Bau Kezinga Kumosi Na “Nsi” Ya Mpa

“Ebuna beno, bo ta binga beno banganga-Nzambi ya Mfumu Nzambi ti [bansadi ya, “NW”] Nzambi na beto.”​—⁠YEZAYA 61:⁠6.

NA NTANGU ya ntama, Izraele ya kwikama vandaka kusala na ntoto ya mvimba bonso mbangi sambu na nkembo ya Yehowa. (Yezaya 41:​8, 9; 43:10) Banzenza mingi kundimaka mpi kwisaka kusambila Yehowa na kuvukanaka ti bantu na Yandi ya kuponamaka. Na kutuba ya kyeleka, bau kusongaka na Izraele mambu ya Ruti kusongaka Naomi nde: “Bantu ya dikanda na nge [tavanda] bantu ya dikanda na mono; Nzambi na nge [tavanda] Nzambi na mono.” (Ruti 1:16) Bau kulemfukaka na bantuma ya kuwakana ya Nsiku, babakala kuyotisamaka. (Kubasika 12:​43-48) Bankento ya nkaka kukwelaka bantu ya Izraele. Rahabi muntu ya Yeriko ti Ruti muntu ya Moabi kukumaka bankaka ya Yezu Kristu. (Matayo 1:⁠5) Baprozelite ya mutindu yina kuvandaka bantu ya dibundu ya Izraele.​—⁠Kulonga 23:​7, 8.

² Mutindu mosi ti baprozelite na Izraele, “kibuka ya nene” bubu yai metubaka na bapakulami ya mebikalaka nde: “beto ke zola kwenda ti beno sambu beto me wa nde Nzambi kele ti beno.” (Kusonga 7:9; Zakaria 8:23) Bau kendimaka nde Bakristu ya kupakulama yai kele “mpika ya kwikama mpi ya mayele” ya Yehowa, mpi bau kesalaka na kukangama kibeni ti bau na mpila nde bapakulami ti “mameme ya nkaka” kele “kibuka mosi, ngungudi mosi.” (Matayo 24:​45-47; Yoane 10:16) Inki takumina kibuka ya nene ntangu bampangi na bau ya kupakulama yonso tavanda mebaka nsendo na bau ya zulu? Bau kele na mfunu ya kuwa boma ve. Na kati ya “bilumbu ya nsuka” yai yonso, Yehowa mesalaka bangidika sambu na ntangu yina.​—⁠2 Timoteo 3:⁠1.

“Nsi” ya Kimpeve

³ Ngidika ya luyalu ya zulu yina ya Bakristu ya kupakulama 144000 tabaka kabu kubikulamaka na ntumwa Piere. Yandi kutubaka nde: “Kansi beto ke vingila nde Nzambi kubasisa zulu ya mpa ti ntoto ya mpa, yina ya yandi silaka beto; [na kati na yau lunungu tayala, NW].” (2 Piere 3:13) “Zulu ya mpa” yina kutulamaka na 1914, ntangu Yezu tulamaka na kiti ya kimfumu bonso Mfumu ya Kimfumu ya zulu. Kansi, inki beto lenda kutuba sambu na “ntoto ya mpa”?

⁴ Na 1919, Yehowa kukatulaka bapakulami ya mebikalaka na kimpika ya Babilone ya Nene. (Kusonga 18:⁠4) Sambu na bantwadisi ya Kikristu, bau kuvingilaka ve dyambu ya ngituka yina. Na yina metadila yau, Biblia ketuba nde: “Nani me waka ntete mambu ya mutindu yai? Nani me monaka yo ntete? Keti bo ke buta dikanda ya mvimba na kilumbu mosi? Keti . . . nsi mosi; . . . [ke] butuka . . . na mbala mosi?” (Yezaya 66:⁠8) Ntangu dibundu ya bapakulami kubasikaka na mbala mosi na ntwala ya makanda bonso bantu ya mekatuka na kimpika, ya kyeleka yau kuvandaka “dikanda ya butukaka na kilumbu mosi.” Ebuna inki kuvandaka “nsi”? Na sansa mosi, na kimpeve yau vandaka ya kukukana ti nsi ya Izraele ya ntama. Yau kuvandaka kibansala ya kisalu ya kupesamaka na “kikanda” ya mpa ya kubutukaka, kisika bambikudulu ya paladisu ya kele na mukanda ya Yezaya kezwa ndungisa ya mpa, ya kimpeve. (Yezaya 32:​16-20; 35:​1-7; fwanisa ti Baebreo 12:​12-14.) Kisika yonso yina Mukristu lenda kuvanda na kinsuni, yandi kele na “nsi” yina.

⁵ Mambu yai metadila “ntoto ya mpa” ya Piere kubikulaka na inki? Beto tala, “dikanda” ya mpa yina, ya kubutukaka na 1919 na “nsi” ya mpa, vandaka kulombama nde yau kuyela na kukituka organizasio mosi ya nza ya mvimba ya metungama na bapakulami ti bayina kele ya kupakulama ve ya kekembilaka Yehowa. Organizasio yina taguluka na Armagedoni na kukota na nza ya mpa ya Nzambi. Na mutindu yina, dikanda yina lenda kumonana bonso mbuma ya luyantiku ya kimvuka ya bantu ya lunungu, ntoto ya mpa, yina tavanda na nima ya mbungulu ya nza ya Satana.a Na kati ya bamvu 1930, bapakulami, bonso kimvuka, kuvukanaka na kati ya nsi ya mpa. Banda pana, bau ketadilaka mingimingi kuvukana ya kibuka ya nene ya mameme ya nkaka, ya kele bubu yai na ntalu ya kiteso ya mafuku tanu. (Kusonga 14:​15, 16) Keti bantu meluta mingi na “nsi”? Ve, bandilu na yau lenda kugongisama dyaka kana mfunu kemonika. (Yezaya 26:15) Ya kyelaka, yau kele mfunu na kumona bantu na yau kekuma mingi sambu bapakulami ya mebikalaka kefulusa “nsi” ti “bima”​—⁠madya ya kimpeve ya kepesaka mavimpi ti ngolo. (Yezaya 27:⁠6) Kansi inki kele kiyeka ya mameme ya nkaka yai na “nsi” ya mpa ya bantu ya Nzambi?

Banzenza Kesala na Kati ya “Nsi”

⁶ Mutindu mosi bonso baprozelite na nsi ya Izraele kulemfukaka na Nsiku ya Moize, kibuka ya nene bubu yai na “nsi” ya mpa kelemfuka na minsiku ya Yehowa. Ya kulongama na bampangi na bau ya kupakulama, bau kebuya lusambu ya luvunu na mitindu na yau yonso ye bau kelemfuka mpi na kusantisa menga. (Bisalu 15:​19, 20; Galatia 5:​19, 20; Kolosai 3:⁠5) Bau kezolaka Yehowa ti ntima, mabanza, moyo, mpi ngolo na bau ya mvimba ye bau kezolaka bankweno bonso bau mosi. (Matayo 22:37; Yakobo 2:⁠8) Na Izraele ya ntama baprozelite kusadisaka na lutungu ya tempelo ya Salomo mpi kusimbaka kuvutulama ya lusambu ya kyeleka. (1 Bansangu 22:2; 2 Bansangu 15:​8-14; 30:25) Bubu yai, kibuka ya nene kevukana mpi na bisalu ya lutungu. Mu mbandu, bau kesadisaka na kuyedisa mabundu ti banzyunga, na konda kutanga bisalu ya kesalama ya lutungu, bonso Banzo ya Kimfumu, Banzo ya Balukutakanu ya Nene, banzo ya bafiliale.

⁷ Na 537 N.T.B., ntangu Izraele kukatukaka na kimpika na Babilone, bau bandaka kuyidika bisalu na tempelo ya kutungamaka dyaka. Kansi, Balevi ya kukatukaka na kimpika kuvandaka kibeni mingi ve. Yau yina, Banetinimi​—⁠banzenza ya kuyotisama ya kuvandaka kusadisa ntete Balevi​—⁠kupesamaka biyeka ya nene na kisalu ya tempelo. Kansi, bau kuvandaka ve kiteso mosi ti banganga-nzambi ya kupakulama ya kikanda ya Aroni.b​—⁠Esdrasi 7:24; 8:​15-20; Nehemia 3:​22-26.

⁸ Bakristu ya kupakulama bubu yai melandaka mbandu yai. Mutindu “ntangu ya nsuka” mepusana na ntwala, ndambu ya mebikalaka ya bapakulami mekumaka ndambu mpi ndambu na “nsi” ya bantu ya Nzambi. (Daniele 12:9; Kusonga 12:17) Sambu na yau, kibuka ya nene bubu yai kesala kiteso ya kuluta nene ya “kisalu ya busantu.” (Kusonga 7:15) Na kulandaka lutwadisu ya bampangi na bau ya kupakulama, bau “kepesa ntangu yonso kimenga ya kukumisa Nzambi, disongidila nde, . . . mbuma ya bikobo . . . yina keta kimbangi ya zina na yandi.” Bau ke “vila ve na kusala mambu ya mbote ti na kusadisa bampangi . . . ya nkaka,” na kubakisaka nde “Nzambi ke zolaka makabu ya mutindu yina.”​—⁠Baebreo 13:​15, 16, NW.

⁹ Kuluta dyaka, ti kuyela ya kibuka ya nene na bankama ya mafunda konso mvula, mfunu ya kinkengi keyela mingi kibeni. Kuvandaka ti ntangu, yau vandaka kusalama kaka na Bakristu ya kupakulama. Bubu, kinkengi ya mabundu mingi, ti ya banzyunga, badistrike, ti ya bafiliale, mepesamaka na mameme ya nkaka. Na 1992, ndambu na kati na bau kupesamaka dibaku ya kukota na balukutakanu ya Bakomite ya Nto-kimvuka na kusadisaka bonso bansadisi ya kekotaka ve na kubaka lukanu ya nsuka. Dyaka, mameme ya nkaka kebikala ya kwikama na bankundi na bau Bakristu ya kuponama ye bau kemonaka yau dibaku ya kusimba bau bonso mpika ya kwikama mpi ya mayele ya Yehowa.​—⁠Matayo 25:​34-40.

“Bonso Seike”

¹⁰ Mutindu mpika ya kwikama mpi ya mayele mesadilaka mameme ya nkaka na bapozisio ya mukumba kubikulumaka na Zakaria 9:​6, 7. Kuna beto ketanga nde: “Mono ta katula lulendo ya bantu yai yonso ya nsi ya Filistia. Bo ta dia diaka ve mbisi ti menga na yo to madia ya nkaka ya nsiku. Bantu yina yonso ta bikala bo ta kuma bantu na mono, bo ta kuma [bonso seike, NW] ya Yuda. Bantu ya bwala Ekroni ta kuma bantu na mono bonso bantu ya Yebusi.”c Bantu ya Filisti kuvandaka bambeni ya ngolo ya bantu ya Yehowa mutindu kele nza ya Satana bubu yai. (1 Yoane 5:19) Kaka mutindu bantu ya Filisti kufwanzanaka na ntoto bonso kimvuka ya bantu, mutindu mosi nza yai, ti bitini na yau, mabundu, politiki, ti kinkita, ntama ve takutana ti makasi ya mbungulu ya Yehowa.​—⁠Kusonga 18:21; 19:​19-21.

¹¹ Kansi, na kutadilaka bangogo ya Zakaria, bantu ya Filisti ya nkaka kubalulaka ntima, ye yau kuvandaka kidimbu ya kumonisaka nde bantu ya nkaka, ya metulaka ntima na nza bubu yai, tabikala ve na kimbeni ti Yehowa. Bau tabikisa lusambu ya biteki ti bisalu na yau ya mbi ya nsiku ya bambuta mpi bankayilu na yau ya nzanzi, ye tagedisama na meso ya Yehowa. Na bilumbu na beto, “bantu ya Filisti” ya kusoba mutindu yina kemonanaka na kibuka ya nene.

¹² Na kutadilaka mbikudulu yango, mbanza ya nene ya Filisti, Ekroni, fwanaka kukituka “bonso Yebusi.” Bantu ya Yebusi mpi kuvandaka ntete bambeni ya Izraele. Yeruzalemi kuvandaka na maboko na bau tii ntangu Ntotila Davidi kubotulaka yau. Ata mpila yina, bantu ya nkaka na kati ya bayina kugulukaka na mvita ti Izraele, nkatu ntembe, kukumaka baprozelite. Bau kusalaka na nsi ya Izraele bonso bampika, nkutu bau kubakaka mpi dibaku ya kusala na lutungu ya tempelo. (2 Samuele 5:​4-9; 2 Bansangu 8:​1-18) Bubu yai, “bantu ya Ekroni” ya kukumaka kusambila Yehowa kele mpi ti mabaku ya kisalu na kati ya “nsi” na nsi ya kinkengi ya mpika ya kwikama mpi ya mayele.

¹³ Zakaria kutubaka nde Filisti takuma bonso seike na Yuda. Ngogo ya Kiebreo ‘al·luphʹ, kana yau mebalulama “seike,” yau ketendula “ntwadisi ya difunda” (to, “chiliarch”). Yau kuvandaka pozisio mosi ya zulu kibeni. Nsi ya ntete ya Edomi kemonana nde yau kuvandaka kaka na baseike 13. (Kuyantika 36:​15-19) Ngogo “seike” kesadilamaka mingi ve kana bau ketubila Izraele, kansi ngogo “ntwadisi (to, mfumu) ya mafumda” kemonanaka mbala na mbala. Ntangu Moize kubingaka mimonisi ya kikanda ya Izraele, yandi kubingaka “bamfumu ya mafunda ya Izraele.”d Bau kuvandaka 12 na Izraele, na ntembe ve bau vandaka kulemfuka kaka na Moize. (Kutanga 1:​4-16) Mutindu mosi, na organizasio ya minkangu, bamfumu ya mafunda vandaka kulanda kaka zenerali to ntotila.​—⁠2 Samuele 18:​1, 2; 2 Bansangu 25:⁠5.

¹⁴ Zakaria kubikulaka ve nde Filisti ya kubalulaka ntima, lombaka kukuma kibeni seike na Izraele. Yau zolaka kuvanda mbote ve, sambu yandi kuvandaka muntu ya Izraele ya mbutuka ve. Kansi yandi fwanaka kuvanda bonso seike, na kubaka pozisio ya kimfumu ya metesana ti seike. Yau kupesaka mpi nzikisa nde yau kuvandaka buna. Mutindu ntalu ya Bakristu ya kupakulama ya mebikalaka kekita ye mingi ya kezinga dyaka kele ti bandilu sambu na bamvula, mameme ya nkaka ya melongama mbotembote kepesa lusadisu, na mpila ya kutuba. Bau kezola ve kuyinga bampangi na bau bapakulami. Kansi, mpika ya kwikama mpi ya mayele kepesa bau kiyeka ya kele ti mfunu na “nsi,” na mpila nde organizasio ya Nzambi lenda kulanda na kukwenda na ntwala ya kubongisama. Mutindu ya kukwenda na ntwala yai kemonika mpi na mbikudulu ya nkaka.

Banganga-nzambi ti Bansadi ya Bilanga

¹⁵ Na Yezaya 61:​5, 6 beto ketanga nde: “Beno bantu na mono, banzenza ta kwisa kukebila beno mameme na beno, bo ta kwisa kusadila beno bilanga. Ebuna beno, bo ta binga beno banganga-Nzambi ya Mfumu Nzambi ti bantu yina ke sadilaka Nzambi na beto. Beno ta sadilaka kimvwama ya bantu ya nsi ya nkaka, lukumu na bo ta vanda ya beno.” Bubu yai, “banganga-Nzambi ya Mfumu Nzambi” kele Bakristu ya kupakulama. Na sansa ya nsuka mpi ya mvimba, bau tasala bonso “banganga-Nzambi ya Mfumu Nzambi, bantu yina ke sadilaka Nzambi na beto,” na Kimfumu ya zulu. (Kusonga 4:​9-11) “Banzenza” ya kele ti kiyeka ya bilanga kele banani? Bayayi kele mameme ya nkaka ya kezingaka na “nsi” ya Izraele ya Nzambi. Inki kisalu ya kudisa mameme, ya bilanga, ti ya vinu mepesama na bau? Na sansa ya mfunu ya kimpeve, bisalu yai kewakana ti kusadisa, kudisa mpi kukungika bantu.​—⁠Yezaya 5:7; Matayo 9:​37, 38; 1 Korinto 3:9; 1 Piere 5:⁠2.

¹⁶ Na ntangu yai, ntalu mosi ya fyoti ya bantu ya Izraele ya kimpeve mebikala na zulu ya ntoto na kubaka kabu na kudisa mameme na kimpeve, kusala bilanga ti vinu. Ntangu dibundu ya bapakulami ya mvimba tavanda mevukana ti Kristu nsukansuka, kisalu yina yonso tabikala na mameme ya nkaka. Ata kinkengi ya bantu ya “nsi” tavanda na ntangu yina na maboko ya mameme ya nkaka ya kukuka, bayina ya memonisama na mukanda ya Ezekiele bonso kalasi ya bamfumu.​—⁠Ezekiele, bakapu 45, 46.e

“Nsi” Kevibidila

¹⁷ Ee, kibuka ya nene kele na mfunu ya kuvanda na boma ve! Yehowa mesalaka bangidika ya kitoko sambu na bau. Dyambu mosi ya mfunu na zulu ya ntoto na bilumbu yai ya nsuka kuvandaka kuvukisa mpi kutulama ya bidimbu ya bapakulami. (Kusonga 7:⁠3) Kansi, na kumonaka yau kesalama, Yehowa kunataka mameme ya nkaka na kuvukana ti bau na nsi ya mpa ya kimpeve. Kuna, bau kedisamaka na kimpeve, ye kelongamaka na mutindu ya kuzinga ya Bakristu. Dyaka, bau kelongamaka mbotembote sambu na kisalu ya busantu, kinkengi metangama mpi na kati na yau. Sambu na mambu yai, bau kevutulaka matondo mingi na Yehowa ti na bampangi na bau bapakulami.

¹⁸ Ntangu Gogi ya Magogi kesala ndwanisa na yandi ya nsuka na zulu ya bantu ya Nzambi, mameme ya nkaka tabikala ya kwikama ti bapakulami ya mebikalaka na “[nsi] yina ya kele na muntu ya kusadisa yo ve.” Mameme ya nkaka talanda kuzinga kaka na “nsi” yina, ntangu bau keguluka na mbungulu ya makanda ye bau takota na nza ya mpa ya Nzambi. (Ezekiele 38:11; 39:​12, 13; Daniele 12:1; Kusonga 7:​9, 14) Na kusikilaka ya kwikama, bau takatukaka dyaka ve na kisika yina ya kyese.​—⁠Yezaya 11:⁠9.

¹⁹ Izraele ya ntama vandaka kuyalama na bamfumu ya bantu mpi kuvandaka ti banganga-nzambi ya Balevi. Na nza ya mpa, Bakristu tavanda dyaka ti kinkengi ya kuluta nene: Na nsi ya luyalu ya Yehowa Nzambi, bau talemfuka na Nganga-nzambi ya Nene mpi Ntotila, Yezu Kristu, mpi na banganga-nzambi mpi bantotila 144000 ya mevukanaka​—⁠bayina ya bau yitaka kuzaba bankaka bonso bampangi na bau ya babakala mpi ya bankento na zulu ya ntoto. (Kusonga 21:⁠1) Besi nsi ya kimpeve ya kwikama tazinga na ntoto yina takituka paladisu ya kyeleka, na kusepelaka na balusakumunu ya mbeluka yina takwisa na nzila ya Yeruzalemi ya Mpa.​—⁠Yezaya 32:1; Kusonga 21:2; 22:​1, 2.

²⁰ Mutindu kalu (char) ya nene ya zulu ya Yehowa kekwenda na ntwala nkatu kulemba sambu na kulungisa balukanu na yandi, beto yonso kekinga na mpusa ya ngolo ndungisa ya kabu ya mepesama na beto. (Ezekiele 1:​1-28) Na nsuka, ntangu balukanu yina talungana, yindula ti kyese ya inki mutindu lusungiminu ya lunungu ya lukembisu ya Yehowa tasalama! Nkunga ya kyese ya ngolo ya kele na Kusonga 5:13 tayimbama ntangu yina na lugangu yonso nde: “Lukumu, luzitu ti ngolo kuvanda mvula na mvula na [M]untu yina me vanda na kiti ya kimfumu, ti na Mwana-dimeme”! Ata kisika na beto tavanda na ntoto to na zulu, keti beto kele na mpusa ya kuvanda pana ve sambu na kuvukisa bandinga na beto na nkunga ya kimvuka ya lukembisu yina?

[Footnotes]

[Study Questions]

1, 2. (a) Inki kuvandaka mvwandilu ya baprozelite na Izraele? (b) Inki mabanza ya mbote bamambere ya “kibuka ya nene” kemonisaka na ntangu na beto?

 3. “Zulu ya mpa” ya Piere kubikulaka kele inki, ye yau kutulamaka inki ntangu?

 4. (a) Inki dyambu ya kuvingilamaka ve kubwaka na 1919? (b) Inki ‘dikanda ya mvimba butukaka na kilumbu mosi,’ ye inki ‘nsi butukaka na mbala mosi’?

 5. Inki mbuma kubasikaka na 1919? Tendula.

 6. Inki mutindu banzenza kusalaka mingi na “nsi” ya bantu ya Nzambi?

 7. Inki kubwaka na Yeruzalemi na nima ya kukatuka na kimpika, ntangu Balevi kuvandaka mingi ve na kusala bisalu ya tempelo?

8, 9. Inki mutindu mameme ya nkaka mebakaka kabu ya mingi na kisalu ya kusala kisalu ya busantu na nsungi ya bilumbu yai ya nsuka?

10, 11. Na kulandaka mbandu ya bantu ya Filisti, inki mutindu bambeni ya nkaka ya ntama ya bantu ya Nzambi kubalulaka ntima? Mbutu kuvandaka inki?

12. Na ntangu na beto, inki mutindu “Ekroni” kukumaka “bonso Yebusi”?

13. Baseike kuvandaka banani na nza ya ntama?

14. Inki mutindu bubu yai “Filisti” mekumaka bonso seike?

15. (a) Na ndungisa ya Yezaya 61:​5, 6, banani kele “banganga-nzambi ya Yehowa,” ye inki ntangu bau tasala na kiteso yina na sansa ya mvimba? (b) Banani kele “banzenza” yina fwanaka kusala bisalu ya bilanga ya Izraele, ye​—⁠na sansa ya kimpeve​—⁠inki kisalu yai ketendula?

16. Banani kemonana nde bau tasalaka bisalu yonso na “nsi” ya bantu ya Nzambi?

17. Inki bangidika Yehowa kesalaka na kati ya bilumbu yai ya nsuka?

18. Na kati ya inki mambu mameme ya nkaka tabikala ya kwikama na “nsi” ya Izraele ya kimpeve?

19, 20. (a) Na nza ya mpa, inki kinkengi ya nene bantu ya “nsi” tayangalala na yau? (b) Inki beto kele na kukinga ti mpusa ya ngolo?

[Caption on page 1]

[Noti]

[Caption on page 1]

[Bangyufula]

[Caption on page 29]

[Ntendula ya Bifwanisu ya lutiti 29]

Filisti ya ntangu na beto tavanda “bonso seike na Yuda”

[Caption on page 1]

Inki Mutindu Nge Kevutula Mvutu?

◻ Inki “nsi” kuvutulamaka na 1919, ye inki mutindu yau fulusamaka na bantu?

◻ Inki mutindu mameme ya nkaka mepesamaka biyeka ya nene na “nsi” ya mpa ya bantu ya Nzambi?

◻ Na inki mutindu kibuka ya nene kele “bonso Yebusi”? “bonso seike na Yuda”?

◻ Mameme ya nkaka ya kwikama tavanda na “nsi” ntangu ikwa?