na bambandu kuvandaka mitindu yankaka ya mbote yina Yezu kusadilaka sambu na kulonga.

15. Tubila mutindu Yezaya 53:4 kulunganaka.

¹⁵ Mesia tabelula maladi na beto. Yezaya kubikulaka nde: “Kisi ve, yandi muntu nataka kilo ya bampasi ya beto zolaka kunata ti kubela-bela ya beto zolaka kubela.” (Yez. 53:4) Matayo kutubaka nde na nima ya kubelula bokilo ya Piere, Yezu kubelulaka bantu yankaka “sambu na kulungisa mambu yina ya profete Yezaya tubaka nde: ‘Yandi mosi me bakaka bampasi na beto, yandi me katulaka bamaladi na beto.’” (Mat. 8:14-17) Yai kele kaka mbala mosi ve, Biblia ketubilaka bambala mingi yina yandi belulaka bantu.

16. Inki mutindu ntumwa Yoane kumonisaka nde Yezu kulungisaka Yezaya 53:1?

¹⁶ Ata Mesia tasala mambu mingi ya mbote, bantu mingi takwikila yandi ve. (Tanga Yezaya 53:1.) Sambu na kumonisa nde mbikudulu yai kulunganaka, ntumwa Yoane kusonikaka nde: “[Yezu] salaka mambu mingi ya kuyituka na meso na bo, kansi bo ndimaka yandi ve na ntima na bo. Mpidina, mambu yai ya profete Yezaya tubaka yo lungaka: ‘Mfumu, nani kwikilaka nsangu na beto? Mfumu songaka ngolo na yandi na nani?’” (Yoa. 12:37, 38) Dyaka, ntangu ntumwa Polo vandaka kusamuna nsangu ya mbote ya metala Yezu, Mesia, bantu fyoti mpamba kundimaka.​—Roma 10:16, 17.

17. Inki mutindu Yoane kutubilaka Nkunga 69:5?

¹⁷ Bantu tamenga Mesia kukonda kikuma. (Nk. 69:5) Ntumwa Yoane kusonikaka nde Yezu kutubaka nde: “Kana mono salaka ve na meso na bo bisalu yina ya muntu ya nkaka me salaka ntete ve, bo zolaka kuvanda na masumu ve. Kansi ntangu yai, bo me mona bisalu na mono, ebuna bo ke menga beto ti Tata na mono. Mambu yina me bwa mpidina sambu mambu yai ya bo sonikaka na mikanda na bo ya Bansiku, yo kulunga: ‘Bo mengaka mono mpamba.’” (Yoa. 15:24, 25) Mbala mingi ngogo “Bansiku” ketendulaka Masonuku yonso. (Yoa. 10:34; 12:34) Masolo ya ba Evanzile kendimisaka nde bantu kumengaka Yezu, mingi-mingi bantwadisi ya mabundu ya Bayuda. Dyaka, Kristu kutubaka nde: “Bantu ya nsi-ntoto lenda menga beno ve, kansi bo ke mengaka mono, sambu mono ke tubaka nde mambu ya bo ke salaka kele ya mbi.”​—Yoa. 7:7.

18. Inki mambu yankaka beto tatadila yina tandimisa beto nde Yezu kele Mesia?

¹⁸ Balongoki ya Yezu ya mvu-nkama ya ntete kukwikilaka nde yandi vandaka Mesia, sambu yandi lungisaka mbote-mbote bambikudulu ya Masonuku ya Kiebreo ya metala Mesia. (Mat. 16:16) Mutindu beto memona yo, bambikudulu yankaka kulunganaka na luyantiku ya luzingu ya Yezu, mpi na luyantiku ya kisalu na yandi na Nazareti. Beto tatadila bambikudulu yankaka ya metala Mesia na disolo yina kelanda. Kana beto samba mpi kuyindulula yo, beto takwikila mpenza nde Yezu Kristu kele Mesia yina Yehowa, Tata na beto ya zulu kuponaka.

[Noti na nsi ya lutiti]

Inki Mvutu Nge Tapesa?

• Inki bambikudulu kulunganaka na lubutuku ya Yezu?

• Inki mutindu bo yidikaka nzila na ntwala sambu na Mesia?

• Inki bangogo ya mbikudulu ya Yezaya 53 kulunganaka na Yezu?