Mvutu ya Yehowa na Kisambu Mosi ya Masonga

“Mbote bo zaba nde nge [ya kele na zina Yehowa, NW] nge mpamba muntu kele Nzambi, nge muntu kele mfumu ya bamfumu yonso na nsi-ntoto.”​—NK. 83:19.

1, 2. Inki dyambu kesepedisaka bantu mingi, mpi nki bangyufula lenda basika?

BAMVULA mingi meluta, nkento mosi kuwaka mpasi mingi sambu na dyambu mosi yina kusalamaka na nzyunga na bo. Sambu nkento yango kubutukaka na dibundu ya Katolika, yandi kwendaka kulomba lusadisu na nganga-nzambi, kansi nganga-nzambi yango kubuyaka nkutu kusolula ti yandi. Yo yina yandi sambaka Nzambi nde: “Mu zaba ve kana nge kele nani . . . , kansi mu zaba nde nge kele. Pardo, sadisa munu na kuzaba nge!” Ntangu fyoti na nima, Bambangi ya Yehowa kwendaka kutala nkento yango mpi kupesaka yandi kikesa ti nzayilu yina yandi vandaka kusosa. Na kati ya mambu mingi yina bo longaka yandi, bo longaka yandi nde Nzambi kele ti zina na yandi, Yehowa. Kuzaba zina ya Nzambi kusimbaka mpenza ntima na yandi. Yandi tubaka nde: “Yai kele mpenza Nzambi yina mu vandaka kusosa kuzaba banda mu vandaka leke!”

² Kuzaba zina ya Nzambi mesepedisaka mpi bantu mingi mpenza. Mbala mingi, bo monaka zina ya Yehowa sambu na mbala ya ntete ntangu bo tangaka Nkunga 83:19. Na Traduction du monde nouveau, verse ya Nkunga 83:18 ketuba nde: “Sambu bantu kuzaba nde nge, ya kele na zina Yehowa, nge mpamba kele Muntu ya Kuluta Kuzanguka na zulu ya ntoto ya mvimba.” Kansi, keti nge mekudiyulaka dezia sambu na nki bo sonikaka Nkunga 83? Inki mambu lenda pusa konso muntu na kundima nde Yehowa kele Nzambi mosi kaka ya kyeleka? Inki dilongi beto lenda baka na nkunga yai bubu yai? Beto tatadila bangyufula yai na disolo yai.a

Bo Mewakana Sambu na Kusala Bantu ya Yehowa Mbi

3, 4. Nani kusonikaka Nkunga 83, mpi nki kimbeni yandi ketubila?

³ Verse ya ntete ya Nkunga 83 kemonisa nde nkunga yai kele “nkunga ya Asafi.” Ziku muntu yina kusonikaka nkunga yai kuvandaka mwana mosi ya dibuta ya Asafi yina kuvandaka Mulevi, muyimbi-bankunga yina kuzabanaka mingi na nsungi ya luyalu ya Ntotila Davidi. Na nkunga yai, muyimbi-bankunga kebondila Yehowa na kusala dyambu mosi sambu na kunwanina kimfumu na yandi mpi kusala nde zina na yandi kuzabana. Yo fwete vanda nde muyimbi-bankunga kusonikaka nkunga yai ntangu fyoti na nima ya lufwa ya Salomo. Sambu na nki yo fwete vanda mpidina? Sambu na nsungi ya luyalu ya Davidi ti Salomo, ntotila ya Tire kuvandaka ti bangwisana ya mbote ti Izraele. Ntangu muyimbi-bankunga kusonikaka Nkunga 83, bantu ya Tire kubalukilaka bantu ya Izraele mpi kukumaka na lweka ya bambeni na bo.

⁴ Muyimbi-bankunga ketanga bazina ya makanda kumi yina kuwakanaka sambu na kufwa bantu ya Nzambi. Bazina ya makanda ya bambeni yina kuvandaka na nzyunga ya Izraele yo yai: “Bantu ya Edomi, bantu ya Ismaele, bantu ya Moabi, bantu ya Agare, bantu ya bwala Gebale, bantu ya Amoni, bantu ya Amaleki, bantu ya Filistia ti bantu ya bwala Tire, bo yonso me wakana sambu na kusala nge mbi; ata bantu ya Asiria mpi me kota na mambu yina.” (Nk. 83:6-9) Nkunga yai ketubila nki mambu ya kusalamaka na ntangu yina? Bantu mingi ketubaka nde nkunga yai ketubila ntangu bantu ya Amoni, Moabi ti bantu ya ntoto ya bangumba ya Edomi kwisaka kunwanisa bantu ya Izraele, na bilumbu ya Yozafati. (2 Bans. 20:1-26) Bantu yankaka kendimaka nde nkunga yango ketubila kimbeni yina makanda ya nzyunga kuvandaka na yo ti bantu ya Izraele na nsungi ya luzingu na bo ya mvimba.

 5. Inki mutindu Nkunga 83 kesadisa Bakristu bubu yai?

⁵ Ata yo kele mpidina to ve, yo ke pwelele nde muyimbi-bankunga kupemamaka na Yehowa Nzambi sambu na kusonika nkunga yai na ntangu dikanda na yandi kuvandaka na kigonsa. Nkunga yai kepesa mpi kikesa na bansadi ya Nzambi ya bubu yai, yina kekutanaka ti bampasi ya mutindu na mutindu na luzingu na bo ya mvimba na bambeni yina kezolaka kufwa bo. Mpi ntembe kele ve nde yo takumisa lukwikilu na beto ngolo na bilumbu kekwisa ntangu Gogi ya Magogi tavukisa bantu na yandi sambu na kusosa kufwa bantu yonso yina kesambilaka Nzambi na mpeve mpi na kyeleka.​—Tanga Ezekiele 38:2, 8, 9, 16.

Dyambu ya Kuluta Mfunu Sambu na Muyimbi-Bankunga

6, 7. (a) Na baverse ya ntete ya Nkunga 83, muyimbi-bankunga kutubilaka nki na kisambu? (b) Inki kuvandaka dyambu ya kuluta mfunu sambu na yandi?

⁶ Tala mutindu muyimbi-bankunga kemonisa mawi na yandi na kisambu: “Nzambi, kuvanda pima ve! Kukanga munoko ve, kulemba ve pardo! Tala, bambeni na nge me wa makasi, bantu yina ke mengaka nge ke tombukila nge. Bo ke kanina bantu na nge na kinsweki, bo ke sosa mpila ya kufwa bantu ya nge ke kebaka.”​—Nk. 83:2-4.

⁷ Inki kuvandaka dyambu ya kuluta mfunu sambu na muyimbi-bankunga? Yo lombaka nde yandi kudiyangisa sambu na lutaninu na yandi mosi ti ya dibuta na yandi. Kansi, na kisambu na yandi, yandi tulaka dikebi mingi na nsoni yina bambeni vandaka kupesa na zina ya Yehowa mpi mutindu bo vandaka kunyokula bantu na yandi. Bika nde beto yonso mpi kulanda na kuvanda ti bukatikati na ntangu beto kekanga ntima na bilumbu ya nsuka mpi ya mpasi ya nsi-ntoto yai ya mbi.​—Tanga Matayo 6:9, 10.

 8. Inki kuvandaka lukanu ya makanda yina vandaka kuzola kusala bantu ya Izraele mbi?

⁸ Muyimbi-bankunga kuvutukilaka mambu yina bambeni ya Izraele kutubaka nde: “Beno kwisa beto kufwa bantu ya Israele yonso, mpidina zina na bo ta vila kimakulu!” (Nk. 83:5) Makanda yina kumengaka mpenza bantu yina Nzambi kuponaka! Kansi, bo vandaka ti kikuma yankaka yina bo vandaka kuzola kusala bantu ya Nzambi mbi. Bo vandaka kuzola kubotula ntoto ya Izraele mpi bo vandaka kubula ntulu nde: “Ntoto ya Nzambi beto ta botula yo sambu na beto mosi.” (Nk. 83:13) Keti dyambu ya mutindu mosi kesalama na bilumbu na beto? Ee!

‘Kisika na Nge’ ya Santu

9, 10. (a) Na ntangu ya ntama, inki kuvandaka kisika ya santu ya Nzambi? (b) Inki balusakumunu bapakulami mpi “mameme ya nkaka” kebaka bubu yai?

⁹ Na ntangu ya ntama, bo vandaka kubinga Ntoto ya Lusilu nde kisika ya santu ya Nzambi. Yibuka nkunga yina bantu ya Izraele kuyimbaka ntangu Nzambi kugulusaka bo na Ezipte: “Na ntima na nge ya mbote, nge songaka nzila na bantu ya nge katulaka na kimpika; na ngolo na nge, nge kwisaka kunata bo na kisika ya nge Nzambi kele.” (Kub. 15:13) Na nima, na “kisika” yango bo tungaka tempelo yina kuvandaka ti banganga-Nzambi, mpi ntu-mbanza Yeruzalemi, ti ndonga ya bantotila yina katukaka na dikanda ya Davidi mpi yina vandaka kuvanda na kiti ya kimfumu ya Yehowa. (1 Bans. 29:23) Yo yina, Yezu kubingaka Yeruzalemi nde “bwala ya Mfumu ya nene.”​—Mat. 5:35.

¹⁰ Inki beto lenda tuba sambu na bilumbu na beto? Na mvu 33 T.B., dikanda mosi ya mpa kubutukaka, disongidila “Israele ya Nzambi.” (Gal. 6:16) Dikanda yina, ya mesalama na bampangi ya kupakulama ya Yezu Kristu, kulungisaka mukumba yina bantu ya Izraele ya kinsuni kulungisaka ve, disongidila kuvanda bantu ya keta kimbangi na zina ya Nzambi. (Yez. 43:10; 1 Pie. 2:9) Yehowa kupesaka bo lusilu yai ya yandi pesaka na Izraele ya ntama: “Mono ta vanda Nzambi na bo ebuna bo ta vanda bantu na mono.” (2 Kor. 6:16; Levi 26:12) Na mvu 1919, Yehowa kupesaka bapakulami yina kubikalaka ya “Israele ya Nzambi” kiyeka mosi ya mbote, mpi na ntangu yina, bo bakaka ntoto, disongidila paladisu ya kimpeve. (Yez. 66:8) Banda na mvu 1930, bamilio ya “mameme ya nkaka” mevukanaka ti Izraele ya Nzambi. (Yoa. 10:16) Kyese mpi kimvwama ya kimpeve yina Bakristu kele na yo bubu yai, kele nzikisa ya kemonisa mpenza nde Yehowa kele ti nswa ya kuyala. (Tanga Nkunga 91:1, 2.) Yo kepesa Satana makasi mpenza!

11. Inki kevandaka lukanu ya ntetentete ya bambeni ya Nzambi?

¹¹ Na nsungi yai ya ntangu ya nsuka, Satana mepusaka bantu na yandi na kunyokula bapakulami yina mebikalaka mpi banduku na bo mameme yankaka. Mambu yai kusalamaka na Eropa ya Westi na nsi ya luyalu ya Nazi mpi na Eropa ya Esti na nsi ya luyalu ya kominizme ya Union soviétique. Yo salamaka mpi na bansi mingi, mpi yo tasalama dyaka, mingimingi na ntangu Gogi ya Magogi tanwanisa bantu ya Nzambi sambu na mbala ya nsuka. Na ntangu yina, bambeni lenda sosa kubotula kimvwama ya bantu ya Yehowa, mutindu bambeni kusalaka na ntangu ya ntama. Kansi, ntangu yonso lukanu ya ntetentete ya Satana kevandaka ya kubwisa beto sambu bantu kuvila zina yina Nzambi mepesaka beto na kunata. Inki Yehowa tasala na Satana ti bantu na yandi yina ketula ntembe na kimfumu na yandi? Beto tadila dyaka bangogo ya muyimbu-bankunga.

Mbandu ya Kemonisa Kununga ya Yehowa

12-14. Muyimbi-bankunga kutubilaka nki bitumba zole yina bantu ya Izraele kunungaka penepene ya bwala Megido?

¹² Tala lukwikilu ya ngolo yina muyimbi-bankunga kuvandaka na yo na ngolo ya Yehowa ya kukanga nzila na bapula ya bambeni. Yandi ketubila kununga zole ya bantu ya Izraele kunungaka bambeni na bo penepene ya bwala Megido, yina kuvandaka na nseke ya Megiddo. Na nsungi ya kisiwu, mabengi lenda monana pwelele katuka na Nzadi ya Kishoni. Na nima ya nsungi ya mvula, nzadi kefikaka mabengi. Ziku, kikuma yo yina bo kebingaka nzadi yina nde “banto ya masa ya bwala Megido.”​—Baz. 4:13; 5:19.

¹³ Ngumba ya More kuvandaka penepene ya ngumba ya Megido na kitamina ya bakilometre 15. Bantu ya Madiani, Amaleki, mpi bantu ya nkaka yina katukaka na ndambu ya este kuvukanaka sambu na kunwanisa bantu ya Izraele na bilumbu ya zuzi Gedeoni na ngumba yango. (Baz. 7:1, 12) Bantu yina kuvandaka ti Gedeoni kuvandaka kaka 300, kansi ti lusadisu ya Yehowa, bo nungaka bambeni yina kuvandaka mingi. Inki mutindu? Na kulandaka lutwadisu ya Nzambi, bo zyungaka kan ya bambeni na mpimpa mpi kusimbaka mabungu yina vandaka kufika bamwinda. Ntangu Gedeoni kubulaka mpungi, bantu na yandi kupasulaka mabungu mpi na mbala mosi bamwinda yina kuvandaka ya kubumbana na kati ya mabungu kupesaka nsemo. Kaka na ntangu yina, bo bulaka bampungi mpi kutubaka na ndinga ya ngolo nde: “Bitumba sambu na Mfumu Nzambi ti sambu na Gedeoni!” Mavwanga kukotaka na kan ya bambeni mpi bo kumaka kudifwa bo na bo; ebuna bantu yina kufwaka ve kutinaka na simu ya Nzadi ya Yordani. Ata mpidina, bantu mingi ya Izraele kulandaka bambeni yina. Bo fwaka bambeni 120 000.​—Baz. 7:19-25; 8:10.

¹⁴ Ngumba ya Tabore kuvandaka na zulu ya ngumba ya More, yina kuvandaka penepene ya ngumba ya Megido, na kitamina ya bakilometre 6. Zuzi Baraki kuvukisaka bantu ya Izraele 10 000 na ngumba ya Tabore sambu na kunwanisa bantu ya Yabini, ntotila ya bwala Asore, na nsi ya lutwadisu ya mfumu ya basoda na yandi Sisera. Basoda ya Yabini kuvandaka ti bapusupusu 900 ya bitumba ya kuvandaka ti makonga ya bibende. Ntangu bantu ya Izraele yina kuvandaka ve ti binwaninu ya kufwana kukumaka na Ngumba ya Tabore, basoda ya Sisera kuvandaka ntete na muwanda. Ebuna, Yehowa “kumisaka kisakasaka Sisera ti bapusupusu na yandi ti basoda na yandi, yandi tinaka na makulu.” Ziku mvula mosi ya kintulumukina kunokaka mpi kusalaka nde bapusupusu na bo kukangama na potopoto sambu Nzadi ya Kishoni kufulukaka na masa. Bantu ya Izraele kufwaka basoda yonso.​—Baz. 4:13-16; 5:19-21.

15. (a) Muyimbi-bankunga kubondilaka Yehowa na kusala nki? (b) Zina ya mvita ya nsuka ya Nzambi keyibusa beto inki?

¹⁵ Muyimbi-bankunga kubondilaka Yehowa na kusala dyambu ya mutindu mosi na makanda yina vandaka kunyokula bantu ya Izraele na bilumbu na yandi. Yandi sambaka nde: “Nzambi, sala bo mutindu nge salaka bantu ya Madiani, mutindu nge salaka mpi Sisera ti Yabini kuna na nzadi ya Kishoni, bayina ya bo bedisaka na bwala Ene-Dore, ebuna bamvumbi na bo polaka na ntoto.” (Nk. 83:10, 11) Dyambu ya kebenda dikebi kele nde Biblia kebingaka mvita ya nsuka yina Nzambi tanwanisa Satana, Armagedoni (disongidila “Ngumba ya Megido”). Zina yai keyibusa beto bitumba ya ngolo yina bantu vandaka kunwana penepene ya Megido. Mutindu Yehowa kunungaka na bamvita yina kendimisa beto nde yandi tanunga mvita ya Armagedoni.​—Kus. 16:13-16.

Samba Sambu na Kunwanina Kimfumu ya Nzambi

16. Inki mutindu Nzambi ‘mepesaka bambeni nsoni’ bubu yai?

¹⁶ Na ‘bilumbu yai ya nsuka,’ Yehowa mekangaka nzila na bikesa yonso yina bantu kesalaka sambu na kufwa bantu na yandi. (2 Tim. 3:1) Yo mesalaka nde bambeni kuwa nsoni. Nkunga 83:17 “Mfumu Nzambi, pesa bo nsoni, mpidina bo ta zaba kusamba nge.” Na bansi mingi, bambeni menungaka ve na kubuyisa Bambangi ya Yehowa na kusamuna. Kikesa mpi kukanga ntima ya bansambidi ya Nzambi ya kyeleka na bansi yina, metaka kimbangi na bantu ya ntima masonga mpi mingi na kati na bo mesosaka na ‘kuzaba’ zina ya Yehowa. Yehowa menunga mpenza, mpi bambeni na yandi mewa nsoni!​—⁠Tanga Yeremia 1:19.

17. Bantu kekutana ti nki dyambu ya mpasi, mpi nki bangogo beto tayibuka kubika fyoti?

¹⁷ Ya kyeleka, beto kezaba nde bambeni talanda na kumonisa beto mpasi. Kansi, beto kelanda na kusamuna nsangu ya mbote, ata na bambeni yango. (Mat. 24:14, 21) Kansi, dibaku yai bambeni kele na yo ntangu yai ya kubalula ntima mpi kuzwa luguluku tasuka kubika fyoti. Kusantisama ya zina ya Yehowa kele mfunu mingi kuluta luguluku ya bantu. (Tanga Ezekiele 38:23.) Ntangu makanda yonso tavukana sambu na kufwa bantu ya Nzambi, beto tayibuka bangogo yai ya kisambu ya muyimbi-bankunga: “Mbote nge bedisa bo, nge pesa bo boma tii kuna; mbote bo fwa na nsoni mpenza!”​—Nk. 83:18.

18, 19. (a) Inki takumina bambeni ya ngolo yina ketelemina kimfumu ya Yehowa? (b) Mutindu Yehowa tanwanina kimfumu na yandi na bilumbu kekwisa kele ti nki bupusi na luzingu na nge?

¹⁸ Bambeni ya ngolo yina ketelemina kimfumu ya Yehowa tafwa lufwa mosi ya nsoni. Ndinga ya Nzambi kemonisa nde bantu yina “ke zola kulanda ve nsangu ya mbote” tafwa “lufwa ya mvula na mvula” na Armagedoni. (2 Tes. 1:7-9) Lufwa ya bambeni mpi luguluku ya bantu yina kesambilaka Yehowa na kyeleka tavanda nzikisa ya kemonisa nde Yehowa kele Nzambi mosi kaka ya kyeleka. Na nsi-ntoto ya mpa, bantu tayibukaka ntangu yonso kununga yina ya nene. Bantu yina tafutumuka na lufutumuku “ya bantu ya lunungu mpi ya bantu ya kukonda lunungu” talonguka mambu ya nene ya Yehowa. (Bis. 24:15, NW) Na nsi-ntoto ya mpa, bantu yina tafutumuka tamona nzikisa ya kemonisa mayele ya kuzinga na nsi ya luyalu ya Yehowa. Mpi na kati ya bantu yina tafutumuka, bayina takudikulumusa tamona mpenza nde Yehowa kele Nzambi mosi kaka ya kyeleka.

¹⁹ Tata na beto ya zola yina kele na zulu meyidika makwisa mosi ya mbote kibeni sambu na bansambidi na yandi ya kwikama! Keti yo kepusa nge ve na kusamba nde kubika fyoti Yehowa kupesa mvutu ya nsuka na kisambu yina muyimbi-bankunga kuyimbaka nde: “Mbote nge bedisa [bambeni na nge], nge pesa bo boma tii kuna; mbote bo fwa na nsoni mpenza! Mbote bo zaba nde nge [ya kele na zina Yehowa, NW] nge mpamba muntu kele Nzambi, nge muntu kele mfumu ya bamfumu yonso na nsi-ntoto”?​—Nk. 83:18, 19.

[Noti na nsi ya lutiti]]

Keti Nge Lenda Tendula?

• Inki mambu bantu ya Izraele kukutanaka na yo ntangu muyimbi-bankunga kusonikaka Nkunga 83?

• Inki kuvandaka dyambu ya kuluta mfunu sambu na nsoniki ya Nkunga 83?

• Banani Satana kenyokulaka bubu yai?

• Inki mutindu Yehowa tapesa mvutu ya nsuka na kisambu yina kele na Nkunga 83:19?

[Karte ya kele na lutiti 19]

(Sambu na kumona mambu yonso, tala mukanda)

Nki mutindu bitumba yina bantu kunwanaka penepene ya bwala Megido ke na kuwakana ti makwisa na beto?

Nzadi ya Kishoni

Arosheti

Ngumba Karmele

Muwanda ya Yizrele

Megido

Tanaki

Ngumba Gilboa

Dibulu ya masa Arodi

Ngumba More

Ene-dore

Ngumba Tabore

Nzadi-Mungwa ya Galilea

Nzadi ya Yordani