Beto Pesa Lukumu na Bibuti na Beto ya Minunu

 1. Inki mfuka ya bibuti na beto beto kele na yau, mpi na yau, inki mutindu beto fwete kudiwa mpi kusadila bau?

BAMVULA mingi meluta, muntu mosi ya mayele kupesaka ndongisila nde: “Wila tata na nge; kana yandi vandaka ve, nga nge mpi kele ve. Kusaula mama na nge ve ntangu yandi me nuna.” (Bingana 23:22) Nge lenda kutuba nde: ‘Mono tasala yau ve ata fyoti!’ Na kisika ya kusaulaka bamama na beto—to batata na beto​—⁠bamingi na kati na beto kezolaka bau na mudindu. Beto kendimaka nde beto kele na mfuka na bau ya nene. Ntetentete, bibuti na beto kupesaka beto luzingu. Ata nkutu Yehowa kele Nto ya luzingu, kana bibuti na beto kuvandaka ve, beto zolaka kuvanda mpi ve. Ata kima mosi ve beto lenda kupesa bibuti na beto kele na mbalu bonso yau mosi luzingu. Yau yina, yindula fyoti kuditambika, lusungiminu ya mayindu, mbongo, ti dikebi ya zola yina kelombamaka sambu na kusadisa mwana na nzila katuka na kimwana tii na kimbuta. Yau yina, mayele ya inki mutindu yau kele nde Ndinga ya Nzambi kepesa ndongisila nde: “ ‘Zitisa tata na nge ti mama na nge’ . . . ‘sambu nge kuvanda na kiese mpi nge kuvanda na luzingu ya nda awa na nsi-ntoto’ ”!​—Efezo 6:​2, 3.

 2. Inki mutindu bana ya kuyela lenda kufuta bibuti na bau “nsendo ya bau mefwana na kubaka”?

² Ntumwa Polo kusonikilaka Bakristu nde: “Bika [bana to bantekolo] kulonguka ntete na kusadila vumi na kati ya nzo na bau mosi mpi kulanda na kuvutudila bibuti ti bankaka na bau nsendo ya bau mefwana na kubaka, sambu yau kele mbote na meso ya Nzambi.” (1 Timoteo 5:​4, NW) Bana ya bambuta kepesaka “nsendo [yai] ya bau mefwana na kubaka” na kumonisaka ntonda sambu na bamvula ya zola, ya kisalu, mpi ya lusungiminu yina bibuti ti bankaka na bau kupesaka bau. Mutindu mosi ya bana lenda kusala dyambu yai kele, na kundimaka nde bonso konso muntu yankaka, minunu kele na mfunu ya zola mpi ya kundimisama​—⁠mbala mingi yau kesalamaka mpila yina ve. Bonso beto yonso, bau kele na mfunu ya kudiwa nde bau kepesama mbalu. Bau fwete kudiwa nde luzingu na bau kepesama mbalu.

 3. Inki mutindu beto lenda kupesa lukumu na bibuti ti bankaka?

³ Yau yina, beto lenda kupesa lukumu na bibuti ti bankaka na beto na kuzabisaka bau nde beto kezolaka bau. (1 Korinto 16:14) Kana bibuti na beto kezingaka ve ti beto, beto fwete kuyibuka nde kuwa bansangu na beto lenda kutendula mambu mingi sambu na bau. Mukanda ya kitoko, kubinga na foni, to kutala bau lenda kupesa bau kibeni kyese mingi. Miyo, yina kezingaka na Japon, kusonikaka ntangu yandi kuvandaka na bamvula 82 nde: “Mwana na mono ya nkento [yina bakala na yandi kele nkengi-ntambudi] ketubila mono nde: ‘Mama, kana nge mezola “sala nzyetolo” ti beto.’ Yandi metindila mono manaka na bau ya nzila ti nimero ya telefone ya kisika yina bau lenda kuvanda konso mposo. Mono lenda kukangula karte na mono mpi kutuba nde: ‘Ah. Ntangu yai bau kele awa!’ Mono kepesaka Yehowa matondo konso ntangu sambu na lusakumunu ya kuvanda ti mwana ya mutindu yai.”

 4. Inki mutindu nsiku ya bambuta ya dibundu ya Bayuda vandaka kusyamisa kukonda ya mawa sambu na bibuti ya kununa?

⁴ Keti kupesa lukumu na bibuti na yandi lenda kutendula mpi kusungimina bampusa ya kinsuni? Ee. Mbala mingi yau kevandaka mpila yina. Na bilumbu ya Yezu, bamfumu ya dibundu ya Bayuda vandaka kupesa mbalu na nsiku ya bambuta nde, kana muntu kutubaka nde mbongo na yandi to bima na yandi kuvandaka “makabu yina ya mono ke bumba sambu na kupesa yo na Nzambi,” yandi vandaka ya kukatulama mukumba ya kusadila yau sambu na kusungimina bibuti na yandi. (Matayo 15:​3-6) Ntima ya ngolo ya inki mutindu! Ya kyeleka, bamfumu ya dibundu yina vandaka kusyamisa bantu na kupesa bibuti na bau lukumu ve kansi na kuvwenza bau na kubuyaka na bwimi yonso bampusa na bau. Beto kezola kusala mpila yina ve ata fyoti!​—⁠Kulonga 27:⁠16.

 5. Ata nkutu leta kepesaka bima na bansi yankaka, sambu na inki kupesa bibuti na nge lukumu kelombaka mpi kupesa bau lusadisu ya mbongo?

⁵ Na bansi mingi bubu yai, leta kepesaka lusadisu ya mbongo to ya bima sambu na kulungisa bampusa ya kinsuni ya minunu, mu mbandu, madya, bilele, mpi kisika ya kulala. Katula yai, mbala yankaka bau mosi minunu kukukaka na kubumba mbongo na bau sambu na kinunu na bau. Kansi kana bambongo yina memana to mefwana ve, bana kepesaka lukumu na bibuti na bau na kusalaka yina ya bau lenda sambu na kulungisa bampusa ya bibuti. Ya kyeleka, kusungimina bibuti ya minunu kele nzikisa ya vumi ya Nzambi, disongidila, vumi ya muntu sambu na Yehowa Nzambi, Kisina ya ngidika ya dibuta.

 6. Inki bangidika ya kuzingila bantu yankaka mesalaka sambu na kusungimina bampusa ya bibuti na bau?

⁶ Bana mingi ya bambuta melungisaka bampusa ya bibuti na bau ya bikata na zola yonso mpi na kuditambika. Bamosi mebakaka bibuti na bau na banzo na bau to menataka bau mfinama na bau. Bankaka mekwendaka kuzinga ti bibuti na bau. Mbala mingi, bangidika ya mutindu yina memonanaka lusakumunu sambu na bibuti ti bana.

 7. Sambu na inki yau kele mbote ve na kubaka balukanu nswalunswalu na yina metala bibuti ya kununa?

⁷ Kansi, bantangu yankaka, kusoba bisika mutindu yina kebutaka ve mbutu ya mbote. Sambu na inki? Mbala yankaka balukanu kebakamaka nswalunswalu kibeni to kevandaka kaka ti lufulu na mawi. Biblia kekebisa na mayele yonso nde: “Muntu ya mayele ketadilaka bitambi na yandi.” (Bingana 14:​15, NW) Mu mbandu, kana mama na nge ya mununu kemona mpasi na kuzinga yandi mosi mpi nge memona nde yandi lenda kubaka mambote na kwisa kuzinga ti nge. Na kutadilaka bitambi na nge na ntonina yonso, nge lenda kutadila mambu yai: Inki kele kibeni bampusa na yandi? Keti yau kele mambu ya metadila yandi mosi to lusadisu ya kekatukaka na leta lenda kusadisa na kubongisa mwa makambu? Keti yandi kezola kukatuka? Kana yandi kezola, na inki mitindu luzingu na yandi tavanda na bupusi? Keti yau talomba nde yandi kuyambula banduku? Inki mutindu dyambu yai lenda kuvanda na bupusi na zulu ya mawi na yandi? Keti nge metadila ti yandi mambu yai? Inki mutindu kukatuka ya mutindu yina lenda kuvanda na bupusi na zulu na nge, ya nkwelani na nge, ya bana na nge mosi? Kana mama na nge kele na mfunu ya lusungiminu, nani tapesa yau? Keti mukumba lenda kukabulama? Keti nge metadila dyambu yango ti bayina yonso kekotisama mbala mosi na dyambu yango?

 8. Banani nge lenda kukuka na kumona na ntangu ya kubaka lukanu na yina metala mutindu ya kusadisa bibuti na nge ya kununa?

⁸ Sambu mukumba ya kusungimina kele ya bana yonso na kati ya dibuta, yau lenda kuvanda mayele na kusadisa lukutakanu na kati ya dibuta na mpila nde bantu yonso lenda kuvukana sambu na kubaka balukanu. Kusolula ti bankuluntu na kati ya dibundu ya Bukristu to banduku yina mekutanaka ti dyambu ya mutindu yina lenda mpi kusadisa. Biblia kekebisa nde: “Bapula kebebaka kisika yina masolo ya kinsweki kevandaka ve, kansi na bumingi ya bandongisi mambu kesalamaka.”​—⁠Bingana 15:​22, NW.

9, 10. (a) Ata bau mekuma bambuta, inki luzitu fwete kupesama na minunu? (b) Ata inki bitambi mwana ya kuyela lenda kusala sambu na bibuti na yandi, inki yandi fwete kupesa bau ntangu yonso?

⁹ Kupesa lukumu na bibuti na beto ya kununa kelombaka mawa mpi mbakisa. Mutindu bamvula kenataka malanda ya mpasi, minunu lenda kumona mpasi malembemalembe na kutambula, na kudya, na kuyibuka. Bau lenda kuvanda na mfunu ya lusadisu. Mbala mingi bana kekudibanzaka mingi na yina metala lutaninu mpi kemekaka na kupesa lutwadisu. Kansi minunu kele bambuta yina kele na ntangu ya luzingu ya kufuluka na mayele mpi na eksperiansi, luzingu ya kudisungimina bau mosi mpi ya kubaka balukanu na bau mosi. Bumuntu na bau ti luzitu na bau mosi lenda kusimbama na kiyeka na bau bonso bibuti mpi bambuta. Bibuti yina kekudiwaka nde bau fwete pesa lutwadisu ya luzingu na bau na bana na bau lenda kunyokwama na mabanza to kuwa makasi. Bankaka kebuyaka mpi ketelamaninaka mambu yina ya bau lenda kumona nde yau kebotula bau kimpwanza na bau.

¹⁰ Bamvutu ya petepete sambu na makambu ya mutindu yai kele ve, kansi yau kele bumbote na kupesa nzila na bibuti ya kununa na kudikengila mpi na kubaka balukanu na bau mosi na kiteso ya bau lenda kusala. Yau kele mayele na kukonda kubaka balukanu na yina metala mambu yina kele ya kuluta mbote sambu na bibuti na nge nkatu kutubila bau ntete. Bau lenda kuvanda mevidisa mambu mingi. Pesa bau nzila na kulunda yina ya bau kele na yau. Nge lenda kumona nde kana nge kelanda ve mingi luzingu ya bibuti na nge, ngwisana na nge tavanda ya kuluta mbote ti bau. Bau tavanda na kyese ya kuluta mingi, nge mpi tavanda na kyese. Ata nkutu yau kele mfunu na kutubila mingi mambu yankaka sambu na mambote na bau, kupesa lukumu na bibuti na nge kelombaka nde nge kupesa bau kilo ti luzitu ya bau mefwana na kubaka. Ndinga ya Nzambi kelongisila nde: “Na ntwala ya nsuki ya mpembe nge fwete telama, mpi nge fwete zitisa mununu.”​—⁠Levi 19:​32, NW.

11-13. Kana kuwakana ya mwana ya mbuta ti bibuti na yandi kuvandaka ya mbote ve inki mutindu yandi lenda kubongisa kaka lukakilu ya kusungimina bau na kinunu?

¹¹ Bantangu yankaka dikambu ya bana ya bambuta kekutanaka na yau na yina metala kupesa lukumu na bibuti na bau ya kununa ketadilaka ngwisana ya bau kuvandaka na yau ti bibuti na bau na bumwana. Mbala yankaka tata na nge kuvandaka madidi-madidi mpi ya kukonda zola, mama na nge ti nkadilu ya kumonina bantu mpi nku. Nge lenda kuwaka kiseku, to makasi, to mpasi na ntima sambu bau kuvandaka ve bibuti yina ya nge zolaka nde bau kuvanda. Keti nge lenda kununga mawi ya mutindu yina?a

¹² Basse, yina kuyelaka na Finlande, keta nde: “Tata na mono ya lundi kuvandaka soda ya SS na Nazi na Allemagne. Yandi kumaka makasi, mpi na nima yandi vandaka kigonsa. Yandi vandaka kubula mama na mono mbala mingi na meso na mono. Kilumbu mosi, ntangu yandi wilaka mono makasi, yandi bakaka mukaba na yandi mpi yandi bulaka mono bukele na luse. Yau bulaka mono ngolo kibeni na mpila nde mono bwaka na mbeto.”

¹³ Kansi, yandi vandaka ti nkadilu yankaka. Basse keyika nde: “Na ndambu yankaka, yandi vandaka kusala ngolo kibeni mpi yandi vandaka ve kuzanga na kusungimina dibuta na kinsuni. Ata mbala mosi ve yandi songaka mono zola ya kitata, kansi mono vandaka kuzaba nde yandi vandaka ti bandilu ya mawi. Mama na yandi kukulaka yandi na nzo ntangu yandi vandaka mwana ya bakala ya leke. Yandi yelaka ti kikalulu ya kunwana mpi yandi kotaka na mvita ntangu yandi vandaka mwana ya fyoti. Mono lendaka kubakisa ndambu mpi mono vandaka kumona yandi mbi ve. Ntangu mono kumaka mbuta, mono salaka ngolo na kusadisa yandi na kiteso na mono tii kuna na lufwa na yandi. Yau vandaka ve petepete, kansi mono salaka yina ya mono lendaka kusala. Mono mekaka na kuvanda mwana bakala ya mbote tii na nsuka, mpi mono keyindula nde yandi kundimaka mono mutindu yina.”

14. Inki mvese kesadilamaka na bamvwandilu yonso ti yina ya kebasikaka na lusungiminu ya bibuti ya kununa?

¹⁴ Na bamvwandilu ya dibuta, bonso na mambu yankaka, ndongisila ya Biblia kesadilama: “[“Beno kudilwatisa zola ya nkenda, bumbote, kudikulumusa ya ntima, ndembama, mpi ntima ya nda,” NW]. Kana muntu mosi na kati na beno ke na mambu na muntu ya nkaka, mbote yandi kukanga ntima, yandi kulolula yandi. Beno fweti lolula bantu ya nkaka na kati na beno mutindu [“Yehowa,” NW] mpi me lolulaka beno.”​—⁠Kolosai 3:​12, 13.

15. Sambu na inki kusungimina bibuti kele kima mosi kenyokulaka na mabanza?

¹⁵ Kusungimina kibuti ya kikata kele kisalu ya mpasi, yina kelombaka bisalu mingi, mikumba mingi, mpi bantangu mingi. Kansi kitini ya kuluta mpasi kele mbala mingi ya mawi. Yau kele mpasi na kumona bibuti na nge kevidisa mavimpi na bau, mabanza, ti kimpwanza. Sandy, muntu ya Porto Rico, keta nde: “Mama na mono vandaka kusimba dibuta na beto. Yau vandaka mpasi mingi na kusungimina yandi. Ntete yandi yantikaka na kutambula kifu; na nima yandi vandaka na mfunu ya nti, na nima pusupusu, na nima kiti ya bapine. Na nima, yau kumaka ngolo kibeni tii kuna yandi fwaka. Yandi bakaka kansere mpi yandi vandaka ntangu yonso ti mfunu ya lusungiminu​—⁠mwini ti mpimpa. Beto vandaka kuyobisa yandi mpi kudisa yandi mpi kutangila yandi. Yau vandaka mpasi kibeni​—⁠mingimingi na mawi. Ntangu mono bakisaka nde mama na mono kele na kufwa, mono dilaka sambu mono zolaka yandi mingi kibeni.”

16, 17. Inki ndongisila lenda kusadisa nsungimini na kulunda mboninu ya bukatikati ya mambu?

¹⁶ Kana nge kele na mvwandilu ya mutindu mosi, inki nge lenda sala sambu na kununga? Kuwidikila Yehowa na kutangaka Biblia mpi na kutubilaka yandi na nzila ya kisambu tasadisa nge mingi. (Filipi 4:​6, 7) Na mutindu mosi ya kusadila, ndimisama nde nge kedya mbote mpi meka na kulalaka kiteso ya kufwana. Na kusalaka yau, nge tavanda na nkadilu mosi ya kuluta mbote, na mawi mpi na kinsuni, sambu na kulangidila muntu na nge ya zolwa. Mbala yankaka nge lenda kubongisa mvunda na ntangu yankaka na kati ya bisalu ya lumbu na lumbu. Ata nkutu mpila ya kubaka mvunda kele ve, yau kele kaka mayele na kusala manaka sambu na mwa ntangu ya kupema. Sambu na kukatuka, nge lenda kusala ngolo na kubongisa na mpila nde muntu yankaka kubikala ti kibuti na nge ya kemona mpasi.

¹⁷ Yau kesalamaka mbala mingi nde bansungimini ya bambuta kudiyindudila mambu ya mbi. Kansi kudiwa ve nde nge menata makambu sambu na kima yina ya nge lenda kusala ve. Na bamvwandilu yankaka, yau lenda kuvanda mfunu na kupesa muntu na nge ya zolwa na nzo yina bau kesansaka minunu. Kana nge kele nsungimini, vanda na bangindu ya mayele sambu na nge mosi. Nge fwete kutadila bampusa ya bibuti na nge mpamba ve kansi mpi ya bana na nge, ya nkwelani na nge, ti ya nge mosi.

18, 19. Inki lusilu ya kusadisa Yehowa mesalaka, mpi inki eksperiansi kemonisa nde yandi kelundaka lusilu yai?

¹⁸ Na nsadisa ya Ndinga na yandi, Biblia, Yehowa kepesa na zola yonso lutwadisu yina lenda kusadisa nge mingi kibeni na kusungimina bibuti ya minunu, kansi yandi kepesaka kaka lusadisu yina mosi ve. Muyimbi-bankunga kusonikaka na ngolo ya mpeve nde: “Yandi kele penepene na bantu yonso yina ke bingaka yandi, . . . yandi ke waka kudila na bo, yandi ke gulusaka bo.” Yehowa tagulusa, to tatanina, bantu na yandi ya kwikama ata na bamvwandilu ya kuluta mpasi.​—⁠Nkunga 145:​18, 19.

¹⁹ Na Philippines, Myrna kumonaka dyambu yai ntangu yandi vandaka kusungimina mama na yandi, yina kukumaka ya kulemba kibeni sambu na kubwa-ngambu. Myrna kesonika nde: “Kele ve ti kima yankaka kelutaka kunyokula mabanza bonso kumona muntu na nge ya zolwa kemona mpasi, kekuka ve na kutubila nge kisika yina kele mpasi. Yau vandaka bonso kumona yandi mutindu yandi kedinda na masa malembemalembe, mpi kuvandaka ve ti kima mosi ya mono lendaka kusala. Mbala mingi mono vandaka kufukama mpi kutubila Yehowa inki kiteso mono vandaka ya kulemba. Mono dilaka bonso Davidi, yina vandaka kudodokila Yehowa na kutula mansanga na yandi na kati ya mulangi mpi na kuyibuka yandi. Mpi mutindu Yehowa kusilaka, yandi pesaka ngolo yina ya mono vandaka na yau mfunu. ‘Mfumu Nzambi kwisaka kunwanina mono.’ ”​—⁠Nkunga 18:19.

20. Inki balusilu ya Biblia kesadisaka bansungimini na kuvanda na mboninu ya mbote, mpi ata nkutu muntu yina ya bau kelangidilaka mefwa?

²⁰ Yau metubamaka nde kusungimina bibuti ya kununa kele “nkenda yina kesukaka ve na kyese.” Ata nkutu bikesa ya kuluta mbote lenda kupesama na kusungimina, minunu lenda kufwa, bonso yau kubwilaka mama ya Myrna. Kansi bayina ketulaka ntima na Yehowa kezabaka nde lufwa kele ve nsuka ya nkenda. Ntumwa Polo kutubaka nde: “Mono kele ti kivuvu na Nzambi . . . nde lufutumuku sambu na bantu ya lunungu ti bantu ya kukonda lunungu tavanda.” (Bisalu 24:​15, NW) Bayina mevidisaka bibuti na bau ya kununa na lufwa lenda kubaka ndembikilu na kivuvu ya lufutumuku kumosi ti lusilu ya inza ya mpa ya kitoko ya Nzambi mesalaka kisika “lufwa ta vandaka diaka ve.”​—⁠Kusonga 21:⁠4.

21. Inki bambutu ya mbote kekatukaka na kupesa lukumu na bibuti ya kununa?

²¹ Bansadi ya Yehowa kevandaka ti luzitu ya mudindu sambu na bibuti na bau, ata nkutu bau lenda kuvanda ya kununa. (Bingana 23:22-24) Bau kepesaka bau lukumu. Na kusalaka mutindu yina, bau kemonaka yina kingana ya kupemama ketubaka nde: “Tata na nge ti mama na nge tayangalala, mpi nkento yina kubutaka nge tavanda na kyese.” (Bingana 23:​25, NW) Mpi na zulu ya yonso, bayina kepesaka bibuti na bau ya minunu lukumu keyangidikaka mpi kepesaka lukumu na Yehowa Nzambi.