DISOLO YINA KELE NA LUTITI YA ZULU: NSI-NTOTO YA KUKONDA BANGINDU YA MBI SAMBU NA BANKAKA—INKI NTANGU?

Kuvanda ti Bangindu ya Mbi Sambu na Bankaka Diambu Yina Ke Monana Bisika Yonso

NTANGU Jonathan muntu ya Corée yina ke zingaka na Amerika vandaka mwana-fioti, bantu vandaka ti bangindu ya mbi sambu na mpusu na yandi. Ntangu yandi yelaka, yandi sosaka kisika yina bantu ta bakila yandi ve bangindu ya mbi sambu na mpusu na yandi. Yandi kumaka doktere na mbanza mosi na nordi ya Alaska na États-Unis, kisika mpusu na yandi vandaka mutindu mosi ti ya bambefo mingi. Yandi yindulaka nde ziku, sambu mpusu ya bantu ya Cercle Artique kele bonso ya yandi, bantu ta vanda diaka ve ti bangindu ya mbi sambu na yandi.

Kivuvu yina manaka ntangu yandi sansaka nkento mosi ya bamvula 25. Ntangu mbefo yina kudizabaka, yandi talaka luse ya Jonathan, mpi yandi singaka Jonathan sambu tuka buleke na yandi, bo me longaka yandi na kumenga bantu ya Corée. Sambu na Jonathan, diambu yina salamaka vandaka ngibusa mosi ya mpasi nde bikesa yonso yina yandi salaka na kukwenda na mbanza ya nkaka sambu na kutina nde bantu kuvanda ve ti bangindu ya mbi sambu na yandi nungaka ve.

Mambu yina Jonathan kutanaka ti yo ke monisa mambu ya mbi yina ke salamaka. Kuvanda ti bangindu ya mbi sambu na bankaka ke monanaka na bisika yonso. Yo ke monana nde, na bisika yonso yina bantu kele, bantu ke vandaka ti bangindu ya mbi sambu na bankaka.

Ata kuvanda ti bangindu ya mbi sambu na bankaka ke monanaka mingi, bantu mingi ke bedisaka yo nswalu. Diambu yai ke wakana ve mpenza. Inki mutindu diambu mosi yina bantu ke zola ve lenda yalumuka na kiteso ya mingi? Ya kieleka, bantu mingi yina ke bedisaka kuvanda ti bangindu ya mbi sambu na bankaka ke ndimaka ve nde bo mosi ke monisaka yo. Keti yo lenda vanda mutindu yina sambu na nge? Inki mvutu nge ta pesa?

DIAMBU YINA KE TADILA MUNTU YONSO

Yo vanda beto ke bakisa yo to ve, yo ke vandaka mpasi na kumona kana beto kele ti bangindu ya mbi sambu na bankaka na ntima na beto. Biblia ke tendula kikuma yina, ntangu yo ke tuba nde: “Ntima kele luvunu mingi kuluta konso kima yankaka.” (Yeremia 17:9, Holman Christian Standard Bible) Yo yina, beto lenda kudikusa na kuyindulaka nde beto ke ndimaka bantu ya mitindu yonso. To beto lenda tuba nde beto kele ti bikuma ya kuvanda ti bangindu ya mbi sambu na bantu ya dikanda mosi buna.

Inki Mutindu Nge ta Kudiwa Kana Nge Kutana ti Diambu ya Mutindu Yai?

Sambu na kubakisa kana beto lenda vanda ti bangindu ya mbi sambu na bankaka, yindula diambu yai: Nge kele nge mosi mpi ke tambula na bala-bala na mpimpa. Batoko zole ya babakala yina nge me monaka ntete ve ke pusana pene-pene na nge. Bo ke monana bantu ya ngolo, mpi yo ke monana bonso nde mosi na kati na bo me simba kima mosi.

Keti nge ta tuba nde batoko yina kele kigonsa sambu na nge? Ya kieleka, mambu yina nge me kutanaka na yo lenda monisa nde nge fwete keba, kansi keti mambu yango ke tendula nde batoko yai kele kibeni kigonsa? Ngiufula yina beto fwete kudiyula kele nde: Nge ke yindula nde bo kele bantu ya nki mpusu to nki dikanda? Mvutu na nge na ngiufula yai lenda monisa mambu yina kele na ntima na nge. Yo lenda monisa nde na mutindu mosi buna, bantu me bakilaka nge dezia bangindu ya mbi.

Kana beto kele masonga, beto fwete ndima nde beto yonso ke vandaka ti bangindu ya mbi sambu na bankaka. Ata Biblia ke ndimaka nde bantu ke monisaka nkadilu yina ke monisaka nde bo kele ti bangindu ya mbi sambu na bankaka, ntangu yo ke tubaka nde: “Bantu ke sambisaka bankaka na mutindu yina bo ke monanaka na meso.” (1 Samuele 16:7, Contemporary English Version) Sambu beto yonso ke vandaka ti nkadilu yai—yina mbala mingi ke nataka malanda ya mbi—keti kivuvu kele nde beto lenda nunga na kuvanda diaka ve ti bangindu ya mbi sambu na bankaka na luzingu na beto? Diaka, keti kele ti kilumbu yina bantu ya nsi-ntoto ya mvimba ta vandaka diaka ve ti bangindu ya mbi sambu na bankaka?

KUVANDA TI BANGINDU YA MBI SAMBU NA BANKAKA KE MONANA BISIKA YONSO

Canada: “Ata insi yai kele ti bantu ya bisina yonso, bansiku mpi bapolisi mingi sambu na kutanina banswa ya makanda ya mitindu yonso, kumenga mpusu ya nkaka kele kaka nswa ya ngolo yina bo ke nunga ve.”—Amnesty International briefing on Canada, 2012.

Eropa: “[Bantu 48] na kati ya nkama na Eropa ke ndimaka nde bikesa fioti mpamba ke salama sambu na kumanisa nkadilu ya kukonda kubaka bantu yonso kiteso mosi.”—Intolerance, Prejudice and Discrimination: A European Report, 2011.

Afrika: “Kubula bankento mpi kumona bo mpamba ke landa kumonana na bansi mingi.”—Amnesty International Report 2012.

Népal: “Bo ke monaka Bantu ya Hindu ya bansukami bonso bantu ya kukonda mfunu, mingi-mingi na yina me tala mbongo, kinsukami, mpi mutindu ya kuzingila.”—Human Rights Watch World Report, 2012.

Eropa ya Esti: “Bo kele na kisina ya makambu na bansi ya nzenza mpi bantu ke zolaka bo ve na insi na bo, kansi ata politisie mosi ve ke zola kumanisa diambu ya ba-Roms ya me katukaka na Eropa ya esti.”—The Economist, Septembri 4, 2010.