Kisalu ya Ntangu Yonso Kisika Yo Nataka Mono

NA Septembri 7, 1950, mono kumaka kuzinga na kati ya dibuta ya Betele ya Brooklyn. Na ntangu yina, dibuta ya mvimba ya Betele vandaka ti bampangi 355, yantika bamvula 19 tii 80, yina katukaka na bansi ya kuswaswana. Mingi na bo vandaka Bakristu yina bo me tulaka mafuta.

Mono longukaka kusadila ‘Nzambi na beto ya kiese’ na nsadisa ya mama na mono. (1 Tim. 1:11) Yandi yantikaka kusadila Yehowa ntangu mono vandaka mwana-fioti. Na Yuli 1, 1939, ntangu mono kumaka ti bamvula 10, mono bakaka mbotika na lukutakanu ya zone (bubu yai lukutakanu ya nziunga) yina salamaka na mbanza Columbus, na Nebraska, na insi États-Unis. Bampangi kiteso ya nkama mosi vukanaka na kisika mosi ya kufutila sambu na kuwidikila diskure ya Mpangi Joseph Rutherfort yina bo kotisaka na kaseti; ntu-diambu na yo vandaka “Luyalu ya Nku to Kimpwanza.” Ntangu diskure kumaka na kati-kati, kibuka mosi ya bantu vukanaka na nganda ya mwa nzo yina beto vandaka. Bo kotaka na ngolo, zengaka lukutakanu, mpi kulaka beto na mbanza. Beto kwendaka kuvukana na nzo ya mpangi mosi ntama ve ti mbanza, mpi beto landaka manaka kuna. Mutindu beno lenda mona yo, mono ke vilaka ve ata fioti kilumbu yina mono bakaka mbotika!

Mama salaka yonso sambu na kusansa mono na kieleka. Ata tata na mono vandaka muntu ya mbote mpi vandaka kulungisa mbote bampusa ya dibuta, yandi vandaka ve kutula dikebi na mambu ya Nzambi to na mambote na mono ya kimpeve. Mama mpi Bambangi ya nkaka ya dibundu ya Omaha siamisaka mono ngolo.

Ntangu mono zolaka kumanisa nzo-nkanda, yo lombaka nde mono baka lukanu ya mambu yina mono ta sala na luzingu na mono. Na konzie, mono vandaka kusala bonso mupasudi-nzila ya konzie (bubu yai mupasudi-nzila nsadisi) kumosi ti banduku ya nkaka yina vandaka mvula mosi ti mono.

Bampangi-babakala zole ya batoko, John Chimiklis mpi Ted Jaracz, katukaka na nzo-nkanda ya nsambwadi ya Gileadi mpi bo tindaka bo bankengi ya nziunga kisika beto vandaka. Mono yitukaka ntangu mono zabaka nde bo vandaka kaka ti bamvula kiteso ya 20. Na ntangu yina, mono vandaka ti bamvula 18 mpi mono zolaka kumanisa nzo-nkanda. Mono ke vilaka ve kilumbu yina Mpangi Chimiklis yulaka mono kana mono ta sala nki na luzingu na mono. Ntangu mono zabisaka yandi, yandi sikisaka mono nde: “Ee, sala kisalu ya ntangu yonso. Nge me zaba ve kisika yo ta nata nge.” Ndongisila yina, mpi mbandu na bo simbaka ntima na mono. Yo yina, na nima ya kumanisa nzo-nkanda, mono yantikaka kisalu ya kimupasudi-nzila na 1948.

Na Yuli 1950, mono kwendaka ti bibuti na mono na lukutakanu ya bansi mingi yina salamaka na Yankee Stadium na New York. Kuna, mono kotaka na lukutakanu ya bampangi yina ke zolaka kusala na Betele. Mono fulusaka formilere sambu na kusala na Betele.

Ata tata vandaka ve kutelamina kisalu ya kimupasudi-nzila mpi kulaka mono ve na nzo, yandi yindulaka nde mono fwete futaka mwa mbongo ya kufwana sambu na suku na mono mpi madia. Yo yina kilumbu mosi na luyantiku ya ngonda ya Augusti, ntangu mono vandaka kukwenda kusosa kisalu, mono kwendaka ntete kisika beto ke bakaka mikanda sambu na kuzaba kana bo me tindila mono mukanda. Mono monaka mukanda yina katukaka na Brooklyn. Mpangi Nathan Knorr muntu tulaka diboko na mukanda yina; yandi sonikaka nde: “Beto zwaka mukanda yina nge sonikaka sambu na kusala na Betele. Mono ke bakisa nde nge me ndima kusala na Betele luzingu na nge ya mvimba. Mono ta sepela nde nge kwisa na Betele yina kele na Columbia Heights nimero 124, na Brooklyn, na mbanza New York, na Septembri 7, 1950.”

Ntangu tata katukaka na kisalu mpi vutukaka na nzo, mono zabisaka yandi nde mono me zwa kisalu. Yandi tubaka nde: “Yo kele mbote, na wapi?” Mono vutulaka nde: “Na Betele ya Brooklyn, mpi bo ta futaka mono badolare 10 na ngonda.” Yo yangisaka tata na mono, kansi yandi tubaka nde kana yo kele kisalu yina nge me pona, mono fwete sala yonso sambu nde yo nunga. Ntangu fioti na nima, lukutakanu mosi ya nene salamaka na Yankee Stadium na 1953, mpi yandi bakaka mbotika!

Diambu ya kiese, bo bingisaka mpi Alfred Nussrallah, nduku na mono mupasudi-nzila na Betele, mpi beto salaka nzietelo kumosi. Na nima, yandi kwelaka Joan mpi bo zole kotaka na Nzo-Nkanda ya Gileadi; ebuna bo kumaka bamisionere na Liban mpi na nima, bo vutukaka na États-Unis sambu na kisalu ya nkengi ya nziunga.

Kisalu na mono ya ntete na Betele vandaka ya kukangisa mikanda (reliure). Mukanda ya ntete yina mono salaka vandaka ya Kingelesi Inki Dibundu Me Salaka Sambu na Bantu? Na nima ya kulutisa bangonda kiteso ya nana, mono kumaka kusala na Biro ya Ke Talaka Kisalu ya Bilanga mpi mpangi Thomas Sullivan vandaka ntwadisi na yo. Yo vandaka kiese mingi na kusala ti yandi mpi kubaka mayele ya kimpeve yina yandi bakaka na nsungi ya bamvula mingi na organizasio ya Yehowa.

Na nima ya kulutisa bamvula kiteso ya tatu na Biro ya Ke Talaka Kisalu ya Bilanga, Max Larson, yina vandaka kutwadisa kisalu ya kuniema mikanda, zabisaka mono nde Mpangi Knorr vandaka na mfunu na mono. Mono kudiyulaka kana mono me sala diambu mosi ya mbi. Ntima kitaka ntangu Mpangi Knorr tubaka nde yandi vandaka na mfunu ya kuzaba kana mono vandaka ti ngindu ya kukatuka na Betele na bilumbu ke kwisa. Yandi vandaka na mfunu nde muntu mosi kusala na biro na yandi sambu na ntangu fioti mpi yandi zolaka kuzaba kana mono ta kuka kisalu yina. Mono songaka yandi nde mono vandaka ve ti ngindu ya kukatuka na Betele. Mono zwaka dibaku ya kusala na biro na yandi bamvula 20 yina landaka.

Ntangu yonso, mono vandaka kutuba nde mono ta kuka ve kufuta Mpangi Sullivan, Knorr, mpi bampangi ya nkaka ya Betele, mu mbandu Milton Henschel, Klaus Jensen, Max Larson, Hugo Riemer, mpi Grant Suitera sambu na formasio yina mono bakaka na mutindu mono salaka ti bo na Betele.

Bampangi yina mono me salaka ti bo, salaka kisalu na bo na ndonga mpi na mutindu ya mbote kibeni sambu organizasio ya Yehowa kukwenda na ntwala. Mpangi Knorr vandaka nsadi ya kikesa yina vandaka kuzola nde kisalu ya Kimfumu kukwenda na ntwala na kiteso ya mingi. Bampangi yina vandaka kusala ti yandi bakisaka nde, yandi vandaka kusolula mbote ti bantu. Ata ntangu beto vandaka ti mabanza ya kuswaswana na diambu mosi, beto vandaka kumonisa mabanza na beto pwelele mpi yandi vandaka kutudila beto ntima.

Kilumbu mosi Mpangi Knorr zabisaka mono na kuyantika kutula dikebi na mambu ya nkaka ya fioti-fioti. Mu mbandu, yandi zabisaka mono nde ntangu yandi vandaka ntwadisi ya kisalu ya kuniema mikanda, Mpangi Rutherford vandaka kubinga yandi na telefone mpi kusonga yandi nde: “Mpangi Knorr, ntangu nge ta kwisa kudia na midi, natila mono bagome. Mono kele na mfunu na yo na mesa na mono.” Mpangi Knorr tubaka nde kima ya ntete yina yandi vandaka kusala, yandi vandaka kukwenda na magazini, yandi vandaka kubaka bagome mpi kutula yo na poshi na yandi. Na nima, yandi vandaka kunatila yo Mpangi Rutherford na biro na yandi na midi. Yo vandaka diambu mosi ya fioti kibeni, kansi yo vandaka mfunu mingi sambu na Mpangi Rutherford. Na nima, Mpangi Knorr zabisaka mono nde: “Mono ta vanda na mfunu ya bakreyo ya kutula nsongi na mesa na mono konso suka.” Na nsungi ya bamvula mingi, mono vandaka kuzikisa nde bakreyo na yandi vandaka ya kutula nsongi.

Mbala mingi Mpangi Knorr vandaka kuzabisa mono nde, yo kele mfunu na kuwidikila na dikebi yonso ntangu bo me lomba beto na kusala kisalu mosi buna. Kilumbu mosi, yandi zabisaka mono na kusala kisalu mosi mpi pesaka mono bantuma ya siki-siki, kansi mono tulaka ve dikebi na bantuma yina. Diambu yina pesaka yandi mpasi mingi. Mono waka mawa, mpi mono sonikaka mukanda mosi ya nkufi sambu na kumonisa nde mono me wa mpasi sambu na diambu yina mono me sala mpi mono ke yindula nde yo ta vanda mbote nde bo katula mono na biro na yandi mpi kutinda mono na kisika ya nkaka. Ntangu fioti na nima kaka na suka yina, Mpangi Knorr kwisaka na biro na mono. Yandi songaka mono nde: “Robert, mono me mona mukanda na nge. Nge me sala kifu. Mono me tubila nge sambu na yo, mpi mono ke ndima nde nge ta sala keba na bilumbu ke kwisa. Ntangu yai, beto fula na kisalu.” Mono sepelaka mingi na dikebi na yandi ya zola.

Na nima ya kusala bamvula nana na Betele, lukanu na mono vandaka kaka ya kusala kuna. Kansi nsoba mosi salamaka. Na lukutakanu mosi ya bansi mingi yina salamaka na Yankee Stadium mpi na Polo Grounds na 1958, mono monaka Lorraine Brookes, mpangi-nkento yina mono kutanaka ti yandi na 1955 na Montréal, na insi Canada. Mono sepelaka na nkadilu na yandi sambu na kisalu ya ntangu yonso mpi luzolo na yandi ya kundima kukwenda kisika yonso yina organizasio ya Yehowa ta tinda yandi. Lukanu ya Lorraine vandaka ya kukota nzo-nkanda ya Gileadi. Ntangu yandi lungisaka bamvula 22, bo bingisaka yandi na nzo-nkanda ya 27 ya Gileadi na 1956. Ntangu bo manisaka, bo tindaka yandi na Brésil na kisalu ya kimisionere. Beto vutukilaka kinduku na beto ti yandi na 1958, mpi yandi ndimaka ntangu mono lombaka yandi na kukwelana. Beto wakanaka na kukwelana na mvula yina ke landa ti kivuvu nde beto ta yantika kisalu ya kimisionere.

Ntangu mono zabisaka Mpangi Knorr dibanza na mono, yandi longisilaka mono na kuvingila bamvula tatu na ntwala ya kukwela, mpi na nima beto ta landa kusala na Betele ya Brooklyn. Na ntangu yina, sambu bampangi yina me kwelana kulanda kusala na Betele, mosi na bo fwete lutisa bamvula kumi to kuluta mpi ya nkaka bamvula tatu to kuluta. Yo yina, Lorraine ndimaka na kusala bamvula zole na Betele ya Brésil mpi mvula mosi na Betele ya Brooklyn na ntwala nde beto kwelana.

Na bamvula yina zole ya ntete ya beto zolanaka, beto vandaka kusolula kaka na nzila ya mikanda. Kusolula na telefone vandaka kulomba mbongo mingi, mpi Internet vandaka ve na ntangu yina sambu na kutindana ba message! Ntangu beto kwelanaka na Septembri 16, 1961, beto vandaka kibeni ti dibaku ya mbote sambu Mpangi Knorr muntu salaka diskure ya makwela na beto. Ya kieleka, mwa bamvula yina beto vingilaka monanaka bonso nde yo vandaka mingi. Kansi bubu yai, ntangu beto ke talaka na kiese yonso bamvula 50 yina beto me lutisaka na makwela, beto ke ndima nde bamvula yina beto vingilaka vandaka mfunu kibeni!

Na 1964, mono zwaka dibaku ya kukwenda kutala bansi ya nkaka bonso nkengi ya zone. Na ntangu yina, bankento vandaka ve kukwenda ti babakala na bo. Na 1977, ngidika yina sobaka mpi bankento yantikaka kukwenda ti babakala na bo. Na mvula yina, mono ti Lorraine kwendaka kufidisa Mpangi Grant Suiter ti nkento na yandi Edith na kutala filiale ya Allemagne, Autriche, Grese, Shipre, Turquie, mpi Izraele. Na kimvuka, mono talaka bansi kiteso ya 70 na nsi-ntoto ya mvimba.

Na nzietelo mosi yina beto kwendaka na Brésil na 1980, beto kwendaka tii na Belém, mbanza mosi na Équateur kisika Lorraine vandaka misionere. Beto talaka mpi bampangi ya Manaus. Na diskure mosi yina salamaka na stade, beto monaka kimvuka mosi ya bantu me vanda kisika mosi mpi ke sala ve mutindu bantu ya Brésil ke salaka: Bankento ke pesanaka babeze na matama mpi bampangi-babakala ke pesanaka mbote na maboko. Sambu na nki?

Yo vandaka bampangi na beto ya Bambangi yina vandaka ti maladi ya lepre, ya kukatukaka ntama kibeni na bamfinda ya Amazone. Sambu na kupesa ve bampangi na bo maladi, bo buyaka kuvanda kisika mosi ti bampangi ya nkaka na lukutakanu. Ata mpidina, bo simbaka kibeni ntima na beto mpi beto ta vila ve ata fioti kiese yina vandaka kumonana na baluse na bo! Diambu yai ke monisa bukieleka ya bangogo yina Yezaya sonikaka nde: ‘Bantu na mono ta sepela sambu na nkadilu ya mbote ya ntima.’—Yez. 65:14.

Ntangu yonso, mono ti Lorraine ke yindulaka bamvula kuluta 60 yina beto me lutisa na kisalu ya Yehowa. Beto kele na kiese mingi sambu na balusakumunu yina beto me bakaka na mutindu beto bikaka nde Yehowa kutambusa beto na nzila ya organizasio na yandi. Ata mono ke kuka diaka ve kusala banzietelo mutindu mono salaka na bamvula me luta, konso kilumbu mono ke landa kusala bonso nsadisi na Nto-Kimvuka mpi mono ke salaka na Komite ya Bantwadisi mpi na Komite ya Kisalu. Mono kele na ntonda mingi na mutindu mono ke pesaka maboko ata ya fioti na kusadisa kimvuka ya bampangi ya nsi-ntoto ya mvimba. Beto ke yitukaka na kiese ntangu beto ke monaka batoko mingi ke sala kisalu ya ntangu yonso mpi bo kele ti nkadilu ya mutindu mosi ti Yezaya yina tubaka nde: “Mono yandi yai, tinda mono.” (Yez. 6:8) Bampangi yai ke ndimisa bukieleka ya bangogo ya nkengi mosi ya nziunga yina zabisaka mono, bamvula mingi me luta, nde: “Sala kisalu ya ntangu yonso. Nge me zaba ve kisika yo ta nata nge.”