Ndinga ya Yehowa Kele ya Moyo

Bangindu ya Mfunu ya Mukanda ya Yezaya​—II

YEZAYA vandaka kulungisa mukumba na yandi ya kiprofete na kwikama yonso. Mambu ya yandi tubaka sambu na kimfumu ya bikanda kumi ya Izraele kulunganaka dezia. Ntangu yai, yandi kezola kutuba mambu yina takumina Yeruzalemi na bilumbu kekwisa.

Mbanza ya Yeruzalemi, bo ta fwa yo, mpi bantu na yo, bo tanata bo na kimpika. Kansi, yo tabikala ve mayumbu kimakulu. Na nima ya ntangu, lusambu ya kyeleka tavutuka dyaka. Yai kele nsangu ya beto kekuta na Yezaya 36:1–66:24.a Beto lenda baka mambote na kutadila mambu ya kele na bakapu yai sambu bambikudulu mingi yina kele na kitini yai ke na kulungana na bunene na yo na bilumbu na beto, to yo talungana ntama mingi ve na bilumbu kekwisa. Kitini yai ya mukanda ya Yezaya kele mpi ti bambikudulu ya mbote ya metala Mesia.

“KILUMBU KELE”

(Yezaya 36:1–39:8)

Na mvula ya 14 ya luyalu ya Ntotila Ezekiasi (732 N.T.B.), bantu ya Asiria kwisaka kunwanisa bantu ya Yuda. Yehowa kusilaka na kukotila Yeruzalemi. Bantu ya Asiria kunungaka ve, sambu wanzyo mosi mpamba ya Yehowa kufwaka basoda ya Asiria 185 000.

Ezekiasi kubelaka. Yehowa kupesaka mvutu na kisambu na yandi mpi kugulusaka yandi. Yandi yikaka bamvula 15 na luzingu na yandi. Ntangu ntotila ya Babilone kutindaka mimonisi sambu na kukumisa yandi, Ezekiasi kusalaka dyambu mosi ya kukonda mayele. Yandi songaka bo bimvwama na yandi yonso. Yezaya kunatilaka Ezekiasi nsangu ya kukatukaka na Yehowa. Yandi tubaka nde: “Kilumbu kele ya bo ta nata na Babilonia bima yonso ya bankaka na nge me bumbaka na nzo yai ya nge kele tii bubu yai. Ata kima mosi ve ta bikala.” (Yezaya 39:5, 6) Kiteso ya bamvula kuluta 100 na nima, mbikudulu yango kulunganaka.

Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:

38:8​—Inki kuvandaka ‘bima ya kumatila’ na kimatinu yina kizuzi kutombukaka na zulu na yo? Sambu bantu ya Ezipte ti ya Babilone vandaka kusadila cadran solaire (kima mosi ya bo vandaka kusadila sambu na kuzabila ntangu) banda na mvu-nkama ya nana N.T.B., ziku bima ya kumatila yai lenda vanda banivo ya cadran solaire yina Ahazi, tata ya Ezekiasi, kuvandaka na yo. To yo lendaka kuvanda kimatinu mosi ya kuvandaka na kati ya nzo ya ntotila. Ziku dikunzi mosi ya vandaka na lweka ya bima ya kumatila vandaka kubaka ntangu malembemalembe mpi kutinda kizuzi na zulu ya bima ya kumatila, ebuna kusadisa na kuzaba ntangu.

Malongi Sambu na Beto:

36:2, 3, 22. Ata bo katulaka Shebna na kisalu ya kutala nzo ya ntotila, bo pesaka yandi nzila ya kulanda kusala na nzo ya ntotila bonso sekretere ya muntu yina kuyingaka yandi. (Yezaya 22: 15, 19) Kana bo mekatula beto mikumba na organizasio ya Yehowa sambu na kikuma mosi buna, keti beto fwete landa ve na kusadila Nzambi na konso kisika yina yandi metula beto?

37:1, 14, 15; 38:1, 2. Na bantangu ya mpasi, yo kele mayele nde beto samba Yehowa mpi beto tula ntima na beto ya mvimba na yandi.

37:15-20; 38:2, 3. Ntangu bantu ya Asiria zolaka kwisa kunwanisa bantu ya Yeruzalemi, susi ya ntetentete ya Ezekiasi kuvandaka nsoni yina kubwa ya Yeruzalemi zolaka kunata na zina ya Yehowa. Ntangu yandi waka nde maladi na yandi tanata yandi na lufwa, Ezekiasi kuyindulaka kaka ve mambote na yandi mosi. Kima vandaka kuyangisa mingi mabanza na yandi kuvandaka bupusi yina lufwa na yandi kukonda kubika mwana yina tayinga yandi zolaka kuvanda ti yo na ndonga ya bantotila ya Davidi. Susi na yandi kuvandaka mpi ya kuzaba nani zolaka kutwadisa bitumba yina bo vandaka kunwana ti bantu ya Asiria. Bonso Ezekiasi, beto kemonaka nde kusantisama ya zina ya Yehowa mpi kulungana ya lukanu na yandi kele mfunu mingi kuluta luguluku na beto mosi.

38:9-20. Nkunga yai ya Ezekiasi kelonga beto nde kukumisa Yehowa kele mfunu mingi kuluta konso kima yina beto lenda sala na luzingu.

‘BO TATUNGA YO DIAKA’

(Yezaya 40:1–59:21)

Mbala mosi na nima ya kutubila lufwa ya Yeruzalemi mpi mutindu yo tasala nde bantu na yo kukwenda nsukansuka na kimpika na Babilone, Yezaya kutubilaka mpi ntangu bo tatunga dyaka mbanza yango. (Yezaya 40:1, 2) Yezaya 44:28 ketuba nde: ‘Bo tatunga diaka Yeruzalemi.’ Biteki ya banzambi ya bantu ya Babilone, Nzambi talosa yo ntama bonso bima ya “kilo.” (Yezaya 46:1) Babilone tafwa. Mambu yai yonso kulunganaka bamvu-nkama zole na nima.

Yehowa tapesa nsadi na yandi sambu yandi vanda bonso “mwini sambu na bantu” ya makanda. (Yezaya 49:6) “Zulu” ya bantu ya Babilone, to kimvuka ya bantu yina vandaka kuyala, “ta vila bonso midinga ya tiya,” mpi bantu na bo “ta fwa-fwa bonso baniama;” kansi mwana-nkento ya Sioni, ‘tazenga-zenga miniololo na nkingu na yandi.’ (Yezaya 51:6; 52:2) Na bantu yina kekwenda na yandi mpi kewidikila yandi, Yehowa ketuba nde: “Mono ta wakana ti beno kuwakana mosi ya kukonda nsuka, mono ta landa kaka na kupesa beno mambote yonso ya mono silaka na Davidi.” (Yezaya 55:3) Kuzinga na kuwakana ti minsiku ya lunungu ya Nzambi kesadisaka na ‘kumona kyese.’ (Yezaya 58:14) Kansi, mbi ya bantu ‘ke kabulaka bo ti Nzambi.’​—Yezaya 59:2.

Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:

40:27, 28​—Sambu na nki bantu ya Izraele kutubaka nde: “Mfumu Nzambi ke yindula beto ve, Nzambi na beto ke tala makambu na beto ve”? Yo lenda vanda nde Bayuda yankaka ya vandaka na Babilone vandaka kuyindula nde Yehowa vandaka kuzaba ve to kumona ve bampasi ya bo vandaka kumona. Yezaya kuyibusaka bo nde Ngangi ya ntoto yina kelembaka ve meluta Babilone na ngolo.

43:18-21​—Sambu na nki bo songaka bantu ya kubasikaka na kimpika na ‘kubika kuyibuka mambu yina kubwaka ntama’? Yo vandaka kutendula ve nde bo fwete vila mambu ya ntama ya Yehowa kusalaka sambu na kugulusa bo. Kansi, Yehowa vandaka kuzola nde bo kumisa yandi na kutadila “mambu ya mpa” yina bo mosi zolaka kumona, mu mbandu mutindu bo zolaka kuvutuka na Yeruzalemi, ziku na kubakaka nzila ya nkufi na kati ya ntoto ya zelo na zelo. “Kibuka ya nene” (NW) yina tabasika na “mpasi” ya nene tavanda mpi ti bikuma ya mpa mpi ya mbote ya kukumisa Yehowa.​—Kusonga 7:9, 14.

49:6​—Inki mutindu Mesia kele “mwini” sambu na makanda, ata yandi samunaka kaka na bantu ya Izraele? Yo kele mutindu yina sambu na mambu yina kusalamaka na nima ya lufwa ya Yezu. Biblia kemonisa nde Yezaya 49:6 kulunganaka na balongoki na yandi. (Bisalu 13:46, 47) Bubu yai, Bakristu ya kupakulama, ti kibuka ya nene ya bansambidi yina kesadisa bo, kesala bonso “mwinda sambu na bantu” ya makanda. Bo kepesa nsemo na bantu “tii na nsuka ya ntoto yonso.”​—Matayo 24:14; 28:19, 20.

53:10​—Na nki mutindu Yehowa kumonaka mbote nde Mwana na yandi kumona mpasi? Yo fwete vanda nde Yehowa, yina kele Nzambi ya mawa mpi ya kekuditulaka na kisika ya bantu, kuwaka mpasi na ntima ntangu yandi monaka Mwana na yandi ya yandi kezolaka mingi kemona mpasi. Ata mpidina, yandi monaka mbote na mutindu Yezu kulemfukaka na luzolo yonso mpi na mambu yonso yina bampasi ti lufwa na yandi zolaka kulungisa.​—Bingana 27:11; Yezaya 63:9.

53:11 (NW)​—Nzayilu yina Mesia tasadila sambu “bantu mingi kumonana bantu ya lunungu” kele inki? Yo kele nzayilu yina Yezu kubakaka ntangu yandi kwisaka na ntoto, kukumaka muntu mpi kumonaka mpasi kukonda kikuma tii na lufwa. (Baebreo 4:15) Ebuna, yandi pesaka kimenga ya nkudulu yina kuvandaka mfunu sambu na kusadisa Bakristu ya kupakulama ti kibuka ya nene sambu bo monana bantu ya lunungu na meso ya Nzambi.​—Roma 5:19; Yakobo 2:23, 25.

56:6​—‘Banzenza’ kele banani, mpi na nki mitindu bo ‘kelanda bansiku ya bo wakanaka ti Yehowa’? ‘Banzenza’ kele “mameme ya nkaka” ya Yezu. (Yoane 10:16) Bo kelanda bansiku ya kuwakana ya mpa na mutindu bo kelemfuka na bansiku ya kuwakana yango, kesala mpenza kumosi ti bangidika yina Yehowa kebaka na nzila ya kuwakana yango, kedya madya mosi ya kimpeve ti Bakristu ya kupakulama, mpi kesadisa bo na kisalu ya kulonga Kimfumu mpi ya kukumisa bantu balongoki.

Malongi Sambu na Beto:

40:10-14, 26, 28. Yehowa kele ngolo mpi mbote, nkwa-ngolo mpi nkwa-mayele yonso. Yandi kebakisaka mpi mambu mingi kibeni kuluta beto.

40:17, 23; 41:29; 44:9; 59:4. Bangwakana ya politiki mpi biteki kele bima ya “mpamba-mpamba.” Yo kele ve mfunu na kutudila yo ntima.

42:18, 19; 43:8. Kukonda kutadila Ndinga ya kusonama ya Nzambi mpi kubuya kuwidikila malongi na yandi yina yandi kepesaka beto na nzila ya “mpika ya kwikama mpi ya mayele” (NW) kele kukuma ti meso mpi makutu ya kufwa na kimpeve.​—Matayo 24:45.

43:25. Yehowa kelolulaka masumu na beto sambu na yandi mosi. Kusantisama ya zina ya Yehowa kele mfunu mingi kuluta kukatuka ya beto takatuka na kimpika ya masumu mpi ya lufwa mpi kubaka luzingu.

44:8. Beto kele ti lusadisu ya Yehowa, yina kenikanaka ve mpi kele ngolo bonso ditadi. Beto fwete waka ve boma sambu na kuta kimbangi nde yandi kele Nzambi!​—2 Samuele 22:31, 32.

44:18-20. Lusambu ya biteki kele kidimbu ya kemonisaka nde ntima ya muntu mebeba. Ata kima mosi ve fwete baka kisika ya Yehowa na ntima na beto.

46:10, 11. Ngolo yina Yehowa kele na yo ya kusala nde ‘bangindu na yandi kubeba ve,’ disongidila, ngolo ya kulungisa lukanu na yandi, kele nzikisa ya kuluta ngolo yina kemonisa nde Yehowa kele Nzambi ya kyeleka.

48:17, 18; 57:19-21. Kana beto sosa luguluku na Yehowa, beto kwenda penepene na yandi, mpi beto tula dikebi na bansiku na yandi, ngemba na beto tavanda mingi bonso masa ya nzadi mpi bisalu na beto ya lunungu tavanda mingi bonso bitembo ya nzadi-mungwa. Bantu yina kelemfukaka ve na Ndinga ya Nzambi kele bonso ‘bitembo ya nzadi-mungwa ya kenikisa masa.’ Bo kele ve na ngemba.

52:5, 6. Bantu ya Babilone vandaka kudikusa na mutindu bo vandaka kuyindula nde Nzambi ya kyeleka kuvandaka ve ngolo. Bo bakisaka ve nde bantu ya Izraele kukwendaka na kimpika sambu Yehowa kusepelaka ve na bo. Ntangu bampasi kebwilaka bantu yankaka, yo tavanda mayele nde beto bakila bo ve bangindu ya mbi sambu na yina metala kikuma ya bampasi yango.

52:7-9; 55:12, 13. Beto kele ti bikuma kiteso ya tatu ya kepusaka beto na kuvukana na kisalu ya kulonga Kimfumu mpi ya kukumisa bantu balongoki. Makulu na beto kele kitoko na meso ya bantu ya kudikulumusa yina kele na nzala na kimpeve. Beto kemonaka Yehowa ‘na meso na beto,’ disongidila beto kele ti kinduku ya ngolo ti yandi. Beto kele mpi ti kimvwama ya kimpeve.

52:11, 12. Sambu na kuvanda bantu ya mefwana na kunata “bima” ya Yehowa, disongidila bangidika na yandi sambu na kisalu ya santu, beto fwete vanda bunkente na kimpeve mpi na bikalulu.

58:1-14. Kumonisa kudipesa mpi lunungu ya luvunu kele na mfunu ve. Bansambidi ya kyeleka fwete vanda masonga ntangu bo kesala bisalu ya kemonisa kudipesa na bo na Nzambi mpi kemonisa zola ya bampangi.​—Yoane 13:35; 2 Piere 3:11.

59:15b-19. Yehowa ketalaka mambu ya bantu mpi kekotaka na ntangu yina mefwana na yandi.

YANDI TAVANDA “MPU MOSI YA KITOKO”

(Yezaya 60:1–66:24)

Yezaya 60:1 ketuba mutindu yai sambu na kutubila kuvutulama ya lusambu ya kyeleka na ntangu ya ntama mpi na bilumbu na beto: “Yeruzalemi, telama! Pela bonso ntangu! Mfumu Nzambi yina kele mwini na nge ke na kwisa! Lukumu na yandi ke pela na zulu na nge!” Sioni ‘tavanda mpu mosi ya kitoko yina ke pesaka lukumu na Nzambi.’​—Yezaya 62:3.

Yezaya kusambaka Yehowa sambu na bantu ya insi na yandi yina tabalula ntima na ntangu bo tavanda na kimpika na Babilone. (Yezaya 63:15–64:12) Na nima ya kuswaswanisa bansadi ya kyeleka ti ya luvunu, Yezaya kumonisaka mutindu Yehowa tasakumuna bantu yina kesadilaka yandi.​—Yezaya 65:1–66:24.

Bangyufula ya Masonuku Mezwa Bamvutu:

61:8,9​—‘Kuwakana ya kukonda nsuka’ kele inki, mpi banani kele “bana”? Yo kele kuwakana ya mpa yina Yehowa mesalaka ti Bakristu ya kupakulama. “Bana” kele “mameme ya nkaka,” disongidila bamilio ya bantu yina kendima nsangu na bo.​—Yoane 10:16.

63:5​—Inki mutindu makasi ya Nzambi kesadisaka yandi? Makasi ya Nzambi kele mawi mosi ya yandi keyalaka, makasi na yandi ya lunungu. Makasi na yandi kesadisaka mpi kesyamisaka yandi na kupesa bantu ndola na lunungu.

Malongi Sambu na Beto:

64:5. Bantu ya kukonda kukuka lenda kudigulusa ve. Sambu na yina metala kulolula masumu, bisalu na bo ya lunungu kele ve na valere mingi, kuluta bilele ya mvindu.​—Roma 3:23, 24.

65:13, 14. Yehowa kesakumunaka bansadi na yandi ya kwikama. Yandi kelungisaka mpenza bampusa na bo ya kimpeve.

66:3-5. Yehowa kezolaka ve bantu ya bantima zole.

“Beno Mona Kiese”

Yo fwete vanda nde bambikudulu yai ya kuvutulama kupesaka Bayuda ya kwikama yina vandaka kuzinga na kimpika kikesa kibeni! Yehowa kutubaka nde: “Beno mona kiese, beno sepela ntangu yonso sambu na mambu ya mono ke zola kusala! Mono ke kumisa Yeruzalemi bwala ya mpa, bwala ya kiese; bantu na yo ta vanda kaka bantu ya kiese.”​—Yezaya 65:18.

Beto mpi kezinga na ntangu mosi ya mpimpa mefikaka ntoto mpi makanda kele na kati ya lubungi ya ngolo. (Yezaya 60:2) Beto kezinga na ‘bilumbu ya mpasi mingi.’ (2 Timoteo 3:1) Yo yina, nsangu ya Yehowa ya luguluku yina yandi mepesaka na mukanda ya Yezaya kepesaka beto kikesa mingi.​—Baebreo 4:12.

[Noti na nsi ya lutiti]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 4]

Keti nge mezaba kikuma ya ntetentete yina kusalaka nde Ezekiasi kusamba sambu Nzambi kugulusa bo na bantu ya Asiria?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 7]

“Makulu ya kitoko mingi na zulu ya bangumba kele ya muntu yina kekwisa ti nsangu ya mbote!”