Abrahami Kele Mbandu Mosi ya Mbote ya Lukwikilu

“Abrahami kele tata ya bantu yonso yina ke tulaka ntima na Nzambi.”​—ROMA 4:11.

1, 2. (a) Bakristu ya kyeleka keyibukaka zina ya Abrahami bonso nani bubu yai? (b) Sambu na nki bo kebingaka Abrahami nde “tata ya bantu yonso yina ke tulaka ntima na Nzambi”?

YANDI vandaka tata ya dikanda mosi ya ngolo, profete, komersa, mpi mfumu. Kansi, bubu yai Bakristu keyibukaka zina na yandi sambu na lukwikilu na yandi ya ngolo yina kupusaka Yehowa Nzambi na kubaka yandi bonso nduku na yandi. (Yezaya 41:8; Yakobo 2:23) Zina na yandi kuvandaka Abrahami, ebuna Biblia kebingaka yandi “tata ya bantu yonso yina ke tulaka ntima na Nzambi.”​—Roma 4:11.

² Keti bantu yina kuzingaka na ntwala ya Abrahami, bantu bonso Abele, Enoki, ti Noa, kuvandaka ve na lukwikilu? Ve, kansi Nzambi kusalaka kuwakana ti Abrahami sambu na kusakumuna makanda yonso ya ntoto. (Kuyantika 22:18) Yo yina, yandi kumaka tata ya kifwani ya bantu yonso yina zolaka kutula lukwikilu na Nkuna yina Nzambi kusilaka. (Galatia 3:8, 9) Beto lenda baka Abrahami bonso tata na beto, sambu lukwikilu na yandi kele bonso mbandu ya beto fwete landa. Luzingu na yandi ya mvimba mezabana na lukwikilu ya yandi vandaka na yo, sambu yo mekamaka mingi. Ya kyeleka, Abrahami kukutanaka ti dyambu ya beto lenda binga nde kumekama ya kuluta ngolo ya lukwikilu na yandi, ntuma yina Nzambi kupesaka yandi ya kupesa mwana na yandi Izaki bonso makabu. Ata mpidina, Abrahami kumonisaka lukwikilu na yandi na mimekamu mingi ya fyotifyoti. (Kuyantika 22:1, 2) Beto tala ntangu yai mwa-ndambu ya mambu yango ya kutulaka lukwikilu na yandi na kumekama mpi bika beto tala nki malongi yo kelonga beto bubu yai.

Katuka na Bwala Ure

 3. Inki Biblia kezabisa beto sambu na yina metala luzingu ya Abrami?

³ Kisika ya ntete ya Biblia kezabisa beto mambu ya Abrami (na nima zina na yandi kukumaka Abrahami) kele na Kuyantika 11:26, yina ketuba nde: “Tera zingaka bamvula makumi nsambwadi (70); na nima yandi butaka bana yai: Abrami, Nahore ti Arani.” Abrami vandaka mwana ya kikanda ya Semi, muntu mosi yina vandaka kuwa Nzambi boma. (Kuyantika 11:10-24) Kuyantika 11:31 ketuba nde Abrami vandaka kuzinga ti dibuta na yandi na bwala mosi ya kimvwama mingi, “na bwala Ure na nsi ya Babilonia,” bwala yai vandaka na esti ya Nzadi ya Efrate.a Beto kebakisa nde yandi yelaka ve na banzo ya tenta bonso muntu ya kekwendaka kuyungana-yungana, kansi yandi vandaka kuzinga na bwala mosi yina vandaka ti kimvwama mingi. Bima yina vandaka kukatuka na bansi yankaka bo vandaka kusumba yo na bamagazini ya nene ya Ure. Yo vandaka ti banzo ya nene ya kutula mukubu ya mpembe, yina kuvandaka ti bapompi na kati, mpi yo vandaka ti babala-bala ya kuyidika mbote na nganda.

 4. (a) Inki mambu ya vandaka kusalama na Ure yina kukumisaka bwala yango mbi sambu na bantu yina vandaka kusambila Nzambi ya kyeleka? (b) Inki mutindu Abrami kunungaka na kutula lukwikilu na Yehowa?

⁴ Katula kimvwama na yo, Ure kuvandaka ve bwala mosi ya mbote sambu na bantu yina vandaka zola kusadila Nzambi ya kyeleka. Yo vandaka bwala mosi ya kufuluka na pite mpi kinganga-nkisi. Ya kyeleka, yo fulukaka ti banzo ya nene ya bo vandaka kupesila lukumu na nzambi na bo ngonda ya bo vandaka kubinga Nanna. Ntembe kele ve nde bantu vandaka kupusa Abrami na kukota na lusambu yai ya mvindu. Ziku bampangi na yandi mpi vandaka kupusa yandi na kusala dyambu ya mutindu yina. Masolo ya ntama ya Bayuda ketubaka nde, Tera, tata ya Abrami, vandaka kusala biteki. (Yozue 24:2, 14, 15) Yo vanda masonga to ve, yo kele pwelele nde Abrami kusambilaka ve lusambu ya luvunu mpi ya mvindu. Nkaka na yandi, Semi vandaka dyaka na luzingu mpi ntembe kele ve nde bo zole kuvandaka na nzayilu ya Nzambi ya kyeleka. Yo yina, Abrami kutulaka lukwikilu na Yehowa, kansi na Nanna ve!​—Galatia 3:6.

Lukwikilu na Yandi Memekama

 5. Inki Nzambi kulombaka Abrami na kusala mpi nki lusilu yandi pesaka yandi na ntangu yandi vandaka kaka na Ure?

⁵ Lukwikilu ya Abrami kumekamaka. Nzambi kumonikaka na ntwala na yandi mpi yandi songaka Abrami nde: “Katuka na ntoto na nge yai, bika bampangi na nge ti bwala ya tata na nge, ebuna kwenda na nsi yina ya mono ta songa nge. Na divumu na nge bana mingi ta butukaka, bana yina ta kuma dikanda mosi ya nene ya bantu. Mono ta sakumunaka nge ti kupesa zina na nge lukumu; mono ta sakumunaka mpi bantu ya nkaka sambu na nge. Bantu yina ta salaka nge mbote, mono mpi ta salaka bo mbote. Bayina ta salaka nge mbi, mono mpi ta salaka bo mbi. Sambu na nge, mono ta sakumunaka bantu yonso ya nsi-ntoto.”​—Kuyantika 12:1-3; Bisalu 7:2, 3.

 6. Sambu na nki yo lombaka mpenza nde Abrami kuvanda na lukwikilu ya kyeleka sambu na kukatuka na Ure?

⁶ Abrami kuvandaka mununu mpi yandi vandaka ve ti mwana ata mosi. Inki mutindu yandi zolaka kukuma “dikanda mosi ya nene ya bantu”? Ntoto yango ya Nzambi kusongaka yandi na kukwenda kuvandaka kibeni wapi? Nzambi kusongaka yandi yo ve na ntangu yina. Yo yina, yo lombaka mpenza kikesa sambu Abrami kundima na kukatuka na Ure, bwala mosi ya kimvwama ti mambu na yo ya mbote yonso. Mukanda mosi (Family, Love and the Bible) ketuba nde: “Ndola ya kuluta mbi ya bo lendaka kupesa muntu mosi ya dibuta yina mesala kima mosi ya mbi vandaka kukula yandi na bwala, kukatula yandi nswa ya kuvanda dyaka ‘muntu’ ya dibuta yina. . . . Yo yina, yo lombaka kibeni kumonisa bulemfu ya ngolo mpi kutula ntima na Nzambi ntangu Abraham, kubikaka insi na yandi kaka ve, kansi ti bampangi na yandi mpi sambu na kukwenda kisika yina Nzambi kusongaka yandi.”

 7. Inki mutindu Bakristu bubu yai lenda kutana ti mambu ya lenda meka bo bonso yina ya Abrami kukutanaka na yo?

⁷ Bubu yai, Bakristu lenda kutana ti mambu ya mutindu mosi ya kemeka lukwikilu na bo. Bonso Abrami, beto lenda wa nzala ya kutula bima ya kinsuni na ntwala ya mambu yina metala lusambu ya kyeleka. (1 Yoane 2:16) Beto lenda kutana ti kimbeni yina kekatuka na bampangi na beto ya musuni yina kele ve Bakristu, ti bayina bo mebasisaka na dibundu. Bo lenda meka na kubenda beto na kusala ti bo kinduku ya mbi. (Matayo 10:34-36; 1 Korinto 5:11-13; 15:33) Kansi, Abrami mebikilaka beto mbandu mosi ya mbote. Yandi tulaka kinduku na yandi ti Yehowa na ntwala ya mambu yonso, ata nkutu kimpangi ti bantu ya dibuta na yandi. Yandi zabaka ve kibeni nki mutindu, inki ntangu, to nki kisika balusilu ya Nzambi zolaka kulungana. Ata mpidina, yandi ndimaka na kutula ntima na balusilu yina na luzingu na yandi. Mbandu na yandi kepesa beto mpenza kikesa ya kutula Kimfumu na kisika ya ntete na luzingu na beto bubu yai!​—Matayo 6:33.

 8. Lukwikilu ya Abrami kupusaka bampangi na yandi na kusala inki, mpi nki dilongi Bakristu lenda baka na dyambu yai?

⁸ Inki beto lenda tuba sambu na bantu ya dibuta ya Abrami? Yo ke pwelele nde, lukwikilu ti kundima ya Abrami kusimbaka mpenza ntima na bo, sambu nkento na yandi, Sarai, kumosi ti Loti mwana-mpangi na yandi ya nsiona, kundimaka na kulemfuka na mambu yina Nzambi kulombaka mpi bo katukaka na Ure. Na nima, mpangi ya Abrami, Nahore ti bana na yandi yankaka kukatukaka na Ure sambu na kukwenda kuzinga na Arani, kisika bo vandaka kusambila Yehowa. (Kuyantika 24:1-4, 10, 31; 27:43; 29:4, 5) Nkutu, tata ya Abrami, Tera, kundimaka mpi na kukatuka na bwala yina kumosi ti mwana na yandi! Yo yina, Biblia ketuba nde, sambu yandi vandaka mfumu ya dibuta na yandi, Tera kwendaka na insi ya Kanana. (Kuyantika 11:31) Beto mpi lenda nunga kana beto keta kimbangi na mayele yonso na bampangi na beto.

 9. Yo lombaka nde Abrami kusala nki na kuyilama sambu na nzyetolo na yandi, mpi sambu na nki yo fwete vanda nde yo lombaka kusala bibansa?

⁹ Na ntwala ya kuyantika kusala nzyetolo na yandi, Abrami kuvandaka na mambu mingi ya kusala. Yo lombaka nde yandi teka nzo na yandi ti bima na yandi sambu na kusumba batenta, bashamo, madya, ti bima yina yandi vandaka na yo mfunu. Ziku Abrami kuvidisaka mbongo mingi na kuyilama nswalunswalu mpidina, kansi yandi vandaka na kyese na kulemfuka na Yehowa. Yo vandaka mpenza kilumbu mosi ya kyese ntangu yandi manisaka na kuyilama, ebuna Abrami ti bantu na yandi yonso kuyantikaka kubasika na Ure, sambu na kusala nzyetolo! Abrami ti bantu na yandi kutombukaka na lweka ya Nzadi ya Efrate, ebuna bo kwendaka na ndambu ya nordi. Na nima ya mwa bamposo mpi ya kusala bakilometre 1000, bo kumaka na bwala mosi ya kele na nordi ya Mezopotamia na zina ya Arani. Yo vandaka kisika bantu mingi yina vandaka kusala banzyetolo vandaka kupema.

10, 11. (a) Sambu na nki Abrami kundimaka na kutunga na Arani sambu na mwa ntangu? (b) Inki kikesa mbandu yai lenda pesa na Bakristu yina kesadisaka bibuti yina menuna?

¹⁰ Ziku Abrami kutungaka na Arani, sambu tata na yandi Tera kukumaka mununu. (Levi 19:32) Bubu yai Bakristu mingi kevandaka na okazio ya mbote ya kusadisa bibuti yina menuna to ya kebelaka, sambu na bankaka nkutu, yo kelombaka kusala bansoba mingi sambu na kusala yo. Kana yo kele mfunu, bantu yina kesalaka bansoba ya mutindu yina lenda tula ntima nde bibansa yina bo kesalaka na zola yonso kele “mambu ya Nzambi ke zolaka.”​—1 Timoteo 5:4.

¹¹ Bamvula mingi kulutaka. Ebuna “Tera fwaka na bwala Arani ntangu yandi kumaka bamvula nkama zole na tanu.” Ntembe kele ve nde Abrami kumonaka mpasi mingi sambu na lufwa ya tata na yandi, kansi na nima ya mafwa yina, yandi katukaka na bwala yina mbala mosi. “Abrami katukaka na bwala Arani, yandi kwendaka mutindu Mfumu Nzambi songaka yandi. Loti mpi kwendaka ti yandi. Na ntangu yina Abrami vandaka bamvula makumi nsambwadi na tanu. Abrami bakaka nkento na yandi Sarai ti Loti, mwana ya leki na yandi; yandi bakaka mpi kimvwama na yandi yonso ti bampika yonso ya bo sumbaka na bwala Arani. Ebuna bo simbaka nzila, bo kwendaka na nsi ya Kanana.”​—Kuyantika 11:32; 12:4, 5.

12. Inki Abrami kusalaka ntangu yandi vandaka kuzinga na Arani?

¹² Yo kele kyese na kumona nde Abrami ‘kukumaka ti kimvwama’ mingi ntangu yandi zingaka na Arani. Ata yandi yambulaka bima mingi sambu na kukatuka na Ure, Abrami kukumaka mvwama ntangu yandi katukaka na Arani. Yo ke pwelele nde yandi zwaka kimvwama yango sambu Yehowa kusakumunaka yandi. (Longi 5:19) Ata Nzambi kesila ve kimvwama na bantu na yandi yonso ya bubu yai, yandi kelungisaka lusilu na yandi ya kusungimina bampusa ya bantu yina ‘mebikisaka nzo na bo, bampangi na bo ya babakala to ya bankento’ sambu na kusala kisalu ya Kimfumu. (Marko 10:29, 30) Abrami kuzwaka mpi ‘bampika,’ disongidila bantu mingi ya kisalu. Kitini ya Masonuku ya Kiebreo ya bo mebalulaka na Kiarameye ya Yeruzalemi (Targoum de Jérusalem) ti ya bantu ya Kaldea (Paraphrase Chaldéenne) ketubaka nde Abrami ‘kusadisaka bantu na yandi na kubalula ntima.’ (Kuyantika 18:19) Keti lukwikilu na nge kepusa nge na kusolula ti bantu yina kezingaka penepene na nge, ti banduku na nge ya kisalu, to ti bana ya nzo-nkanda na beno? Na kifulu ya kuvanda mpamba mpi kuvila ntuma ya Nzambi, Abrami kusadilaka mbote ntangu na yandi na Arani. Kansi, sesepi yai ntangu na yandi ya kuzinga na bwala yina kumanaka. “Abrami katukaka na bwala Arani, yandi kwendaka mutindu Mfumu Nzambi songaka yandi.”​—Kuyantika 12:4.

Bo Mesabuka Nzadi ya Efrate

13. Na nki mvula Abrami kusabukaka Nzadi ya Efrate, mpi dyambu yai vandaka kutendula inki?

¹³ Yo lombaka nde Abrami kusala nzyetolo yankaka. Na nima ya kukatuka na Arani, Abrami ti bantu na yandi kukwendaka na ndambu ya esti, bo salaka bakilometre 90. Ziku Abrami kupemaka ntangu bo kumaka na kisika ya kusabuka Nzadi ya Efrate na bwala Karkemishi, kisika mosi ya bo vandaka kusala mumbongo. Yo vandaka kisika ya ntete ya bantu yonso yina vandaka kusala nzyetolo vandaka kusabukila.b Na nki dati bantu yai yonso ya Abrami kusabukaka na nzadi yina? Biblia kemonisa nde yo salamaka bamvula 430 na ntwala nde Bayuda kuyantika Kubasika na Ezipte na kilumbu ya Nisani 14, na mvu 1513 ya N.T.B. Kubasika 12:41 ketuba nde: “Na kilumbu ya nsuka ya bamvula yai nkama iya makumi tatu, makanda yonso ya bantu ya Mfumu Nzambi basisaka na Ezipte.” Ziku na nima, na kilumbu ya Nisani 14, mvu 1943 ya N.T.B., Nzambi kusalaka kuwakana ti Abrahami, ntangu Abrami kulemfukaka na kusabuka Nzadi ya Efrate.

14. (a) Inki kima Abrami vandaka kumona ti meso ya lukwikilu? (b) Na nki mutindu bantu ya Nzambi kele na balusakumunu mingi bubu yai kuluta Abrami?

¹⁴ Abrami kundimaka kukatuka na bwala mosi yina vandaka na kimvwama mingi. Kansi, ntangu yai yandi vandaka kukinga “bwala yina ke na banzo ke na fondasio ya mvula na mvula.” (Baebreo 11:10) Ee, ata yandi zabaka mambu fyoti mpenza, Abrami yantikaka kubakisa mambu mingi ya mfunu ya metala lukanu ya Nzambi ya kukatula bantu na kimpika ya lufwa. Bubu yai, beto kele na balusakumunu mingi ya kubakisa mbotembote balukanu ya Nzambi kuluta mutindu Abrami vandaka kubakisa yo. (Bingana 4:18) “Bwala,” to luyalu ya Kimfumu yina Abrami vandaka kutudila kivuvu mekumaka kima ya kyeleka, disongidila yo meyantikaka kuyala na zulu banda na mvu 1914. Keti dyambu yai fwete pusa beto ve na kusala mambu yina kemonisa nde beto kele na lukwikilu mpi nde beto ketula ntima na Yehowa?

Luzingu Meyantika na Ntoto ya Lusilu

15, 16. (a) Sambu na nki yo lombaka nde Abrami kuvanda na kikesa sambu na kutungila Yehowa mesa-kimenga? (b) Inki mutindu Bakristu lenda vanda na kikesa bubu yai bonso Abrami?

¹⁵ Kuyantika 12:5, 6 kezabisa beto nde: “Ntangu bo kwisaka kukuma na Kanana, Abrami tambulaka na kati ya ntoto yina tii yandi kwisaka kukuma na kisika mosi penepene na bwala Sikemi. Kuna kuvandaka na nti mosi ya nsiku, zina na yo More.” Sikemi kuvandaka na kitamina ya bakilometre 50 na nordi ya Yeruzalemi mpi yo vandaka na muwanda mosi ya vandaka na ntoto mosi yina vandaka kubuta bima mingi. Bantu vandaka kubinga yo nde “paladisu ya ntoto ya lusilu.” Ata mpidina, “na ntangu yina bantu ya Kanana vandaka kuzinga kaka na ntoto yango.” Bantu ya Kanana vandaka ti bikalulu ya mbi mpenza, ebuna yo lombaka nde Abrami kuyilama na ntwala sambu na kutanina dibuta na yandi na bupusi yina ya mbi.​—Kubasika 34:11-16.

¹⁶ Sambu na mbala ya zole, “Mfumu Nzambi kwisaka kusonga Abrami nde: ‘Yai kele ntoto ya mono ta pesa na bana na nge.’” Yai lusilu ya kyese mpenza! Ya kyeleka, yo lombaka nde Abrami kuvanda ti lukwikilu sambu na kumona kyese na kima yina yandi ve, kansi bana ya zolaka kubutuka na nima, tabaka. Ata mpidina, sambu na kumonisa kyese na yandi, Abrami “salaka mesa-kimenga na kisika yango sambu yandi monaka Mfumu Nzambi pana.” (Kuyantika 12:7) Muntu mosi ya mayele ya melongukaka mambu yina metala Biblia ketuba nde: “Kutunga mesa-kimenga na ntoto yina vandaka mutindu ya kumonisa nde ntoto yango kukumaka ya yandi sambu na lukwikilu na yandi.” Yo lombaka mpi kikesa sambu na kutunga mesa-kimenga ya mutindu yina. Ntembe kele ve nde, mesa-kimenga yai vandaka mutindu mosi ti yina bo tubilaka na nima na kuwakana ya Nsiku, yina bo salaka na matadi (ya kukonda kupasula). (Kubasika 20:24, 25) Yo zolaka kuvanda ya kuswaswana kibeni ti bamesa-kimenga yina bantu ya Kanana vandaka kusadila. Ebuna, Abrami kumonisaka mpenza na meso ya bantu yonso nde yandi kesambilaka Nzambi ya kyeleka, Yehowa, dyambu yina kusalaka nde bantu kumenga yandi mpi yo tulaka luzingu na yandi na kigonsa. Inki beto lenda tuba sambu na beto bubu yai? Keti bamingi na kati na beto, mingimingi baleke, kebuyaka na kuzabisa bantu yina kezingaka penepene na bo to banduku na bo ya nzo-nkanda nde bo kesambilaka Yehowa? Bika mbandu ya kikesa ya Abrami kupesa beto yonso kikesa ya kuvanda na kyese sambu beto kele bansadi ya Yehowa!

17. Inki mutindu Abrami kumonisaka nde yandi vandaka kuzabisa zina ya Nzambi, mpi inki dyambu yai keyibusa Bakristu bubu yai?

¹⁷ Na bisika yonso yina Abrami kukwendaka, lusambu ya Yehowa vandaka kubaka kaka kisika ya ntete. “Na nima yandi kwendaka na sude na ntoto ya bangumba yina kele na ndambu ya este ya bwala Betele. Yandi tungaka mwa-camp na yandi, kwaku Betele na ndambu ya weste, kwaku bwala Ai na ndambu ya este, yo na kati. Kuna na camp yango yandi salaka diaka mesa-kimenga sambu na kusamba [na zina ya Yehowa, NW].” (Kuyantika 12:8) Bangogo ya Kiebreo ya bo mebalula nde “kusamba na zina ya” ketendula mpi “kuzabisa (kusamuna) zina yango.” Ntembe kele ve nde, Abrami kuzabisaka zina ya Yehowa na kikesa yonso na bantu ya Kanana yina vandaka kuzinga penepene ti yandi. (Kuyantika 14:22-24) Dyambu yai keyibusa beto nde beto fwete sala mingi na kiteso ya beto lenda kuka sambu na “kukumisa zina ya Nzambi” bubu yai.​—Baebreo 13:15; Roma 10:10.

18. Inki mutindu Abrami vandaka kuzinga ti bantu ya Kanana?

¹⁸ Abrami kuzingaka mingi ve na bisika yina yonso. “Ebuna Abrami kukatulaka mwa-camp yina, yandi vandaka kwenda kuzinga na tubacamp, mpi yandi kwendaka na ndambu ya Negebi,” na ndambu ya sude ya bangumba ya Yuda kisika mvula kenokaka mingi ve. (Kuyantika 12:9, NW) Sambu yandi lemfukaka na mambu yina Nzambi kusongaka yandi mpi kuzabisa bantu na bisika yonso ya mpa ya yandi zingaka nde yandi kesambilaka Yehowa, Abrami ti dibuta na yandi “tubaka nde: ‘beto kele kaka banzenza, beto ke na bwala ve awa na nsi-ntoto.’” (Baebreo 11:13) Ntangu yonso, bo vandaka kuzola ve kusala kinduku ti mimpani yina vandaka kuzinga penepene ti bo. Bubu yai, Bakristu mpi fwete vanda “bantu ya nsi-ntoto yai ve.” (Yoane 17:16) Ata beto kemonisaka bikalulu ya mbote na bantu yina kezingaka penepene ti beto mpi ti bantu yina beto kesalaka na bo kisika mosi, beto kekebaka na mpila nde beto baka ve bikalulu na bo yina kemonisaka mpeve ya inza yina kewakanaka ve ti Nzambi.​—Efezo 2:2, 3.

19. (a) Sambu na nki luzingu ya kutambula-tambula kuvandaka pete ve sambu na Abrami ti Sarai? (b) Inki mambu yankaka ya mpasi vandaka kukinga Abrami na ntwala?

¹⁹ Beto vila ve nde kundima na kuzinga luzingu ya kutambula-tambula kuvandaka ve pete sambu na Abrami to Sarai. Bo vandaka kudya bima yina bo nataka sambu na bambisi na bo kansi bima ya bamagazini ya nene ya Ure ve. Bo zingaka na batenta olie ya kuzinga na banzo ya ngolo ya kutunga mbote. (Baebreo 11:9) Na luzingu na yandi yonso, Abrami kuvandaka ve molo; yandi vandaka ti bisalu mingi ya kusala sambu na kutwadisa bambisi na yandi ti bantu na yandi ya kisalu. Ntembe kele ve nde Sarai vandaka kusala bisalu yina bankento vandaka kusala na kisika bo vandaka kuzinga: kututa sambu na kuzwa fufu, kuyoka mampa, kuyidika bansinga ya kusadila bilele, kutunga bilele. (Kuyantika 18:6, 7; 2 Bantotila 23:7; Bingana 31:19; Ezekiele 13:18) Ata mpidina, mambu yankaka ya mpa mpi ya mpasi vandaka kukinga bo na ntwala. Ntama mingi ve, Abrami ti dibuta na yandi kukutanaka ti dikambu mosi yina kutulaka luzingu na bo na kigonsa! Keti lukwikilu ya Abrami kuvandaka ngolo sambu na kunwana ti dikambu yina?

[Banoti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Simbaka?

• Sambu na nki bo kebinga Abrami “tata ya bantu yonso yina ke tulaka ntima na Nzambi”?

• Sambu na nki yo lombaka nde Abrami kuvanda na lukwikilu sambu na kundima kukatuka na Ure ya Kaldea?

• Inki mutindu Abrami kumonisaka nde yandi vandaka kutula lusambu ya Yehowa na kisika ya ntete?

[Karte ya kele na lutiti 8]

(Sambu na kumona mambu yonso, tala mukanda)

NZILA YA ABRAMI KUTAMBULAKA

Ure

Arani

Karkemishi

KANANA

Nzadi ya Nene

[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto]

Yo mekatuka na karti mosi ya kele na nswa ya Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel

[Kifwanisu ya kele na lutiti 7]

Yo lombaka nde Abrami kuvanda na lukwikilu sambu na kubika luzingu ya mbote ya yandi vandaka na yo na Ure

[Kifwanisu ya kele na lutiti 10]

Mutindu bo vandaka kuzinga na batenta, Abrami ti dibuta na yandi “tubaka nde: ‘beto kele kaka banzenza, beto ke na bwala ve awa na nsi-ntoto’”