Mutindu Nge Lenda Lungisa Bampusa ya Minunu

1, 2. (a) Inki bampasi mabuta mingi ke kutanaka ti yo, mpi nki bangiufula ke basika? (b) Inki mutindu bibuti mpi bana lenda nunga bansoba yina kinunu ke nataka?

YO KE PESAKA mpasi na ntima ntangu nge ke wa nde bibuti na nge yina vandaka ngolo mpi kusala mambu bo mosi, kele diaka ve ti makuki ya kusala yo. Mbala ya nkaka, tata to mama bwaka mpi mukwa ya mukongo me bukana, to yandi me bela ntu, to munganga me mona nde yandi kele ti maladi mosi ya ngolo. Na ndambu ya nkaka, yo lenda vanda mpasi sambu nde minunu kundima bansoba to mambu ya nkaka yina lenda kanga bo nzila ya kulungisa bo mosi bampusa na bo. (Yobi 14:1) Inki beto lenda sala? Inki mutindu beto lenda sadisa bo?

² Disolo mosi yina ke tubila mutindu ya kusansa minunu ke tuba nde: “Ata yo kele mpasi na kusolula mambu ya me tala kinunu, mabuta yina ke tubilaka na ntwala mutindu ya kusadisa minunu ke vandaka ti makuki ya kununga bampasi yonso yina lenda basika.” Kusolula mutindu yina lenda basisa mbutu ya mbote kana beto ke ndima nde, kana muntu me kuma mununu mambu ya mpasi ke kondaka ve. Yo yina, beto fwete kudibongisa mpi kubaka badesizio na ntwala. Beto tadila ntangu yai mutindu mabuta lenda kudibongisa na ntwala sambu na kununga bampasi ya nkaka.

 3. Inki mambu bantu ya dibuta lenda sala ntangu bibuti yina me kuma minunu kele na mfunu ya lusadisu ya mingi? (Tala kifwanisu yina kele na luyantiku ya disolo.)

³ Kele ti ntangu yina minunu ke vandaka diaka ve ti makuki ya kulungisa bo mosi bampusa na bo; na ntangu yina bo ke vandaka na mfunu ya lusadisu. (Tanga Longi 12:1-7.) Kana bibuti lenda diaka ve kulungisa bo mosi bampusa na bo, bo ti bana na bo fwete solula sambu na kuzaba lusadisu yina me fwana mpi mutindu ya kulungisa yo. Yo ta vanda mbote nde dibuta ya mvimba kuvukana sambu na kuwakana, kutadila bampusa ya bibuti na bo mpi mutindu bo ta lungisa yo. Konso muntu, mingi-mingi bibuti fwete monisa pwelele mawi na bo mpi kutubila mambu na mutindu yina me fwana. Bo lenda solula sambu na kuzaba kana bibuti ta vanda na mfunu ya lusadisu ya nkaka sambu bo bikala na nzo na bo mosi kukonda kigonsa.a To bo lenda solula na mutindu konso muntu na dibuta lenda sala bikesa sambu na kulungisa mukumba yina. (Bing. 24:6) Mu mbandu, bankaka lenda vanda ti makuki ya kusadisaka bibuti konso kilumbu mpi bankaka lenda pesaka lusadisu ya mbongo. Bantu yonso fwete zaba nde konso muntu kele ti mukumba, kansi bantangu ya nkaka mukumba yina lenda soba mpi bo fwete solula na mutindu bankaka lenda sala yo.

 4. Na wapi bantu ya dibuta lenda sosa lusadisu?

⁴ Ntangu nge me yantika kusadisa kibuti na nge yina me kuma mununu, baka ntangu ya kuzaba yandi mbote-mbote. Kana yandi ke bela maladi yina ke bebisaka mavimpi malembe-malembe, sosa kuzaba mambu yina ta salama na nima. (Bing. 1:5) Kwenda kukutana ti bangidika ya leta yina ke pesaka lusadisu na minunu. Sosa kuzaba kimvuka yina kele na bwala na beno, yina lenda sadisa nge na kulungisa mbote mukumba yina. Kuyindula mambu yai ya mpasi, lenda sala nde nge kuma mawa-mawa, kuniokwama na mabanza, to kuwa mpasi na ntima. Zabisa diambu yina na nduku mosi ya ntima. Kuluta yonso, kangudila Yehowa ntima na nge. Yandi lenda pesa nge ngemba ya mabanza yina nge kele na yo mfunu sambu na kununga mpasi yina.—Nk. 55:23; Bing. 24:10; Bafi. 4:6, 7.

 5. Sambu na nki yo kele mfunu na kusosa kuzaba na ntwala mutindu ya kusadisa bibuti yina me kuma minunu?

⁵ Minunu ya nkaka mpi mabuta na bo ke sosaka kuzaba na ntwala mutindu ya kusadisa kibuti yina me kuma mununu—mu mbandu, kukwenda kuzinga ti mwana na yandi ya bakala to ya nkento, kuzinga na banzo ya minunu, to kusadila bangidika ya nkaka yina kele na bwala na beno. Bo ke monaka na ntwala ‘mambu ya mpasi mpi ya mawa’ yina lenda basika mpi bo ke kudibongisaka sambu na yo. (Nk. 90:10) Mabuta mingi ke wakanaka ve na ntwala na mutindu bo ta sala mambu mpi, kana diambu ya mpasi me basika bo ke bakaka badesizio ya nswalu-nswalu. Muntu mosi ya mayele tubaka nde: “Yai kele ve ntangu ya mbote sambu na kubaka desizio ya mutindu yina.” Ntangu mambu ke salama nswalu-nswalu mutindu yina, bantu ya dibuta lenda wa makasi mpi yo lenda basisa mavwanga. Kansi, kudibongisa na ntwala mpi na ntangu ya nda lenda vanda pete sambu na kununga bansoba yina lenda basika na nima.—Bing. 20:18.

 6. Inki mambote bana mpi bibuti lenda baka kana bo solula na yina me tala kisika yina bibuti yina me kuma minunu ta zinga?

⁶ Nge lenda mona nde yo kele mpasi sambu na kusolula ti bibuti na nge na yina me tala kusala bansoba na nzo na bo to kulomba bo na kukatuka na nzo yina. Kansi, bantu mingi me monisaka nde kusolula mambu yina me natilaka bo mambote mingi na nima. Sambu na nki? Sambu yo me sadisaka bo na kusolula mbote, mpi kubaka bangidika na ntwala nde mambu ya mpasi kubasika. Bo me monaka nde kupesana mabanza na ntwala, na zola mpi na mawete yonso me sadisaka bo na kubaka badesizio kukonda mpasi. Ata kana minunu ke zola kubikala na nzo na bo mpi kulungisa bo mosi bampusa na bo ntangu bo kele ti makuki ya kusala yo, mambote ke monanaka mingi kana bo solula ti bana na bo sambu na lusadisu yina bo ta vanda ti yo mfunu kana diambu mosi me basika.

7, 8. Yo ta vanda mbote nde mabuta kutubila nki mambu, mpi sambu na nki?

⁷ Bibuti, ntangu beno ke solula, beno zabisa dibuta na beno mambu yina beno ke zolaka mpi mbongo yina beno ta vanda na yo mfunu. Yo ta sadisa bo na kubaka badesizio ya me fwana ntangu beno ta vanda ve ti makuki ya kusala yo. Ntembe kele ve nde, bo ta vanda na kiese ya kuzitisa bangindu na beno mpi kusala yonso yina bo lenda sala sambu beno vanda na kimpwanza. (Baef. 6:2-4) Mu mbandu, keti nge ke zola nde mwana na nge mosi kubingisa nge na kukwenda kuzinga ti dibuta na yandi to nge kele na mfunu ya diambu ya nkaka? Vanda ti bukati-kati mpi zaba nde, bantu yonso ve ke tadilaka mambu mutindu nge ke tadila yo mpi yo ke bakaka ntangu sambu nde konso muntu, yo vanda nge to bana na nge, na kusoba mabanza na yandi.

⁸ Beto yonso fwete zaba nde, beto lenda fiotuna mambu ya mpasi kana beto ke baka bangidika na ntwala mpi ke solula mbote. (Bing. 15:22) Yo ke tadila kusolula mambu ya me tala lusansu mpi mambu yina nge ke zolaka. Mambu yina kele na Mukanda Yina Kele ti Balukanu ya Muntu na Yina Me Tala Mambu ya Lusansu (mandat en matière de santé) yina Bambangi ya Yehowa ke sadilaka, kele ti mambu yina beno fwete tubila na masolo yina. Konso muntu fwete zaba lusansu yina yandi lenda baka mpi yandi kele ti nswa ya kundima to ya kubuya yo. Karte Pas de sang ke monisaka balukanu ya muntu na diambu yai. Kutula zina ya muntu yina nge ke tudilaka ntima na mukanda yina (kisika nsiku ke ndimaka ngidika yina) lenda sadisa yandi na kubaka badesizio ya mbote na ntangu yina me fwana. Yo ta vanda mbote nde minunu, bantu yina kele ti mukumba ya kusadisa bo, mpi bantu yina bo me pona na kumonisa balukanu na bo na mambu ya lusansu, kuvanda ti mikanda yina mpi kusadila yo ntangu bo kele na mfunu na yo. Bantu ya nkaka me tulaka mikanda yai kisika mosi ti testama na bo mpi mikanda ya nkaka ya mfunu mingi mu mbandu ya asiranse, ya mambu ya mbongo, ya kukwenda na mambu ya leta mpi buna na buna.

9, 10. Inki ntangu bibuti yina me kuma minunu lenda vanda na mfunu ya lusadisu ya mingi?

⁹ Mbala mingi, dibuta ya mvimba ke zolaka nde minunu kulanda kulungisa bo mosi bampusa na bo ntangu bo kele ti makuki ya kusala yo. Bo lenda vanda ti makuki ya kulamba, kuyobisa bilele, kutula bunkete na nzo, kunwa nkisi mpi kusolula mbote kukonda mpasi. Na kusalaka mpidina, bo ke ndimisaka bana na bo nde, bo fwete kudikotisa ve na mambu yonso ya luzingu na bo. Kansi na nima ya mwa ntangu, kana bibuti yina me kuma minunu kibeni, ziku ntangu bo kele diaka ve ti makuki ya kukwenda kusumba bima, to kuyindula mbote, yo lenda lomba nde bana kusadisa bo.

¹⁰ Kinunu lenda sala nde mununu kukuma kuyindula diaka ve mbote, kudiyangisa na mabanza, kuvidisa makuki ya kuwa, ya kumona mbote, mpi ya kuyibuka mambu. Kana mambu ya mutindu yai me kumina mununu, minganga lenda pesa lusansu ya mbote. Kana mosi ya mambu yai me yantika, beno sosa lusadisu ya munganga kukonda kusukinina. Bana lenda baka bangidika sambu na diambu yai. Bantangu ya nkaka, bo lenda yantika kusala mambu ya nkaka yina bibuti na bo vandaka kusala bo mosi. Sambu na kutomisa lusadisu yina bibuti lenda baka, bana lenda yantika kutuba sambu na mambote na bo, kusadisa bo na kusonika mpi kutanga mikanda, kufidisa bo na bisika yina bo ke kwenda, mpi buna na buna.—Bing. 3:27.

11. Inki beno lenda sala sambu na kufiotuna bampasi yina kinunu ke nataka?

¹¹ Kana bampasi ya bibuti ke mana ve, mbala ya nkaka beno lenda sala bansoba na lusansu yina bo ke baka to kisika yina bo ke zinga. Ntangu beno ke sala bansoba ya fioti-fioti, yo ta vanda mpasi ve sambu na kuyidika mambu. Kana nge ke zingaka ntama ti bibuti na nge, keti nge lenda lomba mpangi-Mukristu mosi to muntu mosi yina kele pene-pene ti bo na kukwendaka kutala bo mbala na mbala mpi kuzabisa mosi na beno mutindu bo kele? Keti bo kele na mfunu ya lusadisu kaka na yina me tala kulamba, kuyobisa bilele mpi kutula bunkete na nzo? Keti kusala mwa bansoba na nzo ta sadisa bo mpi ta tanina bo na kutambula, kuyobila, mpi na mambu ya nkaka? Mbala ya nkaka, diambu yina minunu kele na yo mfunu sambu na kulungisa bo mosi bampusa na bo kele kaka, kuvanda ti muntu mosi yina ta sadisaka bo. Kansi, kana bo mosi ta kuka ve kuditanina, yo ta lomba nde muntu mosi kuzinga ti bo sambu na kusadisa bo. Yo vanda nki lukanu beto ta baka, beno sosa kuzaba bimvuka yina kele na bwala na beno ya lenda sadisa bo.b—Tanga Bingana 21:5.

12, 13. Inki mutindu bana yina ke zingaka ntama ti bibuti na bo yina me kuma minunu ke landaka kukumisa bo mpi kusadisa bo?

¹² Bana yina ke zolaka bibuti na bo ke sepelaka nde bo vanda na luzingu ya mbote. Kuzaba nde, bibuti na bo ke bakaka lusadisu ya mbote ke pesaka bo ngemba ya mabanza. Kansi sambu na mikumba ya nkaka yina bo kele ti yo, bana mingi yina me kuma bambuta ke zingaka ve kisika mosi ti bibuti na bo. Yo yina, bana ya nkaka ke kwendaka kutala bibuti na bo mpi kusadisa bo na mambu yina bo kele na yo mfunu, mu mbandu bisalu ya nkaka ya nzo yina bibuti ke kuka diaka ve kusala. Kubinga bibuti mbala na mbala na telefone, ata nkutu konso kilumbu kana mpila kele, kusonikila bo mikanda, to ba message na Internet ke monisaka bo nde, bana na bo ke zolaka bo mingi.—Bing. 23:24, 25.

¹³ Ata nge ke zingaka ntama to ve ti bibuti na nge, nge fwete sosa kuzaba lusadisu yina bo kele na yo mfunu konso kilumbu. Kana nge ke zingaka ntama ti bibuti na nge yina kele Bambangi ya Yehowa, nge lenda solula ti bankuluntu ya dibundu na bo na kuzabisa nge mabanza na bo. Mpi kuvila ve kusambaka sambu na yo. (Tanga Bingana 11:14.) Ata bibuti na nge kele ve Bambangi ya Yehowa, nge fwete “kumisa tata na nge ti mama na nge.” (Kub. 20:12; Bing. 23:22) Na kutuba mansonga, mabuta yonso ve ta baka badesizio ya mutindu mosi. Bana ya nkaka ke bakaka bangidika sambu nde kibuti na bo yina me kuma mununu kuzinga kumosi ti bo to pene-pene ti bo. Kansi, yo ke vandaka ve ntangu yonso pete na kusala mpidina. Bibuti ya nkaka ke zolaka ve kuzinga kisika mosi ti bana na bo yina me kuma bambuta mpi mabuta na bo sambu bo ke zolaka kimpwanza mpi ke zolaka ve kuvanda kizitu sambu na bana na bo. Bankaka lenda vanda ti mbongo mpi lenda sepela na kubikala na nzo na bo mosi mpi kulungisa bampusa na bo.—Lo. 7:12.

14. Bana yina kele ti mukumba ya kutanina bibuti na bo lenda kutana ti nki bampasi?

¹⁴ Na mabuta mingi, mukumba ya nene ya kutanina kibuti ke vandaka na mapeka ya mwana yina ke zingaka pene-pene ti bibuti yina. Kansi, bana yina ke taninaka bibuti na bo yina me kuma minunu fwete monisa bukati-kati na yina me tala bampusa ya bibuti na bo mpi ya mabuta na bo. Muntu yonso ke vandaka ti bandilu na kikesa yina yandi lenda monisa mpi na ntangu yina yandi lenda pesa. Mpi luzingu ya muntu yina ke taninaka mununu lenda soba mpi yo lenda lomba nde beno tadila diaka bangidika yina beno bakaka. Keti, muntu mosi ya dibuta kele ti mukumba mingi? Keti bana ya nkaka lenda sala mambu ya nkaka na kisika na yandi, mu mbandu kutanina kibuti na bangunga ya nkaka?

15. Inki dibuta lenda sala sambu nde mwana yina ke taninaka kibuti kulemba ve?

¹⁵ Kana ntangu yonso kibuti mosi kele na mfunu ya lusadisu, yo lenda lembisa mwana yina ke taninaka yandi. (Lo. 4:6) Bana yina ke zolaka bibuti na bo ke salaka yonso yina bo lenda sala sambu na kusadisa bo, kansi kulomba-lomba bo na kulungisa ntangu yonso bampusa ya bibuti lenda lembisa bo. Kana bana yina ke tanina kibuti me kutana ti diambu yai, bo fwete tadila mambu na mutindu ya mbote mpi kusosa lusadisu. Yo lenda lomba nde beto sadisaka bana yina na nsungi ya mwa ntangu sambu bo nata ve nswalu-nswalu kibuti na nzo ya minunu.

16, 17. Inki bampasi bana lenda kutana ti yo ntangu bo ke sadisa bibuti na bo yina me kuma minunu, mpi nki mutindu bo lenda nunga yo? (Tala mpi lupangu “Mono Ke Sepelaka na Kutanina Bibuti na Beto.”)

¹⁶ Yo ke pesaka mpasi na kumona mutindu kinunu ke niokula bibuti na beto yina beto ke zolaka mingi. Na ntangu yina, bana yina ke taninaka bibuti na bo ke waka mawa, susi, makasi, ata nkutu kiseku. Bantangu ya nkaka, kibuti yina me kuma mununu lenda tubila beto mambu ya mbi to kukonda kumonisa ntonda. Kana yo salama, kuwa ve makasi nswalu. Munganga mosi ya maladi ya ntu ke tuba nde: “Mutindu ya kuluta mbote ya kusala na ntwala ya konso diambu yina, mingi-mingi yina me pesa nge mpasi ngolo na ntima, kele ya kundima diambu yina. Kudipesa foti ve sambu nge ke wa mutindu yina.” Zabisa nkwelani na nge, muntu ya nkaka ya dibuta to nduku mosi ya ntima mutindu nge ke kudiwa. Kusolula mutindu yina lenda sadisa nge na kubakisa nde mambu lenda soba.

¹⁷ Yo lenda kuma ti ntangu yina dibuta kele diaka ve ti makuki ya kulanda kulungisa bampusa ya kibuti yina me kuma minunu. Yo lenda lomba nde, beno nata yandi na nzo ya minunu. Mbala mingi, mpangi-nkento mosi vandaka kukwenda kutala mama na yandi na nzo ya minunu konso kilumbu. Yandi ke tuba sambu na dibuta na yandi nde: “Beto vandaka ve ti makuki ya kutanina mama banda suka tii nkokila mutindu yandi vandaka kuzola. Kundima kunata yandi na nzo ya minunu vandaka ve desizio mosi ya pete. Na kutuba masonga, yo pesaka mpasi mingi na ntima. Kansi, yo vandaka lukanu ya kuluta mbote sambu na yandi na nsungi ya bangonda ya nsuka ya luzingu na yandi, mpi yandi ndimaka yo.”

18. Inki kivuvu bana yina ke tanina bibuti na bo yina me kuma minunu lenda vanda ti yo?

¹⁸ Mukumba ya kutanina bibuti na nge yina me kuma minunu lenda vanda mpasi mpi yo lenda yangisa nge na mabanza. Kele ve ti mitindu ya sikisiki na yina me tala kulungisa bampusa ya minunu. Kansi, kudibongisa mbote-mbote na ntwala, kusolula mbote mpi kisambu ya masonga lenda sadisa beno na kulungisa mukumba na beno ya kupesa bibuti na beno lukumu. Kana beno sala mpidina, beno ta vanda na kiese na kuzaba nde bo ke baka lusadisu mpi lutaninu ya mbote yina bo kele na yo mfunu. (Tanga 1 Bakorinto 13:4-8.) Diambu ya kuluta mfunu, beno lenda vanda ti kivuvu nde beno ta vanda na ngemba ya mabanza yina Yehowa ke pesaka bantu yina ke kumisaka bibuti na bo.—Bafi. 4:7.