Makwela Kele Dikabu ya Mekatuka na Nzambi ya Zola

1, 2. (a) Inki bangyufula beto lenda kudiyula na ntangu beto kemona bantu kekwela, mpi sambu na inki? (b) Inki bangyufula beto tatadila na kapu yai?

KETI nge kezolaka kukwenda na feti ya makwela? Bantu mingi kezolaka kukwenda na feti ya mutindu yai sambu mbala mingi yo kevandaka mbote mpenza. Nge kemona bankwelani melwata bilele na bo ya kuluta kitoko. Kansi, yo kevandaka kyese mingi na kutala baluse na bo ya kyese! Na kilumbu yina, bo yonso kele na kyese mingi, mpi makwisa na bo kemonana nde yo kele ya kufuluka ti kivuvu mpi balusilu.

² Ata mpidina, beto fwete ndima nde na mambu mingi ngidika ya makwela kele ti mavwanga mingi bubu yai. Ata beto kezodila bankwelani ya mpa nde bo nunga, bantangu yankaka beto lenda kudiyula nde: ‘Keti makwela yai tavanda ya kyese? Keti yo tazinga mingi?’ Bamvutu na bangyufula yai ketadila bakala ti nkento; keti bo ketulaka ntima na bandongisila ya Nzambi ya ketadila makwela mpi keti bo tasadila yo? (Tanga Bingana 3:5, 6) Bo fwete sala mutindu yai sambu na kubikala na zola ya Nzambi. Bika beto tadila ntangu yai mvutu ya Biblia kepesa na bangyufula iya yai: Sambu na nki kukwela? Kana nge kwela, nani nge fwete pona bonso nkwelani? Inki mutindu nge lenda kudibongisa sambu na makwela? Mpi nki lenda sadisa bankwelani na kuvanda na makwela ya kyese?

 3. Sambu na nki yo tavanda ve mayele na kukwela sambu na bikuma ya mpamba-mpamba?

³ Bantu yankaka keyindulaka nde muntu fwete kwela sambu yandi vanda na kyese to nde muntu lenda zwa ve kyese na luzingu kana yandi mezwa ntete ve nkwelani. Yo kele luvunu mpenza! Yezu, yina vandaka mpumpa, kutubilaka kimpumpa bonso dikabu mpi kusyamisaka bantu yina lendaka kundima yo na kusala mutindu yina. (Matayo 19:11, 12) Ntumwa Polo mpi kutubilaka mambote ya kimpumpa. (1 Korinto 7:32-38) Yo vanda Yezu to Polo, ata muntu mosi ve kutulaka nsiku nde bantu fwete bikala bampumpa; nkutu, kutula “nsiku na kukwela” kele na kati ya “malongi ya bampeve ya mbi.” (1 Timoteo 4:1-3) Kansi, kubikala mpumpa kepesaka mambote mingi na bantu yina kezolaka kusadila Yehowa na dikebi yonso. Yo yina, yo tavanda ve mayele na kukwela sambu na bikuma ya mpamba-mpamba, mu mbandu bupusi ya banduku.

 4. Makwela ya mbote ketulaka nki fondasio sambu na kubuta bana?

⁴ Na ndambu yankaka, keti kele ti bikuma ya mbote yina lenda pusa muntu na kukwela? Ee. Makwela mpi kele dikabu ya mekatukaka na Nzambi na beto ya zola. (Tanga Kuyantika 2:18) Ya kyeleka, dikabu yai lenda natila muntu mambote. Mu mbandu, makwela ya mbote kele fondasio ya kuluta mbote sambu na luzingu ya dibuta. Bana kele ti mfunu ya kisika ya mbote mpi bibuti yina kekudibanza na kulonga bo, na kupesa bo disipline, mpi na kutwadisa bo na zola yonso. (Nkunga 127:3; Efezo 6:1-4) Kansi, muntu fwete kwela kaka ve sambu na kubuta bana.

5, 6. (a) Na kutadila Longi 4:9-12, inki kele mwa mambote ya kinduku ya ngolo? (b) Inki mutindu makwela lenda vanda bonso nsinga ya bo mesala na bansinga tatu?

⁵ Tadila verse ya ntu-dyambu ya kapu yai kumosi ti baverse yina kele na ntwala na yo: “Kuvanda bantu zole kuluta mbote kansi kuvanda muntu mosi kele mbote ve, sambu bantu zole lenda sala kisalu ya kuluta mbote. Kana muntu mosi kubwa na ntoto, muntu ya nkaka lenda sadisa yandi na kutelama. Kansi kana muntu kele yandi mosi ebuna yandi kubwa, yo kele mbi mpenza, sambu muntu ya kusadisa yandi kele ve. Kana madidi kele, bantu zole lenda lala kisika mosi ebuna bo katula madidi; kansi nki mpila nge lenda katula madidi nge mosi? Bantu zole lenda nwana bitumba yina lenda bedisa muntu mosi. Nsinga ya bo me sala na bansinga tatu kele mpasi na kuzengana.”—Longi 4:9-12.

⁶ Ntetentete, baverse yai ketubila mfunu ya kinduku. Ya kyeleka, bankwelani kesalaka kinduku ya kuluta ngolo. Mutindu baverse yai kemonisa yo, kimvuka yai lenda pesa bankwelani nzila ya kupesana lusadisu, kikesa, mpi lutaninu. Makwela kevandaka ngolo mingi kana yo kele ve kaka kimvuka ya bantu zole. Mutindu verse yai kemonisa yo, bo lenda zenga nsinga ya bo mesala na bansinga zole. Kansi, yo tavanda mpasi mingi na kuzenga nsinga yina bo mesala na bansinga tatu. Kana susi ya ntete ya nkento ti bakala kele ya kusepedisa Yehowa, makwela na bo kele bonso nsinga ya bo mesala na bansinga tatu. Ntembe kele ve nde kimvuka yina tavanda ngolo mingi, sambu Yehowa kele ti mukumba ya mfunu na makwela yina.

7, 8. (a) Inki ndongisila Polo kusonikaka sambu na Bakristu ya kele bampumpa yina kenwana ti bampusa ya kuvukisa nitu? (b) Inki mutindu Biblia kesadisa beto na kutadila makwela mbote-mbote?

⁷ Makwela kele mpi kisika mosi kaka yina bantu lenda lungisa bampusa ya kuvukisa nitu na mutindu ya mbote. Na kisika yai, kuvukisa nitu kele mpenza nto ya kyese. (Bingana 5:18) Ata na nima ya kuluta ntangu yina Biblia kebingaka “kintuntu ya kileke,” (NW) nsungi yina bampusa ya kuvukisa nitu kekumaka ngolo, mpumpa mosi lenda landa na kunwana ti bampusa ya kuvukisa nitu. Kana muntu kuyala yo ve, bampusa ya mutindu yai lenda nata yandi na kukuma ti kikalulu ya kusala mambu ya mvindu to ya mbi. Polo kusonikaka ndongisila yai na nsadisa ya mpeve santu sambu na bampumpa: “Kana beno ke kuka ve na kuzinga mpidina, beno kwela ka beno; sambu mbote na kukwela kansi mbote ve na kuvanda na ngindu ya kisakasaka.”—1 Korinto 7:9, 36; Yakobo 1:15.

⁸ Ata muntu kekwela sambu na konso kikuma yina, yandi fwete tadila mambu mbote-mbote. Mutindu Polo kutubaka yo, bantu yina kekwela ta “mona mpasi” na nsuni na bo. (1 Korinto 7:28) Bankwelani kekutanaka ti bampasi yina bampumpa kekutanaka ve ti yo. Kansi, kana nge pona na kukwela, nki mutindu nge lenda kumisa fyoti bampasi mpi kumatisa balusakumunu? Mutindu mosi kele ya kupona nkwelani na nge na mayele yonso.

9, 10. (a) Inki mbandu Polo kupesaka sambu na kumonisa kigonsa ya kusala kinduku ya ngolo ti mimpani? (b) Inki kekuminaka mbala mingi bantu yina kebuyaka kuwa bandongisila ya Nzambi ya kukonda kukwela mumpani?

⁹ Na nsadisa ya mpeve, Polo kusonikaka munsiku mosi ya mfunu yina beto fwete sadila ntangu beto kepona nkwelani: “Beno kwenda kuvukana ve ti bamimpani.” (2 Korinto 6:14) Yandi bakaka mbandu na yandi na dyambu mosi ya ketadila kisalu ya bilanga. Kana bo mevukisa bambisi zole yina meswaswana na nene to na ngolo, bambisi yonso zole tanyokwama. Mutindu mosi, kana bo mevukisa na makwela, Mukristu ti mumpani, ntembe kele ve nde bo takutana ti mavwanga mpi matata. Kana nkwelani mosi kezola kubikala na zola ya Yehowa mpi nkwelani yankaka kekudibanza fyoti to nkutu ve sambu na yo, mambu ya bo ketula na kisika ya ntete na luzingu taswaswana, mpi ntembe kele ve nde yo tabasisa bampasi mingi. Yo yina, Polo kusyamisaka Bakristu na kukwela “kaka na Mfumu.”—1 Korinto 7:39.

¹⁰ Bantangu yankaka, Bakristu ya bampumpa keyindulaka nde kukwela mumpani kele mbote kuluta kuvanda bo mosi mutindu bo kele ntangu yai. Bankaka kebakaka lukanu ya kukonda kulanda bandongisila ya Biblia, mpi bo kekwelaka muntu mosi ya kesadilaka ve Yehowa. Mbala mingi yo kesukaka mbi. Bantu ya mutindu yai kekwelanaka ti bantu yina bo lenda sala ve kumosi mambu ya kuluta mfunu ya luzingu. Mawi ya kuvanda bo mosi ya kebasikaka na makwela ya mutindu yai kelutaka mawi yina bo vandaka kuwa na ntwala ya kukwela. Yo kele kyese mpenza na kumona nde mafunda mingi ya Bakristu ya bampumpa ketulaka ntima na bandongisila ya Nzambi ya ketadila dyambu yai mpi bo kezitisaka yo na kwikama yonso. (Tanga Nkunga 32:8) Ata bo kele ti kivuvu ya kukwela na bilumbu kekwisa, bo kebikalaka bampumpa tii kuna ya bo tazwa nkwelani na kati ya bansadi ya Yehowa Nzambi.

11. Inki lenda sadisa nge na kupona nkwelani ya mbote? (Tala mpi lupangu “Inki Mu Ke Vingila na Muntu Yina Mu Ta Kwela?”)

¹¹ Ya kyeleka, yo ketendula ve nde konso nsadi ya Yehowa tavanda nkwelani ya mbote. Kana nge kezola kukwela, sosa muntu yina kimuntu, balukanu ya kimpeve, mpi zola na yandi sambu na Nzambi kewakana ti ya nge. Kimvuka ya mpika ya kwikama mebasisaka masolo mingi ya ketubilaka dyambu yai, mpi yo tasadisa nge kana nge tadila bandongisila ya Masonuku ya mutindu yai na kisambu, mpi kana nge bika nde yo twadisa nge ntangu nge kebaka desizio yai ya mfunu.a—Tanga Nkunga 119:105.

12. Inki kinkulu ya metala makwela mepanzanaka na bansi mingi, mpi nki mbandu ya Biblia kele ti malongi ya mfunu?

¹² Na bansi mingi, bibuti bantu keponinaka bana na bo bankwelani. Bantu mingi na bansi yina kendimaka nde bibuti kele ti mayele mpi eksperiansi mingi yina kele mfunu sambu na kusala nsola yai ya mfunu. Mbala mingi, makwela ya mutindu yai ya bibuti keyidikaka kenungaka, mutindu yo vandaka kusalama na ntangu ya ntama. Mbandu ya Abrahami, yina kutindaka nsadi na yandi na kwenda kusosa nkento sambu na Izaki, kele ti malongi ya mfunu sambu na bibuti yina lenda kutana ti mambu ya mutindu mosi bubu yai. Mbongo mpi kimvwama ya dibuta yango kuvandaka ve susi ya Abrahami. Kansi, yandi salaka ngolo mpenza na kuzwa nkento sambu na Izaki na kati ya bansadi ya Yehowa.b—Kuyantika 24:3, 67.

13-15. (a) Inki mutindu munsiku yina kele na Bingana 24:27 lenda sadisa leke ya bakala yina kekudibongisa na kukwela? (b) Inki leke ya nkento fwete sala sambu na kudibongisa na makwela?

¹³ Kana nge kezola mpenza kukwela, yo tavanda mbote na kudiyula nde, ‘Keti mu kele mpenza ya kuyilama?’ Mvutu na ngyufula yai ketadila ve kaka mutindu nge kemonaka zola, kuvukisa nitu, kinduku, to kusansa bana. Kansi, kele ti balukanu ya sikisiki yina konso bakala to nkento ya kezolaka kukwela fwete yindula.

¹⁴ Leke ya bakala yina kesosa nkento fwete yindula mbote-mbote munsiku yai: “Yidika ntete mbote-mbote kisalu na nge, bongisa bilanga na nge, ebuna nge ta tunga nzo na nge.” (Bingana 24:27) Yo kezola kutuba inki? Na ntangu yina, kana bakala kezola ‘kutunga nzo na yandi,’ to kukwela sambu na kusala dibuta, yo vandaka kulomba nde yandi kudiyula nde: ‘Keti mu kele ya kuyilama na kukeba mpi kusungimina nkento mpi bana yina beto lenda buta?’ Yo vandaka kulomba nde yandi sala ntete kisalu, disongidila kukeba bilanga, to bimenina na yandi. Munsiku yai kele mpi ya kyeleka bubu yai. Bakala yina kezola kukwela fwete kudibongisa sambu na mukumba yai. Kana nitu na yandi kele mbote, yo talomba nde yandi sala kisalu. Ndinga ya Nzambi ketuba nde muntu yina kelungisa ve bampusa ya kinsuni, ya mawi, mpi ya kimpeve ya dibuta na yandi kele mbi kuluta mumpani!—Tanga 1 Timoteo 5:8.

¹⁵ Mutindu mosi, nkento yina kepona na kukwela fwete vanda ya kuyilama na kubaka mikumba ya nene. Biblia kekumisaka mayele mpi bikalulu yina nkento lenda vanda na yo mfunu ntangu yandi kesadisa bakala na yandi mpi kesungimina nzo na yandi. (Bingana 31:10-31) Babakala ti bankento yina kenwaninaka kukwela kukonda kudibongisa na kubaka mikumba yina yo kelombaka kemonisaka mpenza bwimi, sambu bo keyindulaka ve mambu yina bo lenda pesa na nkwelani na bo. Kansi, kima ya kuluta mfunu kele nde bantu yina keyindula kukwela fwete kudibongisa na kimpeve.

16, 17. Bantu yina kekudibongisa sambu na makwela fwete yindulula nki minsiku ya Biblia?

¹⁶ Kudibongisa sambu na makwela kelombaka kuyindulula mukumba yina Nzambi mepesaka bakala mpi nkento. Bakala fwete zaba ntendula ya kuvanda mfumu ya dibuta ya Bukristu. Mukumba yai kepesa yandi ve nswa ya kusala bonso diktatere. Kansi, yandi fwete landa mutindu Yezu kesadilaka kiyeka na yandi. (Efezo 5:23) Mutindu mosi, nkento ya Mukristu fwete bakisa mukumba ya lukumu yina Nzambi mepesaka bankento. Keti yandi tavanda ya kuyilama na kulemfuka na ‘nsiku ya bakala na yandi’? (Roma 7:2) Yandi kezitisaka dezia nsiku ya Yehowa mpi ya Kristu. (Galatia 6:2) Kiyeka ya bakala na yandi na dibuta tavanda nsiku yankaka sambu na yandi. Keti yandi takuka kundima kiyeka ya bakala mosi ya kukonda kukuka, na kusala kumosi ti yandi mpi na kulemfukila yandi? Kana dibanza yai kesepedisa yandi ve, yo talomba nde yandi kwela ve.

¹⁷ Dyaka, konso nkwelani fwete vanda ya kuyilama na kulungisa bampusa ya sipesiali ya nkwelani yankaka. (Tanga Filipi 2:4) Polo kusonikaka nde: “Konso bakala fweti zola nkento na yandi bonso yandi mosi, konso nkento fweti zitisa bakala na yandi.” Na nsadisa ya mpeve ya Nzambi, Polo kubakisaka nde bakala kevandaka ti mpusa mosi ya sipesiali: mpusa ya kumona luzitu ya mudindu yina nkento na yandi kemonisila yandi. Mpi nkento kele ti mpusa mosi ya sipesiali: mpusa ya kumona nde bakala na yandi kezolaka yandi.—Efezo 5:21-33.

18. Sambu na nki bantu yina kezola kukwela fwete kudiyala na ntangu bo ketalana sambu na makwela?

¹⁸ Yo yina, nsungi ya kutalana sambu na makwela kele ve kaka okazio ya kulutisa ntangu ya mbote. Yo kele ntangu yina bakala ti nkento fwete longuka mutindu ya kusadilana mambu, mpi ya kumona kana yo tavanda mayele nde bo kwelana. Yo kele mpi ntangu ya kumonisa kudiyala! Bo lenda kutana ti mpukumuna ya ngolo mpenza ya kumonisana zola na mutindu yina bantu ya mekwelaka mpamba fwete sala, mpi na kutuba ya kyeleka, bantu yonso kevandaka ti mpusa yina. Kansi, bantu yina kezolanaka mpenza tabuya kusala konso kima yina lenda bebisa kimpeve ya muntu ya bo kezolaka. (1 Tesalonika 4:6) Yo yina, kana nge ketalana ti muntu mosi sambu na makwela, monisa kudiyala; kikalulu yai tanatila nge mambote luzingu ya mvimba, ata nsukansuka nge baka to ve lukanu ya kukwela.

19, 20. Inki mutindu dibanza ya Mukristu sambu na makwela fwete swaswana ti ya bantu mingi na nsi-ntoto ya bubu yai? Pesa mbandu.

¹⁹ Kana bankwelani kezola nde makwela na bo kuzinga mingi, bo fwete vanda ti dibanza ya mbote na yina metala lusilu. Na baroma ti bafilme, mbala mingi makwela kevandaka nsuka ya kyese yina bantu ya kezolana kesosaka na mpusa ya ngolo. Kansi na luzingu ya kyeleka, makwela kele ve nsuka; yo kele luyantiku, luyantiku ya kima mosi yina Yehowa mesalaka sambu yo zinga mingi. (Kuyantika 2:24) Kansi yo kele mawa na kumona nde yai kele ve dibanza ya bantu mingi kevandaka na yo na nsi-ntoto ya bubu yai. Na bisika yankaka, bantu kebingaka kukwela bonso “kukangisa dizita.” Bo kebakisaka ve nde mbandu yai kemonisaka mbote mpenza dibanza ya mepanzanaka mingi bubu yai sambu na makwela. Inki mutindu? Yo ke kyeleka nde dizita ya mbote fwete bikala kaka ya kukangama ntangu yonso ya bo kele na mfunu na yo, kansi yo kelombaka mpi nde dizita ya mbote kukangama mpi kukanguka kukonda mpasi.

²⁰ Bantu mingi bubu yai kemonaka makwela bonso kima mosi ya fwete zinga ntangu fyoti. Bo kekwelaka nswalu sambu bo keyindulaka nde yo talungisa bampusa na bo, mpi nde bo lenda fwa yo kukonda kusukinina kana yo meyantika kukuma mpasi. Kansi, kuvila ve mbandu yina Biblia kesadilaka sambu na kutubila ngwisana bonso makwela: nsinga. Bo kesalaka bansinga ya bamaswa sambu yo zinga mingi, kansi ve sambu yo beba to yo zengana ntangu yo kekutana ti bima yankaka to kekutana ti mupepe ya ngolo mpenza. Mutindu mosi, makwela kusalamaka sambu yo zinga mingi. Yibuka mambu yina Yezu kutubaka: “Muntu lenda kabula ve yina ya Nzambi me vukisaka.” (Matayo 19:6) Kana nge kwela, nge fwete vanda ti ngindu ya mutindu mosi sambu na makwela. Keti lusilu ya mutindu yai kekumisaka makwela kizitu? Ve.

21. Bakala mpi nkento fwete vanda ti nki dibanza na kati na bo, mpi nki lenda sadisa bo na kusala mutindu yina?

²¹ Konso muntu na kati ya makwela fwete vanda ti dibanza ya mbote sambu na nkwelani na yandi. Kana konso muntu kesala kikesa na kutula dikebi na bikalulu ya mbote ya nkwelani na yandi mpi na bikesa yina yandi kesala, makwela na bo tavanda nto ya kyese mpi ya kikesa. Keti yo kele kukonda bukatikati na kuvanda ti dibanza ya mbote ya mutindu yai sambu na nkwelani ya kukonda kukuka? Yehowa kevandaka ve ata fyoti kukonda bukatikati, ata mpidina yandi kevandaka ti dibanza ya bukatikati sambu na beto. Muyimbi-bankunga kuyulaka nde: “Kana nge landaka masumu na beto, nani zolaka kubaka ndola ve?” (Nkunga 130:3) Babakala ti bankento fwete vanda ti dibanza ya mbote ya mutindu yai na kati na bo mpi kuvanda ti kikalulu ya kulolulana.—Tanga Kolosai 3:13.

22, 23. Inki mutindu Abrahami mpi Sara kepesa mbandu ya mbote sambu na bankwelani bubu yai?

²² Na nima ya bamvula, makwela lenda nata balusakumunu mingi ya nene. Biblia ketubila makwela ya Abrahami ti Sara ntangu bo vandaka minunu. Bo kutanaka mpi ti bampasi. Yindula kima yina yo tendulaka sambu na Sara, nkento mosi ya vandaka dezia ti bamvula kiteso ya 60, na kuyambula nzo na yandi ya mbote na Ure, mbanza yina vandaka ti kimvwama mingi, mpi na kwenda kuzinga na batenta na luzingu na yandi yina kubikalaka. Kansi, yandi lemfukaka na kiyeka ya bakala na yandi. Sara kupesaka mpenza Abrahami maboko, mpi yandi sadisaka Abrahami na luzitu yonso sambu badesizio na yandi kununga. Bulemfu na yandi kuvandaka ve ya zulu-zulu. Ata nkutu na nsi ya ntima na yandi, yandi vandaka kubinga bakala na yandi nde mfumu na yandi. (Kuyantika 18:12; 1 Piere 3:6) Luzitu na yandi sambu na Abrahami vandaka kukatuka na ntima.

²³ Ya kyeleka, yo ketendula ve nde Abrahami ti Sara vandaka ntangu yonso kuwakana na mambu yonso. Kilumbu mosi yandi pesaka dibanza yina kupesaka Abrahami “mpasi mingi na ntima.” Ata mpidina, na lutwadisu ya Yehowa, Abrahami kuwilaka nkento na yandi na kudikulumusa yonso, mpi yo natilaka dibuta na bo lusakumunu. (Kuyantika 21:9-13) Babakala ti bankento bubu yai, ata bayina mekwelaka banda ntama, lenda baka malongi mingi na bankwelani yai ya vandaka kukangama na Nzambi.

24. Makwela ya nki mutindu kepesaka Yehowa Nzambi lukumu, mpi sambu na inki?

²⁴ Na dibundu ya Bukristu, kele ti mafunda mingi ya makwela ya kyese, makwela yina nkento kezitisaka bakala na yandi na mudindu, bakala kezolaka mpi kepesaka nkento na yandi lukumu, mpi bo zole ketulaka luzolo ya Yehowa na kisika ya ntete na luzingu na bo. Kana nge baka lukanu ya kukwela, pona nkwelani na nge na mayele yonso, kudibongisa mbote sambu na makwela, mpi sala na mpila nde luzingu na nge ya dibuta kuvanda ya ngemba, ya zola, mpi yo pesa lukumu na Yehowa Nzambi. Na mutindu yina, makwela na nge tasadisa nge mpenza na kubikala na zola ya Nzambi.